Z ojcem opatem tynieckim Bernardem Sawickim

DOBROĆ DLA INNYCH…
Rozmowa z ojcem opatem tynieckim Bernardem Sawickim
□ Klasztor Benedyktynów w Tyńcu powstał 963 lata temu. Fundatorem opactwa był Kazimierz Odnowiciel, syn i następca tronu
króla Mieszka II. Jaką rolę pełnił wówczas w państwie klasztor
i jaką pierwszy opat tyniecki – Aron?
□ Fragmenty najstarszej części kościoła Benedyktynów pod wezwaniem świętych Piotra i Pawła znajdują się pod prezbiterium
obecnej świątyni, która na przestrzeni blisko tysiąca lat była wielokrotnie przebudowywana. Proszę Ojca Opata
o przypomnienie najistotniejszych przemian
architektonicznych kościoła.
Archiwum Wydawnictwa Benedyktynów
Archiwum Wydawnictwa Benedyktynów
■ W praktyce ówczesnej Europy klasztory benedyktyńskie pomagały w tworzeniu zrębów administracji kościelnej, a pośrednio – państwowej.
■ Pierwotna klasztorna budowla romańska
Wiązało się to z ich misyjną rolą – wprowadzania,
została rozbudowana w wieku XV w stylu
ale i umacniania chrześcijaństwa. Działo się to
gotyckim. Z tego czasu pochodzi obecny krużnie tylko poprzez działalność ewangelizacyjną
ganek wraz z kapitularzem oraz część kościoła
i katechetyczną, lecz również przez działania
poza prezbiterium. Nieco śladów pozostawił
kulturotwórcze czy gospodarcze. Klasztor bepo sobie renesans: polichromie w zachodnim
nedyktyński był nośnikiem cywilizacji chrześciskrzydle krużganka oraz empora chóru orgajańskiej. I taką rolę spełniało od początku swego
nowego. W kościele dominuje styl barokowy
istnienia tynieckie opactwo, celowo założone
– owoc działań artystycznych mających miejw pobliżu stołecznego Krakowa. Według tradycji
sce w XVIII wieku. Z tego czasu pochodzą:
pierwszy tyniecki opat Aron był arcybiskupem
główny ołtarz kościoła, wraz z ołtarzami św.
krakowskim. O jego znaczeniu pośrednio świadBenedykta i św. Scholastyki, efektowna amczy, odkryty pół wieku temu pod prezbiterium Ojciec opat Bernard Sawicki
bona w kształcie łodzi, większość pozostałego
tynieckiego kościoła, bogato wyposażony grób
wystroju kościoła i fasada wejścia głównego.
opacki, pochodzący właśnie z pierwszych dziesięcioleci istnienia
opactwa. Dobre pojęcie na temat pozycji i znaczenia opata Arona □ Zasługi tynieckiego opactwa dla Kościoła i Polski są ogromne.
Podkreślał je Papież Jan Paweł II w liście, jaki 7 czerwca 1994
daje książka Teodora Parnickiego Srebrne orły.
roku przesłał do tynieckich benedyktynów w związku z jubileu□ Kiedy powstały i jak wyglądały pierwsze budowle opactwa?
szem 950-lecia założenia klasztoru. Po Soborze Watykańskim II
Tyniec stał się niezwykle żywym centrum, z którego odnowa
■ Pierwszy kościół i klasztor
liturgiczna promieniowała na
w Tyńcu były budowlą romańską
całą Polskę. Z Tyńcem związa– niewielką, masywną, na swój
ne jest także najnowsze polskie
sposób typową dla tamtych czatłumaczenie Pisma św. z języsów. Powstała ona mniej więcej
ków oryginalnych – tak zwana
w połowie XI wieku. Jej pozoBiblia Tyniecka. Liturgia i Bistałością jest kamienna ściana
blia to dwie dziedziny, w których
wieńcząca północne skrzydło
duchowość benedyktyńska
krużganka, jak i mieszczące się
znajduje swój szczególny wyraz
pod prezbiterium pozostałości
– pisał Ojciec Święty. Wokół
absydy. Zachowało się też kilka
jakich zagadnień, jakich zakapiteli z romańskiego krużdań skupia się obecnie praca
ganka – choć nie wiadomo, czy
naukowa benedyktynów?
krużganek ten powstał w całości.
