PROGR WYCHOWAWCZY

PROGRAM WYCHOWAWCZY
PRZEDSZKOLA
„ W wychowaniu chodzi właśnie o to,
ażeby człowiek stawał się coraz bardziej
człowiekiem
- o to, ażeby bardziej był, a nie tylko więcej miał,
aby więc poprzez wszystko, co ma, co posiada,
umiał bardziej i pełniej być człowiekiem,
to znaczy, ażeby również umiał bardziej być nie
tylko z
drugimi, ale i dla drugich”.
Jan Paweł II, Przemówienie w UNESCO
WSTĘP
Obserwowany w ostatnich latach zamęt wokół istoty procesu wychowania nie jest
niczym nowym. Już Arystoteles, zaniepokojony tym, co się wokół niego działo, stwierdził:
„Trzeba jasno zdać sobie zdać z tego sprawę , co to jest wychowanie i jak należy je
przeprowadzać, bo obecnie panuje pod tym względem rozbieżność poglądów”. Opinia ta jest
aktualna do dziś. Nie wdając się zatem w szczegółowe rozważania teoretyczne można
przyjąć, iż z perspektywy psychologii humanistycznej wychowanie, to proces wspomagania
wychowanka w rozwoju, ukierunkowanym na osiąganie pełnej dojrzałości w czterech
podstawowych sferach: fizycznej, psychicznej, społecznej i duchowej. Takt rozumiany
kontakt wychowawczy:

angażuje dwie osoby: wychowawcę( np. rodzica, nauczyciela, siostrę, starszego
kolegę) oraz wychowanka(w różnym wieku)

pozostające w osobowej relacji (tzn. wzajemnie traktujące siebie podmiotowo),

współdziałające
w
osiąganiu
celów
wychowawczych
(wychowawca
jest
odpowiedzialny za formułowanie celów i tworzenie warunków do ich realizacji, zaś
wychowanek jest odpowiedzialny za korzystanie z warunków do rozwoju i osiąganie
celów wychowawczych)
Z istoty wychowania przedszkolnego wynika, że jego funkcje opiekuńcza,
wychowawcza, wyrównawcza i społeczna, są ze sobą integralnie powiązane. Jedna warunkuje
drugą i wszystkie razem składają się na działalność przedszkola. Kierowanie, pobudzanie
rozwoju dziecka w procesie wychowania polega przede wszystkim na dostarczaniu bodźców
i treści wyzwalających jego własną aktywność, potrzebę ruchu i działania w połączeniu
z afirmatywnymi przeżyciami, umacniającymi dobre samopoczucie i wiarę we własne
możliwości. Wymaga również dobrej orientacji w indywidualnych możliwościach
rozwojowych dzieci, aby można było postawić im odpowiednie, w zależności od tego,
wymagania. Wychowanie polega zarówno na ochronie przed złem, jak i budowaniu dobra.
Program wychowawczy ma na celu poprawę jakości pracy edukacyjnej, uwzględnia
potrzeby całej społeczności przedszkolnej: dzieci, pracowników, rodziców oraz środowiska.
Integruje pracowników w realizacji celów wychowawczych, opiekuńczych, dydaktycznych.
Jest niezbędnym dokumentem kierującym procesy wychowawcze na właściwe tory, przy
uwzględnieniu potrzeb, możliwości całej społeczności przedszkolnej.
Koncepcję wychowania przedszkolnego opieramy na założeniach, iż istnieje ścisły związek
między
procesem
wychowawczo-dydaktycznym
prowadzonym
w
przedszkolu,
a środowiskiem rodzinnym i lokalnym dziecka. Zastosowane treści, metody, proponowane
aktywności są środkiem do osiągnięcia nadrzędnego celu, jakim jest rozwój dziecka.
Dobrej jakości oddziaływanie przedszkolne powinno charakteryzować oddziaływanie
właściwe rozwojowo, tj. umożliwiające inicjatywę dziecka, planowanie własnej aktywności,
wyrażanie intencji, dokonywanie wyboru, samodzielne działanie i finalizowanie aktywności.
Przedszkole nie może zastąpić domu rodzinnego w dawaniu dziecku wsparcia
emocjonalnego, poczucia akceptacji
i
bezpieczeństwa, systemu
wartości
i
norm
postępowania. Może uzupełniać i wzbogacać doświadczenia dziecka w tych sferach,
w których oddziaływanie domu jest niewystarczające. Należy tworzyć
warunki,
umożliwiające jego twórcze doskonalenie się, aby lepiej odpowiadało na potrzeby rozwojowe
dzieci oraz potrzeby edukacyjne i społeczne pracujących rodziców.
Celem działań nauczyciela powinno być pośredniczenie w przekazywaniu i nadawaniu
konkretnych treści wartościom uniwersalnym w czasie wspólnego działania, a przez to
powodowanie wewnętrznego rozwoju dziecka.
Zarówno nauczyciel jak i dziecko rozwijają się w sposób ciągły, mają wpływ na wzajemne
zachowania, a więc na rozwój swój i partnera. Wychowawca powinien być nastawiony na
wsłuchiwanie się w dziecko, akceptowanie go takim, jakim jest.
Wspólne działanie dziecko – nauczyciel będzie ułatwione, jeśli nauczyciel będzie:

