Podejście konektywistyczne

zm
ory
wi
X
ZROQLHQLHRSLQLLXF]QLµZZRGQLHVLHQLXGR]DJDGQLHQLD
XZROQLHQLHRSLQLLXF]QLµZZRGQLHVLHQLXGR]DJDGQLHQLD
Q
DXF]\FLHOSURSRQXMHPRGHOLGRĝZLDGF]HQLD
QDXF]\FLHOSURSRQXMHPRGHOLGRĝZLDGF]HQLD
E\XF]HĆPµJĄRGQLHĝÉVLÛGRRSLQLLLQQ\FK
E
\XF]HĆPµJĄRGQLHĝÉVLÛGRRSLQLLLQQ\FK
XF]HVWQLNµZVLHFLG]LÛNLQLP]GRE\ÉSUDNW\NÛLUHȵHNVMÛ
X
F]HVWQLNµZVLHFLG]LÛNLQLP]GRE\É
ÉSUDNW\NÛLUHȵHNVMÛ
VVDPRG]LHOHQLHVLÛZLHG]ÇUR]XPLDQÇQDSR]LRPLHRSLQLL
DPRG]LHOHQLHVLÛZLHG]ÇUR]XPLDQÇQDSR]LRPLHRSLQLL
XSUDZQLDGRXF]HVWQLFWZDZSU]HSĄ\ZLH
X
SUDZQLDGRXF]HVWQLFWZDZSU]HSĄ\ZLH
ZLHG]\LMHMWZRU]HQLD
Z
LHG]\LMHMWZRU]HQLD
+
zm
wi
ty
ni
g
Ko
Ocenianie
Oc
Ocenianie
ăÇF]HQLH
ă
ÇF]HQLH
JG]LH"
JG]LH"
ĝ SURZDG]ÇFDGRFKÛFL
LHNDZRĝÉ
&LHNDZRĝÉSURZDG]ÇFDGRFKÛFL
&
ÇF]HQLDVLÛDZLÛFXF]HQLDVLÛ
ĄĄÇF]HQLDVLÛDZLÛFXF]HQLDVLÛ
Ko
onektywizm
w m
Konektywizm
co?
jjak?
ak?
Tradycyjne
jne priorytety
SR]QDZF]H
S
R]QDZF]H
6DPRSRGHMPRZDQLHGHF\]ML
6
DPRSRGHMPRZDQLHGHF\]ML
Z
ZSURFHVLHZ\V]XNLZDQLDLQIRUPDFML
SURFHVLHZ\V]XNLZDQLDLQIRUPDFML
MMHVWXF]HQLHPVLÛ
HVWXF]HQLHPVLÛ
N
WµUH]DFKRG]LZVNXWHN
NWµUH]DFKRG]LZVNXWHN
UUµľQ\FKDNW\ZQRĝFL
µľQ\FKDNW\ZQRĝFL
VMMH
H
G\VN
X
Kons
truk
tywiz
m
RE
R
EH
HF
FQ
QR
RĝĝF
FLLZ
ZZ
ZLUW
LUWXD
XDOQ
SU
SU]]H
OQ\F
\FK
HVVWU
K
WU]]H
HQ
QLLD
DF
FK
G]LLH
HOOH
H
Q
LH
L
HVVLÛ
LÛP
PDW
HULLD
DĄĄD
DPL
ha
Be
3HGDJRJLND
3
HGDJRJLND
konstruktywistyczna
na
Podejście
Po
dejście
konektywistyczne
k
onekt
ekt
tyw
wist
ist
tyczne
czn
ty
y zna
Konektywistyczna
S
SU
]HGVLÛELRUF]RĝÉ
SU]HGVLÛELRUF]RĝÉ
R
SHUDF\MQD
RSHUDF\MQD
3
R]QDQLHRUD]G]LHOHQLHVLÛZLHG]Ç
3R]QDQLHRUD]G]LHOHQLHVLÛZLHG]Ç
UUR]XPLDQÇMDNRRSLQLH
R]XPLDQÇMDNRRSLQLH
GRĝZLDGF]HQLXLHPRFMH
RGRĝZLDGF]HQLXLHPRFMH
R
FML
DFML
LDLQIRUPD
RĝÉĄÇF]HQLDLQIRUP
8PLHMÛWQRĝÉĄÇF]HQ
8PLHMÛWQ
LHG]DRFHQLDQDQDSRGVWDZLH
:
:LHG]DRFHQLDQDQDSRGVWDZLH
PLHMÛWQRĝFLVHOHNFML
XPLHMÛWQRĝFLVHOHNFML
X
FMLLQIRUPDFML
LZHU\ȴNDFM
LZHU\ȴNDFMLLQIRUPDFML
NRPXQLNDFMDEH]SRĝUHG
NRPXQLNDFMDEH]SRĝUHGQLD
QLD
Spis treści
Na czym polega podejście konektywistyczne . . . . . . . . 3
Historia idei . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
Polskie doświadczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
Zakres zastosowania i ocena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Gdzie znaleźć więcej informacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Na czym polega podejście
konektywistyczne
Założenia konektywizmu zostały opublikowane jedynie jako tezy i hipotezy pracy badawczej pomysłodawcy. Komentarz poniższy wynika z przytoczenia założeń oraz interpretacji ogólnych trendów zbieżnych z ideą.
