zadanie i rozwiązanie styczeń 2010

ZADANIE EGZAMINACYJNE
Zakład optyczny prowadzi działalność usługową, w zakresie wykonywania pomocy
wzrokowych. Klient zlecił wykonanie okularów na podstawie dostarczonej recepty.
Wybrana przez klienta oprawa jest metalowa-pełna. Po wstępnym dopasowaniu ramki
źrenice klienta znalazły się 3 mm powyŜej linii poziomej przechodzącej przez środki
geometryczne prostokątnych tarcz opisanych na szablonach oprawy okularowej. Na
podstawie recepty naleŜy określić rodzaj wady wzroku klienta, która będzie korygowana
tymi okularami oraz obliczyć o ile i w którą stronę przesunąć kaŜdą soczewkę, aby
uzyskać Ŝądane działanie pryzmatyczne bez konieczności zamawiania soczewek
pryzmatycznych
Opracuj projekt realizacji prac związanych z wykonaniem okularów korekcyjnych
zgodnie z wymogami recepty oraz sporządź dokumentację niezbędną do wykonania
okularów
Projekt realizacji prac powinien zawierać:
1.Tytuł pracy egzaminacyjnej.
2.ZałoŜenia do projektu realizacji prac sformułowane na podstawie treści zadania oraz
załączonej dokumentacji.
3.Pomiary i obliczenia niezbędne do wykonania okularów z soczewkami sferocylindryczno-pryzmatycznym i, tj.:
•
obliczenia przesunięcia w celu osiągnięcia działania pryzmatycznego w poziomie,
•
pomiary oprawy,
•
obliczenia przesunięcia wynikłego z dopasowania środków optycznych soczewki do
PO klienta,
•
obliczenie przesunięcia wypadkowego,
•
obliczenia średnicy minimalnej soczewki,
•
zaznaczenie na rysunku oprawy okularowej środków optycznych soczewek po
decentracji,
•
przeliczenie soczewek z zapisu w cylindrze ujemnym na zapis w cylindrze dodatnim,
•
wybór soczewki.
4.Wykaz narzędzi, urządzeń, przyrządów i materiałów niezbędnych do realizacji prac
związanych z wykonaniem zleconych okularów.
Dokumentacja z wykonania zadania powinna zawierać:
5.Opis sposobu wykonania okularów z uwzględnieniem wykorzystanych materiałów,
urządzeń, narzędzi i przyrządów
6.Opis kontroli jakości wykonanych okularów z uwzględnieniem czynności kontrolnych
oraz norm
7.. Opis sposobu uŜytkowania i konserwacji wykonanych okularów.
zadanie i rozwiązanie styczeń 2010
strona 1 z 10
02-03-12
Do wykonania zadania wykorzystaj:
Recepta
Załącznik 1
Parametry soczewek
Załącznik 2
WyposaŜenie warsztatu optycznego
Załącznik 3
Rysunek oprawy okularowej wybranej przez klienta (załączony w zeszycie Karta Pracy
Egzaminacyjnej)
Załącznik 1
Recepta
Okulary
Do dali
Do bliŜy
sph
cyl l oś
pryzma I baza
PO
OP
-4,0
-2,0 / 180º
1,0 / 180º
33
OL
-3,0
-1,5 / 90º
1,0 / 0º
32
OP
-
-
-
OL
-
-
-
Załącznik 2
Parametry soczewek
L.p.
Materiał
Konstrukcja
1.
mineralne
sferyczna
2.
mineralne
asferyczna
3.
organiczne
Sferyczna
4.
organiczne
Asferyczna
Średnice do wyboru: Ø80,Ø85, Ø90
zadanie i rozwiązanie styczeń 2010
strona 2 z 10
02-03-12
Załącznik 3
WyposaŜenie warsztatu optycznego
Narzędzia, urządzenia, przyrządy
automat szlifierski szablonowy
polerka
barwiarka
rowkarka
cąŜki do regulowania i profilowania opraw
rozwiertaki
centroskop
sferometr
dietest
suwmiarka
dioptromierz
szabloniarka
fen
szlifierka ręczna
kątomierz
śruba mikrometryczna
lutownica
śrubokręty
pęseta
wkrętaki optyczne
pilniki
wiertarka
polaryskop
wiertła
Materiały pomocnicze
alkohol etylowy, kleje, linijka (źrenicówka), nakrętki, noŜyce, pisaki wodoodporne,
podkładki, przyssawki do automatu szlifierskiego, szablony, ściereczki do
czyszczenia soczewek, wkręty, wstąŜki do montaŜu, Ŝyłki wypełniające.
