Analiza profilu kwasów tłuszczowych w śledzionach szczurów

Analiza profilu kwasów tłuszczowych w śledzionach szczurów

536
Probl Hig Epidemiol 2013, 94(3): 536-541
Analiza profilu kwasów tłuszczowych w śledzionach szczurów
suplementowanych sprzężonymi dienami kwasu linolowego
(CLA) w warunkach procesu nowotworowego
Analysis of fatty acids profile in spleens of rats supplemented with conjugated linoleic acids
(CLA) in cancerous process
Tomasz Lepionka, Agnieszka Białek, Andrzej Tokarz
Zakład Bromatologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Wprowadzenie. Pośród składników dietetycznych mogących mieć znaczenie
w prewencji raka piersi wymienia się sprzężone dieny kwasu linolowego
(CLA), występujące naturalnie w produktach spożywczych. Wyniki licznych
badań potwierdziły ich wielokierunkowe właściwości prozdrowotne, między
innymi działanie przeciwnowotworowe i immunomodulujące.
Introduction. Conjugated fatty acids (CLA) are enumerated among
dietary factors which can decrease the risk of breast cancer. They are
natural components of food. Numerous research have confirmed their multi
health-benefit properties, e.g. anticancerogenic and immunomodulatory
properties.
Cel pracy. Zbadanie wpływu suplementacji diety samic szczurów
szczepu Spraque-Dawley preparatem zawierającym CLA na powstawanie
nowotworów sutka u ich potomstwa oraz zbadanie zależności pomiędzy
zastosowaną modyfikacją diety a profilem kwasów tłuszczowych
w śledzionach zwierząt potomnych.
Aim. To examine how the CLA supplementation of diet of female rats
can influence the mammary tumors appearance in their offspring and to
investigate whether this dietary modification affects the fatty acids profile
in spleens of the progeny.
Materiał i metody. Samice szczurów podzielono na dwie grupy różniące
się zastosowaną suplementacją diety (preparat CLA lub olej roślinny), którą
prowadzono od 7. dnia przed kojarzeniem do 30. dnia życia potomstwa.
Dietę samic potomnych, uprzednio losowo podzielonych na dwie podgrupy,
w obrębie grup suplementacji również zmodyfikowano. W 50. dniu życia
wszystkim zwierzętom podano 7,12-diemetylobenz[a]antracen (DMBA)
w celu inicjacji procesu nowotworowego. Materiał do badań stanowiły
śledziony pobrane post mortem po dekapitacji w 21. tygodniu trwania
eksperymentu. Oznaczenie profilu kwasów tłuszczowych w śledzionach
wykonano techniką chromatografii gazowej.
Wyniki. Suplementacja CLA znacznie obniżyła zapadalność na nowotwory
w obu grupach eksperymentalnych w porównaniu do grup kontrolnych oraz
wpłynęła na profil kwasów tłuszczowych oznaczonych w materiale. Ponadto,
średnie masy śledzion grup otrzymujących CLA były niższe w porównaniu
do grup kontrolnych. Najwyższą zawartość CLA oznaczono w śledzionach
grupy O1, otrzymującej preparat przez całe życie. W grupie tej, u osobników
zdrowych, odnotowano wyższą zawartość CLA w porównaniu do zwierząt,
u których zdiagnozowano guzy nowotworowe.
Wnioski. Odpowiednia podaż CLA w diecie jest istotna od najwcześniejszego
okresu życia, gdyż może wpływać na stan zdrowia w życiu dorosłym.
Material & methods. Female Spraque-Dawley rats were divided in two
groups with different dietary supplementation (CLA or vegetable oil),
which started 7 days before mating and lasted till 30th day of life of the
offspring. Female descendants were divided within these dietary groups
into two subgroups, with different dietary modifications. In their 50th day
of life all children received 7,12-dimethylbenz[a]anthracene to initiate the
cancerous process. Spleens were obtained post mortem after decapitation
in 21st week of the experiment. The fatty acids profile in spleen was
examined with gas chromatography.
Results. Supplementation of diet with CLA significantly decreased the
cancer appearance in both experimental groups and influenced the fatty
acids profile in spleens. Moreover, mean weight of spleens from the CLA
groups was lower than in the control groups. The highest content of CLA
was detected in spleens from O1 group, which received CLA during the
whole life. In this group we observed a higher amount of CLA in spleens
from the individuals without mammary tumors, in comparison with those
who suffered from breast cancer.