W piwnicach odbudowywanego
■ Każdy czas niesie nowe
Kielich i patena z XI w., należące najprawdopodobniej do jednego
obecnie południowego skrzydła z opatów tynieckich, odkryte przez archeologów pod prezbiterium wyzwania. Czas reformy poopactwa też możemy odnaleźć tynieckiego kościoła w latach 60. XX w.
soborowej, tak wyraźnie zaślady romańskich wątków archiznaczającej się w tynieckim
tektonicznych. Składają się one z dość sporych kamieni, dość dobrze opactwie, wkroczył obecnie w nową fazę. Teraz trzeba iść dalej.
dopasowanych, sprawiających wrażenie zarówno solidności, jak Powoduje to pewną zmianę akcentów naszej działalności. Owi pewnej lekkości.
szem, kontynuowana jest biblistyka – bardziej jednak w aspekcie
10
ALMA MATER
teologicznym. Kilku współbraci zajmuje się historią, zwłaszcza tą
związaną z tynieckim opactwem i życiem monastycznym. Ważnym
wątkiem poszukiwań jest teologia duchowości, uprawiana w kontekście praktycznym – rekolekcji i pracy z osobami zakonnymi czy
przyjeżdżającymi do nas gośćmi. Trzeba pamiętać, że działalność
naukowa benedyktynów nie miała
charakteru spekulatywnego, lecz
zawsze wiązała się z praktyką życiową, by nie rzec: egzystencjalną
czy mądrościową.
□ Jak benedyktyni obchodzą święta Bożego Narodzenia?
□ Jak wygląda zwykły dzień w klasztorze?
□ W grudniu 2006 roku rozpoczęły się prace związane z odbudową dawnej biblioteki opactwa, mieszczącej się w południowym
skrzydle zabudowań klasztornych. Termin zakończenia tego
ogromnego przedsięwzięcia, na które udało się pozyskać pieniądze między innymi z funduszy unijnych, planowany jest na
czerwiec 2008 roku. Na jakim etapie obecnie są prace remontowe
i jakich efektów należy się spodziewać po ich zakończeniu?
Archiwum Wydawnictwa Benedyktynów
■ Jest to czas intensywnego przeżywania radosnej, rozśpiewanej
liturgii oraz spokojnego bycia razem. Świętować zaczynamy już 24
grudnia pontyfikalnym odśpiewaniem I Nieszporów Uroczystości Bożego Narodzenia. Gdy zbliża się
wieczór, zasiadamy do wieczerzy
wigilijnej. Zaraz po niej znów spotykamy się w klasztornym chórze.
Później jest trochę czasu na krótki
wypoczynek – by tym wspanialej
□ Czy liczba powołań do klaszodprawić pasterkę, podczas której
toru benedyktynów w ostatnich
wszyscy bracia występują w bialatach wzrosła czy zmalała?
łych albach. W pierwszy dzień Bożego Narodzenia, zgodnie z dawną
tradycją Kościoła, odprawiamy
■ Z perspektywy ostatnich kiltrzy msze święte. Jest też więcej
kunastu – czy więcej – lat rzec
czasu na spotkania i rozmowy lub
można, że liczba powołań utrzywypoczynek. Trzeba podkreślić,
muje się na podobnym poziomie.
że chorałowe śpiewy tej uroczyTrzeba jednak przyznać, że nigdy Wieczerza wigilijna w klasztorze Benedyktynów
stości są bardzo bogate, mieniące
w historii odnowionego Tyńca
się rozmaitymi odcieniami radości – i tej ludzkiej, i tej mistycznej.
nasza wspólnota nie liczyła tak wielu mnichów.