ROZWIĄZANIE
TYTUŁ
Projekt wykonania okularów
na podstawie recepty
do oprawy metalowej-pełnej, z soczewkami sferocylindryczno-pryzmatycznymi, metodą szlifowania na
automacie szablonowym, przy wykorzystaniu
załączników nr 1, 2 i 3.
ZAŁOśENIA
1.
2.
Oprawa metalowa pełna (rysunek oprawy okularowej)
Źrenice pacjenta znajdują się 3 mm powyŜej linii poziomej (powyŜej środka
geometrycznego oprawy okularowej)
zadanie i rozwiązanie styczeń 2010
strona 3 z 10
02-03-12
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Recepta zał. Nr 1
OP -4,0dsfer -2,0dcyl ax 180o pryzmat 1,0 baza 180o pdp 33
OL -3,0dsfer -1,5dcyl ax 90o pryzmat 1,0 baza 0o pdL 32
Określić wadę wzroku pacjenta
Obliczyć o ile i w którym kierunku przesunąć środek kaŜdej soczewki
Wybór materiału soczewki (mineralne czy organiczne) zał. nr 2
Wybór konstrukcji soczewki (sferyczna lub asferyczna) zał. nr 2
WyposaŜenie warsztatu optycznego zał. nr 3
9.
Wada wzroku pacjenta
Na podstawie recepty moŜna zauwaŜyć Ŝe pacjent ma astygmatyzm krótkowzroczny
w oku prawym zgodny z regułą a w oku lewym niezgodny z regułą oraz niewielki zez
rozbieŜny lub niedomogę konwergencji
Przeliczenie soczewek z zapisu ujemnego na dodatni
sf -4,0 cyl -2,0 oś 180o
sf=(-4,0) + (-2,0)=-6,0
sf -3,0 cyl -1,5 oś 90o
sf=(-3,0) + (-1,5)=-4,5
OP zapis cyl ujemny:
zapis cyl dodatni:
OL zapis cyl ujemny:
zapis cyl dodatni:
cyl= +1,5 oś=90+90=180o
60
0
12
30
180
330
0
30
0
270
L
210
210
240
60
30
0
P
90
330
90
150
120
12.
cyl= +2,0 oś=180-90=90o
Naniesienie danych z recepty na skalę TABO
1 50
11.
180
10.
24
0
270
0
30
`
Obliczenie przesunięcia dla uzyskania działania pryzmatycznego
sfera -6,0
sfera -4,5
cylinder +2,0
cylinder +1,5
a) Soczewka prawa
Aby uzyskać działanie pryzmatyczne 1 dptr pryzm z bazą 180o czyli do
skroni soczewki prawej przesuwamy środek soczewki w poziomie.
O wielkości działania pryzmatycznego przy przesuwaniu poziomym
decyduje moc w osi 90o czyli -4,0
zadanie i rozwiązanie styczeń 2010
strona 4 z 10
02-03-12
10 x 1
Xpryzm p= ———— = -2,5 mm
- 4,0
Soczewkę prawą naleŜy przesunąć w kierunku przeciwnym do
załoŜonej bazy tj do nosa o 2,5 mm
b) Soczewka lewa
Aby uzyskać działanie pryzmatyczne 1 dptr pryzm z bazą 0o czyli do
skroni soczewki lewej przesuwamy środek soczewki w poziomie.
O wielkości przesunięcia decyduje tylko moc sferyczna –4,5, bowiem
przesuwanie mocy cylindrycznej nie powoduje działania pryzmatycznego
10 x 1
Xpryzm L= ———— = -2,22 mm
- 4,5
Soczewkę lewą naleŜy przesunąć w kierunku przeciwnym do
załoŜonej bazy tj do nosa o 2,2 mm
13.
Pomiary oprawy
b=40 mm
xw
xPD
xpryzm
rmax=33
S
ca
łk
a=63
S
xpryzm
x
x
C
xw
xPD
ca
łk
Hp=3 mm
szerokość tarczy a=63 mm
wysokość tarczy b=40 mm
odstęp między tarczami d=17 mm
(zostały naniesione na rysunku)
C
d=17
S - środek soczewki
C - środek tarczy
14.
Obliczenia przesunięcia dla dopasowania środków optycznych
do soczewki do PD klienta
a) soczewka prawa
xp= (a+d)/2 - PDp = (63+17)/2 -33= 7 mm do nosa
b) soczewka lewa
xL= (a+d)/2 - PDL = (63+17)/2 -32= 8 mm do nosa
zadanie i rozwiązanie styczeń 2010
strona 5 z 10
02-03-12
15.