Conclusion. Proper CLA supply in diet is very important from the early state
of life because it can influence health status in adulthood.
Key words: fatty acids, spleen, cancer process
Słowa kluczowe: kwasy tłuszczowe, śledziona szczurów, proces
nowotworowy
© Probl Hig Epidemiol 2013, 94(3): 536-541
www.phie.pl
Nadesłano: 19.06.2013
Zakwalifikowano do druku: 14.07.2013
Adres do korespondencji / Address for correspondence
Tomasz Lepionka
Zakład Bromatologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny
ul. Banacha 1, 02-097 Warszawa
tel. 664 32 12 20, e-mail: [email protected]
Lepionka T i wsp. Analiza profilu kwasów tłuszczowych w śledzionach szczurów suplementowanych sprzężonymi dienami ...
Wprowadzenie
Nowotwory złośliwe stanowią drugą z najczęstszych przyczyn zgonów w Polsce, zarówno wśród
kobiet, jak i wśród mężczyzn. Rak piersi w populacji
polskiej jest najczęściej diagnozowanym nowotworem
złośliwym u kobiet. Zajmuje także drugie miejsce, za
rakiem płuc, wśród przyczyn zgonów z powodu nowotworów [1]. Etiologia tego schorzenia nie jest znana,
lecz pośród wielu wyodrębnionych czynników ryzyka
wystąpienia raka sutka duże znaczenie wydaje się
mieć podaż tłuszczu w diecie i profil obecnych w nim
kwasów tłuszczowych [2].
Do grupy związków mających potencjalnie znaczenie w prewencji chorób nowotworowych zalicza się
sprzężone dieny kwasu linolowego (conjugated linoleic
acids – CLA). Jest to grupa wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, stanowiących strukturalne i geometryczne izomery kwasu linolowego (C18:2 n6). CLA
zawierają w łańcuchu węglowym układ sprzężonych,
a więc nie oddzielonych grupą metylenową, wiązań
podwójnych. Wiązania te mogą występować w różnych pozycjach 18-węglowego łańcucha, przyjmując
różnorodną konfigurację geometryczną. Wskutek
tego teoretycznie możliwe jest istnienie 56 izomerów
CLA, jednak uwaga większości badaczy skupia się
wokół izomerów cis-9, trans-11 oraz trans-10, cis-12
CLA, którym przypisuje się wielokierunkowe działanie
prozdrowotne [3].
Głównym naturalnym źródłem sprzężonych
dienów kwasu linolowego są tkanki zwierząt przeżuwających, dlatego też wysoką zawartością CLA charakteryzuje się mleko i jego przetwory, a także mięso
przeżuwaczy, zwłaszcza krów, owiec, kóz i jeleni [4].
Kwas cis-9, trans-11 oktadekadienowy, zwany
również kwasem żwaczowym (rumenic acid – RA),
jest izomerem występującym w największej ilości
w tkankach zwierzęcych. Stanowi on 75-90% puli
CLA przyjmowanego w diecie. Zawartość pozostałych izomerów CLA w produktach naturalnych jest
znacznie mniejsza, np. dla kwasu trans-10, cis-12
oktadekadienowego wynosi ok. 2% całkowitej ilości
CLA [5]. Organizm ludzki ma zdolność syntezy
kwasu żwaczowego z kwasu trans-11 wakcenowego
przy udziale Δ9-desaturazy, jednak reakcja ta nie jest
wydajna. Nie jest możliwa analogiczna, endogenna
synteza trans-10, cis-12 CLA, ze względu na brak enzymu Δ12-desaturazy. Wynika z tego, że podstawowe
znaczenie w zapewnieniu odpowiedniej ilości CLA
u ludzi ma pobranie z dietą [6].
Wyniki licznych badań dowiodły wielokierunkowego działania prozdrowotnego CLA. Sprzężone
dieny kwasu linolowego wykazują działanie przeciwmiażdżycowe, poprawiają przyrost masy mięśniowej,
ułatwiają redukcję tkanki tłuszczowej, stymulują
537
przyrost masy kostnej, a także charakteryzują się
działaniem immunomodulującym oraz przeciwnowotworowym [3, 7].