■ Terminy w tej inwestycji są nieubłagane. Wiedzą o tym wykonawcy, instytucje udzielające nam dofinansowania i oczywiście my. To
mobilizuje, ale i gwarantuje, że wszystko dzieje się według przyjętych
harmonogramów. A przewidują one na obecny czas między innymi
montaż szklanej windy i specjalnej platformy widokowej, rozpoczę-
P. Kozioł
■ Wstajemy o godzinie 5.30 rano. O 6.00 w kościele jest jutrznia,
po niej zaś msza św. konwentualna. Od 7.30 jest śniadanie, ale po
mszy św. można wykorzystać czas na modlitwę prywatną. Od godziny 8.30 zaczyna się czas pracy, przerwany modlitwą w kościele
o godzinie 12.50, obiadem o godzinie 13.00 i czasem sjesty. O 15.00
odmawiamy Godzinę Czytań, po której znów wracamy do pracy,
tym razem trwającej do kolacji, to jest do godziny 18.30. O 19.00
śpiewamy nieszpory. Po nich jest chwila czasu wolnego, możliwość
spotkań, rozmowy. O godzinie 20.15 kończymy dzień kompletą, po
której – mniej więcej od godziny 20.30 – zapada święte milczenie.
W niedziele i dni świąteczne porządek dnia wygląda nieco inaczej.
Opactwo benedyktyńskie z kościołem pw. świętych Piotra i Pawła położone jest na wapiennej skale, ponad nurtami wiślanymi
ALMA MATER
11
R. Pagacz-Moczarska
cie wykańczania pomieszczeń od wewnątrz. Trwają też prace zabez- ■ Oblatura jest sposobem umożliwienia praktycznie każdemu uczestpieczające ostatecznie dach, kładzione są posadzki. Efektem końco- niczenia w benedyktyńskiej tradycji duchowej – niezależnie od tego,
wym ma być oczywiście oddanie budynku do użytku tym wszystkim, ile ma lat i co w życiu robi. Oblaci związani są z daną wspólnotą
którzy chcieliby jeszcze lepiej poznać historię i tajniki architektury klasztorną, w której liturgii uczestniczą, regularnie się spotykając.
tynieckiego opactwa. Już teraz można powiedzieć, że będzie to Jednocześnie, podobnie jak mnisi, podejmują pewne zobowiązania
budynek niezwykły – świadectwo
wynikające z reguły św. Benedykta
burzliwych dziejów opactwa.
– oczywiście w zakresie i formie
W takim duchu przeprowadzana
możliwych do realizacji poza klaszjest rekonstrukcja. Ukazuje ona zatorem. Aby zostać oblatem, trzeba
równo najstarsze zachowane wątki
się zgłosić do prefekta oblatów,
murów – romańskie czy gotyckie,
działającego przy każdym benejak i dramatyczne ślady urwadyktyńskim klasztorze, odbyć czas
nych sklepień czy przebudowy
próby – „nowicjat” – złożyć przyścian. Funkcjonalne i efektowne
rzeczenia oblackie i uczestniczyć
barokowe posadzki, zasadniczo
potem w spotkaniach i praktykach
marmurowej, będą kontrastować
oblatów.
z zachowanym w surowym stanie
Awers i rewers medalika św. Benedykta
betonowym stropem – takim sa□ Benedyktyni tynieccy są przedmym, jaki znajdował się w tym budynku po jego zabezpieczeniu. siębiorczą wspólnotą, działającą na wielu różnych płaszczyzWszystko to, wyposażone w nowoczesne instalacje, ogrzewanie nach. Prowadzą między innymi Dom
podłogowe i sprzęt dostosowany do potrzeb osób niepełnospraw- Gości, Tynieckie Warsztaty Chorałowe,
nych, powinno skutecznie łączyć intensywne życie współczesności Tynieckie Spotkania Medytacyjne, mają
z namacalną rzeczywistością historyczną.
własne wydawnictwo, pomagają w utworzeniu klasztoru benedyktyńskiego na
□ Z kultem św. Benedykta łączył się dawniej nierozerwalnie Słowacji. Ale nie tylko. Prowadzą także
kult medalika św. Benedykta, poświęcanego w opactwie tynie- restauracje i sklepy z wykonywanymi
ckim. Dziś ta tradycja już chyba zanika, medalik co prawda przez siebie produktami spożywczymi – taki sklep znajduje się
można kupić u tynieckich benedyktynów, ale nie jest on już tak na przykład przy ul. Krakowskiej 29 w Krakowie. Co więcej,
znany, a podobno litery, które się na nim
benedyktyńskie produkty – choć trzeznajdują, polecił zapisać św. Benedykba przyznać, że tanie nie są – zyskują
towi sam Pan Jezus. Czy mógłby Ojciec
na rynku spożywczym coraz większe
opisać ten medalik i objaśnić znaczenie
uznanie. 5 października 2007 roku
poszczególnych napisów – znaków?
restauracja Mnisie Co Nieco została
wyróżniona w 8. plebiscycie Wielkie
Odkrywanie Małopolski. Ponadto 19
■ Medalik jest, krótko mówiąc, instrumenpaździernika 2007 roku, w VIII edycji
tem egzorcystycznym. Obok podobizny św.
