Informatyczne wsparcie zada wewntrznych w MSPT jako czynnik

WSPÓŁCZESNE ZARZ DZANIE 1/2013
CONTEMPORARY MANAGEMENT QUARTERLY 1/2013
115
Informatyczne wsparcie zada wewn trznych
w MSPT jako czynnik radzenia sobie z sytuacj
kryzysow
Sebastian Kopera∗
Słowa kluczowe: bran a turystyczna, sytuacja kryzysowa, technologie informacyjno-komunikacyjne,
konkurencyjno
Keywords: tourism industry, crisis situation, Information and Communications Technologies, competitiveness
Synopsis: Ostatnie lata pokazuj , e sytuacja kryzysowa nie jest czym wyj tkowym, ale – w coraz
wi kszej liczbie przypadków – normalnym elementem funkcjonowania na okre lonym rynku, w tym
tak e rynku turystycznym. O zdolno ci przedsi biorstwa do radzenia sobie z tak sytuacj decyduje
jego ogólna sprawno , której syntetycznym wyrazem jest konkurencyjno . Mo e ona by budowana
na wiele ró nych sposobów i w wielu ró nych wymiarach. Współcze nie jednym z dominuj cych narz dzi, którego stosowanie sprowadza si do budowania konkurencyjno ci organizacji, s technologie
informacyjno-komunikacyjne (TIK). Celem artykułu jest pokazanie stanu oraz zmian poziomu informatyzacji małych i rednich przedsi biorstw turystycznych w zakresie zada wewn trznych oraz wskazanie ich powi za z innymi wewn trznymi d wigniami konkurencyjno ci. Rozwa ania b d prowadzone w szerszym kontek cie radzenia sobie z sytuacj kryzysow . Cel ten zostanie osi gni ty w oparciu o wyniki bada empirycznych, które zostały przeprowadzone na próbie 74 małych i rednich przedsi biorstw turystycznych. Artykuł zako cz rekomendacje dotycz ce dalszego rozwoju omawianych
zagadnie w praktyce oraz sugerowane kierunki dalszych bada w tym zakresie.
Konkurencyjno podmiotów na rynku turystycznym jest kształtowana przez szereg
d wigni, które mo na generalnie podzieli na wewn trzne i zewn trzne [Bednarczyk, 2006].
Zewn trzne d wignie konkurencyjno ci zwi zane s z lokalnym otoczeniem biznesu turystycznego oraz z obszarami interakcji jednostek samorz dowych z przedsi biorstwami,
a tak e wzajemnych interakcji samych przedsi biorstw. Wewn trzne d wignie konkurencyjno ci, do których mo na zaliczy : zarz dzanie wiedz , innowacyjno oraz zastosowania IT,
powi zane s natomiast z systemem zarz dzania w turystycznych MSP.
Prezentowany artykuł dotyczy ostatniej z wymienionych d wigni konkurencyjno ci,
a w szczególno ci jednego z kształtuj cych j czynników, którym jest informatyczne wsparcie wewn trznych zada w przedsi biorstwie.
Konkurencyjno jest t cech organizacji, które pozwala jej nie tylko rozwija si
i umacnia swoj pozycj na atrakcyjnym rynku, ale tak e ułatwia przetrwanie w okresie
dekoniunktury lub innych perturbacji w obr bie pojedynczego rynku czy całej gospodarki,
z jakimi przedsi biorstwa turystyczne maj współcze nie do czynienia. Z tego punktu widzenia mo na uzna , e wszystkie narz dzia i metody budowania konkurencyjno ci b d
potencjalnymi sojusznikami organizacji w radzeniu sobie z sytuacj kryzysow , przygotowuj c j i umacniaj c, a potem wspieraj c, gdy pojawia si kryzys. Dotyczy to tak e technologii
informacyjno-komunikacyjnych (TIK), których znaczenie i powszechno w sektorze turystycznym w ostatnich latach stale ro nie.
-
-
-
-
-
Wst p
∗
Dr Sebastian Kopera, Uniwersytet Jagiello ski, Kraków.
-
-
-
-
-
116
S. Kopera, Informatyczne wsparcie zada wewn trznych …
S. Kopera, IT support for internal activities in SMTE…
Temat wpływu technologii informacyjnych na konkurencyjno przedsi biorstw turystycznych jest bardzo popularny w ród teoretyków i praktyków, co nie powinno dziwi , jako
e informacja jest czynnikiem niezb dnym dla funkcjonowania całej bran y [Sheldon, 1994,
s. 126]. Jest to skutek dynamicznych zmian w zakresie warunków konkurowania na rynkach,
szybko ci przepływu informacji w sieciach warto ci oraz dynamicznego rozwoju techniki
i technologii informatycznej, ale te implikuje konieczno
rozwoju technologicznego
wsparcia tych działa [Lewandowski, Kopera, 2009, s. 210–211].
