Nr 341. Stan i wykorzystanie kredytów

KANCELARIA SEJMU
BIURO STUDIÓW
I EKSPERTYZ
WYDZIAŁ ANALIZ
EKONOMICZNYCH
I SPOŁECZNYCH
Stan i wykorzystanie kredytów
międzynarodowych instytucji finansowych
udzielonych Polsce w okresie 1989 - 1994
Wrzesień 1995
Informacja
Nr 341
Ewa Czerwińska
Ogólna wartość kredytów udzielonych Polsce w omawianym okresie
według stanu na koniec 1994 r. wyniosła 9,1 mld USD. Z tej kwoty polskie
instytucje rządowe otrzymały prawie 3,8 mld USD, a podmioty gospodarcze prawie 1 mld USD. Wartość nie zagospodarowanych kredytów wynosi
około 3,8 mld USD, a po uwzględnieniu zastrzeżeń w stosunku do pewnych linii kredytowych, kwota ta wynosi prawie 2,8 mld USD. Natomiast
kwota kredytów nie wykorzystanych, tzn. tych, które z różnych względów
już przepadły, stanowi 546,2 mln USD. Zwraca uwagę niskie wykorzystanie
zagranicznych kredytów zwłaszcza przez mikropodmioty gospodarcze.
Przyczyny tego stanu leżą zarówno po stronie polskiej, jak i partnerów zagranicznych. Zasadniczymi przyczynami po stronie kredytodawców
jest obawa przed ponoszeniem ryzyka oraz spowodowana tym długa procedura załatwiania umów i wniosków, a po stronie kredytobiorców niska
skłonność do inwestowania podmiotów gospodarczych warunkowana przede
wszystkim bardzo słabą kondycją finansową potencjalnych pożyczkobiorców i
niestabilnymi, polskimi warunkami gospodarowania w długim okresie.
BSE
1
Od 1989 roku przemiany gospodarcze w Polsce są wspierane przez kredyty
zagraniczne międzynarodowych instytucji finansowych, takich jak: Bank Światowy, czy
EBOiR, jak również przez kredyty zagranicznych rządów i instytucji rządowych.
Kredyty te są jednym z ważniejszych źródeł finansowania inwestycji w polskiej
gospodarce. Wiele inwestycji krajowych, istotnych dla restrukturyzacji podmiotów
gospodarczych, nie mogło być finansowane z kredytów krajowych z powodu
wysokiego oprocentowania. Ponadto uzyskanie kredytów zagranicznych często
umożliwiało dostęp do nowych technologii i nowych technik organizacji produkcji.
Spośród międzynarodowych instytucji finansowych w udzielaniu pożyczek
Polsce najbardziej zaangażowane są: Bank Światowy oraz Europejski Bank Inwestycyjny i Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju (EBOiR). Pożyczki z Banku Światowego udzielane są na wsparcie prywatyzacji, restrukturyzację przedsiębiorstw,
zmiany strukturalne w gospodarce, promocję zatrudnienia, rozwój sektora finansowego, rolnictwa, zmian infrastruktury, rozwój budownictwa mieszkaniowego, służby
zdrowia oraz ochrony środowiska. Europejski Bank Inwestycyjny oraz EBOR
zazwyczaj współfinansują projekty realizowane przez Bank Światowy.
Natomiast zagraniczne instytucje ubezpieczeniowe udzielają kredytów na finansowanie importu dóbr inwestycyjnych z firm zachodnich.
Większość zagranicznych podmiotów udzielających kredytów, oprócz standardowych zabezpieczeń dla udzielanych pożyczek, wymaga dodatkowo gwarancji
rządu polskiego. Pewne instytucje finansowe udzielają jednak długoterminowych
kredytów i dokonują inwestycji kapitałowych w sektorze prywatnym bez gwarancji
rządowych (np. Międzynarodowa Korporacja Finansowa, będąca częścią grupy
Banku Światowego, która najczęściej sprzedaje posiadane akcje poprzez krajową
giełdę papierów wartościowych).
Rozpatrywanie wniosków kredytowych o wartości przekraczającej 15 mln ECU
(ok. 20 mln USD) i ewentualne udzielanie gwarancji poręczenia rządowego znajduje
się w gestii specjalnej Komisji Kwalifikacyjnej Wniosków Kredytowych przy CUP.
