Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię

Transkrypt

Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię
elektryczną i paliwa gazowe dla gminy Bukowno
Czerwiec 2012
2
Opracowany na zlecenie Urzędu Gminy Bukowno
Wykonawca opracowania
Małopolska Agencja Energii i Środowiska Sp. z o.o.
ul. Łukasiewicza 1, 31‐429 Kraków
tel. (12) 294 20 70, fax (12) 294 20 54
www.maes.pl, e‐mail [email protected]
3
1
Wstęp __________________________________________________________________ 6
2
Metodologia ___________________________________________________________ 12
3
Charakterystyka Gminy Bukowno __________________________________________ 13
3.1.
Położenie gminy oraz podział administracyjny ___________________________________ 13
3.2.
Rys historyczny _____________________________________________________________ 14
3.3.
Ukształtowanie terenu i warunki środowiskowe __________________________________ 15
3.3.1
3.3.2
3.3.3
3.3.4
3.3.5
3.3.6
3.4.
3.4.1
3.4.2
3.4.3
3.4.4
Ludność ___________________________________________________________________ 25
Sytuacja demograficzna ___________________________________________________________ 25
Struktura ludności według płci______________________________________________________ 26
Struktura ludności według wieku ____________________________________________________ 27
Migracje wewnętrzne i zagraniczne ludności __________________________________________ 29
3.5.
Rolnictwo i leśnictwo ________________________________________________________ 29
3.6.
Potencjał gospodarczy i trendy rozwojowe ______________________________________ 32
3.6.1
3.6.2
3.7.
3.7.1
3.8.
3.8.1
3.8.2
3.8.3
3.8.4
4
Rzeźba terenu ___________________________________________________________________ 15
Budowa geologiczna______________________________________________________________ 16
Gleby__________________________________________________________________________ 18
Zasoby wodne __________________________________________________________________ 19
Klimat _________________________________________________________________________ 21
Warunki przyrodnicze ____________________________________________________________ 22
Struktura podstawowych branż gospodarczych ________________________________________ 33
Strefy Aktywności Gospodarczej w Bukownie __________________________________________ 35
Rynek pracy _______________________________________________________________ 37
Bezrobocie _____________________________________________________________________ 38
Infrastruktura techniczna ____________________________________________________ 41
Infrastruktura drogowa ___________________________________________________________ 41
Infrastruktura kolejowa ___________________________________________________________ 42
Gospodarka wodno‐ kanalizacyjna __________________________________________________ 43
Sieć telekomunikacyjna ___________________________________________________________ 48
Energetyka w gminie Bukowno – stan obecny i kierunki rozwoju _________________ 49
4.1.
4.1.1
4.1.2
4.1.3
4.1.4
4.2.
4.2.1
4.2.2
4.2.3
4.3.
4.3.1
4.3.2
4.3.3
4.3.4
4.4.
4.4.1
4.4.2
4.4.3
4.4.4
Ciepłownictwo _____________________________________________________________ 49
Stan istniejący___________________________________________________________________ 49
Zużycie energii cieplnej ___________________________________________________________ 51
Kierunki rozwoju ________________________________________________________________ 51
Charakterystyka źródła i sieci cieplnych na terenie zakładu ZGH Bolesław ___________________ 52
Elektroenergetyka __________________________________________________________ 55
Stan istniejący___________________________________________________________________ 55
Zużycie energii elektrycznej ________________________________________________________ 58
Gazownictwo ______________________________________________________________ 60
Stan istniejący___________________________________________________________________ 60
Zużycie gazu ____________________________________________________________________ 62
Gazownictwo na terenie zakładu ZGH Bolesław ________________________________________ 64
Zasoby energii odnawialnej___________________________________________________ 67
Strategia rozwoju energetyki odnawialnej w Polsce _____________________________________ 67
Energia wodna __________________________________________________________________ 70
Energia wiatru __________________________________________________________________ 72
Energia słoneczna ________________________________________________________________ 75
4
4.4.5
4.4.6
Energia geotermalna _____________________________________________________________ 81
Energia biomasy _________________________________________________________________ 83
5
Bilans energetyczny______________________________________________________ 98
6
Obciążenie środowiska naturalnego _______________________________________ 101
6.1.
Jakość powietrza atmosferycznego ___________________________________________ 101
6.2.
Stan wód _________________________________________________________________ 107
6.2.1
6.2.2
6.3.
Stan wód powierzchniowych ______________________________________________________ 107
Stan rzek Gminy Bukowno ________________________________________________________ 109
Stan gleb _________________________________________________________________ 111
7 Możliwość wykorzystania istniejących nadwyżek i lokalnych zasobów paliw i
energii z uwzględnieniem energii elektrycznej wytworzonej w skojarzeniu z
wytwarzaniem ciepła oraz zagospodarowanie ciepła odpadowego z instalacji
przemysłowych ___________________________________________________________ 115
7.1. Możliwość wykorzystania istniejących nadwyżek lokalnych zasobów paliw kopalnych i
energii ________________________________________________________________________ 115
7.2.
Energia elektryczna w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła _________________________ 115
7.3.
Ciepło odpadowe z instalacji przemysłowych ___________________________________ 115
7.4.
Możliwość wykorzystania istniejących nadwyżek energii z OŹE _____________________ 116
7.4.1
7.4.2
7.4.3
7.4.4
7.4.5
Możliwość wykorzystania energia geotermalnej_______________________________________ 116
Możliwość wykorzystania energia słonecznej _________________________________________ 117
Możliwość wykorzystania energii z biomasy __________________________________________ 117
Możliwość wykorzystania energii wiatrowej __________________________________________ 118
Możliwość wykorzystania energii wodnej ____________________________________________ 118
8 Przedsięwzięcia racjonalizujące użytkowanie ciepła, energii elektrycznej i paliw
gazowych ________________________________________________________________ 119
8.1.
Termomodernizacja budynków ______________________________________________ 119
8.2.
Wybrane formy racjonalizacji zużycia energii ___________________________________ 120
8.1. _________________________________________________________________________________ 120
8.2. _________________________________________________________________________________ 120
8.2.1 Stosowanie odzysków ciepła ______________________________________________________ 120
8.2.2 Wstępny podgrzew powietrza w wymienniku ciepła GWC ______________________________ 120
8.2.3 Regulacja termostatyczna temperatury w pomieszczeniu _______________________________ 120
8.2.4 Ograniczenia czasu występowania temperatury komfortu _______________________________ 121
8.2.5 Redukcja zużycia energii elektrycznej przez instalacje towarzyszące _______________________ 121
8.2.6 Systemy ogrzewania niskoparametrycznego __________________________________________ 122
8.3.
Racjonalizacja zużycia gazu ziemnego _________________________________________ 122
8.4.
Zmiana systemu zaopatrywania budynków w ciepło _____________________________ 123
8.5.
Inteligentne zarządzanie energią w przestrzeni miejskiej __________________________ 123
8.6.
Racjonalizacja zużycia energii elektrycznej _____________________________________ 124
8.7.
Przedsięwzięcia racjonulizaujące zużycie energii – dobre praktyki __________________ 125
9 Możliwości stosowania środków poprawy efektywności energetycznej w rozumieniu
ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej ____________________ 127
9.1.
Aspekty prawne dotyczące efektywności enegetycznej ___________________________ 127
9.2.
Efektywność energetyczna – cele i zadania _____________________________________ 128
5
9.3.
Możliwości stosowania środków efektywności energetycznej – finansowanie_________ 129
9.4.
Możliwości stosowania środków efektywności energetycznej możliwe działania ______ 138
9.5.
Zrealizowane w gminie przedsięwzięcia dotyczące efektywności energetycznej _______ 140
9.6. Planowane lub realizowane przedsięwzięcia służące racjonalizacji zużycia energii i
poprawie jakości powietrza________________________________________________________ 141
10
Prognoza zapotrzebowania na ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe do roku
2030 ___________________________________________________________________ 143
10.1.
Prognoza zapotrzebowania na energię cieplną ________________________________ 146
10.2.
Prognoza zapotrzebowania na gaz __________________________________________ 148
10.3.
Prognoza zapotrzebowania na energię elektryczną ____________________________ 150
11
Ocena możliwości zaspokojenia potrzeb w zakresie zaopatrzenia w ciepło, energię
elektryczną i paliwa gazowe do roku 2025 ______________________________________ 151
11.1.
Zaopatrzenie w ciepło ____________________________________________________ 151
11.2.
Zaopatrzenie w gaz ______________________________________________________ 152
11.3.
Zaopatrzenie w energię elektryczną _________________________________________ 152
12
Wpływ zmian w systemach energetycznych na stan zanieczyszczenia powietrza __ 154
13
Współpraca z innymi gminami __________________________________________ 156
13.1.
Powiązania infrastrukturalne oraz współpraca gminy Bukowno z gminami sąsiadującymi
gminami sąsiadującymi ___________________________________________________________ 156
14
Podsumowanie ______________________________________________________ 159
Spis tabel _________________________________________________________________ 162
Spis rysunków _____________________________________________________________ 165
Spis wykresów _____________________________________________________________ 166
6
1 Wstęp
Zgodnie z ustawą Prawo Energetyczne wszystkie polskie gminy są zobowiązane do wykonania „Założeń
do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe”.
Podstawami prawnymi „Projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa
gazowe Gminy Bukowno” są:
a) USTAWA z dnia 8 marca 1990 roku O samorządzie gminnym (tekst jednolity
Dz.U.2001 nr 142.poz.1591, wraz z późn. zm.);
b) USTAWA z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (tekst jednolity Dz.U. 2006 nr 89
poz.625 wraz z późn. zm.);
c) USTAWA z dnia 27 marca 2003 r. O planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (tekst
jednolity Dz.U.2003.nr 80.poz.717 wraz z późn. zm.);
d) USTAWA z dnia 16 lutego 2007 r. O ochronie konkurencji i konsumentów (tekst jednolity
Dz.U.2007.nr 50.poz.331 wraz z późn. zm.);
e) USTAWA z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity Dz.U. 2008.nr
25.poz.150 wraz z późn. zm.);
f) „Założenia Polityki Energetycznej Polski do roku 2030” przyjęte przez Rząd Rzeczypospolitej
Polski dnia 10 listopada 2009 roku;
g) „Strategia Rozwoju Energetyki Odnawialnej” dokument rządowy z 8 września 2000 roku.
Ustawa Prawo Energetyczne
Ustawa została uchwalona przez Sejm Rzeczpospolitej w roku 1997 i określa zasady realizacji polityki
energetycznej państwa oraz warunki dostawy i wykorzystania paliw, energii jak również ciepła dla
przedsiębiorstw energetycznych.
Podstawowym celem ustawy jest:
a) Określenie warunków zapewnienia zrównoważonego rozwoju kraju,
b) Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego państwa i racjonalne wykorzystanie istniejących
zasobów energii,
c) Rozwój konkurencji i przeciwdziałanie negatywnym skutkom działalności monopoli naturalnych
na rynkach,
d) Uwzględnienie wymagań związanych z ochroną środowiska i spełnienie wymogów podpisanych
umów międzynarodowych,
e) Ochrona interesów odbiorców energii i minimalizacja kosztów jej dostawy.
Ministerstwo Gospodarki jest organem rządowym odpowiedzialnym za politykę energetyczną państwa.
Rada Ministrów na wniosek Ministra Gospodarki ustala Założenia Polityki Energetycznej Państwa.
Głównymi zadaniami założeń polityki energetycznej państwa są:
a) Określenie długoterminowej prognozy zużycia energii w Polsce,
b) Opracowanie programów działań długofalowych w oparciu o wnioski wynikające z prognozy
zużycia nośników energii.
7
Przedsiębiorstwa energetyczne odpowiadające za wytwarzanie, przesył i dystrybucję paliw gazowych i
energii elektrycznej oraz ciepła są zobowiązane do wykonania planów rozwoju przedsiębiorstwa na
okres nie krótszy niż 3 lata dla obszaru swojego działania, tak, aby zapewnić obecne i przewidywane
zapotrzebowanie na poszczególne nośniki energetyczne.
W planach tych należy uwzględnić kierunki rozwoju gminy narzucone przez regionalne jak również
lokalne plany zagospodarowania przestrzennego.
Władze gminy są odpowiedzialne za:
a) Planowanie i zorganizowanie dostawy ciepła, energii elektrycznej i paliw gazowych na obszarze
swojej gminy,
b) Planowanie i zorganizowanie oświetlenia dróg publicznych na obszarze swojej gminy,
c) Pokrycie kosztów oświetlenia ulic, placów i dróg przebiegających przez obszar gminy.
Gmina powinna wykonać te zadania uwzględniając założenia polityki energetycznej państwa oraz plany
rozwoju lokalnego.
Zgodnie z nowelizacją Ustawy Prawo Energetyczne, która weszła w życie 10 marca 2010 r., nakłada się
na gminy obowiązek sporządzenia projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię
elektryczną i paliwa gazowe, wyznaczając termin wypełnienia tego obowiązku do dnia 10
kwietnia 2012 r. Gmina zobowiązana jest do realizacji tych zadań zgodnie z miejscowym planem
zagospodarowania przestrzennego oraz z kierunkami rozwoju i odpowiednim programem ochrony
środowiska (zgodnym z Prawem Ochrony Środowiska). Przygotowane plany zaopatrzenia w
ciepło, energię elektryczną i gaz, sporządzone mają zostać na okres co najmniej 15 lat i być
aktualizowane co 3 lata. W przygotowaniu planu władze lokalne powinny wziąć pod uwagę stan
aktualnego zapotrzebowania na energię, przewidywane przyszłe zmiany, możliwość wykorzystania
lokalnego rynku i zasobów paliw i energii, kładąc nacisk na OZE, wytwarzanie energii w procesie
kogeneracji oraz zagospodarowania ciepła odpadowego z instalacji przemysłowych. Opracowane
projekty podlegają opiniowaniu w zakresie koordynacji współpracy z innymi gminami oraz w zakresie
zgodności z polityką energetyczną państwa.
