Budowa drogi ekspresowej S7 na odcinku Koszwa

Transkrypt

Sprawozdanie z inwentaryzacji teriologicznej
zrealizowanej dla zadania pt.
"Budowa drogi ekspresowej S7
na odcinku Koszwały - Kazimierzowo"
Autorzy opracowania
mgr Dawid Kilon
mgr inż. Piotr Rydzkowski
Bydgoszcz, Toruń październik 2013 rok
1
Spis treści
1. Wstęp 2
2. Teren badań ......................................................................................................................................................... 2
3. Metody badań ...................................................................................................................................................... 2
4. Wyniki inwentaryzacji teriofauny........................................................................................................................ 4
5. Podsumowanie i wnioski ................................................................................................................................... 10
6. Bibliografia ........................................................................................................................................................ 15
Sprawozdanie z inwentaryzacji teriologicznej realizowanej dla zadania pt.
„Budowa drogi ekspresowej S7 na odcinku Koszwały – Kazimierzowo”
1. Wstęp
Niniejsze opracowanie powstało na potrzeby raportu oddziaływania na środowisko inwestycji w
postaci budowy drogi ekspresowej S7 na odcinku Koszwały – Kazimierzowo.
Zebrane dane stanowią materiał naukowy, niezbędny do:
1. Określenia wpływu planowanej inwestycji na populacje teriofauny tego obszaru,
2. Określenia wniosków i zaleceń dotyczących działań minimalizujących potencjalny negatywny wpływ na
teriofaunę, uwzględniając specyfikę przedsięwzięcia.
2. Teren badań
Planowana do budowy droga ekspresowa będzie przebiegać przez teren dwóch województw:
pomorskiego i warmińsko-mazurskiego. Obszar ten należy do mezoregionu Żuławy Wiślane makroregionu
Pobrzeża Gdańskiego prowincji Niżu Środkowoeuropejskiego (Kondracki 2002). Krajobraz Żuław
Wiślanych, od wieków poddawany jest silnej antropopresji (Herbich, Markowski 2005). Żuławy Wiślane
charakteryzuje silnie rozbudowana sieć hydrologiczna, szczególnie dotyczy to sieci rowów odwadniających.
Dominującym elementem krajobrazu są tu pola uprawne, występujące w mozaice z użytkami zielonymi oraz
wilgotnymi pastwiskami. Nieduże zakrzewienia i zadrzewienia związane są najczęściej z osadami ludzkimi
lub z przydrożami, brzegami rowów i zbiorników wodnych. Zgodnie z podziałem przyrodniczo leśnym
obszar ten wchodzi w skład I. Krainy Bałtyckiej, Dzielnicy Żuław Wiślanych. Klimat tej krainy kształtowany
jest głównie pod wpływem morza. Charakteryzują go najłagodniejsze w kraju zimy, chłodne okresy letnie
oraz stosunkowo wysoka suma opadów atmosferycznych. Średnia roczna temperatura powietrza w krainie
wynosi 8.5oC – 9.2oC. W okresie zimowym i letnim średnie temperatury powietrza kształtują się między
1.3oC – 1.7oC (styczeń) i 18.2oC – 19.8oC (lipiec). Roczna suma opadów wynosi 555-734 mm
(http://www.bdl.info.pl).
3. Metody badań
Prace terenowe wykonywano w okresie od sierpnia 2012 do sierpnia 2013 roku. Zebrane
wyniki stanowiły weryfikację i uzupełnienie wyników uzyskanych w trakcie poprzednich
inwentaryzacji zawartych w opracowaniach Narodowej Fundacji Ochrony Środowiska z 2008 i
2010 r. (Kiczyńska i in. 2008, 2010).
Badania teriofauny prowadzono wzdłuż planowanej drogi S7 na odcinku Koszwały –
Kazimierzowo, w buforze o szerokości 500 m po obu jej stronach na całej długości trasy oraz w
obrębie próbnych powierzchni badawczych.
W strefie buforu wyznaczono transekty równoległe do przebiegu planowanej drogi. Mapa terenu
badań teriofauny zasiedlającej omawiany teren stanowi załącznik graficzny nr 1.4.