Konektywizm a modele tradycyjne
Konektywizm jest pojęciem wynikającym ze stwierdzenia, iż ogrom wiedzy otaczającej
człowieka nie jest możliwy do ogarnięcia. Człowiek może jedynie nabyć umiejętności
sprawnego i skutecznego odnajdywania informacji w sieci. W związku z powyższym
można mówić o przesunięciu priorytetów poznawczych od pytań co? (określających
treść), jak? (zawierających informacje o sposobie budowania wiedzy) do gdzie? (informujących o miejscach, w których można wiedzy
szukać). Najważniejsza umiejętność poznawcza
Z A P A M I Ę T
może zostać określona jako przedsiębiorczość
Tradycyjne priorytety poznawcze:
operacyjna.
A J
co? jak?
W bardzo dużym stopniu założenie powyższe
wynika z konieczności redefiniowania modelu
uczenia się w rzeczywistości postmodernistycznej. Nowoczesne nauczanie odeszło od upo-
Konektywistyczna przedsiębiorczość
operacyjna:
gdzie?
3
PODEJŚCIE KONEKTYWISTYCZNE
Kompletna metoda kształcenia
wszechniania wiedzy faktograficznej na rzecz aktywizowania, pobudzania kreatywności, współpracy i konstruowania nowych elementów wiedzy.
Uczenie jest procesem łączenia informacji, które
nie muszą rezydować w mózgu, a mogą pozosUmiejętność łączenia informacji
tawać w urządzeniach zewnętrznych. Dostęp do
Ciekawość prowadząca do chęci łączenia
nich odbywa się dzięki umocowaniu w sieci.
się, a więc uczenia się.
Wiedza oceniana na podstawie umiejętnoCzłowiekiem rządzi ciekawość, która wzmacnia
ści selekcji i weryfikacji informacji.
i utrzymuje chęć ciągłego łączenia się, a więc
Poznanie oraz dzielenie się wiedzą rozuuczenia się. Konektywizm zakłada, że istotne jest
mianą jako opinie o doświadczeniu i emocje.
poznanie i dzielenie się wiedzą identyfikowaną
jako opinie o doświadczeniu, wiedzy, emocjach
itp. Stąd też rodzi się motywacja dzielenia się własnymi odczuciami, zaznaczanie swojego pola eksploracyjnego.
•
•
•
Istotnym punktem rozważań jest decyzyjność uczącego się. Samo podejmowanie decyzji jest już procesem uczenia się. Uczeń wybiera to, czego chce się uczyć i skąd chce
uzyskać odpowiedź, będąc elementem sieci. W sytuacji zadania pytania może spodziewać się udzielenia odpowiedzi niezgodnych z oczekiwaniami. Do niego należy decyzja,
czy odpowiedzi są satysfakcjonujące, czy też należy poszukiwać właściwego kanału informacyjnego. Jak widać, wiedza oceniana jest na podstawie uruchomionych i nabytych
wcześniej umiejętności weryfikacji i selekcji informacji (odwoływać się może do płaszczyzny sądów ogólnych ucznia). Na pewno jednak ma charakter aktualny, ponadprzedmiotowy i związany z zainteresowaniami poszukującego.