akceptował różnorodność rozwojową każdego dziecka, jego godność
i wolność,

kierował się zasadą równorzędności w procesie wspólnego działania,

traktował własną wiedzę jako jedną z propozycji interpretacji
rzeczywistości,

odkrywał zróżnicowanie uwarunkowań podejmowanych decyzji
wychowawczych,

własne zachowania modyfikował „tu i teraz”,

w swym postępowaniu kierował się tym, co obecnie dzieje się
w środowisku,

będzie
nastawiony
na
poznawanie,
odkrywanie
własnych
możliwości
i ograniczeń,

wyczulony na nieprzewidziane zachowania dziecka,

badawczo i twórczo nastawiony wobec otoczenia.
Nauczyciel to osoba, która prowokuje dziecko do poznania, kim jest i kim może zostać.
Dziecko powinno identyfikować się z własnym „ja”, czuć się bezpiecznie, utożsamiać się
z grupą rówieśniczą, a jednocześnie czuć własną odrębność, indywidualność oraz
odpowiedzialność za dokonane wybory.
Nauczyciel musi umieć podjąć decyzję:

jakie umiejętności, sprawności, zdolności rozwijać, stymulować jaką wiedzę
przekazać, co jest najważniejsze dla dziecka teraz, później i w wieku dojrzałym?

za pomocą jakich metod, jaki cel pragnie nauczyciel osiągnąć, to znaczy czego
dziecko może się nauczyć w określonej sytuacji?

jakie mogą być skutki jego działań wychowawczych dla dziecka i nauczyciela oraz
przyszłych decyzji wychowawczych?.
Program wychowawczy został opracowany w celu realizacji fundamentalnych wartości
przez społeczność wychowującą przedszkolaków oraz rodziców.
CEL NADRZĘDNY:
Celem głównym Programu Wychowawczego jest stwarzanie warunków do pełnego rozwoju
osobowego każdego z naszych wychowanków, zgodnego z ich wrodzonym potencjałem
i możliwościami w relacjach ze środowiskiem społeczno - kulturowym i przyrodniczym.
CELE SZCZEGÓŁOWE:

kształtowanie podstawowych powinności moralnych np. życzliwości, tolerancji,
uczciwości, sprawiedliwości, odpowiedzialności,

tworzenie więzi uczuciowej z rodziną i środowiskiem, w którym dziecko wzrasta,

rozwijanie
umiejętności
polubownego
rozwiązywania
spraw
konfliktowych
i dochodzenia do kompromisu,