Przedsiębiorstwa energetyczne zobowiązane są do współpracy z samorządem lokalnym i zapewnienia
zgodności swoich planów rozwoju z założeniami do planów zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i
paliwa gazowe.
Etapy wykonywania założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe:
Ustawa Prawo energetyczne, jako podstawowy akt normatywny, stanowiący punkt wyjścia do
opracowania planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, zobowiązuje gminy do
opracowania wymienionych planów. Ustawa Prawo energetyczne dopuszcza możliwość uchwalenia
przez gminę dwóch różnych dokumentów planistycznych. Są to: Założenia do planu zaopatrzenia w
ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe (art. 19) oraz Plan zaopatrzenia w ciepło, energię
elektryczną i paliwa gazowe (art. 20).
Zapisy w ww. ustawie zakładają następujące etapy opracowania i zatwierdzania planów:
• Opracowanie projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa
gazowe,
8
• Opiniowanie projektu założeń do planu przez samorząd województwa w zakresie koordynacji
współpracy z innymi gminami oraz w zakresie zgodności z polityką energetyczną państwa,
• Wyłożenie projektu założeń do publicznego wglądu, powiadomiwszy o tym w sposób przyjęty
zwyczajowo w danej miejscowości,
• Uchwalenie przez radę gminy założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną
i paliwa gazowe, po rozpatrzeniu ewentualnych wniosków, zastrzeżeń i uwag zgłoszonych
podczas wyłożenia projektu założeń do publicznego wglądu.
W przypadku, kiedy plany przedsiębiorstw energetycznych nie zapewniają realizacji tych założeń
władze gminy (miasta) opracowują projekt planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa
gazowe dla obszaru gminy lub jej części. Projekt Planu opracowywany jest na podstawie uchwalanych
przez radę gminy założeń i winien być z nim zgodny. Projekt Planu powinien zawierać:
• Harmonogram realizacji zadań,
• Konkretne propozycje planowanych inwestycji z zakresu rozwoju oraz modernizacji istniejącej
infrastruktury energetycznej, ciepłowniczej bądź gazowej
• Uzasadnienie ekonomiczne proponowanych przedsięwzięć,
• Przewidywane koszty oraz źródła finansowania.
Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe uchwalony zostaje
przez radę gminy, a następnie przekazany do realizacji.
Założenia Polityki Energetycznej Polski do roku 2030.
Gmina realizuje i organizuje zaopatrzenie w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na swoim
terenie zgodnie z założeniami „Polityki Energetycznej Polski do roku 2030” dokumentem przyjętym
przez Rząd Rzeczypospolitej Polskiej w listopadzie 2009r. Ww. dokument wskazuje kierunki oraz cele
właściwego planowania energetycznego na terenie gmin. Podstawowe założenia to:
• dążenie do oszczędności paliw i energii w sektorze publicznym poprzez realizację działań
określonych w Krajowym Planie Działań na rzecz efektywności energetycznej;
• maksymalizacja wykorzystania istniejącego lokalnie potencjału energetyki odnawialnej,
zarówno do produkcji energii elektrycznej, ciepła, chłodu, produkcji skojarzonej, jak
również do wytwarzania biopaliw ciekłych i biogazu;
• zwiększenie wykorzystania technologii wysokosprawnego wytwarzania ciepła i energii
elektrycznej w układach skojarzonych, jako korzystnej alternatywy dla zasilania systemów
ciepłowniczych i dużych obiektów w energię;
• rozwój scentralizowanych lokalnie systemów ciepłowniczych, który umożliwiaosiągnięcie
poprawy efektywności i parametrów ekologicznych procesu zaopatrzenia w ciepło oraz
podniesienia lokalnego poziomu bezpieczeństwa energetycznego;
• modernizacja i dostosowanie do aktualnych potrzeb odbiorców sieci dystrybucji
energiielektrycznej, ze szczególnym uwzględnieniem modernizacji sieci wiejskich i sieci
zasilającychtereny charakteryzujące się niskim poborem energii
• rozbudowa sieci dystrybucyjnej gazu ziemnego na terenach słabo zgazyfikowanych, w
szczególności terenach północno‐wschodniej Polski;
• wspieranie realizacji w obszarze gmin inwestycji infrastrukturalnych o strategicznym
znaczeniu
• dla bezpieczeństwa energetycznego i rozwoju kraju, w tym przede wszystkim budowy
sieci przesyłowych (elektroenergetycznych, gazowniczych, ropy naftowej i paliw płynnych),
9
infrastruktury magazynowej, kopalni surowców energetycznych oraz dużych elektrowni
systemowych.
Przyjęte kierunki polityki energetycznej są w znacznym stopniu współzależne.
Poprawa efektywności energetycznej ogranicza wzrost zapotrzebowania na paliwa i energię,
przyczyniając się do zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego, na skutek zmniejszeni
uzależnienia od importu, a także działa na rzecz ograniczenia wpływu energetyki na środowisko
poprzez redukcję emisji. Podobne efekty przynosi rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł
energii, w tym zastosowanie biopaliw, wykorzystanie czystychtechnologii węglowych oraz
wprowadzenie energetyki jądrowej. Realizując działania zgodnie z tymi kierunkami, polityka
energetyczna będzie dążyła do wzrostu bezpieczeństwa energetycznego kraju przy zachowaniu
zasady zrównoważonego rozwoju.
Ponadto główne cele polityki energetycznej w zakresie efektywności energetycznej to:
•
dążenie do utrzymania zeroenergetycznego wzrostu gospodarczego, tj. rozwoju gospodarki
•
następującego bez wzrostu zapotrzebowania na energię pierwotną,
•
konsekwentne zmniejszanie energochłonności polskiej gospodarki do poziomu UE‐15 (państwa
członkowskie przed 2004 r.)
Szczegółowymi celami w tym obszarze są:
•
zwiększenie sprawności wytwarzania energii elektrycznej poprzez budowę wysokosprawnych
jednostek wytwórczych,
•
dwukrotny wzrost do roku 2020 produkcji energii elektrycznej wytwarzanej w technologii
wysokosprawnej kogeneracji, w porównaniu do produkcji w 2006r.,
•
zmniejszenie wskaźnika strat sieciowych w przesyle i dystrybucji poprzez m.in. modernizację
obecnych i budowę nowych sieci, wymianę transformatorów o niskiej sprawności oraz rozwój
generacji rozproszonej,
•
wzrost efektywności końcowego wykorzystania energii,
•
zwiększenie stosunku rocznego zapotrzebowania na energię elektryczną do maksymalnego
zapotrzebowania na moc w szczycie obciążenia, co pozwala zmniejszyć całkowite koszty
zaspokojenia popytu na energię elektryczną.
Osiągnięciu założonych celów powinny sprzyjać działania na rzecz poprawy efektywności.
Ponadto realizowany będzie cel indykatywny wynikający z dyrektywy 2006/32/WE, tj. osiągnięcie
do 2016 roku oszczędności energii o 9% w stosunku do średniego zużycia energii finalnej z lat 2001
– 2005 (tj. o 53.452 GWh), określony w ramach Krajowego Planu Działań dotyczącego efektywności
energetycznej, przyjętego przez Komitet Europejski Rady Ministrów w dniu 31 lipca 2007r., oraz
pozostałe, nie wymienione powyżej działania wynikające z tego dokumentu.
Główne cele krajowej polityki energetycznej w zakresie rozwoju wykorzystania OZE obejmują:
• wzrost udziału odnawialnych źródeł energii w finalnym zużyciu energii co najmniej do poziomu
15% w 2020 roku oraz dalszy wzrost tego wskaźnika w latach następnych,
10
• osiągnięcie w 2020 roku 10% udziału biopaliw w rynku paliw transportowych oraz zwiększenie
wykorzystania biopaliw II generacji,
• ochronę lasów przed nadmiernym eksploatowaniem w celu pozyskiwania biomasy oraz
zrównoważone wykorzystanie obszarów rolniczych na cele OZE, w tym biopaliw tak, aby nie
doprowadzić do konkurencji pomiędzy energetyką odnawialną i rolnictwem oraz zachować
różnorodność biologiczną,
• zwiększenie stopnia dywersyfikacji źródeł dostaw oraz stworzenie optymalnych warunków do
rozwoju energetyki rozproszonej opartej na lokalnie dostępnych surowcach.
Ważnym dokumentem, którego realizacja ma wpływ na rozwój odnawialnych źródeł energii i
efektywność energetyczną jest Polityka ekologiczna państwa w latach 2009‐2012 z perspektywą
do roku 2016. Polityka ekologiczna to dokument strategiczny, który przez określenie celów i
priorytetów ekologicznych wskazuje kierunek działań koniecznych dla zapewnienia właściwej
ochrony środowiska naturalnego.
Korzyści, jakie mogą zostać osiągnięte dzięki opracowaniu przez gminę „Założeń...”
• Możliwość realizacji przez gminę polityki energetycznej i ekologicznej,
• Zarządzanie gospodarką energetyczną gminy,
• Zapewnienie możliwości starania się o środki finansowe na realizację działań z zakresu
inwestycji na rzecz rozwoju infrastruktury energetycznej,
• Tworzenie warunków rozwoju rynku energetycznego i nowych miejsc pracy,
• Wypracowanie wspólnej polityki energetycznej przez gminę wraz z przedsiębiorstwami
energetycznymi,
• Możliwość obniżenia ponoszonych kosztów poprzez analizę dotychczasowych i przyszłych
potrzeb,
• Wiedza na temat możliwości energetycznych w gminie, co zapewni właściwy kierunek dla
przyszłych inwestycji i prowadzonej działalności gospodarczej,
• Określenie możliwości i oceny środowiska naturalnego,
• Oszacowanie możliwości rozwoju energetyki odnawialnej, co bezpośrednio przekłada się na
promocję gminy i jej rozwój gospodarczy,
• Skuteczne oddziaływanie na zmniejszenie kosztów usług energetycznych.
Planowanie energetyczne gminy pozostaje w ścisłym związku z innymi planami tworzonymi przez
gminę, planami przedsiębiorstw energetycznych oraz innych uczestników rynku energetycznego, w
tym:
• Strategią rozwoju gminy,
• Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz
miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego,
• Planami rozwoju przedsiębiorstw energetycznych zajmujących się przesyłaniem i dystrybucją
paliw gazowych, ciepła lub energii elektrycznej,
• Planami pozostałych przedsiębiorstw energetycznych, odbiorców ciepła, energii elektrycznej i
paliw gazowych, wspólnot mieszkaniowych itp.
11
Planowanie zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe powinno obejmować wszystkie
procesy energetyczne, jakie zachodzą na terenie gminy, tj. wytwarzanie, przysyłanie i dystrybucję oraz
obrót poszczególnymi nośnikami energii: ciepłem, energią elektryczną oraz gazem. Gmina, która
planuje działania energetyczne pozostaje w ścisłym związku z innymi podmiotami działającymi na
rynku. Określając cele i kierunki rozwoju, musi uwzględniać funkcjonujące zasady rynkowe oraz
interesy poszczególnych podmiotów gospodarczych branży energetycznej. Z kolei podmioty te
powinny czynnie współuczestniczyć w procesie planowania energetycznego w gminie.
Gospodarka energetyczna gminy winna być rozpatrzona w trzech kontekstach:
• Ochrony środowiska – Działania zgodne z Ustawą Prawo Ochrony Środowiska z dnia 27
kwietnia 2001 r., gdzie określono zasady ochrony i racjonalnego kształtowania środowiska,
poprzez między innymi racjonalne gospodarowanie zasobami przyrodniczymi.
• Gospodarka energetyczna – Działania gminy powinny być zgodne z Założeniami Polityki
Energetycznej Polski do roku 2025 oraz Ustawą Prawo Energetyczne.
• Gospodarka przestrzenna – Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. O planowaniu i zagospodarowaniu
przestrzennym określa zasady kształtowania polityki przestrzennej przez jednostki samorządu
terytorialnego w sprawach przeznaczenia terenów na określone cele oraz ustalenie zasad ich
zagospodarowania. Politykę przestrzenną gminy określa studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego.
Przy wykonywaniu „Projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa
gazowe Gminy Bukowno”, korzystano z szeregu informacji z Urzędu Gminy Bukowno danych
otrzymanych od przedsiębiorstw energetycznych działających na terenie gminy, dokumentów i
opracowań stretegicznych udostępnionych przez Urząd Gminy, danych dostępnych na stronach GUS‐u
oraz ze stron internetowych w tym głównie z:
‐ http://www.stat.gov.pl – Główny Urząd Statystyczny ‐ Polska Statystyka Publiczna,
‐ http://www.bukowno.pl/ – Portal Urzędu Gminy Bukowno,
‐ http://www.mos.gov.pl – Ministerstwo Środowiska,
‐ http://www.mgip.gov.pl – Ministerstwo Gospodarki,
‐ http://www.imgw.pl – Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej,
‐ http://www.sejm.gov.pl – Sejm Rzeczypospolitej Polskiej,
‐ http://www.kape.gov.pl – Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A. i inne
12
2 Metodologia
Niezbędnym elementem opracowania „Projektu założeń…” było dokładne przeanalizowanie aktualnej
sytuacji w gminie w zakresie zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe z włączeniem
instalacji bazujących na OZE. Analiza objęła wszystkie procesy energetyczne, jakie zachodzą na terenie
gminy, tj. wytwarzanie, przysyłanie i dystrybucję oraz obrót poszczególnymi nośnikami energii:
ciepłem, energią elektryczną oraz gazem. Następnie przeanalizowano wszelkie potencjalne zasoby
energii odnawialnej możliwe do wykorzystania w gminie oraz ewentualne ograniczenia.