4
Rodzaje aktywności w procesie konektywistycznego uczenia się
Chaos komunikacyjny oddziałuje na jednostkę podejmującą wybory, prowadzi do zaistnienia
efektu motyla. Podejmowanie decyzji jest powiązane z czasem i okolicznościami. Umiejętność rozpoznania i dostosowania się do zmiany w związku
z zaistniałymi okolicznościami stanowi jedno z kluczowych zadań nauczania.
EFEKT MOTYLA
pogląd, że motyl, mieszając powietrze w Pekinie,
może być przyczyną huraganu w następnym
miesiącu w Nowym Jorku. Sytuacja podkreśla
zależność pomiędzy czynnikami początkowymi
a efektami oraz wiąże się z umiejętnością stawiania diagnozy.
Uczący się dochodzi do poznania prawd dzięki
zaistnieniu w sieci. Jest to synonim połączenia pomiędzy jednostkami oraz jakimikolwiek całościami. W czasach ponowoczesnych bliższa wydaje się definicja sieci komputerowych jako społecznych opartych na prostej zasadzie: wszystkie elementy (np.
osoby, organizacje, grupy, systemy, jednostki) mogą tworzyć zintegrowaną całość.
Uczenie się zachodzi wskutek wszelkich aktywności (np. dyskusji, kursów, dzielenia się materiałami, obecności na forach, komunikacji bezpośredniej). Efektywność uczenia się określona jest jako czas dotarcia do najbardziej aktualnego i wartościowego zasobu informacji.
G. Siemens rozdziela poznawane informacje jako kontrolowane, formalnie uzasadnione
oraz nieformalne (wpisujące się w kategorię przypadkowości, marginalności itp.).
Nauczanie według idei konektywizmu oznacza przede wszystkim uwolnienie opinii
uczniów w odniesieniu do zagadnienia. Nauczyciel ma proponować model i doświadczenia, by uczeń mógł odnieść się do opinii innych uczestników sieci, dzięki nim zdobyć praktykę i refleksję. Samo dzielenie się wiedzą rozumianą na poziomie opinii
uprawnia do uczestnictwa w jej przepływie i do jej tworzenia.
Konektywizm ujmuje przede wszystkim proces uczenia się w okresie dojrzałości,
zwłaszcza popularny jest jako usankcjonowanie nauczania zdalnego. Jakkolwiek ważne
jest ujęcie dyrektywy unijnej kształcenia się przez całe życie i próby podjęcia aktywizacji
jednostek dojrzałych.
5
PODEJŚCIE KONEKTYWISTYCZNE
Historia idei
BEHAWIORYZM
zespół poglądów, których celem było wykorzystanie nauk przyrodniczych do badania ludzkiej
psychiki, głównie odruchów. W naukach psychologicznych rozwinięto opis określający zależności między obiektywnymi i wymiernymi
bodźcami i reakcjami. Oprócz istotnej roli w metodologii badań, behawioryzm wprowadził wiele
uproszczeń dotyczących mechanizmów działania człowieka.
KOGNITYWISTYKA; KOGNITYWIZM
dziedzina nauki zajmująca się udziałem mózgu,
zmysłów i umysłu w związku z czynnościami
poznawczymi.
KONSTRUKTYWIZM
pogląd zakładający, że struktury wiedzy budowane są w umyśle każdej osoby uczącej się. Nie
istnieje wiedza obiektywna, lecz reprezentacje
rzeczywistości w umysłach jednostek podejmujących trud zdobywania wiedzy.
Idea konektywizmu zaistniała w związku
z przemianami, upowszechnieniem TIK (technologia informacyjno-komunikacyjna) i wtargnięciem tychże do niemal wszystkich obszarów
działalności człowieka. Wraz z rozwojem technologicznym w czasach współczesnych dynamicznie rozwija się wiedza. W związku
z powyższym zaczęto poszukiwać (na wielu
płaszczyznach naukowych) rozstrzygnięć, które
ujmowałyby proces uczenia się, nauczania,
poznawania i funkcjonowania wiedzy i w których istniał by związek człowieka z TIK oraz
podmiotami zewnętrznymi.