Akceptacji wniosków kredytowych dokonuje również Ministerstwo Finansów.
Centralny Urząd Planowania jest odpowiedzialny za koordynację i wykorzystanie
zgodnie ze strategią rozwoju kraju wszystkich kredytów zagranicznych.
Ogólna wartość kredytów udzielonych Polsce w omawianym okresie według
stanu na koniec 1994 r. wyniosła 9,1 mld USD. Z tej kwoty polskie instytucje rządowe otrzymały prawie 3,8 mld USD, a podmioty gospodarcze prawie 1 mld USD.
Wartość nie zagospodarowanych kredytów wynosi około 3,8 mld USD, a po
uwzględnieniu zastrzeżeń w stosunku do pewnych linii kredytowych, kwota ta wynosi
prawie 2,8 mld USD. Natomiast kwota kredytów nie wykorzystanych, tzn. tych, które
z różnych względów już przepadły, stanowi 546,2 mln USD, na co składają się głównie nie wykorzystane kredyty australijskie (150,8 mln USD), anulowane kredyty Ban-
2
BSE
ku Światowego (132,5 mln USD) i austriackie (58,5 mln USD). Struktura wykorzystania kredytów przedstawia się następująco:
1. Kredyty już przeznaczone
a/ dla instytucji rządowych
41,6%,
b/ dla podmiotów gospodarczych
10,9%,
2. Kredyty do wykorzystania
41,5%,
3. Kredyty nie wykorzystane
6,0%.
Blisko 56% kwoty międzynarodowych kredytów udzielonych Polsce (5,1 mld
USD) stanowią kredyty międzynarodowych instytucji finansowych, a 44% - kredyty
rządów i instytucji rządowych (4,0 mld USD).
Struktura kredytów według źródła otrzymania przedstawia się następująco:
Bank Światowy
41,9%,
RFN
17,6%,
Europejski Bank Inwestycyjny
11,9%,
Francja
7,3%,
Włochy
5,1%,
Korea Południowa
4,9%,
Pozostałe państwa i instytucje
11,3%.
Ilustrację tej struktury przedstawia poniższy wykres:
Źródło: Informacja o kredytach międzynarodowych, CUP, Warszawa, marzec 1995 r.
BSE
3
Szczegółowe zestawienie wykorzystania międzynarodowych kredytów przedstawia tab. 1.
Stan na: 31-Gru-94
w mln USD
Wyszczególnienie
1
Ogółem
2
Kredyty
dla
instytuc
ji
rządowy
ch
3
Kredyty
dla
podmiotów
gospodarcz
ych
5
6
OGÓŁEM
9 102,4
3 789,2
989,1
4324,1
3 778,0
546,2
132,5
Kredyty międzynarodowych Instytucji finansowych
- Banku Światowego
- Europejskiego Banku Inwestycyjnego
- Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju
5 092,3
3 813,8
1081,1
197,4
3495,4:,
3 131,3
491,8
117,4
238,2
156,6
80,2
1,4
1 158,7
525,9
509,2
78,6
9804
393,4
508,1
78,6
178,6
132,5
1,1
0,0
132,5
132.5
0,0
0,0
Kredyty rządów i instytucji rządowych
-RFN
- Francji
- Włoch
- Korei Płd.
- USA
- Australii
- Hiszpanii
- Belgii
- Austrii
- Szwajcarii
- Portugalii
- Norwegii
- Danii
- Kanady
4 010,2
1 604,5
665,1
461,3
450,0
252,0
155,5
140,0
93,7
63,8
50,1
22,5
22,0
15,4
14,2
93,8
750,9
316,0
266,1
62,6
0,0
6,9
4,7
34,5
3,9
0,0
15,9
15,0
10,0
15,4
0,0
3 165,4
1 288,5
399,0
398,7
400,0
231,3
150,8
75,6
89,7
63,8
34,1
7,5
12,0
0.0
14,2
2 797,9
1 288,5
399,0
354,5
400,0
193,1
0,0
65,6
58,5
4,6
26,5
7,5
0,0
0,0
0,0
367,6
0,0
0,0
44,2
0,0
38,2
150,8
10,0
31,2
59,3
7,6
0,0
12,0
0,0
14,2
50,0
13,8
30,0
4
Kredyty niezagospodarowane
razem do
niewykorzys wykorzyst z lego:
ane
tania
anulowa
ne
7
Natomiast podział wszystkich kredytów według ich rodzajów zawarty jest w
tab. 2. Zestawienie wyodrębnia kredyty ogółem i kredyty czynne.
