Dania i współpraca w obszarze Morza Bałtyckiego

Dania i współpraca w obszarze Morza Bałtyckiego
Morze Bałtyckie – plan działań
Dania postanowiła zwiększyć swoje zaangażowanie w dziedzinie współpracy regionalnej.
Aby to osiągnąć, opracowano nowe ramy duńskiej polityki dotyczącej regionu Morza Bałtyckiego.
Jej celem jest nie tylko podwyższenie znaczenia politycznego Danii w tym kontekście, lecz także
zwrócenie uwagi i zwiększenie wpływu na współpracę w tym regionie.
Duńska polityka ma jeden podstawowy cel - powiązać ze sobą region Morza Bałtyckiego poprzez
jeszcze ściślejszą współpracę krajów zlokalizowanych w jego basenie. Polityka ta ma dwa obszary
priorytetowe: ochronę środowiska i klimatu oraz wspieranie szeroko rozumianego rozwoju.
Skupia się na trzech głównych forach współpracy: Strategii UE dla regionu Morza Bałtyckiego
(EUSBSR), Radzie Państw Morza Bałtyckiego (RPMB) oraz „Wymiarze Północnym”. Duńskie
starania na innych forach regionalnych, takich jak Komisja Helsińska (HELCOM), zmierzają w tym
samym kierunku. Zarówno potencjał ekonomiczny, jak i wyzwania związane z zapewnieniem
bezpiecznego i zrównoważonego rozwoju regionu będą stale zyskiwać na znaczeniu
w najbliższych latach. Polska - obecnie prezydująca Radzie Państw Morza Bałtyckiego - oraz Dania
mogą współdziałać na obu płaszczyznach.
Dania i strategia Unii Europejskiej
Strategia UE dla regionu Morza Bałtyckiego (EUSBSR) jest pierwszą makroregionalną strategią
w Europie. Ma na celu wzmacniane współpracy w tym rozległym regionie zarówno poprzez
działania wspólne, jak i przez promowanie zbalansowanego rozwoju. Strategia przyczynia się
także do wdrażania znaczących polityk unijnych i wspiera integrację wewnętrzną.
Region Morza Bałtyckiego w ramach Unii Europejskiej obejmuje 85 mln mieszkańców
(17% populacji Unii) oraz osiem krajów (Danię, Estonię, Finlandię, Niemcy, Litwę, Łotwę, Polskę
i Szwecję), które łączą podobna specyfika i wyzwania. Z tego też powodu ewidentnie można
osiągnąć korzyści poprzez połączenie sił i kooperację.
Strategia została zaaprobowana przez Radę Europejską w 2009 roku, po uprzedniej komunikacji
ze strony Komisji Europejskiej. Tworzy ona zintegrowane ramy dla działań zmierzających
do poprawy warunków środowiska morskiego, ograniczania zatorów transportowych, poprawy
powiązań energetycznych, jak również umożliwia tworzenie konkurencyjnych rynków ponad
granicami oraz wspólnych sieci badawczych i innowacyjnych.
Strategia została zaimplementowana poprzez projekty flagowe i projekty wspierające, z których
wiele, choć nie wszystkie, jest współfinansowanych poprzez różnorakie programy Unii
Europejskiej. Projekty te mają zasięg makroregionalny i bazują na wspólnych inicjatywach
partnerów z różnych krajów.
Strategia ta ma trzy nakładające się na siebie cele i zamierzenia: 1) ochrona Morza Bałtyckiego
w zakresie środowiskowym, 2) lepsze połączenie regionu siecią transportu i dostępu,
3) zwiększanie dobrobytu regionu.
1
Dania jako kraj Morza Bałtyckiego i żeglugi morskiej
Dania korzysta z centralnego położenia w regionie Morza Bałtyckiego, w obrębie cieśnin łączących
Morze Bałtyckie z otwartymi morzami. Linia brzegowa Danii to ponad 7300km, z których
większość zwrócona jest w kierunku Morza Bałtyckiego. To zdecydowanie najdłuższa linia
brzegowa spośród wszystkich krajów Morza Bałtyckiego1. Od czasów Wikingów transport morski
był podstawową duńską kompetencją – a obecnie w Danii znajdują się centrale jednych
z największych na świecie przedsiębiorstw transportu morskiego i przemysłu stoczniowego.