Analizie poddano również polityki wspólnotowe, krajowe oraz strategiczne dokumenty regionalne
wraz ze Strategią rozwoju województwa małopolskiego. Dane dotyczące zasobów odnawialnych
źródeł energii pochodzą z opracowań ekspertów zewnętrznych i opracowań statystycznych. Obok
oszacowania zasobów poszczególnych źródeł energii odnawialnej, określony został stopień ich
wykorzystania. Szacowanie potencjału i zapotrzebowania energetycznego gminy oparte zostało o
analizę zużycia energii elektrycznej i gazu oraz eksploatowanej sieci gazowej. Dane związane z
energetyką zawodową oparto na dostępnych danych statystycznych oraz danych będących w
posiadaniu przedsiębiorstw energetycznych. Ich analiza pozwoliła na wykonanie charakterystyki i
oceny funkcjonowania gospodarki energetycznej w gminie.
Przygotowanie analizy stanu obecnego pozwoliło na opracowanie prognozy zapotrzebowania na
energię wykorzystując prognozy demograficzne, dostępne prognozy agencji energetycznych oraz
analizy i szacunki własne.
Jednym z elementów Projektu jest określenie wpływu sektora energetycznego na środowisko
naturalne, sposoby i środki minimalizacji jego negatywnego wpływu oraz opisanie przewidywanego
wpływu na środowisko rozpatrzonego według scenariuszy określonych w „Założeniach Polityki
Energetycznej Polski do roku 2030".
Wszystkie priorytety Projektu posiadają jeden wspólny mianownik – zrównoważony rozwój energetyki.
Projekt systematyzuje i łączy jednocześnie zagadnienia oszczędzania energii i ochrony środowiska.
Do rzetelnego i poprawnego merytorycznie opracowania oprócz doświadczenia i wiedzy ekspertów w
zakresie planowania energetycznego i odnawialnych źródeł energii niezbędna okazała się współpraca z
urzędem Gminy, gminami sąsiadującymi oraz podmiotami gospodarczymi branży energetycznej
działającymi na terenie gminy Bukowno.
13
3 Charakterystyka Gminy Bukowno
3.1. Położenie gminy oraz podział administracyjny
Bukowno administracyjnie położone jest w zachodniej części województwa małopolskiego, miedzy
Krakowem a Katowicami, w jednakowej odległości (około 40 km) odobu miast.Przyrodniczo Miasto
położone jest na granicy Jury Krakowsko ‐ Częstochowskiej i Wyżyny Śląskiej (na wysokości około
300 – 350 m. npm.), a dokładniej na granicy mezoregionów okreslanych jako Pagóry Jaworznickie
i Wyżyna Olkuska zlewni Białej Przemszy.
Rysunek 1. Podział administracyjny Województwa Małopolskiego
Źródło: http://www.wrotamalopolski.pl/root_Mapy/Plan+zagospodarowania+Przestrzennego/Załączniki/
14
Rysunek 2. Gmina Bukowno na tle Powiatu Olkuskiego
W obecnych granicach administracyjnych Bukowno zajmuje obszar 63,4 km². Jego rościągłość z
północy na południe wynosi ok. 7,4 km, a z zachodu na wschód ok. 13,2 km. Uchwałą
Rady Miejskiej nr XVII/149/96 Miasto zostało podzielone na 6 jednostek pomocniczych: Centrum
Południe, Centrum Północ, Podlesie, Bór Biskupi i Przeń, Stare Bukowno i Przymiarki, Wodąca.
3.2. Rys historyczny
Obszar obecnego miasta leżał do końca XVIII wieku w obrębie ziemi krakowskiej, na pograniczu ze
Śląskiem, wraz z Olkuszem stanowił ważny rejon gospodarczy.
W okresie rozbiorów oddzielony od Krakowa granicą państwową, wszedł w skład obwodu Olkuskiego.
W tym czasie rozpoczyna się proces rozluźniania związków z Krakowem na rzecz powstającego Zagłębia
Dąbrowskiego. Silny rozwój sieci komunikacyjnej wpłynąl na pogłębienie wpływów GOP‐u, co zostało
utrwalone administracyjną przynależnością do województwa. Prawa miejskie miasto uzyskało w 1962
roku.
Ważniejsze daty:
•
•
•
•
•
•
•
•
1402 ‐ wzmianka o Starczynowie (część obecnego Bukowna)
XV wiek ‐ początki eksploatacji rudy ołowiu oraz jej wytapiania
1555 ‐ żupnik olkuski Jost Ludwik Decjusz buduje huty ołowiu
XIX wiek ‐ powstanie kopalń "Ulisses", "Leonidas", "Jerzy"
1886 ‐ przez Bukowno przebiega kolej wiedeńsko‐iwanogrodzka
1935 ‐ Bukowno uzyskuje połączenie kolejowe ze Szczakową
1950 ‐ rozpoczęcie budowy Zakładów Górniczo‐Hutniczych "Bolesław"
1954 ‐ rozpoczynają produkcję zakłady ołowiu i elektrolizy cynku
15
•
1962 ‐ nadanie Bukownu praw miejskich. Nazwę swą miasto zawdzięcza lasom bukowym gęsto
rosnącym w okolicy.
Wybrane karty z historii najnowszej:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
1962 – Pierwsza siedziba władz miasta,
1964 – Otwarcie basenu kąpielowego, Uruchomienie Oddziału F.W.P.
1966 – Oddanie do użytku Szkoły Podstawowej im. 1000‐lecia Państwa Polskiego, Wizyta
Premiera Piotra Jaroszewicza, Nowa siedziba MZGKiM.
1968 – Prace przy budowie nawierzchni asfaltowej na ul. Reymonta,
1970 – Przekazanie osiedla mieszkaniowego, Rozpoczęcie budowy nowej siedziby MZGKiM
oraz Domu Nauczyciela,
1971 – Oddanie do użytku stadionu sportowego, Rozpoczęcie budowy nowej siedziby Miejskiej
Rady Narodowej,
1972‐77 – BUKOWNO uczestnikiem ogólnopolskiego konkursu "MISTRZ GOSPODARNOŚCI",
1972 – Nowy ośrodek FWP w Bukownie, Rozbudowa ośrodka sportowo‐wypoczynkowego,
Rozpoczęcie budowy: Domu Kolejarza, Domu Działkowca, hotelu "Tramp", dworca kolejowego.
1973 – Oddanie do użytku Domu Nauczyciela, Oddanie do użytku hotelu "Tramp"
1975 – Wojewódzki Zlot TKKF, Nowy budynek Urzędu Miasta.
1976 – Uruchomienie pawilonu przy ul. Wyzwolenia, BUKOWNO laureatem konkursu "Mistrz
Gospodarności" za 1976r,
1977 – Oddanie do użytku hali sportowej, Oddanie do użytku Ośrodka Zdrowia,
1983 – Utworzenie Spółdzielni Mieszkaniowej "Buczyna".
1984 – 87 – Budowa Strażnicy OSP w Bukownie.
1987 – 89 –Budowa nowego budynku pocztowo‐telekomunikacyjnego.
1988 – Oddanie pierwszych bloków na osiedlu "Starczynów".
1989 – Rozpoczęcie budowy cmentarza komunalnego, Rozpoczęcie prac kanalizacyjnych w
południowej części miasta, Rozpoczęcie budowy nowego przedszkola, Rozpoczęcie
rozbudowy budynku ośrodka zdrowia.
3.3. Ukształtowanie terenu i warunki środowiskowe
3.3.1 Rzeźba terenu
Obszar Miasta położony jest w mezoregionie Wyżyna Śląska – Północna. Część zachodnia i południowa
obejmuje Kotlinę Biskupiego Boru – subregion wyłoniony z południowej części regionu Kotlina
Przemszy. Częć północno ‐ wschodnia Bukowna znajduje się na wzniesieniu Garbu Ząbkowickiego,
subregionu
na
południowo
–
wschodnim
krańcu
Progu
Środkowotriasowego.
Najwyższe naturalne kulminacje na terenie Bukowna osiągają 405 m. n.p.m., występują na północ
i wschód od Podlesia. Południowo wschodnia części Miasta cechuje największe zróżnicowanie rzeźby
wyrażające się znacznymi względnymi różnicami wysokości, 35 – 65 m. pomiędzy dolinami
i wierzchowinami wzgórz oraz około 60 m. w stosunku do głęboko wciętej doliny rzeki Sztoły.
Nachylenie stoków jest zróżnicowane. W zasypanej kopalnej dolinie w południowej części Podlesia
najczęściej wynosi ok. 2 %, w obrębie wzgórz zmienia się w zakresie od 2 % do ponad 30 %. Ponad 30 %
nachylenia mają też zbocza w górnym biegu doliny Sztoły. Urozmaicona rzeźba z górą świadkiem
(Diabla Góra ‐383m n.p.m.) oraz brak znaczących odkształceń antropogenicznych decydują
o najwyższych walorach rzeźby w tym rejonie. Obszarem o znaczących walorach rzeźby jest północno
16
zachodnia część obszaru Bukowna. Morfologia progu środkowotriasowego jest tam bardziej
monotonna, lecz wzdłuż granicy Miasta rozcina go przełomowa Dolina Białej Przemszy, wcięta około
55 m. w Garb Ząbkowicki. Południowe stoki Garbu są dość zwarte, opadają do płaskodennej doliny
potoku Warwas. W dolnej części nachylenie stoku wynosi najczęściej 2‐8 %, w górnej gdzie stok rozcina
ławice skał węglanowych, nachylenie jest bardziej zmienne od ok.5 % do 20‐25 %.
Wysokość zmienia się od około 50 m. przy Przełomie Okradzionowskim do około 30‐35 m. w rejonie
Cyzowizny i centrum Bukowna. W szczytowych partiach wzgórz liczne są niewielkie kamieniołomy
i łomy. Dolina Białej Przemszy na pograniczu Sławkowa i Bukowna posiada płaskie dno o szerokości
300‐400 m. W obrębie Kotliny Biskupiego Boru ma szerokość 300‐600m i miejscami dwa poziomy
triasowe. O wysokich walorach rzeźby świadczy tu swobodnie meandrujące koryto Białej Przemszy
podlegające naturalnym procesom morfodynamicznym.
Część Garbu Ząbkowickiego położona na północ od centrum Bukowna cechuje stosunkowo rozległa
wierzchowina na wysokości 340‐345 m. n.p.m. w postaci łagodnych kulminacji o nachyleniach do 5 %.
Stoki garbów mają najczęściej nachylenie 5‐12 %, a ich ekspozycje są bardzo zróżnicowane. Dolina rzeki
Sztoły jest przykładem głębokiej doliny erozyjnej, jest wąska, głęboka i kręta.
Zmianom morfologicznym koryta towarzyszy przebudowa zboczy doliny. Jest to wynik skumulowanego
oddziaływania obniżonej bazy erozyjnej ujęcia Sztoły oraz przepływów zwiększonych zrzucanymi
wodami kopalnianymi. Jest to układ dynamiczny i wrażliwy na możliwie duże zmiany przepływów
w rzece.
Rejon Kotliny Biskupiego Boru posiada rzeźby terenu niemal całkowicie przekształconą
antropogenicznie. Zlikwidowana została pierwotna powierzchnia równiny erozyjno – denudacyjnej
z wydmami. W procesie rekultywacji kształtowane są monotonne skarpy. Niemal płaskie, lekko
nachylone w kierunku zachodnim dno odkrywki położone jest od kilkunastu do przeszło dwudziestu
metrów poniżej wyjściowej powierzchni terenu.
Głównymi antropogenicznymi elementami rzeźby, dominującymi w krajobrazie są: rozległe wyrobisko
poeksploatacyjne PCC Rail Szczakowa S.A, hałda odpadów hutniczych, odcinki nasypów kolejowych
w dolinie Białej Przemszy i w dolinie potoku Warwas sięgające 8‐10 m. wysokości oraz wyrobisko po
eksploatacji piasku w rejonie ul. Puza i linii kolejowej Bukowno – Sławków. Pozostałe istotniejsze
antropogeniczne formy rzeźby to liczne mniejsze wyrobiska piasku, kamieniołomy i łomy skał
węglanowych, w rejonie Tłukienki, świetliki i roznosy sztolni odwadniających złoża rud cynkowo
– ołowiowych, zrekultywowana hałda pogórnicza kopalni „Bolesław” oraz pozostałe nasypy i wciącia
kolejowe i drogowe wysokości ponad 3 metrów. Zróżnicowana naturalna rzeźba terenu, stanowi
główny i pierwotny czynnik decydujący o walorach krajobrazowych obszaru południowo – wschodniej
części Bukowna.