rozwijanie umiejętności rozróżniania dobra od zła,

uświadomienie złożoności otaczającego świata i czyhających zagrożeń,

uświadomienie dzieciom swoich praw i obowiązków.
KRYTERIA SUKCESU:
Dziecko:
1. Dostrzega i rozumie potrzeby innych , akceptuje ich odrębność
2. Rozumie i przestrzega zasady zgodnego współżycia w grupie
3. Potrafi kulturalnie zwracać się do innych, używa zwrotów grzecznościowych
4. Ma poczucie własnej wartości, wiary we własne siły, możliwości i umiejętności
5. Potrafi nazywać, wyrażać i kontrolować swoje emocje
6. Szanuje wolność innych, cudze zdanie
7. Wyraża swoje uczucia, potrzeby i oczekiwania, a także dostrzega je u innych
8. Rozumie znaczenie dialogu w rozwiązywaniu sporów, potrafi argumentować swoje
racje, oceny i odczucia
9. Zna i kultywuje tradycje rodzinne, lokalne, regionalne i narodowe
10. Ma świadomość przynależności narodowej: rozpoznaje godło i barwy narodowe,
rozumie pojęcie ojczyzna
11. Rozumie konieczność przestrzegania zasad zgodnego współżycia ze światem
przyrody, przejawia postawy proekologiczne
12. Rozumie potrzebę stosowania profilaktyki prozdrowotnej
13. Zauważa sytuacje zagrażające bezpieczeństwu własnemu i innych, potrafi unikać
zagrożeń
14. Umie funkcjonować w środowisku zgodnie z przyjętym powszechnie kanonem norm
społecznych
15. Zna swoje prawa i obowiązki
16. Szanuje wartości: prawdę, dobroć, piękno, sprawiedliwość, uczciwość, życzliwość,
szacunek, wyrozumiałość
17. Rozumie swoje prawo do pomocy ze strony dorosłych w trudnych sytuacjach
18. Ma poczucie obowiązkowości, odpowiedzialności i wytrwałości decydujące
o doprowadzeniu do końca rozpoczętej pracy
19. Potrafi cieszyć się z własnych sukcesów, docenia sukcesy innych, umie z godnością
przyjmować porażki
20. Interesuje się otaczającym światem, poszukuje odpowiedzi na nurtujące go pytania
Lp. Zadania główne
1
Normy
postępowania
Bądź kulturalny -używaj form
Zadania szczegółowe

samodzielne podejmowanie prostych obowiązków
grzecznościowych:
w domu i w przedszkolu - sprzątanie swoich
proszę, dziękuję,
zabawek, układanie książek, opieka nad swoim
przepraszam
zwierzakiem
- nie mów z pełnymi 
uwrażliwienie dzieci na potrzeby innych członków
ustami,
rodziny - spokojne i ciche zachowanie podczas gdy
- okazuj szacunek
inni odpoczywają, opiekowanie się osobami
dorosłym, starszym
chorymi, starszymi
osobom,

uczenie się używania zwrotów grzecznościowych
- pamiętaj o
w określonych sytuacjach (dzień dobry, do
kulturalnym
widzenia, proszę, dziękuję, przepraszam)
zachowaniu w trakcie 
dostarczenie dzieciom wzorców właściwego
powitań i pożegnań
zachowania się (postawa nauczycielki, postacie
(dzień dobry, do
z literatury, itp.)
widzenia),

utrwalenie nawyków kulturalnego zachowania się
- bądź miły dla innych
w miejscach publicznych (w sklepie, autobusie,
osób (kolegów
kinie)
i dorosłych),

- dbaj o porządek
wokół siebie (nie
kolegów

śmieć, sprzątaj po
zabawie),
poszanowanie własności i wytworów pracy
uczenie się mówienia miłych słów oraz
dziękowania innym za te słowa

rozmawianie z dziećmi na temat prostych
- słuchaj, kiedy inni
przepisów savoir - vivr'u, stosowanie ich
mówią, mów kiedy
w sytuacjach codziennych
inni słuchają.

szanowanie wspólnych zabawek i odkładanie ich
na wyznaczone miejsce

opanowanie umiejętności kulturalnego jedzenia
(np. nie mówienie z pełnymi ustami, używanie
serwetki, itp.)

przyzwyczajanie dzieci do przestrzegania zasad
dotyczących utrzymywania porządku i szanowania
zieleni w najbliższym otoczeniu (papierki
wrzucamy do kosza, nie depczemy trawników
i skwerków, nie niszczymy drzew, krzewów)
2
Bądź koleżeński - zgodnie baw się

zawieranie umów z dziećmi dotyczących
z kolegami,
właściwego zachowania w przedszkolu,
- szanuj cudzą
konsekwentne ich przestrzeganie
własność,

interesowanie się wytworami swoich kolegów,
- dziel się z innymi
dostrzeganie wysiłku włożonego w ich powstanie,
tym co masz,
poszanowanie własności i wytworów pracy
- nie bądź zawzięty
kolegów
w kontaktach

rozumienie, że inni mają takie same potrzeby jak
z innymi,
ja: uczestnictwa w zabawach, korzystania
- nie wyrządzaj
z zabawek, spożywania słodyczy (w związku z tym
krzywdy innym,
dzielenie się nimi)
- nie rób drugiemu, co 
uczenie się właściwego zachowania podczas
tobie niemiłe (nie
rozwiązywania zaistniałego konfliktu - używanie
wyśmiewaj się, nie
zwrotów grzecznościowych, korzystanie z pomocy
przedrzeźniaj, nie
i doradztwa nauczycielki, zrozumienie tego, co
przezywaj),
przeżywają inni
- pomagaj tym, którzy 
słuchanie kolegów pełniących dyżur w grupie,
tej pomocy potrzebują
podporządkowywanie się ich poleceniom i uwagom

wyrabiane nawyku uprzejmego witania się z
kolegami spotkanymi w szatni lub na podwórku
(mówienie dzień dobry, skinienie ręką, itp.)