Biznesowa warto TIK nie jest wynikiem technicznego wdro enia, ale wzmacniania
wybranych aspektów funkcjonowania przedsi biorstwa, co ma niew tpliwe znaczenie
z punktu widzenia odporno ci organizacji na kryzys i zdolno ci do efektywnego radzenia
sobie z takimi sytuacjami. Mo na wyró ni dwa aspekty analizy biznesowej warto ci rozwoju TIK. Pierwszy z nich obejmuje wdra anie TIK poł czone ze zmian organizacyjn lub
przez ni wspierane (co i jak jest wdra ane). Drugi aspekt dotyczy obszaru wyników zastosowania TIK, kiedy wsparte informatycznie zmiany biznesowe zaczynaj przynosi widoczne rezultaty (jakie s ostateczne korzy ci). Wiele publikacji analizuje budowanie konkurencyjno ci poprzez zastosowanie TIK w sposób ogólny [np. Buhalis, 1998, s. 409], inne koncentruj si na wybranych i bardziej specyficznych korzy ciach, jak np. budowanie i zarz dzanie relacjami w ła cuchu warto ci [Hengst, Sol, 2001, s. 129–137; Zhang, Song, 2009,
s. 348], innowacje i innowacyjno [Stamboulis, Pantaleon, 2003, s. 35–43; Hjalager 2010,
s. 1–12], usprawnienie zarz dzania wiedz [Kopera, 2009, s. 15–25], wzrost produktywno ci
[Blake et al., 2006, s. 1103] czy doskonalenie i reengineering procesów biznesowych [Buhalis, 2004, s. 805]. Wi kszo z nich koncentruje si na drugim wymiarze analizy, zakładaj c
istnienie okre lonego wsparcia informatycznego. W prezentowanym artykule główna uwaga
b dzie skupiona na pierwszym wymiarze, a wi c na próbie scharakteryzowania, w jaki sposób organizacje turystyczne wspieraj swoje operacje za pomoc rozwi za informatycznych
w celu budowania wewn trznej doskonało ci i tym samym budowania potencjału do radzenia sobie z sytuacjami kryzysowymi.
Według C. Edwardsa, J. Warda i A. Bytheway’a [1995, s. 16] w przypadku rozwoju systemów informacyjnych w biznesie mo liwe do osi gni cia s trzy podstawowe korzy ci:
wzrost wydajno ci, b d cy wynikiem automatyzacji cz ci procesów przetwarzania danych,
wzrost efektywno ci, zwi zany np. z rosn c trafno ci podejmowanych przez mened erów
decyzji w oparciu o lepsze dane, oraz wzrost integracji poszczególnych cz ci organizacji.
Podobnie uwa aj K. Laudon i J. Laudon, a tak e E. Turbani i J.E. Aronson, cytowani przez
D. Buhalisa i R. Lawa [2008, s. 609–623], według których zmiany w zakresie technologii
informacyjnych pozwoliły jeszcze lepiej zintegrowa systemy informacyjne organizacji
i wspiera procesy podejmowania decyzji, kontroli oraz zarz dzania posiadanymi informacjami i wiedz zarówno wewn trz organizacji, jak i w ich otoczeniu. W rezultacie tych zmian
TI kreuje infostruktur organizacji turystycznych, która wspiera szeroki zakres komunikacji
i procesów wewn trznych i zewn trznych [Buhalis, 2003, s. 67, 68].
W wymiarze wewn trznym rezultatem zastosowania technologii informacyjnej jest wi c
m.in. wewn trzna doskonało [Kubiak, Korowicki, 2007, s. 62–63], któr osi ga si poprzez wsparcie informatyczne wspomnianych wcze niej zada : automatyzacji, podejmowania decyzji, zarz dzania wiedz , a tak e doskonalenia procesów i struktur biznesowych. Celem artykułu jest ukazanie stanów oraz zmian poziomów luk kompetencyjnych w zakresie
wsparcia technologicznego wspomnianych działa w małych i rednich przedsi biorstwach
turystycznych w kontek cie budowania gotowo ci na sytuacje kryzysow i radzenia sobie
w niej.
Metodyka bada
Prezentowane w artykule wyniki zostały zebrane w ramach szerszych bada prowadzonych według jednolitej metodyki. W pewnych aspektach wyniki te b d si odnosiły tak e
do innych cz ci materiału empirycznego ni b d ce przedmiotem referatu zastosowania TI
WSPÓŁCZESNE ZARZ DZANIE 1/2013
CONTEMPORARY MANAGEMENT QUARTERLY 1/2013
117
do wsparcia działa wewn trznych. W zwi zku z tym poni ej zamieszony zostanie opis cało ci post powania badawczego.
Badania zostały przeprowadzone w oparciu o list 27 czynników konkurencyjno ci turystycznych MSP w Polsce, która powstała w wyniku doprecyzowania i uszczegółowienia
d wigni konkurencyjno ci. Same d wignie zostały zidentyfikowane w oparciu o badania
literaturowe dla potrzeb analogicznego projektu, który został zrealizowany przez Zespół
Katedry Zarz dzania w Turystyce UJ w tym obszarze 3 lata wcze niej. D wignie zostały
pogrupowane ze wzgl du na obszar pochodzenia. W ten sposób powstały d wignie wewn trzne (grupuj ce czynniki konkurencyjno ci pochodz ce z wn trza organizacji)
i zewn trzne (ich ródłem było otoczenie organizacji). Zastosowano równie grupowanie
merytoryczne, które pozwoliło zidentyfikowa 8 obszarów zbiorczych; 5 z nich grupowało
d wignie zewn trzne, a 3 – d wignie wewn trzne.