3.3.2 Budowa geologiczna
Podłoże skalne w rejonie obszaru Bukowna stanowią utwory karbonu, permu, triasu, trzeciorzędu i
czwartorzędu.
Starsze ogniwa karbonu to iłowce, mułowce i piaskowce tworzące warstwy malinowickie, na których
zalegają mułowce, iłowce, piaskowce i zlepieńce oraz pokłady węgla kamiennego warstw sarnowskich
i grodzieckich. Bezpośrednio pod pokrywą czwartorządową, w południowo – zachodniej części miasta,
występują piaskowce i zlepieńce, a podrzędnie mułowce z pokładami węgla zaliczane do warstw
rudzkich. Zapadają generalnie w kierunku południowym do południowo – wschodniego, stanowiąc
cześć południowego skrzydła waryscyjskiej antykliny Olkusz – Sławków.
17
Na skałach karbonu zalegają niezgodnie osady dolnego permu. Zlepieńce myślachowickie pod osadami
czwartorzędu ciągną się łukiem od Sierszy, poprzez rejony Biskupiego Boru, Ryszki i dalej w kierunku
północno – zachodnim, a także w rejonie Pustyni Starczynowskiej. Na powierzchni zlepieńce występują
na wschód od zabudowań Biskupiego Boru. W kierunku północno – wschodnim zapadają pod młodsze
ogniwa permsko – triasowej monokliny, nachylonej w kierunku północno wschodnim. Iłowce
i mułowce (gliny sławkowskie) zalegają lokalnie na zlepieńcach myślachowickich. Na powierzchni
odsłaniaja sią na północ od zabudowy Przymiarek oraz na południe od Bukowna – Starej Wsi.
W północno – zachodniej części Bukowna żwiry, zlepieńce, piaski i piaskowce dolnotriasowe
wypełniają obniżenia erozyjne w starszych osadach ilastych. Na nich zalegają margle dolomityczne
bądź wapienie margliste i dolomity wapniste lub wapienie jamiste retu. Wychodnie skał retu znajdują
się na południowym zboczu Świniejgóry, Jaminiej Górze, między stacją kolejową Bukowno,
a kompleksem ogrodów działkowych, a także na północ od zabudowań Podlesia. Wyższe ogniwa triasu
tworzą wapienie i margle warstw gogolińskich, dolomity kruszconośne, dolomity diploporowe – budują
one wzgórza w północnej i wschodniej części Bukowna. Warstwy gogolińskie, dolne wykształcone są
jako wapienie płytowe i faliste z wkładkami margli, ponad którymi leżą ciemnożółte gąbczaste
wapienie komórkowe. Te ostatnie są często słabo zdolomityzowane. Górne ogniwa warstw
gogolińskich tworzą wapienie zlepieńcowate mikrytowe i krystaliczne, przedzielone wapieniami
falistymi. Górne lub dolne warstwy gogolińskie są stosunkowo często lokalnie zdolomityzowane.
Warstwy gogolińskie o miąższości do 25 – 35 metrów niezdolomityzowane zawierają liczne szczątki
kopalnej fauny. Na przedmiotowym obszarze brak warstw gorazdeckich, terebratulowych
i karchowickich w ich pierwotnym wapienno marglistym wykształceniu. Warstwy te są całkowicie
zdolomityzowane. Lokalnie strefa dolomityzacji obejmuje także wyższe ogniwa triasu.
Efektem dolomityzacji, z którą związane jest powstanie rud cynku i ołowiu jest strefą w pełni
przekrystalizowanych, brunatnych, żółtych i szarych dolomitów kruszconośnych o miąższości 40‐70 m.
Dolomity diploporowe, szare lub brunatne, kawerniste z licznymi, lecz słabo zachowanymi
skamieniałościami stanowią najwyższe ogniwo triasu występujące na terenie Bukowna.
Osiągają miąższość ponad 20 metrów.
Warstwy tarnowickie i boruszowickie (dolomity, margle i łupki ilaste) w sąsiedztwie Bukowna zalegają
na terenie Jaworzna Szczakowej, pod pokrywą osadów czwartorzędu. Iłowce, mułowce i wapienie
górnego triasu występują na południe od Sierszy oraz w rejonie Bolesławia.
Osady jury i kredy zostały całkowicie zerodowane podczas paleogeńskich ruchów tektonicznych.
Powierzchnia wychodni triasu jest silnie urozmaicona przez procesy erozyjne oraz ruchy tektoniczne.
Osady permu i triasu w północnej części Bukowna tworzą monoklinę nachyloną pod niewielkim kątem
w kierunku północno – wschodnim. Monoklina ta jest strzaskana licznymi uskokami dopiero na północ
od Bukowna, przykrywa ona oś waryscyjskiej antykliny Olkusz – Sławków fałdującej osady dewonu
i karbonu. Południowe skrzydło tej antykliny zalega pod całym terenem Bukowna. W zachodniej części
miasta powierzchniowe osady triasowe pocięte są lokalnymi uskokami. Na silnie urozmaiconej
powierzchni, formowanej przez procesy erozyjne oraz ruchy tektoniczne, zalegają osady kenozoiczne.
Trzeciorzęd reprezentują pliocenskie żwiry kwarcowe, odsłonięte na niewielkiej powierzchni
w wyrobisku PCC Rail Szczakowa S.A, na zachód od Biskupiego Boru. W stropie osadów przed
czwartorzędowych wycieta jest 40‐60‐cio metrowej głębokości dolina pra Przemszy, przebiegająca ze
wschodu na zachód. Jej szerokość przekracza 1000 metrów. Mniejsza, boczna forma uchodziła do niej
z lewej strony, pomiędzy Podlesiem i Biskupim Borem.
Kopalne obniżenia dolinne oraz pozostałe obniżenia erozyjne wypełniają zróznicowane osady
czwartorzędowe. W dolinie pra Przemszy, na preglacjalnych mułkach piaszczystych zalega
kilkumetrowej miąższości glina zwałowa oraz seria iłów zastoiskowych związanych ze zlodowaceniem
południowopolskim. Szeroko rozprzestrzenione były piaski i żwiry wodnolodowcowe usypane podczas
zlodowacenia środkowopolskiego. W wielu miejscach osady te zostały zerodowane, a w obniżeniach
18
przykryte młodszymi utworami. Omawiana seria piaszczysto żwirowa o miąższości 20‐30 metrów
wypełnia kopalną dolinę pra Przemszy.
Utwory powierzchniowe, najszerzej rozprzestrzenione na terenie Bukowna to piaski stożków
napływowych usypanych w młodszym pleistocenie. Lokalnie zawierają przewarstwienia mułków lub
żwirów. Zajmowały niemal całą zachodnią i południową część miasta.
Z ostatnim piętrem zimnym (vistulian), wiążą się mułki, iły piaski i żwiry rzeczne budujące terasę Białej
Przemszy 5‐8 metrów ponad poziomem rzeki. Młodoplejstoceńskie i holoceńskie są pokrywy
zwietrzelinowe i rumoszowe w dolnych partiach stoków wzgórz zbudowanych z utworów triasowych.
Na przewianej powierzchni piaszczystych stożków napływowych powstały pokrywy piasków eolicznych
oraz uformowały się wydmy. Współczesne osady to przede wszystkim mułki, piaski i iły pokryw
aluwialnych den dolin Białej Przemszy, Sztoły i potoku Warwas.
3.3.3 Gleby
Obszar Powiatu Olkuskiego charakteryzuje się niezbyt dużą różnorodnością pokrywy glebowej.
Jej wykształcenie jest odzwierciedleniem warunków wodnych oraz środowiska przyrodniczego,
z których zasadniczą rolę odgrywa rzeźba terenu i rodzaj skały macierzystej. Na obszarze Powiatu
występują gleby wytworzone z lessów, gleby bielicoziemne wytworzone z lekkich utworów
piaszczystych, rędziny wytworzone z wapieni skalistych i ławicowych górnojurajskich oraz gleby
brunatne wytworzone z utworów piaszczystogliniastych. Ocena wartości gleb, czyli tzw. bonitacja,
umożliwia zaliczenie gleb do pewnych klas użytkowych o ustalonej wartości (6 klas). Najwyższą wartość
rolniczą stanowią gleby zaliczone do klasy I, najniższą do klasy VI. Klasyfikacja bonitacji użytków rolnych
na terenie Powiatu Olkuskiego przedstawia się następująco:
I – 0 %,
II ‐ 0,6 %,
III ‐ 26,8 %,
IV ‐ 33,9 %,
V ‐ 26,2 %,
VI ‐ 12,4 %.
Wykres 1 Klasyfikacja bonitacyjna użytków rolnych Powiatu Olkuskiego
19
W zachodniej części Powiatu (gminy Olkusz, Klucze, Bolesław, Bukowno) występują gleby o niskiej
klasie bonitacji, które dodatkowo skażone są metalami ciężkimi, natomiast we wschodniej części
Powiatu (gmina Trzyciąż, Wolbrom) występują gleby III i IV klasy bonitacji. Dominuje zdecydowanie III
i IV klasa gleb. Gleby te tworzą wysokiej jakości kompleksy przydatności rolniczej tj. pszenny b. dobry
i dobry oraz kompleks żytni b. dobry i dobry. Kompleks glebowy jest syntetycznym wskaźnikiem
przydatności rolniczej i jej produktywności mierzonej wielkością plonów roślin. Na terenie gminy
Trzyciąż przeważają gleby wytworzone z lessów, gleby brunatne, zaznacza się także udział gleb
pseudobielicowych. Dominują gleby klasy III. Obszar gminy Wolbrom charakteryzuje się niezbyt dużą
różnorodnością pokrywy glebowej, występują gleby brunatne, gleby pseudobielicowe, rędziny i mady.
Dominującymi typami gleb na terenie miasta i gminy Olkusz są rędziny brunatne, gleby brunatne oraz
gleby bielicoziemne. W gminie Bolesław dominuje zdecydowanie klasa IV. Na terenie gminy Bukowno
i Klucze występują gleby lekkie piaszczyste, przeważnie klasy V i VI
Na podłożu węglanowym w północnej części Miasta Bukowno wykształciły się rędziny brunatne,
a w miejscach płytko występujących skał macierzystych rędziny inicjalne o słabo wykształconym profilu
glebowym. Niższe części stoków pokrywają gleby brunatne. W dolinie potoku Warwas występują gleby
murszowo – mineralne i murszowate. Rozległe obszary odkrywki PCC Rail Szczakowa S.A, pokrywają
gleby inicjalne lub w ogóle brak tam pokrywy glebowej.
W części południowej na terenach rolnych przeważają gleby brunatne właściwe. W południowej części
Podlesia oraz na północny – zachód od Boru Biskupiego wykształciły się gleby murszowo – mineralne
i murszowate. W Borze Biskupim występują również cenne przyrodniczo gleby torfowe i murszowo –
torfowe, podlegające ochronie. Uzupełnieniem są niewielkie obszary gleb brunatnych wyługowanych
i brunatnych kwaśnych oraz bielicowych.
3.3.4 Zasoby wodne
Wody podziemne
W rejonie Bukowna występują piętra wodonośne: czwartorzędowe, triasowe, permskie oraz
karbońskie. Obszar Bukowna jest zasobny w wody podziemne. W obrębie czwartorzedowego piętra
wodonośnego wyróżniono Główny Zbiornik Wód Podziemnych nr 453 (GZWP) Bór Biskupi, natomiast
w obrębie triasowego piętra wodonośnego część Miasta obejmuje GZWP nr 454 Olkusz – Zawiercie.
GZWP 453 Bór Biskupi zawiera wody nadające się do celów konsumpcyjnych. Jest całkowicie odkryty
hydrologicznie, a jego wrażliwość na zanieczyszczenie potęguje prowadzona nieopodal
wielkoobszarowa eksploatacja piasku. Zasobność zbiornika została ograniczona w wyniku
wyeksploatowania górnej warstwy wodonośnej i drenowania wód podziemnych siecią rowów
odprowadzających wodę z wyrobisk.
GZWP 454 Olkusz – Zawiercie jest zasilany w wychodniach znajdujących się w północnej i wschodniej
części Bukowna. Jest drenowany wyrobiskami kopalń rud cynku i ołowiu. Aktualnie zasięg leja depresji
związanego z odwadnianiem podlega zmianom powodowanym zakończeniem odwadniania wyrobisk
kopalni „Bolesław” oraz rozpoczęciem eksploatacji głębiej położonego złoża „Olkusz‐Podpoziom”
w Olkuszu. Na terenie Bukowna oba zbiorniki wód podziemnych objęte są obszarami najwyższej
ochrony.
Planowane jest zaprzestanie pompowania wód z tego zbiornika ze względu na możliwe
zanieczyszczenie wód spowodowane zamknięciem kopalni „Bolesław”.
20
Wody piętra permskiego i karbońskiego są ujmowane studniami zasilajacymi lokalne wodociagi
w Podlesiu i Borze Biskupim. Dla ujęcia wód podziemnych w Podlesiu zostały wyznaczone strefy
ochrony bezpośredniej i posredniej. Dla ujęcia wód podziemnych w Borze Biskupim wyznaczona jest
jedynie strefa ochrony bezpośredniej.
Na terenie Bukowna dla potrzeb basenu Miejskiego Ośrodka Sporty i Rekreacji działa ujęcie wód
czwartorzędowych. Inne ujęcia nie sa wykorzystywane.
Wody powierzchniowe
Główny odbiornikiem wód płynących przez Bukowno jest Biała Przemsza. Na terenie Bukowna znajdują
się trzy dopływy tej rzeki, a mianowicie: rzeka Sztoła, potok Warwas oraz Kanał Główny.