Inwentaryzację ssaków prowadzono z wykorzystaniem następujących metod:
3
1. tropienia (wszystkie grupy zwierząt),
2. obserwacji bezpośrednich (wszystkie grupy zwierząt),
3. analiza ofiar kolizji drogowych (wszystkie grupy zwierząt),
4. odłowy (drobne ssaki),
5. analiza wyplówek ptaków szponiastych (drobne ssaki),
6. wywiady prowadzone z wędkarzami oraz pracownikami służb hydrotechnicznych (ssaki
ziemnowodne, łoś).
7. analiza wyników monitoringu bobra europejskiego na terenie Żuław http://bobry.azb.pl/
Tropienia
Wykonano obserwacje w zakresie identyfikacji tropów, odchodów i śladów żerowania
ssaków w buforze o szerokości 500 m po obu stronach, na całej długości trasy. Podczas tropień
notowano gatunek oraz w miarę możliwości płeć, wiek, typ śladu (tj.: tropy, ślady żerowania,
odchody, kryjówki, wyleżyska, babrzyska itd.), wiek tropu (świeży/stary). Przeprowadzono
minimum jedno tropienie w miesiącu w okresie zalegania pokrywy śnieżnej (grudzień - marzec).
Obserwacje bezpośrednie
Bezpośrednie obserwacje zwierząt prowadzono o świcie lub po zmierzchu na obszarze
planowanej inwestycji oraz w pasie 500 m od jej granic na wyznaczonych punktach i transektach.
Dodatkowo obserwacje prowadzono w obrębie 5 kwadratów o powierzchni 4 km 2 każdy.
Rozmieszczenie stałych powierzchni badawczych w terenie przedstawiono w załączniku
graficznym (mapa nr 1.4). Prace prowadzone były jako autorski projekt Stowarzyszenia Drapolicz
(Kośmicka, Kośmicki, Neubauer 2013). Badaniami objęte były średnie i duże gatunki ssaków.
Monitoringiem objęto teren całych Żuław Wiślanych (ok. 1650 km2), w tym obszary sąsiadujące z
istniejącą drogą DK7 i planowaną drogą S7. Kontrole wykonywano pieszo w terenie badań.
Uzyskane wyniki wpisywano do formularzy oraz nanoszono na mapy. Notowano dane dotyczące
warunków atmosferycznych, zagospodarowania terenu, gatunku, liczebności. W okresie od grudnia
2012 do lutego 2013 wykonano trzy kontrole na każdym z kwadratów, po jednej w miesiącu.
Oszacowanie obecnych zagęszczeń zimujących ssaków w krajobrazie rolniczym Żuław Wiślanych
pozwoli na śledzenie zmian po wybudowaniu drogi.
Odłowy
Wiosną i jesienią przeprowadzono odłowy ssaków (gryzonie) przy pomocy 20 pułapek
żywołownych z przynętą zgodnie z obowiązującą w tego typu badaniach metodyką (Pucek 1984).
Badania przeprowadzono w buforze o szerokości 500 m po obu jej stronach, na całej długości trasy,
w obrębie wybranych najbardziej reprezentatywnych biotopów.
Podczas pobierania materiału w terenie zastosowano następującą kolejność prac:
4
- w badanych ekosystemach wyznaczono transekt o długości ok. 200m,
- na transekcie ustawiono pułapki żywołowne zanęcone pszenicą, w odległości co 10 m,
- przez kolejne 3 dni po ustawieniu dokonywano przeglądu pułapek, notowano gatunek, następnie
wypuszczano je w miejscu odłowu.
- po odłowach zbierano wszystkie pułapki.
Analiza wyplówek ptaków szponiastych
Wiosną i latem w miejscach gniazdowania Pustułek (Falco tinnunculus) żerujących w
pobliżu planowanej inwestycji (most w Kiezmarku) dokonano zbioru wyplówek. Dzięki tej analizie
uzupełniono informację na temat składu gatunkowego drobnych ssaków.
4. Wyniki inwentaryzacji teriofauny
Lokalizacje zinwentaryzowanych zbiorników wodnych przedstawiono na mapie w skali 1:25 000,
która stanowi załącznik nr 1.4.
Ogólna charakterystyka teriofauny w otoczeniu planowanej drogi ekspresowej S7
Na obszarze objętym inwentaryzacją odnotowano 15 gatunków ssaków (bez nietoperzy).
Poniżej przedstawiono przynależność systematyczną zinwentaryzowanych ssaków:
Erinaceomorpha – wcześniej owadożerne (Insectivora)
jeżowate (Erinaceidae)
jeż wschodni (Erinaceus roumanicus)
kretowate (Talpidae)
kret europejski (Talpa europaea)
gryzonie (Rodentia)
bobrowate (Castoridae)
bóbr europejski (Castor fiber)
nornikowate (Microtidae lub Arvicolinae)