Właściwości przeciwnowotworowe, a zwłaszcza
mechanizmy leżące u ich podstaw, wydają się być
szczególnie interesujące. Doświadczalnie wykazano
na różnych modelach zwierzęcych, że podaż CLA na
poziomie 0,5-1,5% w diecie, powodowała zahamowanie kancerogenezy raka skóry, piersi, jelita grubego
i przedżołądka, indukowanych chemicznie przez
podanie DMBA (7,12-dimetylobenzo[a]antracenu).
Dodatkowo CLA wpływało hamująco na wzrost przeszczepionych linii komórkowych pochodzących z nowotworu sutka i prostaty [6]. Mimo, iż proponowane
są liczne mechanizmy wyjaśniające antykancerogenne
działanie CLA na etapach inicjacji, promocji i progresji procesu nowotworzenia, to całkowity mechanizm
przeciwnowotworowego działania sprzężonych dienów kwasu linolowego nie jest jednoznacznie wyjaśniony. Sugeruje się złożone i wielopoziomowe działanie CLA, obejmujące m.in.: hamowanie proliferacji
komórek nowotworowych, indukcję apoptozy, blokowanie cyklu komórkowego, modyfikację powstawania
eikozanoidów, zmianę peroksydacji lipidów, działanie
antyoksydacyjne i antyestrogenowe oraz modulowanie
ekspresji genów kodujących receptory PPAR [8, 9].
Suplementacja CLA może również wiązać się z działaniem immunomodulującym, przejawiającym się m.in.
zmniejszeniem stężenia TNF-α w osoczu, modyfikacją
produkcji cytokin i eikozanoidów (PGE2) w śledzionie [10, 11] oraz zwiększeniem aktywności fagocytarnej makrofagów [12]. Właściwości te pozwalają
wnioskować, że CLA, poprzez modyfikację odpowiedzi
immunologicznej organizmu, może wpływać na przebieg choroby nowotworowej, np. wskutek ograniczenia
zjawiska kacheksji [4].
Cel pracy
Określenie wpływu suplementacji diety samic
szczurów, szczepu Spraque-Dawley, preparatem
zawierającym sprzężone dieny kwasu linolowego,
podczas ciąży i karmienia piersią, na profil kwasów
tłuszczowych w śledzionach, u ich potomstwa oraz
zbadanie wpływu zastosowanej modyfikacji diety na
ryzyko wystąpienia nowotworów sutka u zwierząt
potomnych.
Materiał i metody
Badania przeprowadzono po uzyskaniu akceptacji
Komisji Etycznej ds. Badań na Zwierzętach WUM.
Zwierzęta zostały losowo przyporządkowane do jednej
z dwóch grup eksperymentalnych, spośród których
grupa kontrolna (K) otrzymywała sondą dożołądkową olej roślinny, a grupa badana (O) otrzymywała
preparat zawierający CLA - Bio-C.L.A. (Pharma Nord
538
Wyniki i omówienie
Podanie DMBA jako czynnika kancerogennego
spowodowało powstanie nowotworów sutka we wszystkich grupach badanych. Zastosowana suplementacja
preparatem CLA skutkowała znacznie mniejszą zapadalnością na nowotwory w obu tych grupach w porównaniu do grup suplementowanych olejem. Nowotwory
sutka pojawiły się jedynie u dwóch z ośmiu zwierząt
w grupie O1 (zapadalność 25%) i u trzech spośród
dziewięciu zwierząt w grupie O2 (zapadalność 33%).
Dla porównania w grupie kontrolnej (K1) zapadalność na nowotwory wynosiła aż 80% (guzy wystąpiły
u ośmiu na dziesięć osobników) i 78% w grupie K2
(nowotwory wystąpiły u siedmiu spośród dziewięciu
samic).
W grupach badanych stwierdzono niższą średnią
masę śledzion w porównaniu do grup kontrolnych
(p=0,0300) (ryc. 1).
1,6
masa śledziony [g]
1,4
śledziona [%]
1,2
1,0
0,8
0,6
0,4
0,2
0
K1
O1
K2
O2
Ryc. 1. Porównanie średnich mas śledzion w grupach eksperymentalnych
Fig. 1. Comparison of mean spleen weights of investigated groups
Nie zaobserwowano znaczącego wpływu suplementacji CLA na zawartość procentową tłuszczu
w śledzionie (ryc. 2), co koresponduje z wcześniejszymi doniesieniami [15].