Zidentyfikowane czynniki przebadano w uj ciu statycznym i dynamicznym, które było
jednocze nie uj ciem historycznym. Pierwsze z nich polegało na okre laniu poziomu ka dego czynnika w badanych przedsi biorstwach i ich otoczeniu, co – po porównaniu ze stanem
idealnym – pozwalało na wskazanie luki konkurencyjno ci (dla d wigni wewn trznych) lub
inercji otoczenia (dla d wigni zewn trznych). Drugie za rejestrowało dynamik zmian ka dej z d wigni na przestrzeni ostatnich 3 lat. Okres 3 lat został dobrany celowo, poniewa
wła nie tyle czasu upłyn ło od wspomnianych wcze niej bada , których omawiany projekt
jest kontynuacj . Pozwoliło to – pomimo pewnych ró nic metodycznych obu projektów –
wskaza tendencje zmian badanych czynników i ich obszarów.
Wszystkie d wignie konkurencyjno ci zostały zebrane w kwestionariuszu ankietowym,
który nast pnie rozesłano do wybranej grupy respondentów – 1143 małych i rednich przedsi biorstw turystycznych (próba ogólnopolska) – reprezentuj cych sektor usług noclegowych, gastronomicznych i biur podró y. W efekcie otrzymano 74 poprawnie wypełnione
ankiety. Skutkiem nieuzyskania pełnego zwrotu kwestionariuszy jest m.in. niemo no traktowania uzyskanych wyników jako reprezentatywnych dla całej populacji, z której pochodziła przebadana próba, cho oczywi cie mówi one wiele na temat samej próby. Z powy szego
powodu wszelkie generalizacje i uogólnienia zawarte w prezentowanym referacie nale y
traktowa jako hipotezy, których prawdziwo powinna zosta zweryfikowana w toku dalszych bada .
Dane, które zostały zebrane za pomoc otrzymanych kwestionariuszy, zostały nast pnie
poddane obróbce statystycznej. W pierwszej kolejno ci dokonano wyliczenia rednich poziomów luk konkurencyjno ci, a tak e inercji poszczególnych d wigni. Kolejnym elementem obróbki statystycznej zebranych danych było poddanie ich analizie korelacji wyst puj cych mi dzy poszczególnymi d wigniami przy u yciu współczynnika rho Spearmana. Ich
celem było wykazanie współzmienno ci badanych czynników zarówno w wymiarze statycznym, jak i dynamicznym.
-
-
-
-
-
Omówienie wyników
Zgodnie z wcze niejszymi informacjami dobór listy badanych działa – czynników konkurencyjno ci – został dokonany z uwagi na potencjał, jaki daje zastosowanie w ka dym
z nich okre lonych rozwi za technologicznych. Najwa niejsze z nich to: automatyzacja
działa , doskonalenie struktur i procesów biznesowych, podejmowanie decyzji oraz zarz dzanie wiedz . Wyniki zakresu badanej luki kompetencyjnej prezentuje tab. 1.
Analizuj c zebrane wyniki, nale y stwierdzi , e poziom luki w badanych wymiarach
jest wyrównany i raczej mały. Oznacza to, e badane przedsi biorstwa do dobrze wykorzystuj dost pne rozwi zania technologiczne wewn trz organizacji, przy czym najlepiej
w odniesieniu do zada z zakresu zarz dzania wiedz . Pozytywn informacj jest tak e i to,
e w analizowanym okresie omawiane luki zostały zredukowane w stopniu rednim (tab. 2).
118
S. Kopera, Informatyczne wsparcie zada wewn trznych …
S. Kopera, IT support for internal activities in SMTE…
Tab. 1. redni poziom luki kompetencyjnej w zakresie wsparcia obszarów wewn trznych
przy u yciu TI (Mean levels of competence gaps with reference to IT support for internal,
excellence-building areas)
Automatyzacja
działa
(Task automation)
Doskonalenie procesów
i struktur
(Improvement of business
processes and structures)
Podejmowanie
decyzji
(Decision
making)
Zarz dzanie
wiedz
(Knowledge
management)
Luka
1,21
1,20
1,20
1,06
kompetencyjna
(Competence gap)
Obja nienie: Poziom luki kompetencyjnej: <0,0 ; 0,8> bardzo niski (a wi c wysokie kompetencje); (0,8; 1,6> niski;
(1,6; 2,4> redni; (2,4 ; 3,2> wysoki, (3,2; 4,0> bardzo wysoki.
ródło: opracowanie własne na podstawie wyników bada .
Zgodnie z oczekiwaniami najsilniejsze korelacje wyst piły pomi dzy czynnikami
z badanej grupy. Małej luce kompetencyjnej w zakresie wsparcia podejmowania decyzji
towarzyszyły małe luki w odniesieniu do wsparcia zarz dzania wiedz i doskonalenia procesów i struktur, a tak e ujemna dynamika zmian luk tych czynników. Podobnie silne korelacje
wyst piły mi dzy dynamik omawianej luki a poziomami i dynamik zmian luk obu wspomnianych czynników. Oznacza to, e rozwój wsparcia informatycznego prowadzony jest
w tych obszarach w do zrównowa ony sposób. Procesy zarz dzania wiedz s bardzo cile powi zane merytorycznie z podejmowaniem decyzji, a wi kszo aplikacji, które wspieraj ten obszar, mo e by wykorzystywana równie do wsparcia drugiego z nich. W przypadku powi za wsparcia podejmowania decyzji i doskonalenia procesów i struktur wyst puje tak e powi zanie merytoryczne – doskonalenie procesów i struktur prowadzi do lepszych decyzji, które z kolei inicjuj kolejne iteracje doskonalenia organizacji.
