RAPORT ELEKTRYCZNO¥m I O¥WIETLENIE

RAPORT
RAPORT
ElektrycznoĂÊ i oĂwietlenie
PrzyïÈcze elektryczne
Jarosïaw Antkiewicz
Do korzystania
z energii elektrycznej, zarówno
w czasie budowy,
jak i w gotowym
domu, potrzebne
jest przyïÈcze
ïÈczÈce dom z sieciÈ
energetycznÈ.
Co trzeba wiedzieÊ,
by bez kïopotów
przebrnÈÊ przez
procedury zwiÈzane
z jego budowÈ?
ELEKTRYCZNO¥m I O¥WIETLENIE
Instalacja
elektryczna 72
OĂwietlenie
zewnÚtrzne 78
OĂwietlenie
wewnÚtrzne 86
PomiÚdzy
sieciÈ
i domem
fot. Archiwum BD
PrzyïÈcze to stosunkowo krótki odcinek linii, ïÈczÈcy sieÊ rozdzielczÈ niskiego napiÚcia z instalacjÈ domowÈ. Koñcowym elementem
przyïÈcza jest zïÈcze, czyli skrzynka z bezpiecznikami i ewentualnie innym osprzÚtem zabezpieczajÈcym. Zwykle wewnÈtrz skrzynki
umieszcza siÚ takĝe licznik energii elektrycznej.
Elementy umieszczone w zïÈczu sÈ zaplombowane i wraz z przyïÈczem stanowiÈ wïasnoĂÊ operatora sieci elektroenergetycznej. On
teĝ jest odpowiedzialny za ich sprawne dziaïanie. Nasza jest dopiero
czÚĂÊ instalacji znajdujÈca siÚ za licznikiem.
Kolejnym po zïÈczu elementem przyïÈcza jest rozdzielnica, czyli tablica rozdzielcza, do której przyïÈczone sÈ obwody zasilajÈce
wszystkie odbiorniki prÈdu.
PrzyïÈcze napowietrzne
68
BUDUJEMY DOM
Zanim wystÈpimy do zakïadu energetycznego z wnioskiem o budowÚ przyïÈcza, musimy ustaliÊ jego podstawowe parametry.
Wybór przyïÈcza
Napowietrzne czy kablowe? SieÊ elektroenergetyczna moĝe byÊ
napowietrzna – przewody sÈ wówczas zawieszone na sïupach,
lub kablowa – przewody (zwane wówczas kablami) sÈ zakopane
w ziemi.
JeĂli linia jest:
napowietrzna, to przyïÈcze moĝe byÊ wykonane jako napowietrzne lub jako kablowe,
kablowa, to wykonuje siÚ tylko przyïÈcza kablowe.
PrzyïÈcze kablowe z linii napowietrznej
7–8/2009
PrzyïÈcze kablowe z linii kablowej
PrzyïÈcze elektryczne
PrzyïÈczenie do sieci energetycznej wymaga zaïatwienia pewnych
formalnoĂci. Nieuniknione sÈ wydatki, a niekiedy trzeba teĝ wykazaÊ
sporo determinacji. Pierwszym krokiem jest ustalenie, wïaĂciwego dla
lokalizacji naszej dziaïki zakïadu energetycznego, czyli firmy zajmujÈcej
siÚ dystrybucjÈ energii (tzw. operatora systemu dystrybucyjnego).
Drugi krokiem jest zïoĝenie wniosku o podanie warunków przyïÈczenia. Moĝna go wysïaÊ pocztÈ, zïoĝyÊ osobiĂcie lub powierzyÊ to
zadanie upowaĝnionej osobie. W praktyce lepiej jednak nie robiÊ tego
za poĂrednictwem poczty, bo wystarczy drobny bïÈd w formularzu, by
wniosek zostaï do nas odesïany. Ponadto w razie wÈtpliwoĂci moĝemy liczyÊ na pomoc osób przyjmujÈcych wnioski, a gdy siÚ wypeïnia
wniosek samemu, nietrudno o pomyïkÚ. Tym bardziej ĝe nie ma jednego wzoru wniosku obowiÈzujÈcego w caïym kraju, w róĝnych zakïadach energetycznych wymagany moĝe byÊ teĝ nieco inny zestaw
zaïÈczników, choÊ wszÚdzie konieczny bÚdzie dokument potwierdzajÈcy tytuï prawny do nieruchomoĂci, np. akt wïasnoĂci dziaïki oraz
plan zabudowy lub szkic sytuacyjny, okreĂlajÈcy poïoĝenie budynku
wzglÚdem istniejÈcej sieci oraz sÈsiednich zabudowañ.
