Intensywny wzrost zagrożenia problemem otyłości wśród dzieci

Nr wniosku: 211712, nr raportu: 17484. Kierownik (z rap.): mgr Natalia Róża Liszewska
Intensywny wzrost zagrożenia problemem otyłości wśród dzieci przyczynił się do zwiększenia
ilości badań dotyczących czynników wpływających na rozwój nadwagi. Wyniki przeprowadzonych
badań stanowią wkład w zakresie wiedzy dotyczącej roli rodziców w kształtowaniu zdrowego
odżywiania i aktywności fizycznej dzieci. W ramach projektu badawczego przeprowadzono cykl trzech
badań dotyczących relacji pomiędzy różnego rodzaju działaniami rodziców (zwanych praktykami
rodzicielskimi) związanych z odżywianiem dzieci i aktywnością fizyczną oraz postrzeganiem tych
działań przez dzieci oraz dietą dzieci, masą ciała dzieci oraz aktywnością fizyczną. W projekcie
uwzględniono także znaczenie czynników mikro-środowiskowych m.in. status ekonomiczny, wiek,
wykształcenie.
W przeprowadzonych badaniach wzięły udział zarówno dzieci (w wieku 6-11 lat) jak i ich rodzice.
Łącznie przebadano ponad 2896 osób, ponad tyle 2258 osób zostało poddane podwójnemu pomiarowi.
Dane były zbierane w szkołach, przedszkolach, świetlicach. W badaniu za pomocą certyfikowanych
wag dokonane zostały pomiary masy ciała i tkanki tłuszczowej.
Wyniki przeprowadzonych badań mają duże znaczenie w rozwoju teorii dotyczącej roli
rodziców w kształtowaniu zachowań zdrowotnych dzieci. Na podstawie wyników badań dokonano
podziału praktyk rodzicielskich na działania sprzyjające i niesprzyjające zdrowej diecie i aktywności
fizycznej dziecka. Wykazano także, że inne praktyki były istotnie związane z masą ciała dziecka, a inne
z dietą dziecka. Zachowania rodziców takie jak: pozwalanie na niezdrowe odżywanie, udostępnianie
niezdrowej żywności, modelowanie zdrowej diety mają związek z dietą dzieci. Z kolei z masą dziecka:
ograniczanie jedzenia, przymuszanie do jedzenia.
Wykazano, że bezpośrednie działania rodziców, takie jak: przymuszanie do jedzenia oraz
ograniczanie jedzenia są związane z masą ciała dziecka. Z kolei, to w jaki sposób dzieci
odbierają/postrzegają zachowania rodziców takie jak udostępnianie (nie)zdrowej żywności i
nagradzanie jedzeniem jest związane z jest związane z ich dietą. Ponadto wykazano także, iż rola
wykształcenia, płci, wieku, miejsca zamieszkania właściwie nie jest istotna.
Wyniki przeprowadzonych badań w znacznym stopniu rozszerzają wcześniejsze teorie opisujące
zależności pomiędzy zachowaniami dotyczącymi diety i aktywności fizycznej dzieci i rodziców. Dzięki
przeprowadzonym badaniom wykazano, iż rodzice często wprowadzają różnego rodzaju działania
związane z dietą i aktywnością fizyczna dopiero wówczas gdy dziecko wyraźnie przybierze na wadze
lub jest otyłe. Jest to bardzo istotne ponieważ do tej pory głównie uważano, że to określone działania
rodziców prowadzą do otyłości, natomiast przeprowadzone badania wykazały, że odwrotny kierunek tej
relacji również należy wziąć pod uwagę.
W oparciu o wyniki przeprowadzonych badań oraz w nawiązaniu do obecnych koncepcji
teoretycznych zaproponowano model teoretyczny opisujący relacje pomiędzy praktykami
rodzicielskimi, dietą dziecka i masą ciała dziecka. Główne założenia modelu dotyczą podziału działań
rodziców związanych z odżywianiem dzieci na reaktywne i proaktywne względem masy ciała dziecka.
W ramach reaktywnych i proaktywnych praktyk rodzicielskich można wyróżnić praktyki korzystne,
sprzyjające zdrowej diecie i masie ciała dziecka w normie oraz praktyki niekorzystne, sprzyjające
niezdrowej diecie dziecka i masie ciała dziecka poza granicami normy.
Niniejszy model stanowi poszerzenie obecnych założeń teoretycznych w obszarze praktyk
rodzicielskich związanych z odżywianiem dzieci. W oparciu o opisane w nim zależności można
odpowiednio weryfikować, a nastepnie wprowadzać różnego rodzaju interwencje skierowane do
rodziców dzieci z problemem otyłości oraz do rodziców, których dzieci znajdują się w grupie ryzyka
rozwoju nadwagi i otyłości, tak by kształtowanie zdrowych nawyków żywieniowych odbywało się
zanim dziecko przytyje. Ponadto można także promować i podkreślać jakiego rodzaju działania
rodziców sprzyjają zdrowej diecie dziecka. Do praktyk które powinny być ujmowane w różnego rodzaju
działaniach prewencyjnych jak i interwencyjnych zaliczyć można: modelowanie zdrowego odżywiania
(rodzic sam zdrowo się odżywia i daje dobry przykład dziecku), udostępnianie zdrowej żywności oraz
promowanie aktywności fizycznej. Z kolei, nagradzanie zachowania dziecka jedzeniem np. słodyczami
pozwalanie na niezdrowe jedzenie oraz przymuszanie do jedzenia i aktywności fizycznej stanowią
działania, których rodzic powinien unikać.
Poszerzenie koncepcji praktyk rodzicielskich o wymiar praktyk reaktywnych i proaktywnych oraz
korzystnych i niekorzystnych działań rodziców pozwoli na tworzenie bardziej dopasowanych strategii,
mających na celu walkę z problemem otyłości wśród dzieci.