Tab. 2. redni poziom dynamiki zmian luki w zakresie wsparcia obszarów wewn trznych
przy u yciu TI (Mean levels of competence gaps dynamics with reference to IT support for
internal, excellence-building areas)
Automatyzacja
działa
(Task
automation)
Doskonalenie procesów
i struktur
(Improvement of
business processes and
structures)
Podejmowanie
decyzji
(Decision
making)
Zarz dzanie
wiedz
(Knowledge
management)
Dynamika zmian
luki
-0,79
-0,90
-0,75
-0,96
(Competence gap
dynamice)
Obja nienie: dynamika luki kompetencyjnej: <-2,0; -1,0) znacz cy wzrost (znacz ce pogorszenie kompetencji firmy
w danym zakresie) <-1,0; 0,0) wzrost luki; <0,0> stabilizacja; (0,0; 1,0> zmniejszenie si luki; (1,0; 2,0> znacz ce
zmniejszenie si luki [czyli znacz cy wzrost kompetencji w danym zakresie].
-
-
-
-
-
ródło: opracowanie własne na podstawie wyników bada .
Co ciekawe, oba aspekty (stan i zmiany) wsparcia zarz dzania wiedz i doskonalenia
procesów i struktur wykazały jedynie umiarkowan korelacj we wszystkich kombinacjach,
z wyj tkiem do silnego powi zania poziomu wsparcia zarz dzania wiedz i dynamiki
zmian w zakresie wsparcia doskonalenia. Mo na przypuszcza , e w oczach przedsi biorców zmiany procesów i struktur nie zawsze musz by powi zane z rozwojem zarz dzania
wiedz . Mo e tak e nie istnie du a spójno w postrzeganiu zwi zków narz dzi wspieraj cych jeden i drugi obszar, cho z drugiej strony wspomniana do silna korelacja sugeruje, e
zmiany wsparcia zmian organizacyjnych mogły wpłyn równie na poziom wsparcia zarz dzania wiedz .
W wietle przeprowadzonych bada wydaje si , e firmy, które stosuj technologi informacyjn do automatyzacji działa , rozwijaj tak e wsparcie zmian procesów i struktur.
wiadczy o tym silna korelacja obu aspektów tych obszarów wsparcia. Mo e to sugerowa ,
-
-
-
-
-
WSPÓŁCZESNE ZARZ DZANIE 1/2013
CONTEMPORARY MANAGEMENT QUARTERLY 1/2013
119
e automatyzowanie działa wi e si w badanych firmach z doskonaleniem architektury
organizacji, co nale y oceni bardzo pozytywnie, bowiem tylko takie podej cie do informatyzacji daje szans na osi gni cie wysokiej efektywno ci informatyzacji.
Ponadto zaobserwowano siln korelacj zmian w zakresie automatyzacji oraz poziomu
i dynamiki zmian wsparcia zarz dzania wiedz , a tak e poziomu obu czynników. Podobnie
jak w omówionych wcze niej przypadkach automatyzacja mo e by tu przyczynkiem do
rozwoju narz dzi słu cych zarz dzaniu wiedz we wszystkich jego etapach. Poziom wsparcia automatyzacji jest tak e skorelowany w umiarkowanym stopniu z poziomem wsparcia
i jego zmianami w zakresie wsparcia podejmowania decyzji (podobnie jak i dynamika zmian
tego obszaru) oraz ze zmianami wsparcia zarz dzania wiedz .
Na podstawie zaprezentowanych powi za wydaje si , e przedsi biorstwa w sposób
kompleksowy podchodz do wsparcia informatycznego omawianych działa wewn trznych,
a inwestycje technologiczne w jednym obszarze wi
si ze zmianami innych obszarów
działa , a czasami je implikuj .
Wsparcie informatyczne dla działa wewn trznych jest równie skorelowane ze wsparciem TI dla zewn trznych działa badanych firm, do których nale : budowanie relacji, prowadzenie transakcji oraz komunikacja z otoczeniem. Firmy, które cechuje wy szy poziom
kompetencji w odniesieniu do wsparcia działa wewn trznych, wykazuj równie ni szy
poziom luki kompetencyjnej w zakresie stosowania IT do budowania relacji. Podobne prawidłowo ci mo na zaobserwowa , analizuj c korelacje zmian luki w zakresie rozwoju informatycznego wsparcia budowania relacji zewn trznych z poziomem i zmianami luk
w przypadku czterech powy szych czynników wewn trznych d wigni konkurencyjno ci.
Wymienione korelacje cechuje umiarkowane nasilenie, za wyj tkiem silnych korelacji zmian
w zakresie wsparcia budowania relacji oraz zmian wsparcia IT dla zarz dzania wiedz
i podejmowania decyzji.