nornik zwyczajny (Microtus arvalis)
myszowate (Muridae)
mysz polna (Apodemus agrarius)
mysz domowa (Mus musculus)
zajęczaki (Lagomorpha)
zającowate (Leporidae)
zając szarak (Lepus europaeus)
drapieżne (Carnivora)
psowate (Canidae)
jenot (Nyctereutes procyonoides)
lis pospolity (Vulpes vulpes)
łasicowate (Mustelidae)
wydra europejska (Lutra lutra)
kuna domowa (Martes martes)
5
norka amerykańska (Neovison vison)
parzystokopytne (Artiodactyla)
świniowate (Suidae)
dzik europejski (Sus scrofa)
jeleniowate (Cervidae)
łoś (Alces alces)
sarna (Capreolus capreolus)
Spośród stwierdzonych ssaków: 1 gatunek objęty jest ochroną ścisłą, 3 ochroną częściową i
8 gatunków określonych jako łowne - podlegających gospodarowaniu łowieckiemu. Wśród ssaków
na szczególną uwagę zasługują: bóbr i wydra - gatunki uwzględnione w załączniku II Dyrektywy
Siedliskowej, dla których od krajów członkowskich wymagane jest wyznaczanie ostoi. Gatunki te
są wymienione w Standardowym Formularzu Danych (SDF) dla przecinanego przez inwestycję
obszaru Natura 2000 Dolina Dolnej Wisły PLB040003 ze statusem D (nie są przedmiotami
ochrony). Wśród gatunków stwierdzonych na badanym terenie nie wyróżniono gatunków o statusie
zagrożonym zgodnie z Polską Czerwoną Księgą Zwierząt (Głowaciński 2001). Spośród wszystkich
gatunków wykazanych na obszarze inwentaryzacji 5 znalazło się w Konwencji Berneńskiej (1
gatunek w Załączniku II i 4 w Załączniku III) dotyczącej ochrony europejskiej przyrody żywej i
naturalnych siedlisk.
Tabela1. Wykaz gatunków ssaków występujących w obszarze inwentaryzacji według kategorii ochrony i
skali zagrożenia.
Kategoria ochrony
Zagrożenie w skali
Polska
Areału
Polski
IUCN
PCKZ
LC
-
Międzynarodowa
Gatunek
Gatunkowa
Dyrektywa Konwencja
siedliskowa Berneńska
Erinaceomorpha – wcześniej Owadożerne (Insectivora)
Jeż wschodni (Erinaceus roumanicus)
Ś
III
Kret europejski (Talpa europaea)
CZ
-
-
-
-
Gryzonie (Rodentia)
Bóbr europejski (Castor fiber)
CZ
II
III
Nornik zwyczajny (Microtus arvalis)
-
-
-
-
-
Mysz leśna (Apodemus flavicolis)
-
-
-
-
-
Mysz domowa (Mus musculus)
-
-
-
-
-
III
-
-
Zajęczaki (Lagomorpha)
Zając szarak (Lepus europaeus)
Ł
Drapieżne (Carnivora)
6
Jenot (Nyctereutes procyonoides)
Ł
-
-
-
-
Lis pospolity (Vulpes vulpes)
Ł
-
-
-
-
Kuna domowa (Martes martes)
Ł
-
-
-
-
Wydra europejska (Lutra lutra)
CZ
II
II
-
-
Ł
-
-
-
-
Norka amerykańska (Neovison vison)
Parzystokopytne (Artiodactyla)
Dzik europejski (Sus scrofa)
Ł
-
-
-
-
Łoś (Alces alces)
Ł
-
-
LC
-
Sarna europejska (Capreolus capreolus)
Ł
-
III
-
-
Objaśnienia:
Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt z dnia 12 października
2011 r. (Dz. U. z 2011 nr 237 poz. 1419)
ś – ścisła; cz – częściowa.
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 marca 2005 r. w sprawie określenia okresów polowań
na zwierzęta łowne (Dz. U. z 2005 r. Nr 48, poz. 459): ł – łowny.
Dyrektywa Siedliskowa – Dyrektywa Rady 92/43/ EWG z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochrony
siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory.
Załącznik II - obejmuje gatunki, których utrzymanie wymaga ochrony właściwych im siedlisk i wyznaczenia
specjalnych obszarów ochrony,
Załącznik IV - obejmuje gatunki wymagające ochrony ścisłej.
Załącznik V - obejmuje gatunki, dla których należy określić zasady pozyskiwania i odławiania.
Konwencja Berneńska – Konwencja o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich
siedlisk, sporządzona w Bernie dnia 19 września 1979 r.
Załącznik II - obejmuje gatunki bardzo zagrożone i ściśle chronione,
Załącznik III - obejmuje gatunki zagrożone i chronione.
Kategorie zagrożenia gatunków: (IUCN) 2008 ver. 3.1. IUCN Red List of Threatened Species.
Czerwona Lista Gatunków Zagrożonych. Międzynarodowej Uni Ochrony Przyrody.