8
4
BSE
Tabela 2. Kredyty międzynarodowe według ich rodzajów
Wartość w mln. USD
wg. kursów z 30.12.94r.
ogółem z tego:
kredyty czynne
Pożyczki i linie kredytowe
w tym:
- pożyczki dla instytucji rządowych
- linie kredytowe
z tego:
- linie kredytowe w ramach plafonów gwarancyjnych
Plafony gwarancyjne zagranicznych rządowych instytucji ubezpieczeniowych
9 102,4
8 073,9
4360,4 4
742,1
4 143,3
3 930,6
1 928,0
3 680,2
750,6 3
005,5
Kredyty udzielone kredytobiorcom krajowym
w tym:
- pożyczki dla instytucji rządowych
- linie kredytowe
z tego:
- linie kredytowe w ramach plafonów gwarancyjnych
Z linii kredytowych udzielono podmiotom gospodarczym
z tego:
- w ramach plafonów gwarancyjnych
6 823,2
5 340,1
3 921,7
2 901,5
3 752,9
1 587,2
1 928,0
989,1
750,6
543,1
707,8
308,3
Wartość kredytów do wykorzystania
w tym:
- z pożyczek dla instytucji rządowych
- z linii kredytowych
3 778,0
Z plafonów gwarancyjnych zagranicznych
rządowych instytucji ubezpieczeniowych
2 697,2
390,5 3
387,5
Źródło: Informacja o kredytach międzynarodowych CUP, Warszawa, marzec 1995 r.
Z powyższych danych wynika, że pożyczki dla instytucji rządowych stanowią
48%, a linie kredytowe 52% wszystkich kredytów. Dla kredytów czynnych (tzn. takich,
dla których do dnia 31 grudnia 1994 roku nie upłynął termin zamknięcia) struktura ta
BSE
5
wynosi odpowiednio 51% i 49%.
Kredyty czynne ogółem stanowią 88,7%, kredyty wygasłe (z datą zamknięcia w
dniu 31.12.1994 r. lub anulowane) - 10,6%, a kredyty zawieszone (z toczącymi się
negocjacjami w sprawie anulowania lub zmiany warunków udzielania danego kredytu)
- 0,7% ogólnej sumy kredytów.
Wartość kredytów do wykorzystania w wysokości 3,8 mld USD (przy wcześniej
wspomnianych zastrzeżeniach) odnosi się tylko do kredytów czynnych. Z tego wartość
kredytów do wykorzystania przez polskie podmioty gospodarcze wynosi
prawie 3,4 mld USD.
.■-..••■
Kredyty międzynarodowych instytucji finansowych
Pożyczki Banku Światowego zawierają kredyty finansowe dla rządu RP. Wartość
tych kredytów wyniosła w omawianych latach 1350 mln USD. W 1994 roku anulowano
kwotę 37,5 mln USD z pożyczki przeznaczonej na wsparcie programu dostosowań
sektora energetycznego. Efektywna kwota pożyczek Banku Światowego wyniosła
więc 1312,5 mln USD.
Bank Światowy udzielił rządowi polskiemu kredyty głównie w formie pożyczek
przeznaczonych ha restrukturyzację gospodarki, wiążąc ich wykorzystanie z
przebudową przemysłu, w tym rolno-spożywczego, ale także rozwojem rolnictwa,
transportu, telekomunikacji, rozwojem produkcji nośników energii i programem
dostosowań strukturalnych sektora energetycznego, a także z promocją zatrudnienia,
rozwojem instytucji finansowych, rozwojem prywatyzacji i restrukturyzacji oraz
zarządzania ochroną środowiska. Pożyczki Banku Światowego były ukierunkowane
również na dofinansowanie restrukturyzacji ciepłownictwa w Gdańsku, Gdyni,
Krakowie, Warszawie i Katowicach, rozwoju służby zdrowia, rozwoju prywatnej
przedsiębiorczości, budownictwa mieszkaniowego, modernizacji i rozbudowy autostrad,
obsługę redukcji zadłużenia.