Zakwestionowano behawiorystyczne, kognitywistyczne oraz konstruktywistyczne
teorie uczenia się, jako że opracowano je
jeszcze w czasach, gdy nauka nie znała obecnego wymiaru TIK. Wychodząc z założenia,
że komunikacja i proces uczenia się powinny
odzwierciedlać stan faktyczny, rozpoczęto
już pod koniec XX wieku dostrzegać
niespójność obowiązujących idei epistemologicznych.
J. Driscoll, stawiając pytania, dzięki którym pragnął sprecyzować pojęcie wiedzy i określić funkcjonujące priorytety, zdefiniował pojęcie uczenia się. W określonych teoriach wiedza
jest stanem lub celem, który można osiągnąć poprzez rozumowanie lub doświadczenie. Główna zasada kognitywizmu, konstruktywizmu i behawioryzmu określa uczenie
się jako proces, który zachodzi w człowieku uczącym się. Dostrzega tym samym brak
odniesień do sytuacji współczesnej, w której proces kształcenia się wiąże się z przetwarzaniem wiedzy na zewnątrz uczącego się za sprawą technologiczną, choć także
społecznościową, organizacyjną, opartą na odniesieniu do zasad przedsiębiorczości.
J. S. Brown zaprezentował w 2002 roku ważny pogląd, według którego internet wykorzystuje małe wysiłki wielu, aby stworzyć duże dzieło. Podkreślanie istotności funkcjonowania sieci stało się punktem zwrotnym, w którym na równi zaczęły
funkcjonować tradycyjne formy przekazu i TIK. N. Calder już w 2004 roku opisał rozwijającą się sieć jako twór wymagający przyjęcia nowych postaw. Charakterystycznym
stanem jest bowiem chaos, zwłaszcza w odniesieniu do płaszczyzny wiedzy. Świado-
6
Obieg informacji
mość braku porządku i sensu naddanego zmusza użytkownika do uruchomienia specjalnych aktywności.
Równolegle C. Gonzalez zauważył, że w związku z przyspieszeniem obiegu informacji
zachwiano podstawowymi zasadami funkcjonowania wiedzy. Określił ten stan jako
półżywot wiedzy (half-life), dostrzegając szybki jej rozwój oraz dezaktualizację odkryć
i ustaleń. Punkt ten stał się istotny dla sformułowania spostrzeżenia, że człowiek nie
jest w stanie nadążyć za rozwojem wiedzy i konieczne jest wprowadzenie zmiany
w postrzeganiu nauki oraz sformułowanie nowych zasad uczenia się.
Właściwe założenia konektywizmu sformułował w 2004 roku G. Siemens. W swoich
tezach skonstatował, że każdy uczący się jest i badaczem, i konstruktorem wiedzy,
dochodzącym do poznania dzięki aktywności w sieci. Główne wytyczne zakładają istnienie połączeń między węzłami sieci, co staje się synonimem uczenia się. Podkreślanie łączenia się z zasobami informacji wynika z konieczności przechowywania
wiedzy poza samym uczącym się – znajduje się ona w zasobach poza nim. Taki stan
uruchamia proces uczenia się. Według G. Siemensa i S. Downesa wybieranie treści
uczenia się i samodzielne podejmowanie decyzji przez uczącego się na podstawie
zmieniających się zasobów informacji prowadzi do wiedzy. Kluczową kompetencją
jest umiejętność rozróżniania informacji według kryterium aktualności i istotności.
Powyższe założenia i tezy, choć intuicyjnie możliwe do zidentyfikowania i zweryfikowania, mają od 2004 roku status nieudowodnionych. G. Siemens zawarł je w pracy
doktorskiej, która nadal powstaje. Można więc mówić jedynie o sposobie myślenia,
inspiracji lub koncepcji.
7
PODEJŚCIE KONEKTYWISTYCZNE
Polskie doświadczenia
Konektywizm jest zbiorem poglądów, na które, przynajmniej, do tej pory literatura jest
uboga1. Powściągliwość naukowców i badaczy wynika zapewne z braku wyników badań2
przeprowadzonych przez twórcę pojęcia. Polskie doświadczenia są jeszcze skromniejsze
– pojawiają się jedynie tłumaczenia z periodyków i literatura rozproszona. Brak zwartej
publikacji nie sprzyja popularyzacji teorii.