LC – Least Concern – gatunek najmniejszej troski. (PCKZ)
Polska Czerwona Księga Zwierząt. Kręgowce. (Głowaciński Z. 2001).
Tabela2. Miejsca stwierdzeń poszczególnych gatunków ssaków.
Kilometraż S7
Lp
1
Stwierdzone gatunki
stwierdzany pospolicie na inwentaryzowanym terenie
Jeż wschodni
(Erinaceus roumanicus)
2
Kret europejski
(Talpa europaea)
3
4
stwierdzany nad nad rzekami Wisłą i Nogatem oraz kanałami i
rowami melioracyjnymi w km 19+000, 21+100, 25+800 ÷ 26+300,
34+700, 38+100 ÷ 39+000, 48+400 ÷ 49+300
stwierdzony pospolicie na inwentaryzowanym terenie
Bóbr europejski
(Castor fiber)
Nornik zwyczajny
(Microtus arvalis)
5
Mysz leśna
(Apodemus flavicolis)
6
Mysz domowa
(Mus musculus)
7
Zając szarak
(Lepus europaeus)
8
km 19+800
Jenot
7
Kilometraż S7
Lp
Stwierdzone gatunki
(Nyctereutes procyonoides)
9
Lis pospolity
(Vulpes vulpes)
10
km 28+500
Kuna domowa
(Martes martes)
11
12
13
stwierdzana nad rzekami Wisłą, Tugą i Nogatem km 25+500 ÷
Wydra europejska
26+300, 39+000, 48+400-48+700
(Lutra lutra)
stwierdzana nad rzekami Wisłą, Tugą i Nogatem km 25+500 ÷
Norka amerykańska
26+300, 39+000, 48+400÷48+700
(Neovison vison)
km 22+000÷23+000, 25+500 ÷ 26+300, 48+400÷48+700
Dzik europejski
(Sus scrofa)
14
stwierdzany nad Wisłą km 25+500 ÷ 26+300
Łoś (Alces alces)
15
Sarna europejska
(Capreolus capreolus)
Podczas prac stwierdzono gatunki pospolite i częste dla ekosystemów polnych
i wodno-lądowych Żuław. Są to głównie gatunki pospolite, takie jak: sarna, dzik, bóbr europejski,
lis, jeż europejski, zając szarak, kret, polnik, mysz polna. Wśród stwierdzonych gatunków wyróżnić
można te, które związane są z ekosystemami wodnymi: wydra i bóbr europejski oraz z terenami
rolniczymi: dzik, sarna, lis, jenot, jeż, zając szarak, kret, nornik, mysz polna, a także
przekształconymi przez człowieka: mysz domowa, kret, kuna domowa. W porównaniu z
wcześniejszymi badaniami (Kiczyńska i in. 2008, 2010) w tym terenie, stwierdzono dwa nowe
taksony: łosia oraz kunę domową. Na szczególną uwagę zasługuje stwierdzenie łosi (samica z
młodym), które obserwowano wielokrotnie (D. Weisbrodt - inf.ust.) w dolinie Wisły pomiędzy m.
Leszkowy i Kiezmark.
Monitoring liczebności zimujących ssaków w krajobrazie rolniczym Żuław Wiślanych.
Podczas całego okresu liczeń stwierdzono 170 os. z 3 gatunków. Poniższa tabela
przedstawia liczebność poszczególnych gatunków podczas całego sezonu liczeń oraz w rozbiciu na
powierzchnie.
Tabela 3. Liczebność i rozmieszczenie ssaków stwierdzonych w obrębie powierzchni próbnych w pobliżu
planowanego przebiegu drogi S7.
LP
GATUNEK
POW. PRÓBNA
LICZEBNOŚĆ
DATA
1
Capreolus capreolus
Sarna
A17 Błotnik
10
14.12.2012
2
Capreolus capreolus
Sarna
A17 Błotnik
15
05.01.2013
3
Capreolus capreolus
Sarna
A17 Błotnik
12
08.02.2013
8
LP
GATUNEK
POW. PRÓBNA
LICZEBNOŚĆ
DATA
4
Capreolus capreolus
Sarna
B27 Stare Babki
9
17.12.2012
5
Capreolus capreolus
Sarna
B27 Stare Babki
17
06.01.2013
6
Capreolus capreolus
Sarna
B27 Stare Babki
10
07.02.2013
7
Capreolus capreolus
Sarna
C52 Janowo
12
15.12.2012
8
Capreolus capreolus
Sarna
C52 Janowo
19
05.01.2013
9
Capreolus capreolus
Sarna
C52 Janowo
15
10.02.2013
10 Vulpes vulpes
Lis
C52 Janowo
1
10.02.2013
11 Capreolus capreolus
Sarna
F23 Kopanka
14
17.12.2012
12 Lepus europaeus
Zając
F23 Kopanka
1
17.12.2012
13 Capreolus capreolus
Sarna
F23 Kopanka
35
06.01.2013
W obrębie każdej z powierzchni zanotowano 9-35 osobników/kontrolę, co przedstawione
zostało na rysunku nr 3. Najliczniejszym ssakiem była sarna, maksymalnie zanotowano na
powierzchni koło miejscowości Kopanka 35 os.. Zagęszczenie na poszczególnych powierzchniach
było zróżnicowane (12-24 os./4km2).
N
40
N=168
30
20
10
0
A17 Błotnik
B27 Stare Babki
C52 Janowo
XII
I
F23 Kopanka
II
Rysunek 1. Liczebność sarny Capreolus capreolus na powierzchniach próbnych w pobliżu