sprawianie radości choremu koledze przez:
wspólne napisanie listu, przygotowanie upominku,
odwiedziny

dostrzeganie i przeciwstawianie się przejawom
samolubstwa, okrucieństwa, przezywania,
dokuczania (rozumienie przeżyć z tym związanych)

sprawianie radości innym dzieciom przez
składanie życzeń imieninowych, urodzinowych,
wykonywanie dla nich upominków

opiekowanie się nowymi kolegami oraz tymi,
którzy tej pomocy potrzebują (rozumienie ich
zagubienia i nieporadności)
3
Kontroluj swoje - unikaj krzyku,
zachowanie

kłótliwości,
ustalenie reguł i norm życia w grupie,
przestrzeganie ich:
- przestrzegaj

zgodnego zachowania się podczas zabaw
zawartych umów,

kulturalnego włączani się do zabaw kolegów
reguł,

korzystania ze sprzętu i zabawek
- oceniaj zachowanie, 
a nie osoby,

mądrego rozwiązywania zaistniałych konfliktów
- wyrażaj swoje
przestrzeganie zasad podporządkowania się
emocje w sposób
kontrolowany,

porozumiewania się umiarkowanym głosem
dyżurnym np. łazienka, sala
- korzystaj z pomocy 
ponoszenie konsekwencji łamania przyjętych
dorosłych w trudnych
umów
sytuacjach,

reagowanie na umówione sygnały np. sygnał
- ciesz się z sukcesów,
kończący zabawę
przyjmuj z godnością 
uczenie dzieci właściwego zachowania w stosunku
porażki,
do innych ( nie stosujemy obraźliwych słów)
- wystrzegaj się

uczenie dzieci umiejętności określania swoich
kłamstwa,
uczuć, wyrażania swoich oczekiwań w sposób
- odróżniaj dobro od
zrozumiały dla innych
zła,

zapoznawanie z bezpiecznymi sposobami
- mów o swoich
rozładowywania emocji nie wyrządzając krzywdy
uczuciach
innym (np. gryzmolenie po kartce, zgniatanie
(odczuciach)
gazety, darcie papieru)

poznawanie wzorców właściwego zachowania
(postawa nauczyciela, postacie z literatury)

uczenie właściwego przyjmowania pochwał
i krytyki

poszukiwanie sposobów nagradzania sukcesów
innych

udział w inscenizacjach dziecięcych z
wykorzystaniem literatury:

rozróżnianie prawdy, fałszu, fantazji, kłamstwa w
utworach literackich i w sytuacjach codziennych

podejmowanie prób oceny i ocenianie
postępowania bohaterów bajek i opowiadań

układanie zakończeń historyjek obrazkowych,
przewidywanie skutków złego postępowania,
wyciąganie wniosków

rozumienie konsekwencji kłamstwa dla siebie
i innych

podejmowanie oceny postępowania własnego
i kolegów w konkretnych sytuacjach

włączanie zabaw dramowych jako element bloku
integracyjnego określającego samopoczucie
dziecka

systematyczne prowadzenie rozmów, wyjaśnień,
wymiany zdań i przedstawienie argumentów
dotyczących własnych ocen i odczuć, liczenie się
z odczuciami drugiej osoby

uczenie się mówienia o rzeczach miłych,
wyrażanie dezaprobaty dla zachowań negatywnych
4
Dbaj o
- nie oddalaj się od

bezpieczeństwo grupy z miejsca
cykliczne spotkania z policjantem: "Bądź ostrożny
na drodze", "Obcy niebezpieczny", "Policjant moim
zabaw
przyjacielem", "Bezpieczna zima', "Bezpieczne
- nie próbuj
wakacje"
nieznanych ci

ustalenie zasad warunkujących bezpieczeństwo
produktów i potraw
podczas pobytu w przedszkolu (sala, teren) oraz na
nieznanego
wycieczkach
pochodzenia,

przestrzeganie zakazu spożywania produktów
- informuj dorosłych
nieznanego pochodzenia (owoce, rośliny, grzyby,
o swoich
słodycze otrzymywane od obcych)
dolegliwościach