BIAŁA PRZEMSZA – płynie północno zachodnim obrzeżem Miasta, na znacznym odcinku stanowiąc
naturalną granicę z gminą Sławków. Długość tej rzeki wynosi 65,77 km, powierzchnia zlewni od źródeł
do połaczenia z rzeka Czarną Przemszą wynosi 876,6 km2. Charakter przepływu Białej Przemszy w
dużym stopniu został ustalony pod wpływem naturalnych warunków hydrogeologicznych panujących
w rejonie Pustyni Błędowskiej. Ponadto rzeki Biała i Sztoła niosą duże ilości wód z odwodnienia
górotworu, zwiekszając w ten sposób znacznie przepływy na rzece w okresach suchych.
SZTOŁA – jest największą rzeką przepływająca przez obszar Bukowna. Na całej swej długości znajduje
się w zasiegu leja depresji wywołanego odwodnieniem PCC Rail Szczakowa S.A, a w rezultacie
obniżeniem naturalnego zwierciadła wody podziemnej w pietrze czwartorzędowym ponizej poziomu
wody w Sztole. Rzeka Sztoła zasilana jest przez rzekę Babę, do której poprzez kanał południowy
odprowadzane są wody kopalniane pompowane z szybów „Stefan”, „Bronisław”, „Chrobry”. Górny
odcinek rzeki, do ujęcia Baby, niesie bardzo mało wody, okresowo wysycha. Przy czym paradoksalnie
w wyżej położonej części rzeki położonej powyżej Polis płynie więcej wody niż na odcinku pomiędzy
tą miejscowością, a ujściem Baby. Obserwuje sie stopniowy zanik wody w rzece na odcinku pomiędzy
Polisem, a Podpolisem. Dalej koryto rzeki jest suche i tylko okresowo płynie w nim woda.
Poniżej ujecia Baby zmieniają się całkowicie warunki hydrologiczne Sztoły. Koryto wypełnia się wodą.
Ilości przepływającej w nim wody są stosunkowo duże, cechujące się regularnością i małą zależnością
od warunków meteorologicznych panujących w obszarze zlewni.
POTOK WARWAS Jego całkowita długość wynosi 6,3 km. Warwas przyjmuje oczyszczone ścieki
z kompleksu przemysłowego ZGH „Bolesław” S.A. oraz wody drenowane sztolnią Zachodnią, a ponadto
z oczyszczalni ścieków komunalnych. W górnym biegu potoku koryto jest uregulowane, stosunkowo
głębokie (ok.1,5m). Stanowi ono tzw. roznos sztolni zachodniej. Jego średni spadek wynosi ok. 0,7 %.
W środkowym i dolnym biegu Warwas płynie w płaskodennej dolinie tworząc liczne rozlewiska, na ogół
nie jest uregulowany, koryto jest płytkie i nie umocnione.
KANAŁ GŁÓWNY – jest sztucznym ciekiem powstałym dla odwodnienia wyrobisk PCC Rail Szczakowa
S.A. Przyjmuje wody przez rozbudowaną sieć kanałów pokrywających odkrywki. Obok wód opadowych
i poziemnych istotnym źródłem zasilania jest woda infiltrująca z koryta rzeki Sztoły. Wartości
przepływów wzrastają wraz z przyrostem dorzecza, a na granicy z Jaworznem przekraczają 1m3/s.
Dobrej jakości wody Kanału Głównego są wykorzystywane do celów zaopatrzenia ludności w wodę
pitną oraz do celów przemysłowych. Planuje się również w górnej części jego zlewni, budowę zbiornika
wodnego zasilanego wodami jego dopływu. Ujęcie Górnośląskiego Przedsiebiorstwa Wodociągów
w Maczkach pobiera 28,3 m3/min wody. Planuje się równiez duże ujęcie wód dla celów
przemysłowych.
Kanał Główny oraz liczne rowy odwadniające odkrywki mają koryta ziemne. W krótkim czasie ulegaja
naturalizacji, tworząc wartościowe siedliska dla rozwoju wielu cennych gatunków roślin i zwierząt.
Zaopatrzenie w wodę
21
Obszar Miasta jest w pełni uzbrojony w sieć wodociągową. Właścicielem sieci wodociagowej jest
Przedsiebiorstwo Wodociagów i Kanalizacji Sp. z o.o. w Olkuszu, w którym Miasto Bukowno posiada
część udziałów. Długość sieci w mieście Bukowno wynosi 43,9 km, w tym połączenia prowadzące do
budynków o łącznej długości 22,5 km. (Gus 2010)
W 2002 roku zużycie wody z wodociągów wyniosło 328,8 dam3. Zwarta sieć uzbrojenia w układzie
pierścieniowym zlokalizowana jest na północy Miasta, szczególnie w rejonie Miasta Bukowna.
Obszar Miasta zasilany jest z Stacji Uzdatniania Wody „Olkusz”.
Przewody zasilające mają średnicę od Φ300 do Φ100. W kilku miejscach przewody wodociągowe
prowadzą wode poza obszar Miasta. Na terenie Bukowna funkcjonują dwa inne, niewielkie systemy
wodociagowe. Pierwszy z nich zasila w wodę Bór Biskupi, a drugi Podlesie. Oba lokalne wodociągi
bazują na własnych ujęciach wód podziemnych. Trzy funkcjonujące układy wodociagów, działają
niezależnie, brak jest hydraulicznych połączeń miedzy nimi.
3.3.5 Klimat
Miasto Bukowno należy do krainy klimatycznej śląsko ‐ krakowskiej. Średnia roczna temperatura
powietrza wynosi 7,1°C. Najcieplejszym miesiącem roku jest lipiec ze średnią temperaturą 16,6°C,
a najchłodniejszym styczeń ze średnią temperaturą –3,4°C. Najwyższe i najniższe średnie ekstremalne
temperatury powietrza notuje się także w tych miesiącach, natomiast absolutne ekstrema
zaobserwowano w czerwcu (max.) i w lutym (min.). Średnio w całym roku notuje się 82 dni
z przymrozkiem, pierwsze przymrozki przypadają na wrzesień, a ostatnie wiosenne na maj. Liczba dni
z mrozem w rejonie Bukowna waha się w przedziale od 40 do 60 dni.
Na obszarze Miasta istnieje podobieństwo w kształtowaniu się temperatur z tym, że w znacznych
zagłębieniach terenu (wyrobiska popiaskowe, doliny niezabudowane) w okresach antycyklonalnych
(pogoda bezwietrzna i wyżowa) mogą występować w godzinach wieczornych, nocnych i porannych
zastoiska chłodnego powietrza o temperaturze niższej od otoczenia, ekstremalnie do około 7°C.
Roczna suma opadów dla obszaru Bukowna wynosi 832 mm. W przebiegu miesięcznym największe
sumy opadów przypadają na okres ciepły (od maja do sierpnia), kiedy w strukturze opadów przeważają
wydajne opady burzowe. Najmniejsze sumy opadów notowane są w początkach jesieni (wrzesień,
październik) oraz zimie (luty). Średnie roczne zachmurzenie w oktanach wynosi 6,5, przy czym
najbardziej pochmurnym miesiącem jest listopad, a najbardziej pogodnym wrzesień. W ciągu roku
wystepuje 59 dni z mgłą. Maksimum jej występowania przypada na miesiące jesienno ‐ zimowe.
O ile jesienią mają one charakter mgieł radiacyjnych, o tyle zimą czesto sa pochodzenia adwekcyjnego
(napływ cieplejszych mas powietrza). Przeważającym kierunkiem wiatru dla Miasta Bukowna jest
sektor zachodni (od SW po NW), z którego pochodzi prawie 45 % przypadków wiatru. Omawiany teren
charakteryzuje się dość dużą liczba cisz (ponad 17 % przypadków). Średnia prędkość wiatru waha się
w granicach od 2,4 m/s przy kierunku południowym do 3,5 m/s przy kierunku zachodnim. Warunki
przewietrzania są ogólnie korzystne, gdyż przeważają wzniesienia o przebiegu łagodnym z kierunkami
najczęściej wiejacych wiatrów: zachodnich i wschodnich. Jedynie lokalnie, w przypadku dolin
o przebiegu południkowym są mniej korzystne. Ponadto pogorszone warunki przewietrzania występują
również w zwiazku z intensywną zabudową mieszkaniową utrudniającą swobodny przepływ powietrza.
Dotyczy to szczególnie południowej części Bukowna. Teren ten jest położony mało korzystnie
względem głównych form rzeźby terenu, otoczony od południa, zachodu i wschodu zwartymi
kompleksami leśnymi, a od północy szerokim nasypem kolejowym. Przy pogodzie wyżowej szczególnie,
gdy dochodzi do inwersji temperatury, wystepują tutaj warunki do tworzenia się zastoisk zimnego
powietrza (w niżej położonych partiach terenu), a przy kontakcie z lasem mgieł. W takich warunkach
zimą dochodzi do koncentracji zanieczyszczeń, pochodzących w tym przypadku głównie z niskiej emisji.
22
Warunki nasłonecznienia są ogólnie korzystne. Tereny o nasłonecznieniu najlepszym występują
głównie w zachodniej części Starego Bukowna – na południe od ulicy Sławkowskiej oraz na
południowych stokach wzniesień wapiennych w Podlesiu.
W pierwszym przypadku obszar ten wynosi około 11 ha, a w drugim około 8 ha.
3.3.6 Warunki przyrodnicze
Lasy
Na obszarze Bukowna szatę roślinną zdominowały zbiorowiska leśne, które zajmują 74 % powierzchni.
Są to w wiekszości lasy należące do PGL Lasy Państwowe. Na wschód i północ od Podlesia należą do
Nadleśnictwa Olkusz, a lasy położone na zachód od tego osiedla należą do Nadleśnictwa Chrzanów.
Lasy prywatne przeważają w części północnej. Są dla nich opracowane uproszczone plany urządzenia
lasów. Wszystkie lasy na terenie Bukowna należy do kategorii lasów ochronnych, głównie jako lasy
uszkodzone przez przemysł. Lasy w rejonie Pustyni Starczynowskiej są lasami glebochronnymi.
W strukturze siedliskowej dominują bory sosnowe. Są to zespoły boru świeżego i boru mieszanego
świeżego, rzadziej zespoły boru suchego. Ponadto w rejonie Podlesia występują także lasy wyżynne,
a wśród nich wystepująca w Polsce, ciepłolubna buczyna storczykowa.
Porasta ona zbocza Diablej Góry. Lasy łęgowe występują rzadko wąskimi pasami w dolinach cieków.
Niekorzystną cechą bukowiańskich lasów jest przewaga monokultury sosnowej rosnącej w ubogich
siedliskach i terenach odwodnionych. Lasy te są przeważnie słabo odporne na niekorzystne czynniki
srodowiskowe. Lasy sadzone w odkrywkach popiaskowych uzyskują często lepsze warunki siedliskowe
(nawożone, wyższy poziom wód gruntowych), posiadają też bardziej urozmaicony skład gatunkowy.
Obszary i obiekty chronione i proponowane do ochrony
Rezerwat Diabla Góra
Na terenie miasta znajdują się biocenozy o charakterze zbliżonym do naturalnych, miejsca
proponowane do objęcia ochroną prawną. Planowano utworzenie rezerwatu przyrody Diabla Góra
o powierzchni 26 ha. Obecnie proponuje się utworzenie na tym terenie zamiast rezerwatu użytku
ekologicznego (stanowisko Wojewódzkiej Komisji Ochrony Przyrody).
Diabla Góra osiaga wysokość 383 m n.p.m. i stanowi doskonały punkt widokowy. Jest zbudowana
z triasowych, częściowo zdolomityzowanych, płytowych wapieni falistych. Interesującym zjawiskiem
jest występowanie obok siebie wzgórz węglanowych i form wydmowych, co jest typowe dla Wyżyny
Krakowsko ‐ Częstochowskiej, ale rzadkie dla Wyżyny Śląskiej. Zaobserwować tu można duże
urozmaicenie rzeźby terenu, znaczne zróżnicowanie wysokości, strome stoki, wzgórza oraz dobrze
zachowaną jaskinie. Szata roślinna charakteryzuje się występowaniem zbiorowisk leśnych – buczyny,
świeżego boru sosnowego. Na całym obszarze występuje wiele gatunków chronionych i rzadkich.
Rosną tu storczyki, głownie buławniki, kruszczyk szerokolistny, żłobik koralowy, czosnek skalny.
Zespół Jurajskich Parków Krajobrazowych
Na terenie Miasta znajduje się północno zachodni fragment Parku Krajobrazowego „Dolinki
Krakowskie”. Jego granice ustala Uchwała Nr III/11/80 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach
23
z dnia 20 czerwca 1980 r. w sprawie utworzenia Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych
w granicach województwa Katowickiego. Zasady zagospodarowania tego obszaru oraz przylegającego
do niego od strony północno – wschodniej obszaru chronionego krajobrazu reguluje Rozporządzenie
Nr 17/95 Wojewody Katowickiego z dnia 1 lutego 1995 r. w sprawie ochrony krajobrazu jurajskiego na
terenie województwa katowickiego. Dla terenu parku krajobrazowego istnieje projekt planu ochrony.