planowanego przebiegu drogi S7.
9
Obszary pełniące funkcję korytarzy
Po przeprowadzonej inwentaryzacji wytypowano miejsca pełniące funkcję korytarzy
ekologicznych dla ssaków. Wyznaczono je na podstawie obserwacji osobników, śladów ich
obecności oraz stwierdzonych ofiarach kolizji drogowych na drodze krajowej nr 7. Dokonano także
analizy układu sieci hydrograficznej i ukształtowania terenu jako podstaw do wyznaczania
korytarzy. Dodatkowo zweryfikowano istniejące już dla rejonu Żuław koncepcje przebiegu
korytarzy ekologicznych w skali krajowej (Jędrzejewski i in. 2006 zaktualizowane w 2012r.) oraz
regionalnej i ponadregionalnej (MPZP woj. pomorskiego, 2012r.).
Jako kluczowe dla migracji ssaków z wszystkich grup (małe, średnie, duże, ziemnowodne)
uznano rzeki oraz kanały, a najważniejsze spośród nich to Wisła i Nogat. Zasadniczo obraz ten jest
zbieżny z założeniami ww. koncepcji przebiegu korytarzy ekologicznych. Lokalizację korytarzy
przedstawiono na mapie w załączniku nr 1.4., a ich opis przedstawiono w poniższej tabeli.
Tabela 4. Lokalizację korytarzy ekologicznych wzdłuż planowanej drogi ekspresowej nr 7.
Lp
Kilometraż
drogi
Nazwa
Ranga i rodzaj korytarza
ekologicznego
Rodzaj fauny
Długość
wykorzystującej korytarz przecięcia
1
25+500÷26+400 dolina Wisły
Główny korytarz krajowy
2
25+500÷26+400 dolina Wisły
korytarz regionalny
wielu gatunków
3
33+700÷34+900 dolina Linawy
Lokalny szlak
drobne i średnie ssaki
1100 m
4
44+200÷44+400 Kanał Panieński Lokalny szlak
200 m
5
45+600÷45+900 Izbowa Łacha
Lokalny szlak
300 m
6
48+400÷49+100 dolina Nogat
korytarz regionalny
wielu gatunków
10
ryby, ptaki wodno-błotne, 900 m
łoś,
dla ssaki ziemno-wodne,
łoś, 900 m
dla ssaki ziemno-wodne, drobne 700 m
i średnie ssaki, ryby, ptaki
wodno-błotne,
5. Podsumowanie i wnioski
Wpływ na teriofaunę
Faza budowy
W trakcie budowy drogi ekspresowej S7 zniszczeniu ulegną fragmenty ekosystemów
położonych w obrębie pasa drogowego. Będą to przede wszystkim fitocenozy upraw rolnych z
nielicznymi zadrzewieniami śródpolnymi. Najcenniejsze zespoły biocenotyczne to roślinność
nadrzeczna. Wykonanie prac ziemnych z użyciem ciężkiego sprzętu na terenie teras rzecznych
może lokalnie zniszczyć ich strukturę, znacznie ograniczy przestrzeń życiową fauny. Okresowe
odwodnienie i obniżenie poziomu wód spowoduje pogorszenie warunków siedliskowych fauny
poprzez utratę miejsc ukrycia, miejsc rozrodu i produktywności żerowiska. Praca sprzętu i obecność
ludzi prowadzić będzie do płoszenia zwierząt i zaburzenia dotychczasowych szlaków
przemieszczeń. Możliwe jest również okresowo powstanie bezwyjściowych dołów tzw. pułapek
ekologicznych, które stanowią zagrożenie dla drobnej fauny lądowej. Mogą wystąpić okresowe
utrudnienia na skutek płoszenia w przemieszczaniu się fauny naziemnej, w tym dużych ssaków
wędrownych (łoś), których szlak przemieszczeń (o znaczeniu krajowym,) znajduje się w dolinie
Wisły. Krótko okresowo, na czas budowy zaburzona zostanie drożność lokalnych i regionalnych
szlaków migracyjnych zwierząt, w miejscu przejścia autostrady nad rzekami i kanałami.
Faza eksploatacji
Budowa
drogi
spowoduje
niekorzystną
dla
funkcjonowania
istniejących
ekosystemów
fragmentaryzację biocenoz, ograniczy powierzchnie siedlisk stanowiących miejsce ukrycia, rozrodu
i żerowania wielu gatunków zwierząt. Równie niekorzystnym oddziaływaniem będzie fragmentacja
korytarzy i ciągów ekologicznych oraz fragmentacja zbiorowisk roślinnych, a nawet ekosystemów.
Dzięki zastosowaniu odpowiednich przepustów i przejść dla zwierząt nie przewiduje się
przerwania powiązań ekologicznych, które kształtowały się w sposób naturalny przez wiele lat.
Proponowane środki łagodzące
W fazie prac wstępnych i robót związanych z budową drogi ekspresowej oraz obiektów
towarzyszących należy:

przeprowadzić wycinkę drzew i krzewów w sposób zabezpieczający pozostałe fragmenty
zadrzewień przed uszkodzeniami;

ograniczyć ingerencję w środowisko dolin rzek, kanałów i mniejszych cieków w celu
zachowania naturalnych powiązań przyrodniczych i walorów krajobrazowych,
11

przy przejściu drogi ekspresowej przez rozległe tereny rolnicze - ograniczać niekorzystne
oddziaływania poprzez realizację pasów zieleni zgodnie z wymaganiami określonymi w
decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Skuteczność działania pasów zadrzewień
będzie zależeć od: ich wysokości, gęstości i szerokości oraz odpowiednio dobranych roś lin
o niskiej wrażliwości na zanieczyszczenia powietrza,
Przejścia dla zwierząt dużych i średnich
Ocenę zaprojektowanych przejść odniesiono do przebiegu korytarzy migracyjnych fauny o
znaczeniu lokalnym, regionalnym i ponadregionalnym. Liczba i rodzaj przejść przyjęte w projekcie
budowlanym potencjalnie zapewnia drożność opisanym korytarzom migracyjnym zwierząt.
Jako niekorzystne rozwiązanie przy niektórych projektowanych przejściach dla fauny należy
uznać przebieg dróg technicznych i dróg wewnętrznych o utwardzonej nawierzchni w świetle pasa
wydzielonego dla zwierzyny. Podobne ograniczenie możliwości przemieszczania się fauny może
wystąpić, gdy rowy melioracyjne lub odwadniające (głębokie i/lub o dużym kącie nachylenia skarp)
przebiegają w poprzek przejścia. Jako ważne ograniczenie funkcjonalności zaprojektowanych
przejść można uznać planowaną do pozostawienia drogę krajową nr 7 przebiegającą w bliskości
projektowanej drogi ekspresowej S7. Możemy tu mówić o oddziaływaniu skumulowanym obu tych
dróg. Lokalizację przejść i przepustów przedstawiaj ą poniższe tabelę.
Tabela 5. Lokalizacja przejść dla zwierząt w ciągu drogi ekspresowej S7 w woj. pomorskim.
Lp.
Lokalizacja
przejść dla
fauny wg. PB
Lokalizacja przejść
dla fauny wg. DoŚU
Rodzaj fauny
wykorzystującej
korytarz
Uwagi
1
PZ-1 km 19+650
19+643
małe
przebieg równoległy z DK7
2
PZ-2 km 22+650
22+550
małe
3
MA-09 km
26+230
26+236
duże, średnie, małe
dolina Wisły
4
PZ-3 km 27+550
27+536
małe
5
PZ-4 km 28+220
28+220
małe
6
PZ-5 km 29+700
30+700
małe
przesunięte ze względu na Kanał
Zalewowo-Wiślany - uzgodnione z
GDDKiA; przebieg równoległy z DK7
7
WA-12 km
32+720
32+698
średnie
wg DoŚU średnie, zapisy SIWZ
mówią o zmianie parametrów na duże;
8
PZ-6 km 33+150
33+100
małe
9
PZ-7 km 36+050
35+980
małe
12
Tabela 6. Lokalizacja przejść dla zwierząt w ciągu drogi ekspresowej S7 w woj. warmińskomazurskim.
Lp.
Lokalizacja
przejść dla
fauny wg. PB
Lokalizacja przejść
dla fauny wg. DoŚU
Rodzaj fauny
wykorzystującej
korytarz
1
PZ-8 km 40+750
40+480
małe
2
PZ-9 km 43+300
42+824
małe
3
MA-19 km
44+255
44+255
Kanał Panieński
4
MA-21 km
45+629
45+629
Izbowa Łacha
5
PZ-10 km
46+000
47+585
małe
przesunięcie względem DoŚU
6
MA-22 km
48+868
48+968
Nogat
7
PZ-11 km
50+200
-
małe
dodatkowe wg zapisu DoŚU co 50 m
8
PZ-12 km
50+690
-
małe
9
PZ-13 km
51+170
-
małe
11
PZ-14 km
51+670
51+632
małe
12
PZ-15 km
52+160
-
małe
13
PZ-16 km
52+660
-
małe
14
PZ-17 km
53+180
-
małe
15
MA-33 km
54+150
km 54+584
małe
w PB obiekt dla średnich
13
Uwagi
Propozycja monitoringu przedsięwzięcia
Proponuje się wykonanie monitoringu przedsięwzięcia na etapie jego eksploatacji (po 1 i 3 latach
od oddania drogi do użytkowania), którego elementami będą:
1. prowadzenie monitoringu śmiertelności zwierząt na drodze,
2. ocena stanu obiektów i wykorzystywania przejść przez zwierzęta.
Podczas monitoringu śmiertelności zwierząt na drodze należy dokonać rejestracji wszystkich
możliwych do zidentyfikowania padłych kręgowców z określeniem lokalizacji (wg kilometrażu) i
identyfikacji (w miarę możliwości) gatunku, grupy wiekowej oraz przyczyny padnięcia (np.
wypadek w trakcie podejmowania pokarmu/padliny z powierzchni drogi, rozbicie o ekran
akustyczny itp.). Monitoringiem należy objąć pięć odcinków drogi o długości 1km każdy (na obu