Część lub całość poszczególnych pożyczek jest dostępna dla podmiotów gospodarczych w formie linii kredytowych, przy czym jednym z kryteriów udzielenia
kredytu jest współczynnik zadłużenia inwestora. Jest on ustalany indywidualnie w
negocjacjach pomiędzy inwestorem i bankiem pośredniczącym. Uzgodnione wydatki
importowe pokrywane są z rachunków specjalnych utrzymywanych w bankach
zagranicznych. W żadnym momencie udzielania pożyczki nie następuje transfer
kredytu do Polski. Wszystkie pożyczki Banku Światowego wymagają gwarancji rządu
polskiego. W 1994 roku Bank Światowy zaczął udostępniać środki kredytowe nie
tylko na cele inwestycyjne lecz również na zakupy surowców i materiałów do
produkcji.
Pożyczki udzielane przez Europejski Bank Inwestycyjny w większości stanowią
współfinansowanie projektów Banku Światowego, a ponadto są przeznaczone na
finansowanie rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw oraz na modernizację portu
lotniczego i budowę oczyszczalni ścieków w Warszawie. Również wymagają gwarancji
rządu polskiego.
6
BSE
Także dotychczasowe pożyczki Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju
(gwarantowane przez rząd RP) przeznaczone są na współfinansowanie projektów
Banku Światowego dotyczących restrukturyzacji ciepłownictwa i budownictwa mieszkaniowego. Bank ten udzielił również pożyczki dla Ministerstwa Transportu i
Gospodarki Morskiej na autostrady oraz uruchomił linię kredytową dla Polskiego
Banku Rozwoju.
Kredyty międzynarodowych instytucji finansowych udzielane są głównie instytucjom rządowym. Kredyty udzielane kredytobiorcom krajowym z kredytów instytucji
finansowych wyniosły blisko 80%, z tego pożyczki dla instytucji rządowych stanowiły
75,2%, a kredyty dla podmiotów gospodarczych — 4,7%.
Kredyty rządów i zagranicznych instytucji rządowych
Kredyty poszczególnych państw składają się z kredytów udzielanych przez
rządy tych państw oraz plafonów gwarancyjnych zagranicznych rządowych instytucji
ubezpieczeniowych i w przeciwieństwie do międzynarodowych instytucji finansowych są przeznaczone głównie dla podmiotów gospodarczych w formie linii kredytowych w pośredniczących polskich bankach. Stanowiące 96,5% omawianych kredytów.
Kredyty udostępnione w ramach gwarancji zagranicznych rządowych instytucji
ubezpieczeniowych (takich jak HERMES - Niemcy, COFACE - Francja, SACE Włochy, CESCE - Hiszpania) w większości przypadków są przeznaczone na zakup
dóbr inwestycyjnych. Kredyty te są stosunkowo drogie. Wartość wszystkich plafonów
gwarancyjnych wynosi 3,68 mld USD i ich wykorzystanie jest niskie. Wynosi ono
19,2% w odniesieniu do całości plafonów i 36,7% wartości uruchomionych linii
kredytowych w ramach tych plafonów.
W następnych latach poprzez kredyty zagraniczne wspierane będą takie przedsięwzięcia krajowe jak: prywatyzacja i Program Powszechnej Prywatyzacji, projekty
infrastrukturalne (w tym program budowy autostrad, linii kolejowej ze wschodu na
zachód), czy wspieranie rozwoju polskiej przedsiębiorczości w skali małych i średnich firm. Istotne tu jest trwałe zaangażowanie EBOR, Banku Światowego i MFW.
Szczególnie aktywnie EBOiR uczestniczy w tworzeniu warunków dla rozwoju
sektora prywatnego w Polsce. Bierze udział w programie "Stabilizacja - Restrukturyzacja - Prywatyzacja", zgłoszonym w "Strategii dla Polski" w 1994 r. W programie
tym, który dotyczy podmiotów sektora publicznego, zaangażował już 80 mln USD w
proces stabilizacji i restrukturyzacji firm przeznaczonych do prywatyzacji. Drugim
programem, w którym aktywnie uczestniczy EBOiR, jest program finansowania firm
objętych Programem Powszechnej Prywatyzacji.