Zespół przyrodniczo‐krajobrazowy „Dolina rzeki Sztoły”
W dniu 18 września 1996 r. Uchwałą Nr XIX/161/96 Rada Miejska w Bukownie wprowadziła ochronę
indywidualną „Doliny rzeki Stoły wraz ze strefą ochronną”. Dolina rzeki Sztoły posiada ogromny walor
krajobrazowy z uwagi na swój kształt – głęboko wciętej w luźne piaski znajdujące się w jej podłożu.
Dolina jest przeważnie kręta o stromych zboczach, szczególnie w górnym biegu. W środkowym biegu
jej przepływy są wysokie. Woda ma lekko turkusowe zabarwienie (wody głębinowe pompowane
z utworów wapiennych), co dodatkowo wzmacnia walory krajobrazowe. Począwszy od dolnej części
środkowego biegu rzeki dno doliny się rozszerza. Od tego miejsca zaczynają się tworzyć rozlewiska.
Koryto Sztoły posiada całkowicie naturalny charakter.
Dolina Sztoły ulega silnej antropopresji, polegającej na ciągłych zmianach stosunków wodnych w jej
obszarze zlewniowym, na skutek działalności górniczej. Obecnie rzeka w części górnej biegu okresowo
wysycha, a w pozostałej jej części po połączeniu z kanałem południowym jej stany są stale wysokie.
Szata roślinna porastająca zbocza i dno doliny jest stosunkowo uboga i mało urozmaicona. Tworzą ją
głównie gatunki borowe i siedlisk łęgowych, których nieduże powierzchnie sąsiadują z nurtem rzeki.
Efektem znacznej jednorodnosci warunków siedliskowych jest niewielkie zróżnicowanie roślinności.
Zbiorowiska roślinne związane z siedliskami wilgotnymi i żyznymi wykształcone są fragmentarycznie.
Większe powierzchnie zajmują one jedynie w niedużych rozszerzeniach między osadami Polis
i Podpolis oraz w dolnym biegu rzeki. Tam rozlewa się ona najszerzej i silnie podtapia szersze w tym
miejscu płaskie dno doliny.
W szacie roślinnej nie występują rzadkie w skali kraju gatunki i zbiorowiska roślinne. Stwierdzono
występowanie 16 gatunków chronionych, objętych ochroną ścisłą, ponadto 7 gatunków jest objęte
ochroną częściową. Dolina Sztoły wraz z otuliną obejmującą przylegające do niej lasy jest proponowana
do ochrony w formie zespołu przyrodniczo‐krajobrazowego.
Zespół przyrodniczo‐krajobrazowy „Dolina rzeki Przemszy”
Dużym walorem przyrodniczym jest również dolina Białej Przemszy. Dolina tej rzeki stanowi stosukowo
szeroki pas terenu – szerokość dna doliny waha się od 200 do 500 metrów. Obszar ten nie jest
zabudowany, dominują tereny otwarte, które są poprzecinane nasypami kolejowymi. Koryto rzeki ma
charakter naturalny z licznymi meandrami. Dno doliny jest podmokłe, szczególnie u ujścia Sztoły,
występują ponadto zarastające starorzecza. Szata roślinna jest zróżnicowana i bogatsza niż w dolinie
rzeki Sztoły, a siedliska roślin są żyźniejsze. Wyżej położone części zboczy doliny porastają lasy,
w których gatunkiem panującym jest sosna. W dnie doliny występują zadrzewienia i zakrzewienia
o charakterze łęgowym oraz mozaika podmokłych łąk, które w miejscach bardziej mokryc przechodzą
w turzycowiska i trzcinowiska. Dobrze rozwinięte są strefy ekotonowe, co sprzyja różnorodności
gatunków roślin i zwierząt.
Dolina Białej Przemszy znajduje sią na granicy województw Małopolskiego i Śląskiego. W studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta Bukowna obszar tej doliny jest
wskazany do ochrony w formie zespołu przyrodniczo kraj obrazowego.
Obszar chronionego krajobrazu „Dolina Warwasa”
Godna uwagi jest również dolina potoku Warwas. Ciek ten poniżej ulicy Puza tworzy rozlewiska
w płaskim dnie doliny, którego szerokość waha się od 50 do 150 metrów. W dnie doliny występują
24
wilgotne łąki, turzycowiska i trzcinowiska. Zbiorowiska te sąsiadują przeważnie z terenami leśnymi
(las mieszany ‐ sosny i brzozy). W górnym biegu od południa dolina Warwasa graniczy z terenami
nieczynnej piaskowni, gdzie następuje naturalna sukcesja roślinności. W środkowym biegu od północy
graniczy z obszarami zanikającego rolnictwa. W studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego Miasta Bukowna obszar tej doliny jest wskazany do ochrony w formie obszaru
chronionego krajobrazu.
Pomnik przyrody‐Buk Zwyczajny (Fagus sylvatica L.)
Na podstawie uchwały Rady Miejskiej w Bukownie z września 2004 r., została wprowadzona ochrona
indywidualna w drodze uznania za pomnik przyrody drzewa – gatunek buk zwyczajny (Fagus
sylvatica L.)‐rosnącego w Bukownie –Podlesiu. Uchwała wprowadza zakaz prowadzenia jakichkolwiek
czynności mogących spowodować uszkodzenie lub zniszczenie powstałego pomnika przyrody.
Pomnik przyrody Jesion (Fraxinus L.)
Na podstawie decyzji Wojewody Małopolskiego została wprowadzona ochrona indywidualna w drodze
uznania za pomnik przyrody drzewa Jesion (Fraxinus L.) przy ul. Wodącej w Bukownie.
Turystyka i rekreacja
Na obszarze miasta oraz w jego okolicy zlokalizowane są obiekty o charakterze turystycznym
i rekreacyjnym. Część z nich ma znaczenie jedynie dla społeczności miasta, jednakże częśc ma również
znaczenie ponadlokalne. W bliskim są siedztwie ulicy Reymonta zlokalizowane są obiekty Miejskiego
Ośrodka Sportu i Rekreacji w Bukownie przy ul. Spacerowej 1. Obiekt ten, został przejęty od Zakładów
Górniczo‐Hutniczych „Bolesław” S.A. w 1993 roku :
• Dom Turysty "Tramp" z restauracją – 49 miejsc noclegowych w pokojach 2 i 3 osobowych –
wybudowany w roku 1973.
• Halę sportową z boiskami do gier zespołowych i widownią dla 320 osób – wybudowana w roku
1977
• Stadion piłkarski i boisko treningowe do piłki no_nej,
• Basen kąpielowy o wymiarach olimpijskich ze skocznią, zjeżdżalnią i piaszczystą plażą
wybudowany w latach siedemdziesiątych (obecnie jest w trakcie przebudowy, ponowne
otwarcie planowane w 2013 r.)
• Boiska do siatkówki i koszykówki przebudowane na kompleks boisk orlk
• Sauną i siłownię,
• Korty tenisowe.
Ośrodek stanowi atrakcyjne miejsce na wczasy rodzinne, dobrą bazę dla wycieczek krajoznawczo –
turystycznych i jest chętnie odwiedzany przez wielu amatorów wycieczek po Jurze Krakowsko‐
Częstochowskiej.
Mimo przemysłowego charakteru Miasta Bukowno, nie straciło swej atrakcyjności turystycznej
i rekreacyjnej. Obszar, na którym leży miasto Bukowno, przecięty doliną rzeki Sztoły z licznymi
malowniczymi zakolami , jest zalesiony (lasy sosnowe i bukowe). Atrakcyjne miejsca pod względem
przyrodniczym można poznać korzystając ze “Ścieżek dydaktycznych po terenach rekultywowanych
Kopalni Piasku “Szczakowa” S.A.” lub ze “Ścieżek rowerowych ‐ rejon Olkusz”, lub też korzystając
z turystycznych szlaków pieszych.
•
Szlak żółty “pustynny” (dł. 22km) rozpoczyna się w Maczkach. Przebiega przez teren Pustyni
Starczynowskiej i Błędowskiej, Olkusz, Rabsztyn, Jaroszowiec i Ryczów.
25
•
Szlak zielony “krajoznawczy” (dł. 24 km) rozpoczyna się w Bukownie, a kończy Golczowicach.
Ukazuje piękno skał wapiennych Wyżyny Krakowsko‐Częstochowskiej.
• Szlak czarny “gwarków” (dł. 21 km) rozpoczyna się w Sławkowie, a kończy w Olkuszu.
Związany jest z historyczną, a także współczesną działalnością górniczą na terenie Bukowna.
Szlak niebieski rozpoczyna się w Bukownie, prowadzi przez zbiornik wodny ,,Leśny Dwór”‐ Podlesie‐
Diablą Górę‐ obrzeża Boru i dalej do Ciężkowic.
Atrakcją na tym szlaku jest Diabla Góra z lokalizacją ok. 0,6 km od Podlesia w kierunku północno‐
zachodnim, po zachodniej stronie drogi z Bukowna do Trzebini. Jest to niewielkie, ale ostro rysujące się
w terenie wzgórze, częściowo porośnięte lasem.
Góra ta jest dobrym punktem widokowym dla turystów. W podszczytowej partii południowego zbocza
widać ławicę wapienia, w której znajduje się otwór jaskini. Jej główny ciąg, to długi poziomy korytarz,
przeważnie ciasny, dzielony progami, by w końcu dzielić się na trzy poziomy. Najniższe partie ciasnego
korytarza położone są 15m poniżej otworu.
Jaskinia powstała w cienkoławicowym wapieniu triasowym. Pionowe pęknięcia i przesunięcie
fragmentów ławic przypominają niedbale wzniesiony mur grożący runięciem.
Szata naciekowa, to jedynie nacieki wełniste, z częściowo stwardniałego mleka wapiennego. Dno
zalega rumowisko i biaława glina. Jaskinia w Diablej Górze jest drugą co do długości próżnią krasową
rozwinięta w wapieniach triasowych. Jej długość to 107 m, głębokość 15 m, deniwelacja 19 m,
a wysokość otworu znajduje się ok. 375m npm. Obecnie jest niedostępna, ale przewiduje się ją
udostępnić dla zwiedzających. Atrakcją turystyczną jest również Dolina Rzeki Sztoły.
3.4. Ludność
3.4.1 Sytuacja demograficzna
Na koniec grudnia 2010 r. liczba ludności zameldowanej w gminie wynosiła 10 594 mieszkańców (GUS
2012, stan na dzień 31.12.2010r.). Liczba mężczyzn wynosiła 5126, zaś kobiet 5468 (GUS 2012).
Wskaźnik zaludnienia w Gminie Bukowno zgodnie z danymi pochodzącymi z GUS 2010r. kształtuje się
na poziomie 164 osób na 1 km2.
Tabela 1. Struktura ludności Gminy Bukowno ( GUS 2012; stan na 31.12.2010)
Miejscowość
Bukowno
Liczba osób
Powierzchnia
[km2]
Gęstość zaludnienia
[os./km2]
10 594
65
164
Źródło: Bank danych regionalnych GUS.
W Gminie Bukowno na koniec roku 2010 zarejestrowano ujemny przyrost naturalny.
Na tle województwa małopolskiego oraz powiatu olkuskiego przyjmuje on również najniższe wartości.
26
Tabela 2. Przyrost naturalny ludności Gminy Bukowno (GUS 2012, stan na 31 XII 2010 roku)
Wyszczególnienie
Województwo
Małopolskie
Powiat Olkuski
Gmina Bukowno
W
osobach
Na 1000
ludności
W
osobach
Na 1000
ludności
W
osobach
Na 1000
ludności
Urodzenia żywe
37 049
11,3
1187
10,4
94
8,9
Zgony
29 633
9,0
1153
10,1
105
9,9
Przyrost
naturalny
7 416
2,3
34
0,3
‐11
‐1,0
Wykres 2. Zmiany liczby ludności w Gminie Bukowno w latach 1998‐2010
11000
10900
10800
10700
10600
10500
10400
10300
1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Liczba mieszkańców Gminy Bukowno na przestrzeni ostatnich dwunastu lat przyjęła wyraźną tendencję
malejącą. Liczba mieszkańców w okresie 1998‐2010 spadła o 44 osoby. Obszary wiejskie Gminy
charakteryzują się tendencję spadkową pod względem liczby zameldowań.
W roku 1999 można zauważyć duży wzrost liczby ludności ‐ o ponad 350 osób w porównaniu z
minionym rokiem.
3.4.2
Struktura ludności według płci
27
W Gminie Bukowno występuje nierównowaga liczby kobiet i mężczyzn. Wskaźnik feminizacji (liczba
kobiet przypadająca średnio na 100 mężczyzn) w Gminie wynosi 107 i jest porównywalny do średniej
wartości tego wskaźnika dla gmin województwa małopolskiego, który wynosi 106.
Tabela 3. Ludność gminy Bukowno według płci – stan na 31.12.2010r.
Liczba ludności
Wyszczególnienie
Gmina Bukowno
Kobiety
Mężczyźni
Wskaźnik feminizacji
5468
5126
107
Źródło: Bank Danych Regionalnych, GUS
3.4.3
Struktura ludności według wieku
Pod koniec 2010 roku wśród mieszkańców Gminy Bukowno największą grupę pod względem wieku
stanowiła grupa osób w wieku produkcyjnym.
Tabela 4. Ludność według grup wieku i płci w latach 2006‐2010.