(skaleczenie, złe
samopoczucie),
samopoczucia, skaleczenia, określonej dolegliwości

- pamiętaj swój adres
zamieszkania,


bezpieczeństwu

z obcymi,
nieznanych zwierząt,
oglądanie slajdów, filmów o właściwym
zachowaniu w ZOO

spotkanie z weterynarzem - omówienie zachowań
zwierząt, gdy: zwierzę jest zdenerwowane, boi się,
- przestrzegaj zasad
ruchu drogowego dla
poznanie niektórych możliwości radzenia sobie
w sytuacjach zagrażających własnemu
- zachowaj ostrożność
- nie zbliżaj się do
w toku zajęć scenek rodzajowych, dramy poznanie
konsekwencji niebezpiecznych zabaw i zachowań
zabaw i zachowań,
w kontaktach
zapamiętanie własnego imienia i nazwiska oraz
adresu zamieszkania
- unikaj
niebezpiecznych
omówienie sposobu postępowania w razie złego
gdy jest chore

rozumienie przestrzegania zasad kodeksu
pieszych.
drogowego dla pieszych

dostarczenie wzorców właściwego zachowania na
ulicy (wycieczki na skrzyżowanie, filmy
edukacyjne, książki)

Zorganizowanie quizu "Umiem się bezpiecznie
poruszać po drodze"
5

Dbaj o swoje
- nie krzycz, mów
zdrowie
umiarkowanym
zachowania w różnych sytuacjach (E. Burakowska
głosem,
"Cicho... głośno")
- często korzystaj

Dostarczanie dzieciom wzorców właściwego
Czynne uczestnictwo dzieci w zabawach
z pobytu na świeżym
organizowanych przez nauczycielkę (zabawy
powietrzu, hartuj swój
ruchowe, zestawy ćwiczeń gimnastycznych,
organizm,
spacery, wycieczki, pobyt na świeżym powietrzu)
- ubieraj się

Uczenie się umiejętności dokonywania wyboru
odpowiednio do
odpowiedniego ubrania stosownie do pogody
temperatury,
(wykorzystanie pomocy dydaktycznych "Ubieram
- zjadaj przygotowane
się sam")
dla ciebie posiłki,

Kształtowanie nawyku zjadania śniadania
- pamiętaj

Systematyczne mobilizowanie dzieci do
o korzystaniu
stosowania zabiegów higienicznych oraz mycia rąk
z zabiegów
przed posiłkami i po wyjściu z ubikacji
higienicznych,

Rozumienie potrzeby wizyt kontrolnych u lekarza
- zasłaniaj nos i usta
pediatry oraz stałego kontrolowania i leczenia
przy kichaniu
zębów - spotkania z lekarzem, wizyta w gabinecie
i kasłaniu,
stomatologicznym
- nie obawiaj się

wizyty u lekarza,
sprzyjających zrozumieniu potrzeb własnych
- mów o tym, czego
się boisz,
- unikaj hałasu.
Stosowanie w zajęciach różnych form
i kolegów (drama, pedagogika zabawy, itp.)

uświadamianie dzieciom konieczności spożywania
owoców i warzyw jako źródła witamin (poprzez
spożywanie posiłków w przedszkolu, zajęcia
dydaktyczne, zajęcia gospodarcze, hodowle
prowadzone w kąciku przyrody, filmy edukacyjne
itp.)

udział dzieci w konkursach dotyczących zdrowia,
np. "Wiem wszystko o zdrowiu", "W zdrowym
ciele zdrowy duch" oraz ich organizowanie w
przedszkolu np. "Biały ząbek"
6

pobudzanie ciekawości do interesowania się
Poznaj swoje
- kultywuj tradycje
tradycje
swojej rodziny
rodzinne i
- rozmawiaj z
narodowe
rodzicami o ich pracy
rodziców i dziadków w uroczystościach
- pamiętaj
organizowanych w przedszkolu, zajęciach
o uroczystościach
otwartych, festynach.
rodzinnych
historią i tradycjami swojej rodziny


wzmacnianie więzi rodzinnych poprzez udział
wykonanie drzewa genealogicznego swojej
rodziny

prowadzenie rozmów i zajęć dotyczących
poznawania pracy zawodowej rodziców
i dziadków, -zapraszanie przedstawicieli na zajęcia
do