Bardzo podobne zale no ci wyst piły tak e w przypadku korelacji mi dzy poziomami
luk „wewn trznych” obszarów wsparcia i luk pozostałych dwóch czynników „zewn trznych”. W odniesieniu do pierwszego z nich – wsparcia TI dla komunikacji zewn trznej –
wszystkie korelacje z obszarami wsparcia wewn trznego były umiarkowane. W drugim
przypadku – wsparcie informatyczne dla realizacji transakcji – wyst pił silny zwi zek jego
luki z poziomem luki oraz dynamik jej zmian w zakresie zastosowania TI do automatyzacji
działa , a tak e silny zwi zek dynamiki zmian badanej luki w wymiarze zewn trzny
i poziomu luki we wspomnianym obszarze zastosowania TI do automatyzacji działa . Silne
korelacje tych dwóch wymiarów – automatyzacja wewn trz i transakcje na zewn trz – mo na wyja ni zbie no ci ich merytorycznego charakteru. W rzeczywisto ci ka dy z nich
mo na traktowa jako przedłu enie tego drugiego. Na przykład w biurze podró y umo liwienie informatycznej samoobsługi klienta z poziomu interfejsu WWW (transakcje) skutkuje
presj na automatyzacj przetwarzania składanych t drog zlece (automatyzacja działa ),
która mo e prowadzi do dalszej automatyzacji transakcji rezerwacyjnej u touroperatora lub
u przewo nika.
Poza tym siła korelacji była umiarkowana, za wyj tkiem słabej korelacji zmian
w zakresie wsparcia podejmowania decyzji za pomoc TI z poziomem i zmianami wsparcia
transakcji zewn trznych.
Na podstawie powy szych wyników mo na wnioskowa , e firmy do problemu informatycznego wsparcia swojej działalno ci podchodz w sposób kompleksowy i rozwijaj c
wsparcie dla procesów wewn trznych, robi to samo w odniesieniu do działa zewn trznych.
Oznacza to tak e, e zaniedbania w którymkolwiek wymiarze (wewn trznym czy zewn trznym) b d najprawdopodobniej zwi zane z zaniedbaniami w drugim z nich.
Warto tu przeanalizowa równie powi zania omawianych czynników zwi zanych ze
wsparciem informatycznym działa wewn trznych badanych firm z jako ci wa nych informacji posiadanych przez firm (wyra on ich uporz dkowaniem, przejrzysto ci
i zrozumiało ci ), dotycz cych zarówno samej firmy, jak i jej klientów i konkurentów. Dy-
-
-
-
-
-
120
S. Kopera, Informatyczne wsparcie zada wewn trznych …
S. Kopera, IT support for internal activities in SMTE…
namika zmian tej jako ci jest umiarkowanie skorelowana z poziomem i dynamik zmian
wszystkich czterech badanych czynników konkurencyjno ci, za wyj tkiem do silnego
zwi zku z dynamik wsparcia podejmowania decyzji i słabego zwi zku z dynamik zmian
wsparcia doskonalenia procesów i struktur. Oznacza to, e wzrostowi jako ci informacji
w firmie towarzyszył wzrost wsparcia TI w poszczególnych obszarach, który – w pewnym
zakresie – mógł by przyczyn tego pierwszego. Zwi zek mi dzy badan grup elementów
a obecnym poziomem jako ci informacji w firmie równie zdaje si to potwierdza . wiadczy o tym umiarkowana korelacja poziomu jako ci informacji w firmie z poziomem
i dynamik zmian w zakresie wsparcia: podejmowania decyzji i automatyzacji oraz
z dynamik zmian wsparcia zarz dzania wiedz .
Inwestycje we wsparcie informatyczne wymiarów wewn trznych s równie powi zane
z cz sto ci pozyskiwania przez firmy nowych, istotnych informacji. Dotyczy to
w szczególno ci wsparcia obszaru doskonalenia procesów i struktur oraz zarz dzania wiedz , które s skorelowane – zarówno je li chodzi o poziomy, jak i dynamik ich zmian –
z poziomem tej cz stotliwo ci. Podobna zale no wyst puje tak e w przypadku dynamiki
zmian w obszarze podejmowania decyzji. Natomiast je li chodzi o obszar automatyzacji, nie
udało si wykaza znacz cej korelacji z badanym czynnikiem.
Innowacyjno , rozumiana jako zdolno do generowania i wprowadzania innowacji, to
kolejny czynnik budowania konkurencyjno ci firmy, którego znaczenie dla radzenia sobie
w sytuacji kryzysowej trudno przeceni . W toku prowadzonych analiz dostrze ono równie
korelacj badanych obszarów z czynnikami z zakresu innowacyjno ci. Na uwag zasługuje
tu m.in. korelacja wyst puj ca mi dzy mo liwo ciami rozwoju kadry w przedsi biorstwie,
a tak e dynamik ich zmian oraz dynamik wsparcia podejmowania decyzji przez IT.