Obliczenie przesunięcia wypadkowego
a) soczewka prawa
w poziomie
xpW=xp +xpryzmP= 7 + 2,5 = 9,5 mm do nosa
uwzględniając przesunięcie pionowe o 3 mm
przesunięcie całkowite
xpcałk= √ x2pW +H2P = √ 9,52 + 32 = √ 90,6 + 9 = 10 mm
b) soczewka lewa
w poziomie
xLW= xL +xpryzmL= 8 + 2,2 = 10,2 mm do nosa
uwzględniając przesunięcie pionowe o 3 mm
przesunięcie całkowite
xLcałk= √ x2LW +H2L =
16.
√ 10,22 + 32 = √ 104 + 9 =10,63 mm
Minimalna średnica soczewki
Maksymalny promień tarczy rmax= 33 mm, zaś minimalna rozmiar soczewki bez
decentracji Ømin = 2•rmax= 66 mm + 2 mm naddatku na obróbkę= 68. Uwzględniając
decentrację
Ømin= 2•rmax + 2•|(Xcałk)| + 2
lub
Ømin≈ a + 2•|(a+d)/2 – PDP/L| + 2
a) soczewka prawa
Ømin = rmax + 2•|(Xpcałk)|+2 = 66 + 2•(10)+2=66+20+2= 88 mm
b) soczewka lewa
Ømin = rmax + 2•|(XLcałk)|+2 = 66 + 2•(10,63)=66+21,2+2= 89,2 mm
Najwłaściwszym byłoby jednak uŜycie diatestu
zadanie i rozwiązanie styczeń 2010
strona 6 z 10
02-03-12
S
yl
C
xl
Zgodnie z obliczeniami wyznaczamy połoŜenie środka soczewki
90
80
70
60
50
S
yl
C
xl
Przykładamy oprawkę do testu i ustalamy średnicę soczewki na 83 mm+2 = 85 mm
17.
Wybór soczewki (według obliczeń)
Z uwzględniając niezbędny naddatek dla automatu szablonowego 2 mm potrzeba dla
OP zamówić soczewkę o średnicy 88 mm zaś dla OL 90 mm.
Z uwagi na duŜą średnicę i sporą moc wybieram z dostępnych w katalogu soczewki
organiczne sferyczne o średnicy OP 90 i OL 90 mm
18.
Sposób wykonania okularów
a. Kontrola oprawy
1. Sprawdzamy zgodność oprawy ze zleceniem (model, kolor)
2. Stan powierzchni lakierowanych i galwanizowanych
zadanie i rozwiązanie styczeń 2010
strona 7 z 10
02-03-12
3. Stan zamocowania nanośnikówi i zauszników
4. Prawidłowość zamykania i otwierania zawiasów
5. Symetria kształtów tarcz
6. Prawidłowości odkręcania i zakręcania wkrętów w zamkach tarcz
b. Kontrola soczewek
1. Sprawdzamy zgodność otrzymanych soczewek ze zleceniem
(materiał, kolor, powłoki oraz moce i średnice)
2. Stan powierzchni soczewek i powłok uszlachetniających
c. Wybór narzędzi i sprzętu
1. Automat szlifierski szablonowy
2. Szlifierka ręczna (do zatępienia ostrych krawędzi)
3. CąŜki do regulowania i profilowania opraw
4. Centroskop
5. Diatest
6. Dioptromierz
7. Szabloniarka
8. Wkrętaki optyczne
9. Pilniki
10. Materiały pomocnicze: alkohol etylowy, kleje, linijka (źrenicówka),
pisaki wodoodporne, przyssawki do automatu szlifierskiego, szablony,
ściereczki do czyszczenia soczewek, wkręty, Ŝyłki wypełniające
d. Wykonanie okularów
1. Na dioptromierzu wyznaczamy środki optyczne i osie soczewek
(z uwzględnieniem mocy pryzmatycznych)
2. Opisujemy pisakiem soczewkę prawą i lewą literami P i L od
strony nosa oraz zapisujemy u góry przesunięcie środków w górę
o 3 mm a takŜe od strony nosa przesuniecie konieczne dla
zachowania właściwego Pd (dla soczewki prawej 7 mm a dla lewej
8 mm)
3. Mocujemy oprawkę w szabloniarce i wykonujemy szablon
4. Odkręcamy zamki w oprawce
5. Sprawdzamy prawidłowość wykonanego kształtu szablonów
ewentualne rozbieŜności korygujemy pilnikiem
6. Opisujemy na szablonie typ oprawy (wysokość środka tarczy i
odległość środka tarczy od środka oprawy( 20 mm i 40 mm)
7. Wkładamy szablon do centroskopu
8. Układamy na centroskopie soczewki przesuwając je zgodnie
z naniesionymi pisakiem wartościami w górę i do nosa