Koncepcję zauważyły polskie autorytety naukowe. M. M. Sysło i E. Musiał prezentują założenia na zasadzie przytoczenia. Pojęcie jest jednak zazwyczaj utożsamiane z koniecznością zmian w edukacji w związku z rewolucją informacyjną. Stanowi też pożywkę dla
umysłów krytycznych, które skupiają się na błędach metodologicznych.
W polskiej historii konektywizmu należy dostrzec dwubiegunową orientację. Z jednej
strony, co charakterystyczne dla naukowego obiegu, podkreśla się rolę TIK oraz epistemologiczny wymiar propozycji, czekając na wyniki badań G. Siemensa. Z drugiej zaś, co
cechuje popularny wymiar, konektywizm bywa fałszywie utożsamiany z jakąkolwiek aktywnością uczącego się w internecie lub wykorzystaniem TIK.
Można uznać, że jako pierwsza konektywizm w praktyce wykorzystuje platforma supermemo.net, która udostępnia edytor kursów – uczeń sam upowszechnia i kształtuje
swoją aktualną wiedzę na każdym etapie edukacyjnym. Inspiracja ze strony nauczyciela
skutkuje chęcią poszerzania wiedzy i dążenia do jej nieustannej aktualizacji poprzez poszukiwania i tworzenie materiału edukacyjnego oraz jego udostępnianie na platformie
w formie kursów opartych na oryginalnych założeniach metody SuperMemo. Materiał
zgodnie z założeniami konektywizmu dostępny jest w sieci. Wiedza opublikowana odzwierciedla jednak aktualny jej stan w momencie publikacji. Dalsze losy kursu zależą
już tylko i wyłącznie od inspiracji ze strony autora. Do pełnego stosowania założeń konektywizmu brak tu zaledwie kilku elementów, takich jak otwartość materiałów i możliwości ich aktualizacji. Każdy, kto posiada doświadczenie i chciałby się nim podzielić,
powinien móc utworzyć materiał będący źródłem aktualnych doświadczeń osób uczestniczących w procesie kształcenia ustawicznego i w wybranym obszarze stających się
ekspertami dla społeczności. Formę współdzielenia wiedzy w sposób otwarty można
tu jednak zastosować, korzystając z funkcjonalności komentarzy dostępnych przy każdym kursie. Takie rozwiązanie doskonale wpisze się w metodykę każdego przedmiotu.
8
1
Siemens udostępnia aktualnie materiały, które mają formę prezentacji powstałych na potrzeby różnych konferencji międzynarodowych. Materiały te nie doczekały się jeszcze polskiego opracowania,
a w wersji oryginalnej dostępne są pod adresem http://www.slideshare.net/gsiemens. Baza prezentacji jest aktualizowana na bieżąco. W myśl teorii znajduje się tam pełna informacja na temat aktualnych i poglądów pedagogicznych odnoszących się do idei Siemensa.
2
Zaproponowany przez Siemensa w 2008 roku kurs Konektywizm i wiedza konektywna, oparty na założeniach konektywizmu, dostępny był bezpłatnie dla 2 tys. studentów z całego świata, którzy wykorzystując nowe podejście zgłębiali tajniki teorii na platformie Moodle i Second Life.
Zakres zastosowania i ocena
Konektywizm z racji swojego statusu propozycji niepełnej metodologicznie uruchamia myślenie negujące. Z pewnością jednak należy docenić próbę stworzenia nowego
porządku odzwierciedlającego TIK, ważną w życiu jednostek i w dużej mierze porządkującą aktywność człowieka. In plus należy także ocenić podkreślanie wartości płynących z postulatu uczenia się przez całe życie oraz otwarcia na wszelkie nowości.
Dążenie do posiadania wiedzy eksperckiej oraz motywujący charakter dzielenia się
swoimi doświadczeniami i umiejętność podejmowania polemiki w obszarze zainteresowań ucznia, to również niepodważalny argument traktujący o konieczności zwrócenia się w kierunku konektywizmu z zachowaniem obiektywnej oceny pozytywnej
dla tej teorii.