Umiarkowan korelacj zanotowano tak e mi dzy poziomem wsparcia tego obszaru i dynamik zmian w zakresie mo liwo ci rozwoju kadry. Ze zmianami w zakresie tych mo liwo ci
skorelowany jest – równie w stopniu umiarkowanym – poziom wsparcia informatycznego
doskonalenia procesów i struktur, a tak e jego zmiany, cho tym razem korelacja jest jedynie
słaba. Wydaje si , e rosn ce mo liwo ci rozwoju kadr mogły przyczyni si do intensywniejszego wsparcia pierwszych dwóch obszarów, cho nie jest do ko ca jasne, dlaczego
omawiany wpływ nie dotyczy innych obszarów wsparcia – ZW i automatyzacji. Z kolei cz stotliwo wprowadzania nowych ofert na rynek jest dodatnio skorelowana (umiarkowana
siła) z poziomem i zmianami wsparcia dla doskonalenia procesów i struktur. Podobnie wygl da sytuacja w przypadku dynamiki tej cz stotliwo ci. Na tej podstawie, a tak e na bazie
obserwacji praktyki funkcjonowania firm turystycznych, mo na przyj , e czynnikiem determinuj cym jest w tym przypadku poziom wsparcia informatycznego omawianego obszaru, a determinowanym – cz stotliwo wprowadzania innowacji produktowych na rynek.
Je li chodzi o kolejny czynnik innowacyjno ci – wykorzystywane ródła innowacji – najsilniejsze i najbardziej wszechstronne korelacje udało si zaobserwowa w odniesieniu do
dwóch spo ród badanych obszarów wsparcia IT: doskonalenia procesów i struktur oraz podejmowania decyzji. I tak poziom wsparcia w pierwszym obszarze jest w sposób umiarkowany powi zany z dynamik zmian w zakresie pozyskiwania innowacji od dostawców
i konkurentów, a zmiany tego poziomu s skorelowane – równie w sposób umiarkowany –
z dynamik zmian w zakresie pozyskiwania innowacji z wymienionych dwóch ródeł,
a tak e od klientów oraz własnych pracowników (cho tutaj korelacja jest słaba). Poziom
rozwoju drugiego obszaru jest dodatnio skorelowany ze zmianami w zakresie pozyskiwania
innowacji od: firm doradczych (umiarkowanie), konkurentów (do silnie) oraz dostawców,
pracowników i klientów (słabo). Natomiast dynamika jego zmian skorelowana jest w stopniu
umiarkowanym z dynamik pozyskiwania innowacji od konkurentów i firm doradczych.
Korelacje mo na równie zaobserwowa w pozostałych dwóch obszarach wsparcia: zarz dzania wiedz i automatyzacji. Poziom wsparcia pierwszego z nich jest umiarkowanie
skorelowany ze zmianami dynamiki pozyskiwania innowacji od konkurentów i pracowników. Podobnie wygl da sytuacja w przypadku dynamiki zmian tego czynnika, z tym e kore-
-
-
-
-
-
WSPÓŁCZESNE ZARZ DZANIE 1/2013
CONTEMPORARY MANAGEMENT QUARTERLY 1/2013
121
lacja ze zmianami dotycz cymi pierwszego ródła jest do silna. Natomiast w ostatnim
obszarze skorelowane s jedynie jego zmiany ze zmianami pozyskiwania innowacji od konkurentów.
W kontek cie badania zwi zków omawianych czynników z czynnikami z obszaru innowacyjno ci warto przytoczy informacje na temat ich powi za z poziomem wsparcia informatycznego dla procesów pozyskiwania innowacji z otoczenia organizacji, jak i z jej wn trza. Najbardziej zło one powi zania udało si zaobserwowa mi dzy poziomem luki oraz
jej dynamik ka dego z kierunków wsparcia innowacji a poziomami luk i dynamik ich
zmian w obszarach: wsparcie automatyzacji, doskonalenie procesów i struktur oraz zarz dzania wiedz . Korelacje w tych przypadkach – z wyj tkiem jednej, słabej korelacji poziomu
wsparcia zarz dzania wiedz i wsparcia pozyskiwania innowacji z otoczenia organizacji –
miały umiarkowan sił . Oznacza to, e spora cz
firm wdra aj c rozwi zania wspieraj ce
podejmowanie decyzji, zarz dzanie wiedz czy doskonalenie architektury organizacji, rozwijała tak e wsparcie dla procesów pozyskiwania innowacji. Wyniki te nie powinny dziwi
w uj ciu wewn trznym; pozyskiwanie i wykorzystywanie innowacji z wn trza firmy jest
wspierane przez wi kszo aplikacji stosowanych w wymienionych obszarach – jakby nie
było tak e wewn trznych, w szczególno ci w obszarze wsparcia zarz dzania wiedz przez
TI. Uzyskane tu wyniki nie powinny równie dziwi , je li chodzi o pozyskiwania innowacji
z zewn trz. Wszak granice organizacji s z punktu widzenia infoprzestrzeni transparentne.
Ponadto, mówi c tu o wsparciu IT dla jakichkolwiek obszarów, nie traktuje si tego wsparcia
w kategoriach konkretnych, osobnych aplikacji, ale usług, które mog by realizowane zarówno przez ró ne, jak i te same rozwi zania. Wydaje si , e kwesti kluczow jest tu umiej tno dostrzegania mo liwych korzy ci płyn cych z wykorzystania ró nych, cz sto powszechnie spotykanych rozwi za . Dziwi mo e tu jedynie to, e zaobserwowany zwi zek
ma „zaledwie” umiarkowan sił .
Z kolei najmniej powi za udało si zaobserwowa w przypadku obszaru wsparcia podejmowania decyzji. W tym przypadku umiarkowana korelacja dotyczyła głównie zmian
poziomu wsparcia obu kierunków pozyskiwania innowacji z poziomem i dynamik zmian
omawianego czynnika.