Konsumenckiego Konkursu Jakości
Benedykta – notabene którego życie dostarProducentów „Najlepsze w Polsce”,
cza przykładów skutecznej walki z diabłem
organizowanego przez Towarzystwo im.
– mamy tam napisy, wezwania oraz formuły
Hipolita Cegielskiego w Poznaniu, miód
odżegnujące się od diabła: Krzyż Świętego
pitny benedyktyński został uhonorowaOjca Benedykta, Niech jego obecność broni
ny certyfikatem „Najlepsze w Polsce
nas w chwili śmierci, Krzyż Święty niech bę– The Best in Poland”. Według infordzie mi światłem, Diabeł niech nie będzie mi
macji zamieszczonych na stronie interprzewodnikiem, Idź precz, szatanie, nie kuś
netowej zakonu jednym z najczęściej
mnie do próżności, złe jest to, co podsuwasz,
kupowanych produktów jest konfitura
sam pij swoją truciznę. Zainteresowanych
Brzytewka, czyli wiśnie z rumem. Czy
odsyłam do książeczki Medalik świętego
benedyktyni planują jeszcze rozwijać
Benedykta, wydanej przez wydawnictwo
tę działalność gospodarczą? Czy w planaszego opactwa.
nach są też pomysły na realizowanie
□ Osoby, które nie mają powołania
przedsięwzięć innego typu?
monastycznego, ale pragną żyć zgodnie
z zasadami konkretnej wspólnoty bene- Obecny kościoł to efekt prawie tysiącletnich ■ Rozpoczęta przez nas działalność godyktyńskiej, nie zmieniając jednocześnie przemian architektonicznych
spodarcza zrodziła się z prozaicznej koswego stanu, mogą zostać oblatami benedyktyńskimi. Oblatką nieczności zapewnienia stałych środków na utrzymanie opactwa
tyniecką była między innymi Alina Rumun, o której pisaliśmy i prowadzonych przez niego dzieł. Dzisiaj, w kontekście obecnej
w 96. numerze „Alma Mater”. Proszę Ojca Opata o wyjaśnienie, sytuacji ekonomicznej Polski oraz zadań stojących przed naszym
na czym dokładnie polega taka forma życia oraz kiedy i w jakich opactwem, widzimy, jak bardzo było to opatrznościowe. Jednocześokolicznościach można zostać oblatem?
nie zdajemy sobie coraz bardziej sprawę z nowatorskiego charakteru
12
ALMA MATER
P. Kozioł
Archiwum Wydawnictwa Benedyktynów
całego przedsięwzięcia. Można powiedzieć, że jest to jak najbardziej cja, ale też intuicja. Jest to specjalny sposób patrzenia na sprawy
w linii charyzmatu benedyktyńskiego, który zawsze cechowała duchowe – bardzo dziś potrzebny i, niestety, niemal nieobecny
otwartość i mocna interakcja z aktualną
– póki co – w polskim Kościele. Formuła
rzeczywistością społeczno-gospodarczą.
tych spotkań polega na angażowaniu osób
Benedyktyni zawsze byli w awangarświeckich – artystów bądź teoretyków
dzie. Tak też postrzegam naszą obecną
sztuki – których wystąpienia są punktem
działalność. Działania gospodarcze mają
wyjścia dla rozważań teologicznych,
to do siebie, że wymagają nieustannego
przybierających niekiedy formę dyskusji
dynamizmu. Kto się zatrzymuje, traci.
czy działań interaktywnych, wieńczonych
Oczywiście, trzeba uważać, by nie dać
medytacją. W ubiegłym roku gościliśmy
się wciągnąć w zarabianie dla zarabiania.
w takiej roli między innymi profesora
Na szczęście, wraz z rozwojem naszej
Pawła Taranczewskiego z ASP oraz prodziałalności gospodarczej widzimy coraz
fesora Tadeusza Borutę.