pasach ruchu) uwzględniających lokalizację stwierdzonych korytarzy ekologicznych. Kontrole
należy przeprowadzić w terminie od 01.03 do 15.10 w odstępach co 4-7 dni (6 razy w miesiącu).
Celem monitoringu powinno być:
- określenie listy gatunków ofiar,
- określenie liczebności poszczególnych gatunków,
- oszacowanie skuteczności zastosowania środków ochronnych,
- właściwa ocena skuteczności wszystkich działań minimalizujących,
- w razie konieczności – zaproponowanie dodatkowych działań naprawczych.
Podczas oceny stanu obiektów należy zebrać informacje nt.:
-
stanu
technicznego
przejścia
(uszkodzenia
konstrukcji,
uszkodzenia
lub
braki
w ogrodzeniu na przejściu, braki w pokryciu roślinnością, obecność niepożądanych elementów
pochodzenia antropogenicznego, obecność obiektów blokujących przejście lub zmniejszających
jego drożność itp.),
- zagospodarowania powierzchni przejścia,
- zagospodarowania otoczenia przejścia (obecność i stan ogrodzeń naprowadzających, obecność i
skład gatunkowy roślinności naprowadzającej, rodzaj środowiska po obu stronach przejścia, typ
roślinności, obecność elementów mogących powodować stres u zwierząt lub utrudniać korzystanie
z przejścia, odległość do najbliższych zabudowań),
- aktywności ludzi na przejściu i w bezpośrednim sąsiedztwie (ślady butów, opon, pozostawione
przedmioty),
- zalecenia dotyczące bieżącej kontroli i zabiegów technicznych w obrębie przejścia,
14
- sugestie dotyczące koniecznych, możliwych do przeprowadzenia zmian technicznych przejścia
oraz zmian jego zagospodarowania, które powinny przyczynić się do lepszego wykorzystania
przejścia przez zwierzęta.
Podczas monitoringu wykorzystywania przejść przez zwierzęta należy dokonać poprzez
identyfikację tropów, odchodów i śladów żerowania i bezpośrednie obserwacje migrujących
osobników. Harmonogram - identyfikacja tropów powinna być prowadzona w okresie migracji,
obserwacje powinny być prowadzone od 01.03 do 15.10 w odstępach co 4-7 dni (6 razy w
miesiącu).
Identyfikacja tropów zwierząt na piaszczystych pasach (rynnach)
Metoda polega na identyfikacji, oznaczeniu i liczeniu wszystkich tropów zwierząt stwierdzonych na
specjalnie przygotowanych powierzchniach („pułapkach na tropy”). Powierzchnie te muszą mieć
postać rynien o głębokości co najmniej 3-4 cm i szerokości min. 1 m, wypełnionych
drobnoziarnistą, luźną mieszaniną piaszczysto-ilastą z wyrównaną powierzchnią, pozbawioną
roślinności. Po każdej identyfikacji i liczeniu tropów należy powierzchnię pasów starannie zatrzeć.
W okresie zimowym monitorowane winny być tropy na śniegu lub innym odpowiednim podłożu.
Identyfikacja odchodów i śladów żerowania, buchtowania zwierząt na powierzchni przejścia oraz
uszkodzenia roślinności.
Metoda polega na identyfikacji, oznaczeniu i liczeniu odchodów zwierząt stwierdzonych na
powierzchni przejścia. Metoda może być stosowana przez okres całego roku, włącznie z okresem
zimowym. Metoda jest łatwa do zastosowania i skuteczna w stosunku do wszystkich ssaków
kopytnych i większości drapieżnych. Metoda nie wymaga specjalnych przygotowań i instalacji. Po
każdej identyfikacji i liczeniu odchodów należy stwierdzone miejsca przysypać gruntem.
Uzupełniająco zaleca się stosować identyfikację śladów żerowania zwierząt – głównie uszkodzeń
roślinności przez ssaki kopytne.
Identyfikacja tropów, odchodów i śladów żerowania, buchtowania zwierząt w sąsiedztwie przejścia.
Metoda polega na identyfikacji, oznaczeniu i liczeniu wszelkich śladów obecności zwierząt w
otoczeniu przejścia – na stale wyznaczonych transektach przebiegających w promieniu 50 - 100 m
od krawędzi przejścia dla zwierząt (wejścia do przejścia dolnego).
Bezpośrednie obserwacje migrujących osobników
Metoda polegająca na obserwacji, oznaczeniu i liczeniu wszystkich osobników stwierdzonych na
powierzchni przejścia. Obserwacje powinny być wykonywane w ciągu dnia i w nocy przy pomocy
foto-pułapek.
15
6. Bibliografia