Wyszczególnienie
w wieku
przedprodukcyjnym
w wieku produkcyjnym
w wieku
poprodukcyjnym
2006
2007
2008
2009
2010
ogółem
1903
1838
1787
1699
1657
mężczyźni
973
941
904
854
837
kobiety
930
897
883
845
820
ogółem
6799
6801
6795
6835
6825
mężczyźni
3515
3517
3522
3579
3576
kobiety
3284
3284
3273
3256
3249
ogółem
1935
1972
1992
2056
2083
mężczyźni
649
651
657
669
687
kobiety
1286
1321
1335
1387
1396
Wykres 3. Udział grup wiekowych w strukturze społecznej w Gminie Bukowno.
28
12000
10000
8000
ludność w wieku
poprodukcyjnym
6000
ludność w wieku
produkcynym
4000
ludność w wieku
przedprodukcyjnym
2000
0
2006
2007
2008
2009
2010
W latach 2006‐2010 występowała tendencja rosnąca liczby osób w grupach wieku 0‐4, 25‐29, 30‐34,
55‐59, 60‐64, 70 i więcej oraz powyżej 75 lat, natomiast pozostałe grupy wykazywały malejącą
tendencją. Grupa osób w przedziale wiekowym „70 i więcej” stanowi największy udział w ogólnej
liczbie ludności gminy.
Tabela 5. Ludność według wieku w latach 2006‐2010 [Gmina Bukowno]
Wyszczególnienie
2006
2007
2008
2009
2010
ogółem
10 637
10 611
10 574
10 590
10 565
0‐4
361
360
387
420
437
5‐9
467
450
429
384
377
10‐14
608
582
532
509
471
15‐19
758
754
735
705
666
20‐24
858
814
770
750
712
25‐29
815
803
831
850
872
30‐34
652
704
724
757
801
35‐39
677
641
623
634
626
40‐44
762
729
731
702
678
45‐49
944
901
849
800
761
50‐54
897
957
971
977
946
55‐59
682
711
753
783
851
29
60‐64
471
504
549
596
616
65‐69
501
460
435
413
414
70 i więcej
1184
1241
1255
1310
1337
70‐74
482
493
482
488
473
75‐79
358
374
375
402
415
80‐84
234
250
262
261
277
85 i więcej
110
124
136
159
172
3.4.4
Migracje wewnętrzne i zagraniczne ludności
W 2010 roku gmina Bukowno wykazywała ujemne saldo migracji wewnętrznych ogółem.
Tabela 6. Saldo migracji wewnętrznej i zagranicznej ludności na pobyt stały (dane GUS 2012; 31 XII 2010).
Migracja wewnętrzna i zagraniczna na pobyt stały
Wyszczególnienie
napływ
odpływ
saldo
Woj. Małopolskie
33807
29399
4408
Powiat Olkuski
1063
1180
‐93
91
105
‐14
Gmina Bukowno
3.5. Rolnictwo i leśnictwo
Bukowno ma charakter zdecydowanie przemysłowy. Działalność rolnicza na terenie gminy jest mocno
ograniczona, głównie z uwagi na bardzo dużą zawartość metali ciężkich w glebach (wg Ośrodka Badań
i Kontroli Środowiska zawartość metali ciężkich w glebie kilkakrotnie przewyższa dopuszczalne
wartości).
30
Struktura gruntów w Bukownie (przy ogólnej powierzchni gminy 6.439 ha) przedstawia sięnastępująco:
Powierzchnia użytków rolnych
Powierzchnia lasów
Powierzchnia obszarów wodnych i rowów
823 ha
4.430 ha
38 ha
Struktura obszarowa i własnościowa gospodarstw:
• powierzchnia użytków rolnych gospodarstw indywidualnych ‐ 729 ha w tym:
Sady
pastwiska i łąki
grunty orne
•
27,10 ha
188,10 ha
607,80 ha
powierzchnia lasów prywatnych ‐ 343 ha
Na terenie Miasta Bukowno nie ma gospodarstw sektora państwowego.
Wielkość gospodarstw:
Gospodarstwa od 1 – 2 ha
Gospodarstwa pow.7 ha
195
22
2
5
Na terenie Bukowna występują głównie gleby V i VI klasy (zwolnione z podatków) oraz nieliczne gleby
klasy IV. Zawartość metali ciężkich w glebie wg badań przeprowadzonych przez Ośrodek Badań
i Kontroli Środowiska w Katowicach kilkakrotnie przewyższa wartości dopuszczalne.
Klasa gleby:
Klasa IV
Klasa V
Klasa VI
274 ha
295 ha
254 ha
Wysoki poziom metali ciężkich w glebie wynika z oddziaływania przemysłu na rolniczą przestrzeń
produkcyjną jak również z uwarunkowań naturalnych, takich jak obecność wychodni rud cynkowo‐
ołowiowych na obszarach użytków rolnych.
Tabela 7 Zawartość cynku, kadmu i ołowiu w gruntach rolnych, w poszczególnych osiedlach Miasta
Bukowno
Cynk (mg/kg)
Kadm (mg/kg)
Ołów(mg/kg)
Obszar
Zakres
Wartość
Zakres
Wartość
Zakres
Wartość
zawartości
średnia
zawartości
średnia
zawartości
średnia
Stare
443‐5180
1473
4‐30
12
124‐720
337
Bukowno
Wodąca
115‐6780
2414
1‐42
15,5
46‐1520
547
31
Bór
Podlesie
600‐640
303‐1070
620
590
5‐6
4‐9
5,7
5,6
155‐184
105‐266
164
157
Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych w Katowicach w oparciu o przeprowadzone badania
gleby określił uwarunkowania dla produkcji rolniczej uwzględniające skażenie gleb.
Wg tej oceny tereny jednostek pomocniczych: Bór Biskupi i Podlesie znalazły się w grupie terenów
o lokalizacji “niekorzystnej B”. Lokalizację całego pozostałego obszaru określono jako “wybitnie
niekorzystną C”. Z uwagi na skażenie kadmem należy rozszerzyć uprawę tych gatunków roślin, które
mają najmniejszą zdolność kumulowania tego metalu lub takich, które nie stanowią podstawowego
pożywienia ludzi i zwierząt. Najbardziej korzystna jest uprawa roślin przemysłowych, dopuszcza się
także uprawę zbóż i mieszanek zbożowych. Nie stwierdza się przeciwwskazań do uprawy truskawek,
roślin strączkowych. W strefie tej nie zaleca się uprawy warzyw gruntowych (marchwi, pietruszki,
buraków oraz kapusty i ziemniaków).
Na terenie Miasta Bukowno występują lasy Skarbu Państwa będące w zarządzie Lasów Państwowych.
Drzewostany występujące na terenie Bukowna charakteryzują się stosunkowo małym zapasem
i przyrostem, ze względu na słabe siedliska oraz silne oddziaływanie zanieczyszczeń przemysłowych
emitowanych w przeszłości z ZGH „Bolesław” S.A. Lasy są bardzo wrażliwe na zanieczyszczenia
powietrza, a w szczególności gatunki iglaste – sosna, która stanowi największy udział pod względem
zajmowanej powierzchni. Drugim gatunkiem pod względem występowania jest buk zwyczajny.
Stosunkowo mało jest świerka i modrzewia. Oddziaływanie zanieczyszczeń przejawia się obniżeniem
zdrowotności i żywotności drzewostanów, zmniejszeniem przyrostów oraz wymieraniem gatunków
wrażliwszych. Przesuszenie siedlisk powoduje osłabienie drzewostanów, trudności we wprowadzaniu
odnowień, zanikanie wrażliwszych na suszę gatunków drzew i runa.
Rysunek 3. Obszary leśne na terenie powiatu Olkuskiego.
32
3.6. Potencjał gospodarczy i trendy rozwojowe
Bukowno jest miastem o charakterze przemysłowym. Dominuje tu przemysł wydobywczy i hutnictwo.
Dwa największe zakłady przemysłowe, zatrudniające największą liczbę osób oraz pełniące wiodącą rolę
w rozwoju gospodarczym gminy Bukowno to Zakłady Górniczo‐Hutnicze „Bolesław” oraz kopalnia
Piasku „Szczakowa” S.A.
Głównym zakładem przemysłowym są Zakłady Górniczo‐Hutnicze „Bolesław”. Jest to jeden
z największych producentów cynku oraz koncentratów ołowiowo‐cynkowych w Polsce.
Zakłady Górniczo‐Hutnicze „Bolesław” w Bukownie są spółką akcyjną. Podstawowym obszarem
dzielności firmy jest wydobywanie rud cynkowo‐ołowiowo ich przerób na koncentraty oraz produkcja
metali nieżelaznych, a także związana z tym działalność handlowo‐marketingowa. Na rzecz
przedsiębiorstwa pracuje 1.991 pracowników, z czego 516 to mieszkańcy Bukowna.
Drugim dużym zakładem, w którym znajduje zatrudnienie szereg mieszkańców Bukowna oraz który
znacznie wzbogaca budżet miasta jest Kopalnia piasku „Szczakowa”. Główne tereny eksploatacyjne
Kopalni leżą w granicach administracyjnych Bukowna. Kopalnia Piasku „Szczakowa” S.A. jest największą
w kraju odkrywkowa kopalnią piasku kwarcowego o parametrach techniczno‐jakościowych
umożliwiających jego różnorodne zastosowanie. Kopalnia Piasku „Szczakowa” zatrudnia obecnie 837
pracowników, z czego 111 osób to mieszkańcy Bukowna.
Poza wymienionymi przedsiębiorstwami na terenie gminy działa wielu przedsiębiorców w formie
zarówno spółek jak i osób fizycznych. Swoje miejsce na rynku znalazły miejsce spółki stworzone na
bazie majątku ZGH „Bolesław”, w których Zakład ma większość udziałów:
‐ „BOLOIL” S.A.
‐ „BOLSPED” Sp. z o. o.
‐ „BOLESŁAW RECYCLING” Sp. z o. o.
‐ Ocynkowania STALPRODUKT Bolesław Sp. z o. o.
‐ „KARO” Sp. z o. o.
‐ SCHNEIDER ELECTRIC Sp. z o.o. ul. Łubinowa 4a 03‐878 Warszawa
‐ PPUH „KONTUR” p. Kazimierz Kocjan Bukowno ul. Kolejowa 23a
‐ TELEFONIKA Sp. z o.o.
‐ „BOLMET” S.A.
‐ „BOL‐THERM” Sp. z o. o.
‐ “Związkowiec” Sp. z o. o.
‐ „SOL‐BOL” Sp. z o. o.
Na terenie Bukowna zarejestrowanych jest 1.100 przedsiębiorców będących osobami fizycznymi.
Głównym przedmiotem działalności jest handel zarówno w formie stacjonarnej jak i obwoźnej. Także
usługi stanowią niemałą część działalności gospodarczej miejscowej ludności.
Struktura małych i średnich firm w Gminie Bukowno:
• Transport towarowy
• Usługi remontowo‐budowlane
• Usługi fotograficzne
• Mechanika pojazdowa
• Krawiectwo
• Fryzjerstwo
• Usługi szewskie
• Usługi zegarmistrzowskie
33
• Sprzątanie pomieszczeń
• Piekarnie
Oprócz powyżej wymienionych, działają również prywatne gabinety lekarskie, a także cztery apteki.
Pozytywnym zjawiskiem jest wzrost liczby osób świadczących usługi nauki języków obcych na terenie
Miasta Bukowno.
Liczba sklepów na terenie Miasta Bukowno (GUS 2012, stan na 31 XII 2010 roku):
supermarkety
1
stałe punkty sprzedaży
12
drobnodetalicznej ogółem
Najbardziej rozpowszechnioną formą działalności na terenie Gminy Bukowno są
mikroprzedsiębiorstwa. Do zalet tego rodzaju działalności należy generowanie zysku od niewielkich
obrotów oraz duża elastyczność działania w różnych branżach handlowoprzemysłowych.
Ich wadą jest natomiast brak kumulowania dużych środków finansowych w krótkim okresie czasu.
Ograniczone możliwości finansowe są też głównym czynnikiem hamującym rozwój tych
przedsiębiorstw. Niemniej jednak łatwość rozpoczęcia działalności powoduje, że jest to najbardziej
rozpowszechniona forma prowadzenia działalności gospodarczej. Cechą charakterystyczną tych
przedsiębiorstw jest to, że znajduje tam zatrudnienie coraz więcej osób oraz fakt, że często mają one
rodzinny charakter.
Instrumentem, który może zmienić obecny stan finansowania sektora MŚP jest:
‐ wsparcie kapitałowe utworzonego Funduszu Poręczeń Kredytowych ,
‐ udzielanie pomocy publicznej przedsiębiorcom ze środków Funduszu Pracy,
‐ utworzenie banku informacji gospodarczych dla inwestorów zainteresowanych lokalizacją nowych
firm na terenie Gminy
‐ udzielania im nieodpłatnej pomocy w przygotowaniu procedury inwestycyjnej ze strony
banków.
Władze lokalne Miasta Bukowno powinny podejmować działania na rzecz zwiększenia efektywności
przedsięwzięć inwestycyjnych firm, do których zaliczyć można:
‐ działania informacyjno‐promocyjne dotyczące gospodarki danego obszaru i jego potrzeb, istniejących
bądź potencjalnych barier rozwoju, warunków kształtujących dochody potencjalnych inwestorów,
szeroko podjętych działań marketingowych dotyczących danego obszaru,
‐ działania organizacyjne związane z realizacją podstawowych zadań gmin i powiatu, kreowaniem
przedsiębiorczości prywatnej,
‐ działania o charakterze administracyjno‐prawnym, tj. wydawanie przepisów gminnych i powiatowych,
ewidencjonowanie działalności gospodarczej i udzielanie zezwoleń na prowadzenie działalności nie
wymagającej koncesji (uproszczone procedury), ułatwienia lokalizacyjne (uproszczenie trybów
postępowań, szeroka kampania informacyjna), gospodarka gruntami,
‐ działania o charakterze ekonomiczno‐ finansowym, tj. podatki i opłaty lokalne, udzielanie ulg
i zwolnień w ściśle określonych przypadkach, opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska i kary
z tytułu jego zanieczyszczenia.