Demokratyczne i obywatelskie wychowanie w dobie poszanowania głosu innego niż
własny i promowania tolerancji zyskuje aprobatę. Konektywizm uwzględnia różnorodność – zakłada dialog i wychowanie w duchu akceptacji. Takie mechanizmy mogą
służyć uczeniu się, pod warunkiem iż zostaną
odseparowane od balastu nienawiści, pozwolą
Konektywizm z racji niepełnej podbudowy teouczącemu skupić się na ponadprzedmiotoworetycznej często bywa wiązany z innymi ideami
ści, ciekawości poznawczej, selekcji, a nie tylko
pedagogicznymi. Należy jednak wyraźnie zaakłatwości dostępu do wiedzy w sieci i gromadzecentować, iż stanowi obecnie jedynie wizję,
niu pozytywnych statystyk.
w której zakwestionowano dotychczasowe
wzorce uczenia się (bez względu na kryterium
doskonałości i efektywności), nie podając jednak
całościowej metodologii. Trudno zatem określić,
co z całą pewnością stanowi wadę, a co zaletę
poddanej dopiero pod dyskusję społeczną idei.
Z perspektywy humanistycznej razi na pewno
zredukowanie uczącego się do roli pamięci zewnętrznej o większych przywilejach, wyszukiwarki, elementu sieci, który może zostać
zwiedziony na manowce. Człowiek krytyczny
może ulec poczuciu fałszywej powszechności, budować sądy nieprawdziwe czy
w ostateczności ulec idei elektronicznego encyklopedyzmu (zafascynowany np. statystyką podawaną w sieci, a nie w rocznikach statystycznych).
Na pewno metoda buduje poczucie wolności i umacnia samoocenę uczącego się.
Należy jednak pamiętać o marginesie błędu poszukiwań i uprawomocnieniu tegoż.
Brak umiejętności określania ról może prowadzić do chaosu komunikacyjnego i społecznego.
Konektywizm – do tej pory w szczątkowo przedstawionej teorii – nie porusza wielu
kwestii porządkujących w nauczaniu i uczeniu się. Domyślnie traktuje się konieczność
zaistnienia uczącego się w sieci (odnosząc się w założeniach głównie do poziomu uniwersyteckiego i sfery zawodowej dorosłego człowieka). Niepokojące zatem wydaje
się pominięcie czasu zdobywania umiejętności bazowych – kompetencji nabytych
9
PODEJŚCIE KONEKTYWISTYCZNE
wcześniej (w odniesieniu do ucznia od I do IV etapu edukacji). Kłopotliwe staje się
zatem wyznaczenie momentu, w którym uczący się powinien się sugerować założeniami pomysłu. Pytania rodzą się także w związku z rodzajami aktywności uczniów
na wcześniejszych etapach edukacji.
Z perspektywy metodycznej opinie na temat dzielenia uczenia się na formalne i zamierzone (czyli pożądane) oraz nieformalne są również bardzo zróżnicowane. Założenie takie ma bowiem naturę strukturalną, przeczącą współczesnym koncepcjom
uczenia się i holistycznemu traktowaniu czynności życiowych człowieka. Na podobnej
zasadzie ujmowane są inne teorie poznawcze. Kolizja pomiędzy konektywizmem
a np. konstruktywizmem prowadzi do konstatacji, że człowiek niefunkcjonujący
w sieci nie ma prawa do zdobywania wiedzy.
Podstawowe myśli antropologiczne i kulturoznawcze przedstawiają jednak zakres niezmienności niektórych zachowań człowieka, do których powinno się dostosować również proces kształcenia ustawicznego. Omawiana
teoria nie wpisuje się zatem w kategoriach nauKonektywizm zakłada ciągłą zmienność, niekowych w aksjologiczne tezy. Koncepcja ta musi
pewność oraz ujmowanie świata w nieustanzostać uszczegółowiona, aby mogła zyskać status
nym ruchu.
teorii naukowej, a nie artystycznej wizji.