Bohatkiewicz
J.
Red.
2008
Podręcznik
dobrych
praktyk
wykonywania
opracowań
środowiskowych dla dróg krajowych. Zał. 3. Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z 30 listopada 2009 w sprawie
ochrony dzikiego ptactwa.

Polska Czerwona Księga Zwierząt. Kręgowce. Głowaciński Z. (red.) 2001. Państwowe
Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa.

Ustawa o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. (Dz.U. z 2009 Nr 151 poz. 1220).

Pucek Z. 1984 (red.). Klucz do oznaczania ssaków Polski. PWN, Warszawa.

Kurek R. (red.), 2007. Ochrona dziko żyjących zwierząt przy inwestycjach drogowych w
Polsce (materiał pokonferencyjny). Stowarzyszenie Pracownia na Rzecz Wszystkich Istot.

Kurek R. T. 2010. Poradnik projektowania przejść dla zwierząt i działań ograniczających
śmiertelność fauny przy drogach. Stowarzyszenie Pracownia na rzecz Wszystkich Istot,
Warszawa.

Jędrzejewski W., Sidarowicz W. 2010 Sztuka tropienia zwierząt. ZBSPAN, Białowieża.

Jędrzejewski W., Nowak S., Kurek R., Mysłajek R.W., Stachura K., Zawadzka B. 2006.
Zwierzęta a drogi. Metody ograniczania negatywnego wpływu dróg na populacje dzikich
zwierząt. Wydanie II. Zakład Badania Ssaków PAN, Białowieża.

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 r. w sprawie gatunków
dziko występujących zwierząt (Dz.U. z 2011 Nr 237, poz. 1419).
16

Budowa drogi ekspresowej S7 na odcinku Koszwa

Transkrypt

Podobne dokumenty

Parostki sarny (Capreolus capreolus L., 1758). Elementy wyceny

spotkanie informacyjne s-19

PRZYSTANEK

elewacja boczna południowo

referent ds. inwentaryzacji

Inwentaryzacja florystyczno-faunistyczna

INSTYTUCJA: Politechnika Gdańska, Dział Ewidencji Majątkowej i

w sprawie poparcia stanowiska Konwentu Starostów Województwa

J) Autostrady i drogi ekspresowe