W wyniku prowadzonych analiz zauwa ono równie korelacje mi dzy czynnikami
z analizowanej grupy a wsparciem procesu zarz dzania wiedz . Tym razem jednak pytanie
było sformułowane w taki sposób, e wymienione zostały najwa niejsze etapy zarz dzania
wiedz , ale sama nazwa tej metody nie padła. Oceny kompetencji w odniesieniu do tego
czynnika były wy sze ni w przypadku analizowanego wcze niej zarz dzania wiedz jako
obszaru wsparcia informatycznego. Podobnie było z dynamik zmian obu tych czynników.
Nic wi c dziwnego, e mi dzy stanem i dynamik wsparcia IT dla ZW a poziomem wsparcia
dla procesu pozyskiwania, przekazywania i gromadzenia wiedzy wyst piły słabe korelacje,
natomiast w przypadku zmian tego ostatniego – zwi zki umiarkowane. Jednym z mo liwych
wyja nie tej sytuacji jest to, e w badanych firmach rzadko wyst puje sformalizowany proces zarz dzania wiedz , co pozwala przyznawa wy sze oceny wsparciu jego kluczowych
(ale nie wyczerpuj cych zagadnienia) elementów ni obszarowi wskazuj cemu na konkretne
i sformalizowane podej cie. Inn hipotez jest ta mówi ca o słabej znajomo ci tego podejcia w uj ciu sformalizowanym.
Wzrost wsparcia informatycznego procesu pozyskiwania, przekazywania i gromadzenia
wiedzy biznesowej był równie skorelowany z poziomem i dynamik zmian wsparcia obszaru podejmowania decyzji, doskonalenia procesów i struktur i zmianami w zakresie wsparcia
automatyzacji – w stopniu umiarkowanym – a w stopniu słabym ze stanem tego ostatniego
czynnika. Je li za chodzi o korelacj jego poziomu, to wyst piła ona w przypadku poziomu
i zmian wsparcia automatyzacji, doskonalenia procesów i struktur (w stopniu umiarkowanym) oraz z poziomem wsparcia podejmowania decyzji (w stopniu słabym).
W wietle przeprowadzonych bada mo na stwierdzi tak e, e rozwój firmowych stron
internetowych badanych przedsi biorstw współwyst pował z rozwojem wsparcia niektórych
122
S. Kopera, Informatyczne wsparcie zada wewn trznych …
S. Kopera, IT support for internal activities in SMTE…
obszarów wewn trznych. wiadczy o tym mo e umiarkowana korelacja zmian w zakresie
ich wykorzystania z dynamik i poziomem wsparcia doskonalenia struktur i procesów, zarz dzania wiedz oraz automatyzacji. Niewykluczone, e w pewnym stopniu strony te b y ł y
narz dziami wspieraj cymi te obszary. Wydaje si to szczególnie prawdopodobne
w odniesieniu do zarz dzania wiedz , którego poziom wsparcia i dynamika s skorelowane
(znów umiarkowanie) tak e z obecnym poziomem wykorzystania firmowych stron WWW.
W artykule zaprezentowano stan luk kompetencyjnych w małych i rednich przedsi biorstwach turystycznych w zakresie wykorzystania przez nie technologii informacyjnych do
usprawniania działa wewn trznych wraz z dynamik tych luk. W wietle zaprezentowanych
wyników wydaje si , e proces implementacji rozwi za informatycznych wi e si w tych
przedsi biorstwach z korzystnymi zmianami w odniesieniu do ró nych aspektów ich funkcjonowania. Je li chodzi o sam proces implementacji, to na uwag zasługuje jego do zrównowa ony charakter. wiadcz o tym dodatnie korelacje wielko ci luk kompetencji zarówno
w uj ciu wewn trznych, jak i mi dzy wewn trznymi działaniami a zewn trznymi obszarami
wsparcia. Poza tym stosowanie TI do usprawniania działa wewn trznych ma zwi zek
z popraw w zakresie np. pozyskiwania innowacji, zarz dzania informacjami i wiedz itp.
Pomimo do pozytywnego obrazu, jaki wyłania si z zaprezentowanych bada , warto
podejmowa dalsze działania w tym obszarze, zarówno teoretyczne, jak i praktyczne. Teoretyczne działania powinny by nakierowane przede wszystkim na weryfikacj przedstawionych w tek cie hipotez i badanie zale no ci kauzalnych w ukazanych powi zaniach. Pozwoli
to lepiej zrozumie współczesny, w coraz wi kszym stopniu elektroniczny biznes turystyczny i lepiej wspiera proces informatyzacji MSPT.