4,0
3,5
zawartość tłuszczu [%]
Denmark) w ilości 0,15 cm3/dzień, na tydzień przed
kojarzeniem, podczas ciąży i karmienia potomstwa,
do 30. dnia jego życia. Z uzyskanego potomstwa
w zasadniczej części eksperymentu wykorzystane
zostały jedynie samice, które w obrębie grup doświadczalnych zostały losowo podzielone na dwie podgrupy.
U jednej grupy kontynuowano suplementację olejem
(K1) lub preparatem CLA (O1), zaś druga (K2,
O2) otrzymywała standardową dietę – paszę i wodę
w ilości ad libitum. W celu inicjacji procesu nowotworowego w obrębie gruczołów sutkowych wszystkim samicom potomnym w 50. dniu życia podano
7,12-dimetylobenz[a]antracen (DMBA) w dawce
80 mg/kg masy ciała. Materiał do badań stanowiły
śledziony, pobrane post mortem po dekapitacji w 21.
tygodniu trwania eksperymentu, licząc od momentu
separacji potomstwa od matek. Ze śledziony pochodzącej od jednego szczura wykonano trzy równoległe
oznaczenia. Tłuszcz z materiału wyizolowano metodą
ekstrakcyjno-wagową wg procedury Folch’a [13].
Kwasy tłuszczowe, uprzednio zhydrolizowane w warunkach zasadowych, estryfikowano przy użyciu 14%
roztworu trifluorku boru w metanolu [14]. Uzyskane
estry metylowe poddano analizie chromatograficznej wykorzystując technikę chromatografii gazowej
z detekcją płomieniowo-jonizacyjną. Warunki analizy:
chromatograf gazowy Shimadzu GC-17A, kolumna
BPX70 (60 m; 0,25 mm ID; 0,2 μm grubość filmu;
SGE); gaz nośny – Hel analizowany czysty (Multax)
przy ciśnieniu 300 kPa, liniowa; prędkość 27,5 cm/s
przy 140ºC; temp. komory nastrzykowej: 250ºC; temp.
detektora: 270ºC; program temperaturowy pracy kolumny: 140°C przez 1 min,↑ o 20ºC/min do 200ºC,
200ºC przez 20 min, ↑ o 5ºC/min do 220ºC, 220ºC
przez 25 min; czas trwania analizy: 53 min.
Uzyskane wyniki poddano analizie statystycznej
przy użyciu oprogramowania Statistica 10.0 (StatSoft,
Polska). Ze względu na stosunkowo małą liczebność
grup zastosowano odpowiednie testy nieparametryczne – test Kruskala-Wallis’a i test U‑MannaWhiteney’a. Jako krytyczny poziom istotności przyjęto p=0,05.
Probl Hig Epidemiol 2013, 94(3): 536-541
3,0
2,5
2,0
1,6
1,0
0,5
0
K1
O1
K2
O2
Ryc. 2. Porównanie zawartości tłuszczu w śledzionach poszczególnych
grup
Fig. 2. Comparison of fat content in spleen of investigated groups
Zastosowana modyfikacja diety wpływała na
profil kwasów tłuszczowych oznaczonych w śledzionie (tab. I). Spośród 34 zidentyfikowanych kwasów
tłuszczowych istotne statystycznie różnice wystąpiły
w zawartości pięciu: C12:0, C18:2 n6 trans, cis-9,
trans-11 CLA, C20:3 n3, C24:1. Największy udział
w puli oznaczonych kwasów tłuszczowych miały
kwasy: C16:0 palmitynowy, C18:0 stearynowy, 18:1
n9 cis oleinowy, 18:2 n6 linolowy oraz C20:4 n6
arachidonowy. Kelley i wsp. w badaniach na myszach
Lepionka T i wsp. Analiza profilu kwasów tłuszczowych w śledzionach szczurów suplementowanych sprzężonymi dienami ...