W ciÈgu 14 dni powinniĂmy otrzymaÊ decyzjÚ okreĂlajÈcÈ warunki
przyïÈczenia. Zakïad energetyczny bardzo czÚsto przedstawia wówczas projekt umowy o przyïÈczenie, zawierajÈcej przewidywane wysokoĂci opïat za przyïÈczenie, terminy realizacji poszczególnych jej
punktów itp. informacje.
Podpisanie umowy nie oznacza wcale, ĝe rychïo bÚdziemy mieÊ prÈd
na dziaïce. Czas oczekiwania na przygotowanie dokumentacji technicznej oraz wykonanie przyïÈcza wynosi zazwyczaj póï roku, choÊ bywa
teĝ, ĝe trwa to znacznie dïuĝej. Dlatego lepiej co pewien czas przypominaÊ o sobie pracownikom zakïadu energetycznego, by nasza sprawa nie zostaïa zapomniana.
ChoÊ linie napowietrzne wciÈĝ dominujÈ na obszarach pozamiejskich, to nawet tam w ostatnich latach coraz czÚĂciej wykonuje siÚ przyïÈcza kablowe. O rodzaju przyïÈcza ostatecznie decyduje firma bÚdÈca
operatorem sieci. Wykonanie linii napowietrznych jest tañsze, jednak
sÈ one bardziej naraĝone
na uszkodzenia (burze, wichury, Ănieg). Ponadto nieco
kïopotów moĝe przysporzyÊ
wymóg zachowania minimalnych odlegïoĂci pomiÚdzy przewodami przyïÈcza
a otworami okiennymi, balkonem czy kominem. Z tych
wzglÚdów, jeĂli mamy moĝJeĂli dysponujemy tylko prowizorycznym
liwoĂÊ wyboru, lepiej zdecy- przyïÈczem budowlanym, to po zakoñczeniu
budowy bÚdziemy musieli powtórzyÊ caïÈ
dowaÊ siÚ na przyïÈcze kaprocedurÚ zwiÈzanÈ z przyïÈczeniem do sieci
blowe. Gdy trasa przyïÈcza
przebiega przez cudzÈ dziaïkÚ, musimy siÚ jednak upewniÊ, czy jej wïaĂciciel zgodzi siÚ na to, by prace z tym zwiÈzane zostaïy na jego terenie.
fot. M. Bïaĝejewski
FormalnoĂci
Tymczasowe czy docelowe? PrzyïÈcze moĝe byÊ tymczasowe, przewidziane do uĝytkowania tylko w czasie budowy i dlatego nazywane przyïÈczem budowlanym (tzw. prowizorka), lub docelowe,
z którego bÚdziemy korzystaÊ równieĝ w gotowym domu. Rodzaj
przyïÈcza musimy okreĂliÊ we wniosku o warunki przyïÈczenia.
JeĂli wybierzemy przyïÈcze:
docelowe – zostaniemy przypisani do V grupy odbiorców,
tymczasowe – do grupy VI.
Stosownie do tego naleĝy wybraÊ formularz wniosku.
PrzyïÈcze kablowe najczÚĂciej moĝna wykonaÊ jako docelowe,
umieszczajÈc skrzynkÚ zïÈcza w linii ogrodzenia. Do przyïÈcze napowietrzne wykonuje siÚ zwykle tymczasowe zïÈcze na sïupie.
Uwaga! Zmiana rodzaju przyïÈcza z budowlanego (tymczasowego) na
docelowe wymaga zïoĝenia nowego wniosku i podpisania nowej umowy, a to oznacza dodatkowe formalnoĂci i opïaty. Za prÈd z przyïÈcza
tymczasowego pïaci siÚ ponadto wedïug mniej korzystnej taryfy.
Jedno– czy trójfazowe? PrzyïÈcza jednofazowe stosuje siÚ obecnie tylko w niewielkich domach rekreacyjnych, a w domach jednorodzinnych najczÚĂciej wykonuje siÚ przyïÈcza trójfazowe, czyli „siïowe”. SÈ
wprawdzie nieco droĝsze, ale pozwalajÈ rozdzieliÊ zasilanie obwodów
w domu pomiÚdzy poszczególne fazy, co zwiÚksza niezawodnoĂÊ instalacji. Zasilania trójfazowego wymagajÈ ponadto urzÈdzenia domowe
duĝej mocy np. kuchnie elektryczne, a takĝe sprzÚt uĝywany na budowie (np. betoniarka, spawarka).
Decyzja o wyborze rodzaju zasilania jest waĝna, bo przyïÈcze trójfazowe musi byÊ wykonane przewodem o wiÚkszej liczbie ĝyï niĝ przyïÈcze jednofazowe i wymaga zamontowania w zïÈczu innego licznika
zuĝycia energii.