W maju 1995 roku Zarząd EBOiR-u zdecydował o przeznaczeniu dodatkowych
50 miń USD (w stosunku do 55 mln USD zagwarantowanej pożyczki przyznanej w
końcu 1994 r.) na sfinansowanie początku funkcjonowania Narodowych Funduszy Inwestycyjnych w ramach PPP. Po uruchomieniu PPP, EBOiR ma nadal wspierać finansowo uczestniczące w nim firmy. Oprócz uruchomienia kredytów, istnieje projekt bez-
BSE
7
pośredniego wejścia kapitałowego EBOiR, jako pasywnego inwestora inwestycyjnego
(w granicach 20 -30% udziałów) do wybranych spółek w PPP. EBOiR jest gotów
przeznaczyć w następnych latach 1,3 mld USD dla sektora prywatnego w Polsce.
Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju angażuje się też finansowo w restrukturyzację i prywatyzację małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce, zarówno przez
uruchamianie linii kredytowych, jak i inwestycje kapitałowe. Do marca 1995 roku
EBOiR przyznał kredyty w tym celu ze środków własnych w wysokości 1 mld ECU
(ca 1,35 mld USD) oraz kredyty w ramach pomocy technicznej w wysokości 8,1 mln
ECU (10,9 mln USD). EBOR nie finansuje bezpośrednio małych i średnich
przedsiębiorstw, ale wspiera je przez uruchomienie linii kredytowych oraz gwarancje
i fundusze kapitałowe. Zaangażowanie EBOiR nie może być większe niż 25 - 30%
wartości całego przedsięwzięcia, natomiast kredytobiorca musi również wykazać się
posiadaniem środków finansowych na pokrycie 25 -30% kosztów całego projektu.
Wynika stąd bariera konieczności wysokiej kondycji finansowej firm polskich dla
otrzymania kredytów zagranicznych i jedna z przyczyn niskiego stopnia ich
wykorzystania.
Podsumowanie
Dostęp do kredytów zagranicznych i ich wykorzystanie jest niezwykle istotne w
Polsce dla finansowania modernizacji i restrukturyzacji gospodarki i utrzymania
wysokiego tempa wzrostu gospodarczego. Kontynuacja tych procesów w dłuższym
okresie (około 15 lat) umożliwiłaby gospodarce polskiej zmniejszenie dystansu w
stosunku do poziomu gospodarczego krajów UE.
Zwraca natomiast uwagę niskie wykorzystanie zagranicznych kredytów, zwłaszcza przez podmioty gospodarcze. Brak wykorzystania lub bardzo niskie
wykorzystanie kredytów zagranicznych było przyczyną anulowania (w części lub
całości) m.in. niektórych kredytów Banku Światowego.
Wskaźnik kredytów udzielonych podmiotom gospodarczym z dostępnych dla
nich linii kredytowych międzynarodowych instytucji finansowych wynosi ogółem
27,3% i odpowiednio dla:
- linii Banku Światowego
26,3%,
- linii Europ. Banku Inwestycyjnego
40,3%,
- linii EBOiR
1,8%.
Wykorzystanie kredytów dostępnych podmiotom gospodarczym z linii kredytowych rządów państw wynosi 22,9%, a plafonów gwarancyjnych - 19,2%. Łącznie
wskaźnik wykorzystania kredytów zagranicznych przez podmioty gospodarcze wyniósł
20,9%.
Do końca 1994 roku w największym stopniu zostały wykorzystane kredyty z Banku Światowego (86%). Kredyty portugalskie zostały wykorzystane w 67%, pożyczki z
EBOiR - w 60%, z EBI - w 52%, kredyty hiszpańskie - w 46%, norweskie - w 45%,
francuskie - w 40%, szwajcarskie - w 32%, niemieckie - w 20%, belgijskie w 4%, a
8
BSE
austriackich nie wykorzystano wcale.