539
Tabela I. Profil kwasów tłuszczowych w śledzionach
Table I. Fatty acids profile in spleen of investigated dietary groups
Grupa zwierząt /Group
Kwas tłuszczowy /Fatty
acid
K1
O1
K2
O2
test Kruskala-Wallisa /Kruskal-Wallis test
p value
C10:0
C12:0
C13:0
C14:0
C14:1
C15:0
C15:1
C16:0
C16:1
C17:0
C17:1
C18:0
C18:1 n9 trans
C18:1 n9 cis
C18:2 n6 trans
C18:2 n6 cis
C18:3 n6
C18:3 n3
C20:0
cis-9, trans-11 CLA
C20:1
C21:0
C20:2
C20:3 n6
C20:4 n6
C20:3 n3
C22:0
C22:1 n9
C20:5 n3
C22:2
C23:0
C24:0
C24:1
C22:6 n3
0.03±0.01
0.10±0.03
0.02± 0.01
0.54±0.12
0.03±0.02
0.50±0.16
0.04±0.01
27.03±5.47
0.63±0.18
0.71±0.19
0.12±0.06
16.80±5.16
1.35±0.27
12.95±3.25
0.89±1.14
12.56±6.10
0.08±0.03
0.92±0.72
0.10±0.04
0.02±0.01
0.41±0.08
0.57±0.17
0.06±0.01
0.49±0.23
9.81±5.83
0.15±0.02
0.05±0.02
0.07±0.03
0.17±0.08
0.02±0.01
0.16±0.15
0.08±0.03
0.05±0.01
1.19±0.80
0.03±0.01
0.53±0.49
0.02±0.01
0.59±0.15
0.03±0.02
0.39±0.04
0.02±0.01
23.19±1.44
0.59±0.13
0.64±0.06
0.11±0.05
15.44±1.54
1.45±0.23
10.20±2.14
2.85±0.21
12.44±1.93
0.08±0.03
0.68±0.35
0.09±0.02
0.36±0.15
0.35±0.04
0.59±0.16
0.05±0.02
0.56±0.10
15.38±1.97
0.18±0.06
0.07±0.02
0.06±0.01
0.20±0.03
0.08±0.04
0.13±0.06
0.10±0.02
0.03±0.01
2.06±0.27
0.04±0.02
0.09±0.03
0.02±0.01
0.48±0.09
0.02±0.01
0.44±0.12
0.04±0.01
26.63±3.89
1.18±0.87
0.68±0.25
0.14±0.09
16.36±3.00
1.31±0.20
11.44±2.69
3.32±0.44
11.77±2.40
0.10±0.03
0.54±0.44
0.09±0.02
0.01±0.00
0.43±0.14
0.67±0.16
0.06±0.01
0.62±0.21
12.45±5.76
0.16±0.06
0.06±0.02
0.07±0.01
0.22±0.09
0.02±0.01
0.11±0.09
0.07±0.03
0.04±0.01
1.45±0.85
0.03±0.01
0.24±0.08
0.01±0.00
0.54±0.09
0.03±0.01
0.48±0.09
0.03±0.02
25.12±2.02
0.87±0.52
0.72±0.10
0.14±0.05
14.92±1.11
1.65±0.90
10.17±2.46
3.22±0.24
12.80±1.71
0.10±0.01
0.59±0.21
0.09±0.01
0.01±0.00
0.36±0.05
0.65±0.06
0.05±0.01
0.66±0.19
14.36±5.29
0.22±0.03
0.06±0.01
0.06±0.01
0.21±0.08
0.03±0.00
0.08±0.09
0.08±0.01
0.03±0.00
1.50±0.73
0,7618
0,0000*
0,3509
0,3883
0,4162
0,0952
0,0678
0,0817
0,1149
0,4866
0,5489
0,797
0,6235
0,1121
0,0001*
0,6403
0,1686
0,3974
0,9549
0,0008*
0,0897
0,1477
0,0967
0,2138
0,165
0,0157*
0,0671
0,1119
0,463
0,0651
0,243
0,1947
0,0037*
0,0767
suplementowanych pojedynczymi izomerami CLA porównali profil kwasów tłuszczowych m.in. w śledzionach. Największy udział w puli kwasów tłuszczowych
oznaczyli dla analogicznych kwasów, jednak istotne
statystycznie różnice dotyczyły większej liczby kwasów tłuszczowych. Obserwowali ponadto zróżnicowany wpływ poszczególnych izomerów CLA, np. kwas
żwaczowy powodował w śledzionach wzrost udziału
kwasu C20:4 n6 arachidonowego, a spadek udziału
kwasu C22:6 n3 dokozaheksaenowego, podczas gdy
izomer trans-10, cis-12 miał działanie odwrotne [15].