przedszkola
realizowanie tematów kompleksowych
dotyczących poznawania zawodów: np. strażaka,
- bądź dumny z kraju,
policjanta, lekarza, nauczyciela
w którym mieszkasz 
- szanuj język
w trakcie zajęć oraz przy każdej nadarzającej się
okazji uświadamianie dzieciom ich przynależności
ojczysty i tradycje
narodowej - jesteśmy Polakami, mówimy po
narodowe
polsku, rozumiemy znaczenie słowa Ojczyzna
- poznaj piękno

swojego kraju,
regionu, miasta
zapoznawanie dzieci z barwami narodowymi,
godłem i hymnem Polski

pomaganie w orientowaniu się na mapie Polski

poznawanie tradycji własnego regionu

historii swojego miasta

nauka tańców regionalnych.
JEŚLI MYŚLISZ ROK NAPRZÓD – SADŹ RYŻ.
JEŚLI MYŚLISZ 10 LAT NAPRZÓD – SADŹ DRZEWA.
LECZ JEŚLI MYŚLISZ 100 LAT NAPRZÓD – UCZ DZIECI.”
PRZYSŁOWIE CHIŃSKIE
REFLEKSJE I WNIOSKI
Nauczyciele w zakresie wychowania mają funkcję wspomagającą i uzupełniającą w stosunku
do rodziców. Oznacza to, że program wychowawczy przedszkola powinien cieszyć się ogólną
akceptacją rodziców oraz służyć rozwojowi dzieci z uwzględnieniem ich indywidualnej
specyfiki w zakresie poziomu dojrzałości. Podstawową formą pracy wychowawczej
z dzieckiem powinna być zabawa. Musi być ona prowadzona metodami aktywizującymi,
ekspresyjnymi. Trzeba pamiętać by temat zabaw był sformułowany w sposób prosty
i atrakcyjny. W podjętym procesie wychowawczym obok dzieci uczestniczą nauczyciele
i wtedy ich celem może być naprawa niewłaściwych wzajemnych postaw, wzajemne uczenie
się, poznawanie swych oczekiwań, modyfikacja wzajemnych odniesień. Nauczyciel
wychowawca jako bardziej świadomy procesu wzajemnych interakcji wychowawczych,
powinien próbować przełamać stereotypowe zachowania wobec dzieci. W wyniku tak
planowanej pracy, następuje zmiana relacji pomiędzy nauczycielem – dzieckiem – rodzicem.
Wzajemna życzliwość i zaufanie stanowią właściwy punkt wyjścia do pracy edukacyjnej, co
stanowi warunek jej powodzenia. Siła programu wychowawczego tkwi w konkretnych
postawach i działaniach określonych w ramach zadań placówki. Drogą do osiągnięcia przez
dziecko sukcesów edukacyjnych jest wspieranie jego indywidualnego rozwoju. Dziecko jest
w centrum, stanowi fundament i punkt wyjścia do formułowania zadań edukacyjnych
placówki.
Sukces zaplanowanego programu wychowawczego może i powinien być osiągnięty, gdy
kadra pedagogiczna:

odczuwa potrzebę zmian,

jest profesjonalna w metodach i treściach,

posiada wysokie kwalifikacje w zakresie wiedzy i umiejętności.
BIBLIOGRAFIA
1. John Robertson „Jak zapewnić dyscyplinę ład i uwagę w klasie” WSiP, W–wa 1998.
2. David Tripp „Zdarzenia krytyczne w nauczaniu” WSiP, W–wa 1996.
3. Hanna Hamer „Klucz do efektywności nauczania” Wyd. Veda 1994.
4. Gabriela Badura-Strzelczyk „Pomóż mi zrobić to samemu” Oficyna Wydawnicza
„Impuls”, Kraków 1998.
5. Scott G. Paris, Linda R. Ayres Stawanie się refleksyjnym uczniem i nauczycielem. WSiP
W-wa 1997r.
6. Mieczysław Łobocki „ABC wychowania” WSiP, W–wa 1992.
7. Adele Faber i Elaine Mazlish „”Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały. Jak słuchać, żeby
dzieci do nas mówiły” Wyd. „Media Rodzina of Poznań, Inc”, Poznań 1992.
8. Edward de Bono „Jak myśleć sprawniej” Wyd. Medium, 1999.
9. Krzysztof J. Szmidt „Przewodnik metodyczny dla nauczycieli – Porządek iprzygoda lekcje
twórczości” WSiP, W–wa 1996r.
10. Podstawa programowa wychowania przedszkolnego