szersze spektrum potrzeb. Mam tu na
myśli kontynuację obecnych prac rekon□ Którym w kolejności od początku
strukcyjnych, zagospodarowanie i ochroistnienia zakonu jest Ojciec opatem?
nę otoczenia klasztoru – nie tylko naszego
opactwa, ale i naszej fundacji na Słowacji,
■ Według naszych wyliczeń, jestem 79.
borykającej się ze zbiórką środków na
opatem tynieckim.
budowę nowego klasztoru, czy wreszcie
klauzurowych sióstr – nie tylko rodziny
□ Jakie zadania wyznaczył sobie Ojciec,
benedyktyńskiej – w Polsce, dla których
przyjmując godność i obowiązki opata
stworzenie bazy produkcyjnej, przy jedtynieckiego w 2005 roku? Z jakimi
noczesnym zapewnieniu zbytu, byłoby
wyzwaniami zmaga się Ojciec na co
skutecznym sposobem dostarczenia im Ojciec Bernard Sawicki (z prawej) i ojciec Paulinus dzień? Co daje najwięcej satysfakcji,
pewnych środków do życia. Ponadto już Greenwood
a co sprawia najwięcej kłopotów?
teraz nasza działalność przynosi pośrednią korzyść rzeszy kilkuset
osób zatrudnionych przy wytwarzaniu produktów objętych naszą ■ Jeśli chodzi o zadania opackie, to wszystko jest bardzo dokładnie
marką. Widzę, jak bardzo jest to ważne
opisane w dwóch rozdziałach reguły św.
dla zaniedbanych i niedoinwestowanych
Benedykta – drugim i sześćdziesiątym
regionów, które w naszej działalności wiczwartym. Każde niemal słowo, sposób
dzą szansę dla siebie. Bardzo zależy nam
jego podania ma tu znaczenie. Ukazany
też na tym, by na inicjatywach opactwa
tam ideał jest niemalże nie do osiągnięcia.
korzystało nasze najbliższe otoczenie.
Zarazem jednak sposób jego przedstaJuż teraz wiele pracujących u nas osób to
wienia nie tylko nie płoszy ewentualnego
tyńczanie. Chciałoby się, aby stopniowo
elekta, lecz w pewnym sensie nawet
poprawiała się cała infrastruktura tynieczachęca do podjęcia tej posługi. To, co
kiego osiedla.
szczególnie ważne, to bardzo bliskie powiązanie teoretycznych wskazań reguły
□ Rekolekcje w przestrzeni sztuki – to
dotyczących opata, z praktyką opackiego
tytuł niezwykłych spotkań z wierżycia codziennego. Można powiedzieć,
nymi w klasztorze, które zaplanoże tutaj – jak też w odniesieniu do wielu
wano na 23–25 listopada 2007 roku,
innych miejsc w regule – życie przegląda
6–9 marca oraz 13–15 czerwca 2008
się w tekście św. Benedykta. W takim
roku. Czy mógłby Ojciec powiedzieć
kontekście trudno mówić o satysfakcji
coś więcej na temat tej wyjątkowej
czy kłopotach – wszystko razem jakoś się
inicjatywy?
warunkuje i przeplata. Chodzi tylko – i aż
o to – aby nie przegapić tej możliwości
■ Ta propozycja, którą w praktyce
– i konieczności! – aktualizowania ideału
kierujemy do jak najszerszego kręgu
sięgającego piętnaście wieków wstecz.
odbiorców, jest częścią funkcjonującego
już trzeci rok specjalnego programu dla
□ Co zdaniem Ojca Opata jest najważgrup przybywających do naszego Domu Droga wiodąca do tynieckiego opactwa
niejsze w życiu człowieka?
Gości. W programie tym, z jednej strony,
nawiązujemy do bogatej tradycji benedyktyńskiej monastycznej, ■ Tęsknota za Bogiem i dobroć dla innych.
z drugiej zaś – pragniemy zwrócić się do osób poszukujących niekiedy nowego spojrzenia na wiarę. Rekolekcje w przestrzeni sztuki □ Dziękuję za rozmowę.
wpisują się w tradycyjną benedyktyńską otwartość i wrażliwość na
piękno i sztukę, gdzie wielką rolę odgrywa zachwyt, kontemplaRozmawiała Rita Pagacz-Moczarska
ALMA MATER
13