Obserwacje poczynione przez Kelley’a, o przeciwstawnym wpływie poszczególnych izomerów CLA na poziomy pewnych kwasów tłuszczowych w śledzionach,
mogą częściowo tłumaczyć duże różnice w udziale
kwasów tłuszczowych stwierdzone przez nas pomiędzy poszczególnymi osobnikami w grupach. Nie bez
znaczenia wydaje się być też sam proces nowotworowy,
który istotnie wpływa na profil kwasów tłuszczowych
wielu tkanek [16].
Zastosowany preparat zawierał dwa izomery CLA:
kwasy cis-9, trans-11 i trans-10, cis-12 oktadekadienowy w stosunku ilościowym 1:1 [16]. W analizowanym
materiale wykryto jednak jedynie kwas żwaczowy,
nie stwierdzono zaś obecności kwasu izomeru trans10, cis-12 CLA. Dla porównania w surowicach grup
badanych stwierdzono obecność obu tych izomerów,
choć udział kwasu żwaczowego był zdecydowanie
większy [17]. W gruczolakorakach sutka, które wystąpiły u zwierząt biorących udział w eksperymencie,
zawartość obu izomerów CLA oznaczono jedynie
w grupach badanych, tj. suplementowanych CLA. Podobnie jak w wypadku surowicy, tłuszcz wyizolowany
z tkanki nowotworowej w większości grup zawierał
więcej kwasu cis-9, trans-11 oktadekadienowego, niż
kwasu trans-10, cis-12 oktadekadienowego [18].
W mikrosomach wątrobowych obecność CLA wykrywano we wszystkich grupach biorących udział w eksperymencie, był to jednak, podobnie jak w przypadku
śledziony, wyłącznie kwas żwaczowy [19]. Sugeruje
540
Probl Hig Epidemiol 2013, 94(3): 536-541
się, że obserwowane różnice nie wynikają z odmiennej
biodostępności tych izomerów, ale być może przyczyną
jest ich zróżnicowany metabolizm [20]. W największych ilościach izomer cis-9, trans-11 CLA występował
w śledzionach zwierząt otrzymujących CLA w ciągu
całego życia, stanowiąc średnio 0,36±0,15% wszystkich kwasów tłuszczowych. Zawartość kwasu żwaczowego w śledzionach pozostałych grup kształtowała się
na podobnym, niskim poziomie (ryc. 3).
0,6
zawartość RA [%]
0,5
0,4
0,3
0,2
0,1
0
K1
O1
K2
O2
Ryc. 3. Udział kwasu cis-9, trans-11 oktadekadieno wego w puli kwasów
tłuszczowych w śledzionach
Fig. 3. Share of cis-9, trans-11 octadecadienoate in spleen fatty acids
pool of experimental groups
Ponadto w grupie tej, u osobników, u których
podanie czynnika kancerogennego nie spowodowało w czasie trwania eksperymentu wystąpienia
nowotworów sutka, obserwowano wyższą zawartość
kwasu żwaczowego w śledzionach w porównaniu do
osobników, u których te guzy wystąpiły (0,39±0,16%
w porównaniu do 0,28±0,08%). Podobną zależność
obserwowano również w surowicach [17] i wątrobach
[21] szczurów w grupach eksperymentalnych. Wyższą
zawartość kwasu cis-9, trans-11 oktadekadienowego u
osobników, u których nie rozwinął się proces nowotworowy, obserwowano również w innych doświadczeniach [16].
Wnioski
1. Sprzężone dieny kwasu linolowego wykazują
wyraźne działanie przeciwnowotworowe, zmniejszając zapadalność na indukowane chemicznie
nowotwory sutka u samic szczurów.
2. Suplementacja diety sprzężonym kwasem linolowym wpływa na profil pozostałych kwasów
tłuszczowych w śledzionach szczurów.
3. Podaż sprzężonych dienów kwasu linolowego
w diecie, już od najwcześniejszego okresu życia,
może istotnie wpływać na stan zdrowia osobnika
dorosłego.
Piśmiennictwo / References
1. Wojciechowska U, Didkowska J, Zatoński W. Nowotwory
złośliwe w Polsce w 2010 roku. Centrum Onkologii – Instytut,
Warszawa 2012.
2. World Cancer Research Fund, American Institute for Cancer
Prevention (2007): Food, Nutrition, Physical Activity, and
the Prevention of Cancer: a Global Perspective.