Zapotrzebowanie na moc
Zapotrzebowanie przeciÚtnego domu jednorodzinnego na moc wynosi 9–10 kilowatów (kW). Aby obliczyÊ rzeczywiste zapotrzebowanie na moc, trzeba
uwzglÚdniÊ wszystkie urzÈdzenia elektryczne, jakie majÈ byÊ zainstalowane
w domu. NajwiÚkszy chwilowy pobór prÈDodatkowe gniazdo trójfazowe warto
zaïoĝyÊ np. w garaĝu. Moĝe byÊ niezbÚdne dla sprzÚtu budowlanego i elektronarzÚdzi
BUDUJEMY DOM
fot. PCE Polska
PrzyïÈcze napowietrzne. Na rysunku podano odlegïoĂci od miejsc, gdzie
przewody mogïyby zostaÊ przypadkowo dotkniÚte lub zerwane
7–8/2009
69
Nawet najmniejszy przepïywowy ogrzewacz wody
pobiera chwilowo prÈd
o mocy 3,5–5 kW
du powodujÈ przepïywowe
ogrzewacze wody oraz inne
urzÈdzenia grzewcze (kocioï elektryczny, grzejniki Ăcienne lub ogrzewanie
podïogowe). Drobne sprzÚty
gospodarstwa domowego,
komputery, zestawy kina
domowego majÈ zwykle moc
od kilkudziesiÚciu do kilkuset
watów. Moc urzÈdzeñ jest zawsze
podawana na tabliczkach znamionowych, moĝna teĝ jÈ sprawdziÊ w katalogach producentów.
Typowa moc
domowych urzÈdzeñ:
przepïywowy ogrzewacz wody
(zaleĝnie od wydajnoĂci)
pojemnoĂciowy podgrzewacz
wody
pïyta kuchni elektrycznej
piekarnik elektryczny
czajnik elektryczny
pralka automatyczna
zmywarka
odkurzacz
urzÈdzenie hydroforowe
grzejnik elektryczny
4–24 kW
1,5–2,5 kW
8–10 kW
2–2,5 kW
2 kW
2 kW
1–1,5 kW
1,5 kW
0,8–1,5 kW
1–2 kW
Nowoczesne liczniki pozwalajÈ nawet na zdalne odczytanie ich stanu
70
BUDUJEMY DOM
fot. Adaptor
UrzÈdzenia domowe nie pracujÈ nigdy
wszystkie równoczeĂnie, a wiÚc nie naleĝy
niepotrzebnie zawyĝaÊ mocy umownej wpisanej do wniosku, bo od tego zaleĝy teĝ wysokoĂÊ opïat za przyïÈczenie. Gdy nie mamy
w domu urzÈdzeñ grzewczych (kocioï elektryczny, ogrzewacze wody, kuchnia), zwykle wystarcza moc o poïowÚ mniejsza niĝ wynikajÈca ze zsumowania mocy jednostkowej
wszystkich sprzÚtów. Takĝe ogrzewacze pojemnoĂciowe, piece akumulacyjne i ogrzewanie podïogowe pracujÈ zwykle w godzinach
nocnych (przy rozliczaniu dwustrefowym), gdy z innych urzÈdzeñ nie korzystamy. JeĂli
jednak wiÚkszoĂÊ poboru prÈdu to zasilanie
ogrzewaczy przepïywowych, to trzeba siÚ liczyÊ
z tym, ĝe bÚdziemy fak-
7–8/2009
tycznie potrzebowaÊ duĝej mocy,
gdy ktoĂ z domowników gotuje lub zmywa, a ktoĂ inny bierz
prysznic w ïazience. Z uzyskaniem duĝego przydziaïu mocy
bywajÈ problemy. W Polsce stan
techniczny sieci czÚsto jest bardzo zïy i linie przesyïowe pracujÈ
na granicy wydolnoĂci. W caïym
kraju linie czÚsto sÈ stare i tak
naprawdÚ wymagajÈ wymiany.
PesymiĂci wĂród elektryków mówiÈ
nawet o koniecznoĂci ponownej elektryfikacji polskiej wsi.
Uwaga! JeĂli wykonujemy przyïÈcze, które posïuĝy póěniej jako docelowe, ale za
prÈd jesteĂmy rozliczani wg taryfy budowlanej, to najlepiej dostosowaÊ je do
poboru wiÚkszej mocy w przyszïoĂci,
ale na razie zawrzeÊ umowÚ na dostarczenie mniejszej (np. 5 kW). Wszystko
dlatego, ĝe w taryfie budowlanej opïaty staïe
sÈ bardzo wysokie i zaleĝÈ od mocy zadeklarowanej w umowie. Musimy je przy tym ponosiÊ nawet w okresach przestoju na budowie,
gdy z prÈdu faktycznie nie korzystamy. Po zakoñczeniu umowy wystÚpujemy oczywiĂcie
o zwiÚkszenie przydziaïu mocy.