Niezadowalające jest również wykorzystanie sumy 1 mld ECU, która została
przyznana Polsce w latach 1990 - 1994 w ramach bezzwrotnej pomocy, EWG (UE).
Na rolnictwo przeznaczono 16 %, na restrukturyzację przemysłu - 17% i na edukację
15% tej sumy1.
Przyczyny tego stanu leżą zarówno po stronie polskiej, jak i partnerów zagranicznych. Zasadniczymi przyczynami po stronie kredytodawców jest obawa przed
ponoszeniem ryzyka oraz spowodowana tym długa procedura załatwiania umów i
wniosków, a po stronie kredytobiorców niska skłonność do inwestowania podmiotów
gospodarczych spowodowana bardzo słabą kondycją finansową potencjalnych
pożyczkobiorców.
Szczególnie brak kapitału uniemożliwia absorbowanie przez krajowe podmioty
gospodarcze oferowanych kredytów zagranicznych. Inwestorów zniechęcają także do
składania wniosków kredytowych: nadmiernie rozbudowana procedura, ograniczona
dostępność kredytów spowodowana wyraźnie określonymi preferencjami
pożyczkodawcy, a także niska znajomość zasad kredytowania. Dodatkową przeszkodą
w udzielaniu kredytów zagranicznych jest również niestabilność prawnych regulacji
oraz niewydolność polskich banków, nie dysponujących często odpowiednim
kapitałem finansowym i sprawnością organizacyjną. Istotnym problemem przy
procedurze zaciągania kredytów zagranicznych jest odpowiednie zabezpieczenie
majątkowe kredytu przez kredytobiorców.
Firmy prywatne często chcą otrzymać kredyt w wysokości przekraczającej
wartość ich aktywów (przy ograniczeniu zabezpieczeń hipotecznych). Często panuje
wśród nich przekonanie, że udzielanie gwarancji przez rząd jest równoznaczne z
finansowaniem inwestycji z budżetu państwa.
Wskazania mające prowadzić do pełniejszego wykorzystania kredytów zagranicznych, a w szczególności zalecenie zmiany ich strategii zaciągania, podane przez
CUP, znajdują się w załączniku nr 1.
Mimo słabego zainteresowania polskich podmiotów gospodarczych kredytami
zagranicznymi, Bank Światowy planuje uruchomienie nowych funduszy, m.in. przeznaczonych na gwarancje dla dużych i średnich firm prywatnych, na finansowanie
inwestycji infrastrukturalnych (autostrady, energetyka, zagospodarowanie odpadów,
itp.), wspieranie inwestycji publicznych i w dalszym ciągu - Programu Powszechnej
Prywatyzacji. Wspierane będą również procesy prywatyzacyjne w Polsce, w zakresie
restrukturyzacji zadłużenia, czy pomocy technicznej i kapitałowej. Bank Światowy
podjął również decyzję o udzieleniu kredytów krajom nadbałtyckim na realizację 7
projektów, które mają poprawić stan środowiska Morza Bałtyckiego. W odniesieniu do
Polski, Bank Światowy sfinansuje 60% nakładów projektowanych inwestycji, przede
wszystkim w postaci oczyszczalni ścieków wzdłuż wybrzeża.
Podobne podejście reprezentuje EBOiR. Posiada on udziały w funduszach inwestycyjnych takich jak: Polish Private Equity Fund, Caresbac-Polska SA, New Euro1
Według informacji Departamentu Pomocy Zagranicznej URM.
BSE
9
pe East Investment Fund, Pioneer Poland Fund, czy Schooner Capital, których celem
jest pomaganie małym i średnim przedsiębiorstwom. Środki EBOiR nie mogą być
przeznaczone na finansowanie przemysłu zbrojeniowego, tytoniowego i gier hazardowych.
Angażowanie się międzynarodowych instytucji finansowych w pomoc kredytową
dla Polski ma istotne znaczenie dla rozwoju gospodarczego i rozwoju sektora
prywatnego w Polsce. W przypadku propozycji dobrych, zyskownych inwestycji,
zgodnych ponadto z polityką budżetową i gospodarczą kraju, należy jednak wypracować formy promocji i pomocy przy udzielaniu kredytów zagranicznych dla małych i
średnich podmiotów gospodarczych, a przede wszystkim zmniejszyć bariery
innowacyjności występujące jeszcze na poziomie mikroekonomicznym.