3. Bhattacharya A, et al. Biological effects of conjugated linoleic
acids in health and disease. J Nutr Biochem 2006, 17:
789‑810.
4. Wahle KWJ, Heys SD, Rotondo D. Conjugated linoleic acids:
are they beneficial or detrimental to health? Progr Lipid Res
2004, 43: 553-587.
5. Janeczek W, Kupczyński R. Czynniki decydujące o zawartości
sprzężonego kwasu linolowego (CLA) w tłuszczu mleka
krów. Acta Sci Pol Med Veterinaria 2006, 5(1): 65‑82.
6. Białek A i wsp. Wpływ suplementacji diety CLA na
profil kwasów tłuszczowych w surowicy krwi szczurów
w warunkach procesu nowotworowego. Bromat Chem
Toksykol 2010, 43(3): 314-322.
7. Belury MA. Dietary conjugated linoleic acid in health:
Physiological effects and mechanisms of action. Ann Rev
Nutr 2002, 22: 505-531.
8. Belury M. Inhibition of Carcinogenesis by Conjugated
Linoleic Acid: Potential Mechanisms of Action. J Nutr 2002,
2995-2998.
9. Chen B-Q, et al. Inhibition of conjugated linoleic acid on
mouse forestomach neoplasia induced by benzo(a)pyrene
and chemopreventive machanisms. World J Gastroenterol
2003, 9(1): 44-49.
10. Yang M, Cook ME. Dietary Conjugated Linoleic Acid
decreased cachexia, macrophage tumor necrosis factor-α
production, and modifies splenocyte cytokines production.
Exp Biol Med 2003, 228(1): 51-58.
11. Sugano M, et al. Lymphatic recovery, tissue distribution, and
metabolic effects of conjugated linoleic acid in rats. J Nutr
Biochem 1997, 8: 38-43.
12. Stachowska E, et al. Conjugated Linoleic Acid can change
phagocytosis of human monocytes/macrophages by
reduction in Cox-2 expression. Lipids 2007, 42: 707-716.
13. Folch J, Lees M, Sloane Stanley GH. A simple method for the
isolation and purification of total lipids from animal tissues.
J Biol Chem 1956, 497-509.
14. Bondia-Pons I, et al. Determination of conjugated linoleic
acid in human plasma by gas chromatography. J Chromat A
2007, 1157: 422-429.
15. Kelley DS, et al. Fatty acid composition of liver, adipose tissue,
spleen, and heart of mice fed diets containing t10, c12-, and
c9, t11-conjugated linoleic acid. PLEFA 2006, 5: 331-338.
16. Białek A, et al. Influence of diet enriched with conjugated
linoleic acids on their distribution in tissues of rats with
DMBA induced tumors. Lipids in Health and Disease 2010,
9: 126.
17. Białek A, Tokarz A, Zagrodzki P. Wpływ sprzężonych dienów
kwasu linolowego w diecie samic szczurów na ryzyko procesu
nowotworowego u ich potomstwa. Bromat Chem Toksykol
2011, 44(3): 319-325.
Lepionka T i wsp. Analiza profilu kwasów tłuszczowych w śledzionach szczurów suplementowanych sprzężonymi dienami ...
18. Białek A. Badanie wzajemnych zależności między zawartością
sprzężonych dienów kwasu linolowego i innych kwasów
tłuszczowych w diecie i tkankach szczurów w warunkach
procesu nowotworowego. 2011. Praca doktorska. WUM,
Warszawa 2011.
19. Czuba K. Wpływ modyfikacji diety samic szczurów na profil
kwasów tłuszczowych i zawartość sprzężonych dienów kwasu
linolowego w mikrosomach wątrobowych ich potomstwa. raca magisterska. 2012.
541
20. Tsuzuki T, Ikeda I. Slow absorption of conjugated linoleic
acid in rat intestines, and similar absorption rate of 9c,11tconjugated linoleic acid and 10t,12c-conjugated linoleic acid.
Biosci Biotechnol Biochem 2007, 71(8): 2034-2040.
21. Mazurkiewicz M. Wpływ wzbogacania diety samic szczurów
olejem lub suplementem CLA na profil kwasów tłuszczowych
i zawartość TBARS w wątrobach ich potomstwa w warunkach
chemicznie indukowanej kancerogenezy. Praca magisterska.
2012.