9. Sprawdzamy czy średnica soczewki mieści się na tarczy szablonu
z odpowiednim naddatkiem na obróbkę (przynajmniej po 1 mm z
kaŜdej strony)
10. Mocujemy na centroskopie przyssawki (uchwyty z przylepcami) do
soczewek
11. Wybieramy odpowiedni program szlifowania i ustawiamy
parametry (docisk, chłodzenie, wielkość, rodzaj i połoŜenie fasety)
zadanie i rozwiązanie styczeń 2010
strona 8 z 10
02-03-12
12. Przenosimy do automatu soczewkę prawą i szablon i szlifujemy
soczewkę stosując chłodzenie wodą postępując zgodnie
z instrukcją
13. Sprawdzamy fasetę na oszlifowanej soczewce i przymierzamy do
oprawy jeśli wielkość jest prawidłowa zatępiamy ostre krawędzie
na szlifierce ręcznej i wkładamy soczewkę do oprawy zamykając
zamek prawej tarczy. Zbyt duŜą soczewkę szlifujemy ponownie,
zbyt małą montujemy w oprawce stosując Ŝyłki wypełniające
14. Przenosimy do automatu soczewkę lewą i postępujemy tak jak
z prawą.
15. Zdejmujemy przyssawki (uchwyty z przylepcami)
16. Zabezpieczamy klejem do gwintów wkręty zamków przed
odkręcaniem
17. Sprawdzamy i ewentualnie korygujemy kształt oprawy
18. Czyścimy oprawę i soczewki
19. Pakujemy wykonane okulary
e. Kontrola wykonanych okularów
W czasie końcowej kontroli wykonanych okularów sprawdzamy:
1. zgodność z zamówieniem rodzaju materiału, mocy soczewek i ich
uszlachetnienia oraz typu oprawki, rozmiaru i koloru,
2. dokonując pomiarów wszystkich parametrów optycznych z zamówienia,
3. zgodność mocy soczewek z receptą
4. prawidłowe ustawienie osi cylindrów, bazy pryzmatów i środków
optycznych
5. sprawdzenie napręŜeń
6. czy powierzchnie soczewek i oprawy nie wykazują zarysowań i śladów
obróbki,
7. prawidłowość zamocowania soczewek - bez luzów i napręŜeń
8. czy odchyłki środków recepturowych zamocowanych soczewek znajdują
się w granicach dopuszczalnych tolerancji,
9. prawidłowość otwierania i zamykania się zauszników i estetykę wyglądu
okularów,
10. zabezpieczenie wszystkich wkrętów przed odkręcaniem w czasie
uŜytkowania,
Po pozytywnych wynikach kontroli naleŜy okulary wyczyścić i zapakować oraz
zawiadomić klienta o wykonaniu zamówienia.
f. Instrukcja dla klienta
1. UŜywać zgodnie z przeznaczeniem dla wskazanej na recepcie osoby,
2. Myć wodą z dodatkiem płynnych detergentów lub innymi środkami
zaleconymi przez optyka,
3. Wycierać umyte powierzchnie wyłącznie miękką flanelą lub
ściereczkami z mikrofazy przeznaczonymi do szkła optycznego,
4. Nigdy nie wycierać soczewek na sucho,
5. Do pielęgnacji w soczewek nie uŜywać przypadkowych przedmiotów,
papieru a takŜe irchy,
6. Odkładać okulary ze złoŜonymi zausznikami soczewkami do góry,
zadanie i rozwiązanie styczeń 2010
strona 9 z 10
02-03-12
7. Przechowywać okulary w sztywnym etui pozwalającym na swobodne
włoŜenie okularów bez wsuwania i bez uŜycia siły w miejscu nie
naraŜonym na działanie wysokich temperatur (np. za szybą),
8. Nie uŜywać środków rozpuszczających lub Ŝrących,
9. Dla zmniejszenie moŜliwości pogięcia delikatnej oprawy okulary naleŜy
zakładać i zdejmować oburącz,
10. W przypadku uszkodzenia okularów nie naleŜy naprawiać ich
samodzielnie, lecz zgłosić się do zakładu optycznego,
11. Dla zmniejszenia skutków naturalnego zuŜycia okularów, naleŜy
dokonywać ich przeglądu i konserwacji w zakładzie optycznym.
zadanie i rozwiązanie styczeń 2010
strona 10 z 10
02-03-12