Pierwsza z nich, to bariera funkcji celu podmiotów gospodarczych. Przedsiębiorstwa zorientowane są przede wszystkim na przetrwanie i zysk w krótkim horyzoncie czasowym, a nie na rozwój przedsiębiorstwa przez innowacyjność.
Drugą istotną barierą jest bariera podejmowania ryzyka inwestycyjnego, hamująca skłonność innowacyjną przedsiębiorstw. Dla osłabienia tej bariery niezbędne
jest uporządkowanie ekonomicznych, politycznych i infrastrukturalnych warunków
gospodarowania w długim okresie.
Trzecią barierą, o której już była mowa, to brak wypracowanych przez
przedsiębiorstwa znaczących środków własnych i określonego poziomu kapitału,
warunkujących uruchomienie i zabezpieczenie pobieranych kredytów2.
Wynika stąd konieczność prowadzenia polityki makroekonomicznej państwa
wspierającej procesy innowacyjne na poziomie mikropodmiotow. Ma to prowadzić
do skuteczniejszego niż dotychczas stopnia wykorzystania kredytów zagranicznych w
Polsce.
Źródła:
1. Informacja o kredytach międzynarodowych instytucji finansowych zaciągniętych lub gwarantowanych
przez Rząd RP oraz o kredytach udzielonych Polsce przez rządy innych państw i udostępnionych w
ramach plafonów gwarancyjnych zagranicznych rządowych instytucji ubezpieczeniowych od 1989 roku,
według stanu na dzień 31 grudnia 1994 roku, CUP, Warszawa, marzec 1995 r.
2. Europejski w powszechnej, "Rzeczpospolita" z dn. 9.12.1994 r.
3. Nie jesteśmy spekulantami, "Nowa Europa" z dn. 21-22 stycznia 1995 r.
4. Decyzja EBOR w przeddzień polskiej prezentacji, "Rzeczpospolita" z dn. 10.04.1995 r.
5. 250 mln dolarów dla Bałtyku i Morze na kredyt, "Rzeczpospolita" z dn. 18.05.1995 r.
6. Kredyty i udziały kapitałowe, "Rzeczpospolita" z dn. 23.06.1995 r.
7. Kredyty warunkiem inwestycji, "Rzeczpospolita" z dn. 28.06.1995 r.
8. Michał Bonarowski — Chwytaj dzień, "Gazeta Bankowa" z dn. 9 lipca 1995 r.
9. Stan i szanse rozwoju polskiej gospodarki, Instytut Rozwoju i Studiów Strategicznych, Z prac Instytutu nr 24, Warszawa 1995 r.
2
Por. Joanna Kotowicz-Jawor w: Dyskusja w Stan i szanse rozwoju polskiej gospodarki, Instytut Rozwoju i Studiów Strategicznych, Warszawa 1995.
10
BSE
Załącznik nr 1
CENTRALNY URZĄD PLANOWANIA
Biuro Kwalifikacji Wniosków Kredytowych
INFORMACJA
o kredytach międzynarodowych instytucji finansowych
zaciągniętych lub gwarantowanych przez Rząd RP
oraz o kredytach udzielonych Polsce przez rządy innych państw
i udostępnionych w ramach plafonów gwarancyjnych zagranicznych
rządowych instytucji ubezpieczeniowych
od 1989 roku
WNIOSKI
według stanu na dzień 31 grudnia 1994 roku
Własne źródła akumulacji mimo szybkiego wzrostu gospodarczego są niewystarczające,
aby w ciągu najbliższych 15 lat dokonać istotnych zmian strukturalnych w całej gospodarce. Środkami wspomagającymi restrukturyzację mogą być zagraniczne środki finansowe, w tym pożyczki i linie kredytowe międzynarodowych instytucji finansowych
oraz rządów i instytucji rządowych poszczególnych państw. Środki te w niewielkim
stopniu mogą pokryć potrzeby w tym zakresie. Przykładem tego może być ponad. 100
mld USD przeznaczonych tylko w 1994 r. przez Rząd RFN na restrukturyzację
wschodnich landów (byłej NRD). Tym bardziej należy więc dążyć do pełniejszego
wykorzystania kredytów zagranicznych. W tym celu:
1. Należy zmienić strategię zaciągania kredytów. Należy szukać potencjalnych kredytodawców pod kątem wyraźnie sprecyzowanych i zatwierdzonych przez rząd priorytetów, a nie jak dotychczas przyjmować oferowane nam kredyty mimo, że taka strategia tuż po transformacji ustrojowej miała swój sens.