Jest ósmym największym krajem pod względem żeglugi morskiej, mierzonej przez przewożony
tonaż, kontroluje 5% całej floty statków transportowych we wszystkich segmentach
oraz transportuje ekwiwalent wartości około 10% całego światowego handlu. Transport morski
stanowi około 20% całkowitego eksportu Danii2.
Transport morski jest globalny z definicji i tak, jako podmiot globalny, Dania preferuje regulacje
adoptowane na poziomie globalnym przez Międzynarodową Organizację Morską (IMO) niż
na poziomie Unii Europejskiej bądź regionalnym. Konieczne jest wyrównanie płaszczyzny
konkurencji dla wszystkich uczestników tego rynku. Jednakowoż regionalna kooperacja może
odgrywać konstruktywną rolę w sytuacji, gdy wypracowywane są nowe inicjatywy i produkty,
które mogą być testowane regionalnie, zanim zostaną przeniesione na poziom Unii Europejskiej
czy globalny. Kraje regionu mogą także wypracować wcześniejszą i zharmonizowaną
implementację regulacji międzynarodowych.
Strategia UE dla Regionu Morza Bałtyckiego reprezentuje nowy sposób współpracy
w makroregionie europejskim, pozwalający na dialog zorientowany na projekty dla instytucji
z różnych sektorów i na różnych poziomach horyzontalnych, jak też na włączenie sektora
prywatnego. W dialogu tym niewielka odległość dzieli zidentyfikowanie potrzeby politycznej
od wdrożenia projektu odpowiadającego na tę potrzebę i zapewnienie jego finansowania.
W regionie o tak skomplikowanej strukturze decyzyjnej i mnogości uczestniczących stron taki
dialog może być użytecznym instrumentem wdrażania spójnych polityk.
Wszystkie kraje wokół Bałtyku są dumne ze swojej historii z nim związanej, posiadają w dalszym
ciągu mocne kompetencje morskie oraz dzielą potrzebę wzrostu „niebieskiego” sektora. Ponadto
wszystkie one mierzą się z trudnościami związanymi z jego zanieczyszczeniem. Poprzez
mądrzejszą współpracę mamy nadzieję nie tylko ocalić Morze Bałtyckie, lecz także lepiej się
zintegrować i rozwijać w sposób zrównoważony.
W tym świetle jest całkiem naturalne, że Dania optowała za rolą koordynującą na polu żeglugi
morskiej, gdy Strategia UE dla Morza Bałtyckiego była adoptowana w 2009 r. W końcu sektor
żeglugi morskiej dumnie przyczynia się do osiągania wszystkich trzech fundamentów strategii
- czystszego środowiska, integracji i rozwoju. Dania, reprezentowana przez Duński Urząd Morski,
koordynuje współpracę w zakresie tworzenia polityk czystszego transportu morskiego
oraz - wspólnie z Finlandią - polityki dotyczącej bezpiecznej żeglugi. Obszary polityk mają na celu
zapewnienie odpowiednich platform dla interesariuszy żeglugi morskiej do przekształcenia
regionu Morza Bałtyckiego w region wiodący w zakresie bezpieczeństwa żeglugi morskiej
i modelowy region dla czystego transportu morskiego.
Poniżej wymienione zostaną przykłady ich pracy w imieniu krajów regionu Morza Bałtyckiego Unii
Europejskiej:
1
Źródło: https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_length_of_coastline#List
Źródło: https://shipowners.dk/en/presse/nyheder/skibsfarten-i-tal-maj2015/download/Publications_Model_Publication/8/2015.05-eng2.pdf
2
2
Zakres polityki w dziedzinie bezpieczeństwa żeglugi morskiej
Ponad 2000 jednostek pływających operuje nieustannie na obszarze Morza Bałtyckiego, a po jego
wodach każdego dnia transportuje się duże ilości towarów, substancji ropopochodnych
i chemicznych. Takie natężenie ruchu w sposób nieuchronny stwarza zagrożenie katastrofami
morskimi, które mogą być bardzo szkodliwe dla zasobów środowiskowych i gospodarczych krajów
nadbrzeżnych ze względu na stopień ich zależności od morza i kruchości morskich ekosystemów.