Je li za chodzi o wymiar empiryczny, to na pierwszy plan wysuwa si konieczno budowania w ród polskich przedsi biorców wiadomo ci znaczenia TI dla konkurencyjno ci
zarz dzanych przez nich firm, a tak e budowania ich wiedzy i kompetencji w zakresie efektywnego wdra ania nowoczesnych rozwi za technologicznych. Sytuacje kryzysowe wywołuj zwykle – sk din d słuszn – skłonno do redukowania kosztów, które nie s bezporednio zwi zane z bie c działalno ci firmy. W ten sposób z bud etów wyklucza si inwestycje w rozwój wsparcia informatycznego firmy, podobnie jak wiele innych działa
o charakterze innowacyjnym. Z tego wzgl du niezb dne jest tak e edukowanie przedsi biorców w zakresie znaczenia odpowiednio rozwijanego wsparcia informatycznego dla zdolno ci
firmy do radzenia sobie z sytuacjami kryzysowymi. W ko cu wa ne jest tak e, aby decydenci pami tali, e implementacja rozwi za informatycznych, je li ma przyczynia si do
wzrostu konkurencyjno ci, a przez to radzenia sobie z trudnymi sytuacjami, powinna wykracza poza obszar infoprzestrzeni. Strategiczne korzy ci z wdra ania TI pojawiaj si tylko
wtedy, gdy technologia staje si narz dziem doskonalenia organizacji i budowania nowoczesnych modeli biznesowych.
W zwi zku z tym, e zaprezentowane wyniki dotycz okresu, który bezpo rednio poprzedził pocz tek kryzysu gospodarczego 2008/2009, pokazuj one, jak firmy były przygotowane do tych wstrz sów, ale nie opisuj , co stało si z rozwojem wsparcia działa przez
TIK w kolejnych latach. Analizuj c dane za ostatni okres mo na stwierdzi , e firmy w dalszym ci gu rozwijały swoj infostruktur . eby jednak okre li precyzyjny zakres i kierunki
tego rozwoju nale y przeprowadzi dalsze badania obejmuj ce okres najwi kszych perturbacji i stopniowej stabilizacji sytuacji.
Bibliografia
-
-
-
-
Uwagi ko cowe
-
1.
Bednarczyk M. (red.), (2006), Przedsi biorczo
dzy, Fundacja dla UJ, Kraków.
w gospodarce turystycznej opartej na wie-
WSPÓŁCZESNE ZARZ DZANIE 1/2013
CONTEMPORARY MANAGEMENT QUARTERLY 1/2013
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
123
Blake A., Sinclair M.T., Soria J.A.C., (2006), Tourism Productivity. Evidence from the United
Kingdom, „Annals of Tourism Research” vol. 33, no. 4, s. 1099–1120.
Buhalis D., (1998), Strategic Use of Information Technologies in the Tourism Industry, „Tourism Management” vol. 19, no. 5, s. 409–421.
Buhalis D., (2004), eAirlines: Strategic and Tactical Use of ICTs in the Airline Industry, „Information & Management” no. 41, s. 805–825.
Buhalis D., (2003), eTourism: Information Technology for Strategic Tourism Management,
Financial Times/Prentice-Hall, Pearson.
Buhalis D., Law R., (2008), Progress in Information Technology and Tourism Management:
20 Years on and 10 Years after the Internet – The State of eTourism Research, „Tourism Management” no. 29, s. 609–623.
Edwards C., Ward J., Bytheway A., (1995), The Essence of Information Systems, Prentice
Hall Europe.
Hjalager A.-M., (2010), A Review of Innovation Research in Tourism, „Tourism Management” no. 31, s. 1–12.
Kubiak B.F., Korowicki A., (2007), Computer Networks and Multimedia Techniques in Development of Organisations and E-commerce, Polish Association for Knowledge Management, „Studies & Proceedings” no. 9.
Lewandowski J., Kopera S., (2009), Rola nowoczesnych systemów informacyjnych
w kształtowaniu zrównowa onego rozwoju i gospodarki opartej na wiedzy, [w:] B. Poskrobko
(red.), Zrównowa ony rozwój gospodarki opartej na wiedzy, Białystok, s. 208–221.
Sheldon P., (1994), Information Technology and Computer Systems, [w:] S. Witt, L. Moutinho
(eds.), Tourism Marketing and Management Handbook, 2nd ed., Prentice Hall, London, s.
126–130.
Stamboulis Y., Pantoleon S., (2003), Innovation Strategies and Technology for ExperienceBased Tourism, „Tourism Management” no. 24, s. 35–43.
Zhang X., Song H., Huang G.Q., (2009), Tourism Supply Chain Management: A New Research Agenda, „Tourism Management” vol. 30, s. 345–358.
Bibliografia elektroniczna
1.
Hengst M., Sol H., (2001), The Impact of Information and Communication Technology on Interorganizational Coordination: Guidelines from Theory, „Informing Science Special Series
on Information Exchange in Electronic Markets” no. 4 (4), s. 129–137, [online],
http://inform.nu/Articles/Vol4/v4n4p129-138.pdf, [15.01.2012].
It support for internal activities in SMTE as a remedy
for crisis situations
-
-
-
-
-
Summary
Tourist enterprises more and more often use information technologies to support their external relations and internal processes as well. In the presented paper the second direction
will be discussed in more detail. In this sphere the main result of IT applications is internal
excellence, that is built by: task automation, support for decision making, knowledge management and for business processes and structures development. In this way organizational
competitiveness is improved and long term business development is facilitated.
The aim of this paper is to present the status quo as well as changes to internal IT support in small and medium tourist enterprises and to depict their correlations with other competitiveness levers.
The goal will be realized based on the results of the empirical research, that was conducted by the Department of Management in Tourism among 74 SMTE’s. The paper will be
closed by conclusions and practical recommendations with reference to the covered problems, and some suggested directions for further research will be enumerated as well.