Bez względu jednak na krytyczne spojrzenie wielu nauczycieli widoczne są pozytywne
rezultaty działań w zakresie korzystania z wybranych elementów teorii, co obrazują
niewątpliwie wyniki prac i zaangażowanie uczniów uczestniczących w projekcie Uczeń
online3. Trzyletni okres pracy uczniów na platformie supermemo.net pod nadzorem
nauczycieli-opiekunów (i ekspertów z dziedzin humanistycznych, lingwistycznych, matematyczno-przyrodniczych oraz biologiczno-chemicznch), której funkcjonalność wpisuje się w założenia konektywizmu, pokazuje, iż rozsądne stosowanie tego podejścia
w praktyce szkolnej może skutkować powstaniem cennego materiału, którego autorem jest uczeń już na poziomie szkoły gimnazjalnej czy ponadgimnazjalnej. Duży
wybór przedmiotów oraz reprezentacja każdego z typów szkół ponadgimnazjalnych
dowodzi, że zarówno uczeń o wybitnych zdolnościach, jaki i potrzebujący szczególnego wsparcia w procesie tworzenia własnej wiedzy ze względu na swoje słabości
i niedoskonałości, może poddać się dobrze zorganizowanym zajęciom wykorzystującym model edukacji opartej na wybranych założeniach konektywizmu, dostosowanych do danej grupy docelowej, a dzięki platformie supermemo.net również
indywidualnie do każdego ucznia.
3
10
http://www.uczenonline.pl/o_projekcie.
Gdzie znaleźć więcej informacji
1. Bernhardt T., Kirchner M. (2007), E-Learning 2.0 im Einsatz [“Du bist der Autor!”
Vom Nutzer zum WikiBlog-Caster].
2. Buell C. (b.d.). Cognitivism [online], dostępny w internecie (10.12.2004):
http://web.cocc.edu/cbuell/theories/cognitivism.html.
3. Brown J. S. (2002), Growing Up Digital: How the Web Changes Work, Education,
and the Ways People Learn, United States Distance Learning Association [online], dostępny w internecie (10.12.2004):
http://www.usdla.org/html/journal/FEB02_Issue/article01.html.
4. Driscoll M. (2000), Psychology of Learning for Instruction, Needham Heights, MA,
Allyn & Bacon.
5. Gleick J. (1987), Chaos: The Making of a New Science. New York, NY, Penguin
Books.
6. Gonzalez C., (2004), The Role of Blended Learning in the World of Technology
[online], dostępny w internecie (10.12.2004):
http://www.unt.edu/benchmarks/archives/2004/september04/eis.htm.
7. Gredler M. E. (2005), Learning and Instruction: Theory into Practice – 5th Edition,
Upper Saddle River, NJ, Pearson Education.
8. Kerres M. (2006), Potenziale von Web 2.0 nutzen.
9. Kleiner A. (2002), Karen Stephenson’s Quantum Theory of Trust [online],
dostępny w internecie (10.12.2004):
http://www.netform.com/html/s+b%20article.pdf.
10. Klimsa P. (2002), Multimedianutzung aus psychologischer und didaktischer Sicht,
[w:] Klimsa P., Issing Informationen und Lernen mit Multimedia und Internet,
3. Auflage, Weinheim: Beltz, s. 5–17.
11. Landauer T. K., Dumais S. T. (1997), A Solution to Plato’s Problem: The Latent Semantic Analysis Theory of Acquisition, Induction and Representation of Knowledge
[online], dostępny w internecie (10.12.2004): http://lsa.colorado.edu/
papers/plato/plato.annote.html.
12. Rocha L. M. (1998), Selected Self-Organization and the Semiotics of Evolutionary
Systems [online], dostępny w internecie (10.12.2004):
http://informatics.indiana.edu/rocha/ises.html.
13. ScienceWeek (2004), Mathematics: Catastrophe Theory, Strange Attractors, Chaos
[online], dostępny w internecie (10.12.2004):
http://scienceweek.com/2003/sc031226-2.htm.
11
PODEJŚCIE KONEKTYWISTYCZNE
14. Siemens G. (2004), Connectivism: A Learning Theory for the Digital Age [online],
dostępny w internecie (10.12.2004):
http://www.elearnspace.org/Articles/connectivism.html.
15. Siemens’ SlideShare (od 2012) [online], dostępny w internecie (10.12.2004):
http://www.slideshare.net/gsiemens.
16. Stephenson K., What Knowledge Tears Apart, Networks Make Whole, Internal
Communication, no. 36 [online], dostępny w internecie (10.12.2004):
http://www.netform.com/html/icf.pdf.
17. Vaill P. B. (1996), Learning as a Way of Being, San Francisco, CA, Jossey-Blass Inc.
18. Wiley D. A., Edwards E. K. (2002), Online self-organizing social systems: The decentralized future of online learning [online], dostępny w internecie (06.12.2013):
http://opencontent.org/docs/ososs.pdf.
12