Pozytywne jest to, że Morze Bałtyckie posiada już teraz relatywnie wysoki poziom bezpieczeństwa
żeglugi morskiej.
Wody Morza Bałtyckiego są jednak niełatwe do nawigowania. Jest to morze zasadniczo płytkie
i dostęp do niego jest ograniczony do wąskich cieśnin duńskich i Kanału Kilońskiego, będącego
najintensywniej wykorzystywanym sztucznym kanałem żeglownym na świecie. Podczas zimy
pokryte lodem wody powodują utrudnienia w nawigacji na północnych krańcach obszaru,
co oddziałuje na bezpieczeństwo i niezawodność w korzystaniu z tych szlaków transportowych.
Wymaga to zarządzania ruchem morskim i wysokich standardów bezpieczeństwa.
Szeroki zakres projektów flagowych i działań politycznych został przeprowadzony w ramach
polityki dotyczącej bezpieczeństwa żeglugi, a w związku z tym cała lista rezultatów została już
osiągnięta. Wyniki te są albo bezpośrednio wykorzystywane na rzecz poprawy bezpieczeństwa
żeglugi w regionie, albo używane do przygotowania kolejnych działań projektowych
zwiększających ich oddziaływanie.
Rezultaty osiągnięte w dziedzinie bezpieczeństwa żeglugi morskiej to m.in.:





nawiązanie regionalnego, opartego na projektach, dialogu politycznego pomiędzy
urzędami morskimi, badaczami i organizacjami regionalnymi, które zachęcają
międzynarodowy Komitet Sterujący do wyboru i usystematyzowania projektów
oraz do korzystania z nich i ich rezultatów;
trzy współfinansowane przez Unię Europejską projekty dotyczące e-nawigacji, które
pomogły w wypracowaniu usług i przetestowaniu infrastruktury dla sterników,
dynamicznie ich wspierających poprzez bieżącą informację, pozwalając także urzędom
morskim na lepsze monitorowanie i zarządzanie ruchem morskim. Rezultaty tych
projektów pomogły w ukształtowaniu globalnej polityki dotyczącej e-nawigacji w IMO,
jak i w stworzeniu Forum e-nawigacji dla regionu Morza Bałtyckiego, co może z kolei
pozwolić firmom z regionu na osiągnięcie przewagi komparatywnej;
dwa projekty wymiany informacji pomiędzy urzędami morskimi i strażą przybrzeżną,
wspierające tworzenie wspólnego mechanizmu wymiany informacji dla obszarów
morskich (CISE);
trzy projekty dotyczące użycia nowoczesnych technologii do ponownego zbadania tras
transportu morskiego i portów Morza Bałtyckiego, w celu stworzenia dokładniejszych
map morskich i zwiększenia bezpieczeństwa ruchu morskiego. Umożliwi to żeglugę
większym jednostkom morskim i zwiększy efektywność zarządzania transportem;
szereg innych projektów w obszarach takich jak: ograniczanie wypadków w rybołówstwie,
minimalizowanie ryzyka związanego z transportem produktów niebezpiecznych
oraz wymiana informacji, wiedzy i innowacji w zakresie bezpieczeństwa żeglugi morskiej.
3
Zakres polityki w dziedzinie bezpieczeństwa żeglugi morskiej
Transport morski był
kołem napędowym dla
rozwoju
i
integracji
w
regionie
Morza
Bałtyckiego przez stulecia.
Podczas gdy ten rodzaj
transportu jest bardzo
efektywny energetycznie mierzony poprzez emisje
na
tonę
ładunku
zwiększenie
natężenia
ruchu morskiego może
mieć negatywny efekt
na środowisko np. poprzez
emisję
zanieczyszczeń
do powietrza i wody.