2. Na bazie zatwierdzonych priorytetów należy zobowiązać poszczególne resorty i jednostki organizacyjne, które zawarły umowy pożyczkowe względnie kredytowe do dokonania przeglądów tych umów pod kątem polepszenia warunków ich wykorzystania i
wyeliminowania ograniczeń i restrykcji, zmierzając w szczególności, tam gdzie jest
to możliwe, do: zwiększenia wielkości kredytowania, wydłużenia czasookresu pożyczki względnie kredytu, zmniejszenia prowizji i narzutów z tytułu ubezpieczenia i innych.
3. W toku dokonywania przeglądu należy rozważyć czy i w jakim stopniu jest możliwe
zastąpienie pożyczkami względnie kredytami zagranicznymi inwestycji centralnych finansowanych z budżetu, jak np. kontynuacji budowy warszawskiego metra.
4. Ponieważ, mimo zawarcia porozumień z Klubem Paryskim i Klubem Londyńskim,
szereg krajów i ich banki centralne utrzymują restrykcyjne mechanizmy wewnętrzne
BSE
11
przy udzielaniu kredytów dla Polski, co wyraża się ograniczeniem wolumenu i czasookresu, a zwłaszcza podwyższeniem kosztu kredytu, należy zobowiązać Ministerstwo
Finansów oraz Ministerstwo Współpracy Gospodarczej z Zagranicą przy współdziałaniu Narodowego Banku Polskiego do odpowiednich wystąpień o usunięcie, a przynajmniej złagodzenie ograniczeń i restrykcji. Należy również wzmocnić oddziaływanie propagandowe w tym zakresie.
5. Należy zobowiązać wszystkie resorty, które same lub podległe im jednostki korzystają z
pożyczek i kredytów zagranicznych, do przedkładania w terminach kwartalnych pełnych
sprawozdań odnośnie zawierania umów, wykorzystywania oraz spłat pożyczek i kredytów.
6. Wobec braku jednolitej sprawozdawczości z zakresu zawierania umów, wykorzystywania
i spłat pożyczek i kredytów należy zobowiązać Główny Urząd Statystyczny w porozumieniu z Centralnym Urzędem Planowania, Ministerstwem Finansów oraz Narodowym
Bankiem Polskim do opracowania jednolitego projektu i schematu takiej sprawozdawczości.
7. Wobec konieczności sterowania obciążeniami bilansu płatniczego i budżetu z tytułu udzielonych gwarancji i poręczeń, należy zobowiązać Ministerstwo Finansów do opracowania i
stosowania odpowiedniego systemu monitoringowego uwzględniającego podział na charakter zobowiązań i obciążenia nimi poszczególnych okresów.
8. Należy zwrócić się do Narodowego banku Polskiego o przedstawienie koncepcji i
warunków udzielania preferencji w refinansowaniu kredytów zagranicznych ze szczególnym uwzględnieniem kredytowania importu dla produkcji eksportowej, o charakterze proekologicznym i energooszczędnym oraz dla ochrony zdrowia. Winno to objąć w
szczególności małe i średnie przedsiębiorstwa, zwłaszcza w ich działalności eksportowej i importu z tym związanego.
9. Biorąc pod uwagę potrzebę usprawnienia procedur bankowych oraz stworzenia systemu
gwarancji, należy zobowiązać Ministerstwo Finansów w porozumieniu ze Związkiem
Banków Polskich do opracowania projektu powołania towarzystwa ubezpieczeniowego
do obsługi projektów inwestycyjnych.
10.Nadal trzeba usprawniać i zwiększać zasięg informacji o warunkach dostępu do
kredytów zagranicznych, głównie w systemie bankowym.