Sposoby rozliczania za
energiÚ
W gospodarstwach domowych najpopularniejsze sÈ dwie taryfy:
jednostrefowa, w której ceny energii sÈ staïe przez caïÈ dobÚ;
dwustrefowa, w której cena energii jest
niĝsza w godzinach nocnych (najczÚĂciej od
22.00 do 6.00 rano) oraz w Ărodku dnia (zwykle od 13.00 do 15.00), w pozostaïych okresach energia jest nieco droĝsza niĝ w taryfie
jednostrefowej.
Taryfa dwustrefowa jest opïacalna, gdy dom
ma byÊ ogrzewany piecami akumulacyjnymi lub gdy jest w nim elektryczne ogrzewanie
podïogowe z grubÈ warstwÈ wylewki akumulujÈcej ciepïo lub teĝ gdy do przygotowania ciepïej wody uĝytkowej ma sïuĝyÊ duĝy
ogrzewacz pojemnoĂciowy.
Niektórzy dostawcy prÈdu stosujÈ takĝe taryfy, w których tañsza jest np. energia zuĝywana w weekendy. Warto to
sprawdzaÊ, bo moĝe siÚ okazaÊ, ĝe jakaĂ mniej typowa taryfa najlepiej odpowiada naszym potrzebom, zwïaszcza
ĝe o ile do operatora sieci jesteĂmy przypisani ze wzglÚdu na lokalizacjÚ dziaïki, to zgodnie z obowiÈzujÈcym prawem
sami moĝemy wybraÊ dostawcÚ energii.
fot. Archiwum BD
ElektrycznoĂÊ i oĂwietlenie
fot. Novoterm
RAPORT
Skrzynia zïÈcza – punkt rozdziaïu pomiÚdzy przyïÈczem,
naleĝÈcym do wïaĂciciela sieci, a instalacjÈ domowÈ.
Umieszczona w linii ogrodzenia, uïatwia pracownikom
zakïadu energetycznego jej dozór i konserwacjÚ
Na internetowych stronach dostawców
energii czÚsto dostÚpne sÈ kalkulatory, umoĝliwiajÈce oszacowanie kosztów zuĝycia energii wedïug róĝnych taryf.
Wykonanie przyïÈcza
Kiedy juĝ ustalimy, jakie muszÈ byÊ parametry przyïÈcza i zaïatwimy formalnoĂci, pozostaje jeszcze jego wykonanie. Zwykle zadanie to najwygodniej powierzyÊ pracownikom
zakïadu energetycznego lub wspóïpracujÈcej
z nim lokalnej firmy, którzy zrobiÈ teĝ pomiary niezbÚdne do odbioru technicznego przyïÈcza i uruchomienia zasilania. W takiej sytuacji wspóïpraca pomiÚdzy wykonawcami
przyïÈcza a zakïadem energetycznym przebiega najsprawniej. Obie strony siÚ doskonale znajÈ, ponadto, szczególnie w maïych miejscowoĂciach, elektrycy niechÚtnie patrzÈ na
kolegów po fachu spoza „rejonu”.
Koszt przyïÈcza
Opïaty za wykonanie przyïÈcza sÈ róĝne w róĝnych regionach. W zwiÈzku z tym podane obliczenia sÈ tylko przykïadowe. Dokïadne warunki
i stawki trzeba sprawdziÊ w taryfie lokalnego
zakïadu energetycznego.
Zawsze ponoszona jest opïata za kaĝdy kW
mocy, która ma byÊ dostarczana przyïÈczem.
Stawka jest przy tym nieco wyĝsza za przyïÈcze kablowe niĝ napowietrzne.
JeĂli przyïÈcze jest przy tym dïuĝsze niĝ typowe
(zwykle powyĝej 200 m), to pïacimy ponadto za
kaĝdy dodatkowy metr przyïÈcza.
Przykïad. Potrzebne nam jest przyïÈcze o dïugoĂci 240 m. Zasilana bÚdzie instalacja w domu
jednorodzinnym, przewidywana moc to 9 kW.
PrzyïÈcze ma byÊ wykonane jako kablowe.
Opïata podstawowa:
163 zï za 1 kW mocy umownej
163 zï/kW x 9 kW = 1467 zï
Ponadto przyïÈcze jest o 40 m dïuĝsze niĝ standardowe (240 - 200 = 40), ponosimy wiÚc dodatkowÈ opïatÚ:
45,75 zï za kaĝdy dodatkowy metr przyïÈcza
45,75 zï x 40 m = 1830 zï
’Ècznie daje to 3297 zï.
Jak widaÊ, wiÚksza czÚĂÊ opïat wynika z koniecznoĂci wykonania przyïÈcza o nietypowej dïugoĂci.