Morze
Czysty transport morski to całe spektrum działań czyniących go bardziej Jednocześnie
ekologicznym – od budowy, użytkowania i konserwacji jednostek pływających Bałtyckie ma bardzo kruchy
ekosystem ze względu
po ich obsługę w portach.
na swoją płytkość, na wpół
zamknięte wody oraz gęsto
zaludnione
wybrzeże.
Co więcej, Bałtyk został
znacząco
dotknięty
wieloletnim
procesem
zanieczyszczania go przez
kraje z jego obszaru.
Strategia UE dla regionu Morza Bałtyckiego ustala cel, którym jest osiągnięcie statusu
modelowego przykładu funkcjonowania czystego transportu morskiego. Jest to cel ambitny
ze względu na wymogi techniczne związane z przejściem do modelu czystego i bardziej
„zielonego” transportu morskiego. Niektórzy z obserwatorów uważają nawet, że przejście
do takiego czystego transportu będzie większym wyzwaniem technologicznym i finansowym
niż zamiana statków z drewnianych na stalowe sto lat temu.
Czysty transport morski to mnogość działań mających na celu zmniejszenie jego negatywnego
wpływu na środowisko – od budowy i eksploatacji jednostek pływających po ich obsługę
w portach.
Transformacja ku bardziej ekologicznemu transportowi morskiemu jest konieczna. Nowe
regulacje środowiskowe, które weszły w życie 1 stycznia 2015 określają, że paliwo statków
poruszających się po wodach Morza Bałtyckiego i Północnego nie może zawierać więcej
niż 0,1% siarki.
W konsekwencji statki muszą albo zaprzestać używania olejów ciężkich i zamienić je na bardziej
kosztowne oleje żeglugowe typu diesel, albo instalować filtry oczyszczające emitowane spaliny.
Skoordynowane działania w zakresie egzekwowania prawa dotyczącego tych regulacji jest
niezbędne do zachowania jednakowych warunków konkurencyjności dla operujących na tym
4
obszarze morskich firm transportowych. Współdziałanie w implementacji i zgodne
monitorowanie ich stosowania może stać się obszarem współpracy regionalnej w nadchodzących
latach.
Od czasu przyjęcia Strategii UE dla regionu Morza Bałtyckiego zrealizowano wiele działań
w zakresie wypracowania polityk i wdrożenia projektów flagowych dotyczących czystszego
transportu morskiego. Cała lista rezultatów została już osiągnięta.
Rezultaty osiągnięte w dziedzinie czystszego transportu morskiego to m.in.:




nawiązanie regionalnego, opartego na projektach, dialogu politycznego pomiędzy
urzędami morskimi, badaczami i organizacjami regionalnymi, które zachęcają
międzynarodowy Komitet Sterujący do wyboru i usystematyzowania projektów
oraz do korzystania z nich i ich rezultatów;
trzy projekty dotyczące rozwoju infrastruktury i tworzenia łańcucha wartości
w odniesieniu do LNG w regionie Morza Bałtyckiego. Projekty te korzystają
z wypracowanych przez siebie rezultatów i doprowadzają stopniowo
do skonkretyzowania się inwestycji infrastrukturalnych;
dwa procesy w zakresie polityk HELCOM i elementy dwóch konkretnych projektów
na rzecz poprawy efektywności funkcjonowania portowych urządzeń do odbioru
i przetwarzania odpadów wytwarzanych przez statki w regionie Morza Bałtyckiego;
dwa projekty skupiające się na stronie kosztowej przyjaznych środowisku technologii
transportu morskiego w regionie Morza Bałtyckiego oraz na systemie zachęt
ekonomicznych dla interesariuszy żeglugi morskiej.
Steen Hommel,
Ambasador Królestwa Danii w Polsce. Pracował
w Ministerstwie Obrony oraz Ministerstwie Spraw
Zagranicznych w Kopenhadze. Był Zastępcą Szefa
Misji w Ambasadzie Królestwa Danii w Malezji.
5