3.6.1 Struktura podstawowych branż gospodarczych
34
Pod koniec 2010 roku na terenie gminy Bukowno funkcjonowało 1102 podmiotów gospodarki
narodowej, zarejestrowanych w rejestrze REGON o charakterze głównie przemysłowym, budowlanym
i usługowym.
Tabela 8. Podmioty gospodarki narodowej w gminie Bukowno zarejestrowane w rejestrze REGON wg
sektorów własnościowych.
Wyszczególnienie
ogółem
2006
2007
2008
2009
2010
1010
1038
1054
1060
1102
Sektor publiczny
sektor publiczny ogółem
47
47
46
46
46
państwowe i samorządowe jednostki prawa budżetowego
ogółem
17
17
16
16
16
przedsiębiorstwa państwowe
0
0
0
0
0
spółki handlowe
6
6
6
26
6
sektor prywatny ogółem
963
991
1008
1014
1056
osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą
804
827
851
856
894
spółki handlowe
29
33
32
33
35
spółki handlowe z udziałem kapitału zagranicznego
3
4
4
4
4
spółdzielnie
1
2
2
2
2
stowarzyszenia i organizacje społeczne
14
14
14
15
16
fundacje
0
1
1
1
1
Sektor prywatny
Od
2006 r., liczba podmiotów gospodarczych na terenie gminy Bukowno wzrasta.
Na dzień 31.12.2010 w gminie Bukowno 894 osób fizycznych prowadziło działalność gospodarczą.
W porównaniu z rokiem ubiegłym, aż o 38 osób więcej.
Tabela 9. Podmioty Gospodarki Narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON w 2010 r.
Wyszczególnienie
Powiat
Gmina
Podmioty gospodarki narodowej
zarejestrowane w rejestrze REGON
ogółem
w sektorze przemysłowym
12079
1102
1389
1412
9059
124
91
876
1061
1043
w sektorze budowlanym
w sektorze usługowym
Podmioty gospodarki narodowej
zarejestrowane w rejstrze REGON na
10 tys. ludności
Osoby fizyczne prowadzące działalność
35
gospodarczą zarejestrowane w
rejestrze REGON na 10 tys. ludności
867
846
3.6.2 Strefy Aktywności Gospodarczej w Bukownie
Rysunek 4. Tereny inwestycyjne w gminie Bukowno
źrodło: UM Bukowno
Strefa Aktywności Gospodarczej przy ul. Kolejowej w Bukownie
Obszar Strefy Aktywności Gospodarczej (SAG) leży w północnej części Miasta na styku z Gminą
Bolesław, w sąsiedztwie kompleksu przemysłowego Zakładów Górniczo‐Hutniczych „Bolesław” S.A. (na
mapie zaznaczony na niebiesko). Od strony południowej teren ten graniczy z pasem ochronnym strefy
mieszkaniowej, a od zachodu z obszarem nieużytków, a następnie zabudową mieszkaniową osiedla
Wodąca. Od strony wschodniej SAG przylega do ul. Kolejowej, posiadającej status drogi powiatowej. Z
tej drogi realizowana będzie dostępność komunikacyjna Strefy. Cały obszar skomunikowany jest z
drogą krajową nr 94 (połączenie przez miejscowość Bolesław w odległości 5 km od SAG) oraz z
autostradą A4 (przez Dąbrowę Górniczą – 25 km lub Jaworzno – 34km). Od węzła kolejowego w
Bukownie dzieli SAG odległość 2 km. Węzeł ten tworzy linia kolejowa relacji Katowice‐Kielce oraz linia
kolejowa szerokotorowa LHS od granicy z Ukrainą do oddalonego od SAG o 5 km terminala
przeładunkowego w Sławkowie.
36
Strefa obejmuje obszar 34,5 ha terenów poprzemysłowych o lekkim spadku w kierunku południowym.
W miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego przeznaczone są one dla lokalizacji obiektów
produkcyjnych, składowych i magazynowych. Ograniczenia dla lokowania poszczególnych rodzajów
inwestycji mogą wynikać jedynie z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego oraz zapisów
programów unijnych.
Dzięki dofinansowaniu ze środków Unii Europejskiej w wysokości ponad 15 mln zł teren zostanie w
całości uzbrojony. Uzbrojenie będzie obejmowało budowę dróg wewnętrznych o dł. ok. 2,5 km wraz z
placami i parkingami o pow. ok. 5 181m2, budowę wodociągu o dł. ok. 2,4 km, sieć kanalizacji
sanitarnej i opadowej – dł. 2,6 km oraz rurociągi dla sieci teletech‐nicznej na dł. 2 km. Zasilanie w
energię elektryczną oraz gaz jest możliwe w ramach indywidualnych umów z dostawcami
poszczególnych mediów z istniejących w pobliżu strefy przyłączy. Inwestycja dotycząca uzbrajania
terenów Strefy Aktywności Gospodarczej, zgodnie z założeniami powinna zakończyć się w grudniu
2012r.
W 2010 roku Miasto Bukowno podjęło starania o utworzenie na terenie SAG podstrefy Krakowskiej
Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Jest to jedyna w Polsce specjalna strefa ekonomiczna o charakterze
parku przemysłowego. Obejmie ona teren ok. 10ha. Zasady prowadzenia działalności w ramach
Specjalnej Strefy Ekonomicznej (SSE) zgodne będą z unormowaniami ustawowymi w tym zakresie.
Trwa procedura przygotowawcza do rozszerzenia SSE.
Działalność w obrębie Specjalnej Strefy Ekonomicznej wiąże się z możliwością korzystania przez
przedsiębiorców z pomocy publicznej, jednak swoje inwestycje mogą w SSE prowadzić tylko
przedsiębiorcy posiadający zezwolenie. Ulokowane mogą w niej zostać wszystkie firmy z sektora
tradycyjnego przemysłu, z wyjątkiem produkujących wyroby koncesjonowane przez państwo (m.in.
alkohol, produkcja stali, produkcja wyrobów tytoniowych). Zezwolenie mogą też uzyskać niektóre
firmy z sektora usług m.in. z zakresu usług informatycznych, badawczo‐rozwojowych, rachunkowości i
kontroli ksiąg, badań i analiz technicznych.
Pomoc publiczna z tytułu inwestycji w SSE ma formę zwolnień w podatku dochodowym. Małe firmy
otrzymują 70% poziom tej pomocy, średnie 60%, a duże firmy 50% pomocy publicznej. Ulgę w podatku
dochodowym mogą uzyskać firmy realizujące nowe projekty inwestycyjne, które spełniają
równocześnie dwa kryteria:
‐ zainwestują na terenie Strefy minimum 100 000 EURO
‐ prowadzona przez nich działalność gospodarcza kwalifikuje się do objęcie pomocą publiczną.
Realizacja Strefy Aktywności Gospodarczej pozwoli na stworzenie sprzyjających warunków dla
lokowania inwestycji na kompleksowo przygotowanym terenie oraz rozwijania nowych rodzajów
działalności gospodarczej. Wpłynie także na poprawę jakości kapitału ludzkiego i podniesie
atrakcyjność inwestycyjną Miasta Bukowno.
Strefa Aktywności Gospodarczej przy ul. Leśnej w Bukownie
Grunty położone są we wschodniej części Miasta Bukowno w bezpośrednim sąsiedztwie torów
kolejowych na trasie z Kielc do Katowic oraz szerokiego toru biegnącego bezpośrednio od granicy z
Ukrainą do terminala przeładunkowego w Sławkowie.
37
W odległości ok. 2 km od strony północnej tereny mają połączenie z drogą krajową 94 z Dąbrowy
Górniczej do Krakowa. Od południa, 20 km od działek istnieje możliwość połączenia z autostradą A4 ‐
odcinek Katowice – Kraków.
Działki przy ul. Leśnej (zaznaczone na pomarańczowo) w miejscowym planie zagospodarowania
przestrzennego na obszarze ok. 11 ha oznaczone są symbolem „P” – tereny obiektów produkcyjnych,
składowych i magazynowych, pozostałe 12 ha tereny o symbolu „Pb” – teren obiektów produkcyjnych,
składowych i magazynowych z ograniczoną możliwością realizacji obiektów budowlanych – zakaz
budowy obiektów trwale połączonych z gruntem.
Rysunek 5. Tereny inwestycyjne przy ul Leśnej w gminie Bukowno
Aktualną ofertę gminy pod inwestycje stanowią obecnie tereny zaznaczone na pomarańczowo na
powyższej mapie.
3.7. Rynek pracy
Na koniec 2010 roku liczba ludności pracującej na terenie gminy Bukowno wynosiła 3488 osób z czego
1551 stanowiły kobiety. Liczba osób pracujących w gminie Bukowno podaje poniższa tabela, z której
wynika, że liczba ta miała tendencję wzrastającą do 2009 r. W 2010 r. w porównaniu do
wcześniejszych lat liczba ogółem pracujących uległa zmniejszeniu.
Tabela 10. Zmiana liczby pracujących w latach 2006‐2010.
38
Z liczby ogółem
Udział
bezrobotnych
zarejestrowanych w
liczbie ludności w
wieku
produkcyjnym w %
Rok
Pracujący
ogółem
mężczyźni
kobiety
2006
2929
1714
1215
8,6
2007
3046
1771
1275
6,6
2008
2966
1626
1340
5,0
2009
3496
1931
1565
6,8
2010
3488
1937
1551
7,6
Wykres 4. Zmiany liczby pracujących na terenie Gminy Bukowno w latach 2005 – 2010.
3.7.1 Bezrobocie
Pod pojęciem bezrobotnego (zgodnie z Ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia
i instytucjach rynku pracy – jednolity tekst Dz.U.04.99.1001), należy rozumieć osobę niezatrudnioną i
nie wykonującą innej pracy zarobkowej, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze
39
czasu pracy, nie uczącą się w szkole w systemie dziennym, zarejestrowaną we właściwym dla miejsca
zamieszkania (stałego lub czasowego) powiatowym urzędzie pracy.
Jednym z problemów Gminy Bukowno jest utrzymujące się bezrobocie. Mimo to sytuacja na rynku
pracy w GminieBukowno jest dużo korzystniejsza niż ogólnie w powiecie olkuskim.
Tabela 11. Stopa bezrobocia w województwie i kraju w poszczególnych latach.
Stopa bezrobocia
Wyszczególnienie
2006
2007
2008
2009
2010
Polska
14,8
11,2
9,1
10,8
11,7
woj. małopolskie
11,3
8,7
7,5
9,7
10,4
Rysynek Stopa bezrobocia rejestrowanego według powiatów; stan na koniec lutego 2012 r.
Źródło: GUS
Od 2006 r. do 2008 r. poziom bezrobocia zarówno w Polsce, jak i w województwie małopolskim oraz
gminie Bukowno , systematycznie spadał. W roku 2009r., w związku z zahamowaniem gospodarczym,
zanotowano jednakże wzrost liczby bezrobotnych. W lutym 2012 stopa bezrobocia rejestrowana
w województwie małopolskim, w tym w powiecie olkuskim była w przedziale 10,8‐ 17,5 %.
40
Tabela 12. Udział bezrobotnych w procentach zarejestrowanych w ogólnej liczbie ludności w wieku
produkcyjnym w Powiecie Olkuskim.
Gminy
wiejskie
Gminy miejsko‐
wiejskie
Jednostka
2006
2007
2008
2009
2010
Bukowno
8,6
6,6
5,0
6,8
7,6
Olkusz
10,0
8,4
7,2
9,2
9,4
Wolbrom
8,2
6,7
6,2
7,6
8,4
Trzyciąż
7,5
6,1
5,4
6,5
6,9
Klucze
12,3
9,6
8,4
10,6
10,7
Bolesław
8,7
6,3
5,4
7,2
7,6
Analizując powyższa tabelę, można zauważyć, iż Gmina Bukowno, zaraz po Gminie Trzyciąż, ma
najniższy odsetek bezrobotnych, przypadający na ludność w wieku produkcyjnym.
Tabela 13. Struktura i zmiany liczby zarejestrowanych bezrobotnych na terenie Gminy Bukowno w latach 2005–
2010.
Liczba bezrobotnych
Wyszczególnienie
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Ogółem
692
585
449
342
468
517
Kobiety
382
342
269
194
242
279
Mężczyźni
310
243
180
148
226
238
41
Wykres 5. Zmiany liczby zarejestrowanych bezrobotnych na terenie Gminy Bukowno w latach 2005 –
2010.
Źródło: Bank danych regionalnych GUS
3.8. Infrastruktura techniczna
3.8.1 Infrastruktura drogowa
Na terenie gminy Bukowno jest 65,8 km dróg, w tym 27,2 km dróg powiatowych (zarządzanych przez
Zarząd Dróg Powiatowych w Olkuszu) i 38,6 km dróg lokalnych miejskich (zarządzanych przez Urząd
Miasta Bukowno).
Należy podkreślić korzystne położenie Bukowna w stosunku do dróg szybkiego ruchu.
W kierunku południowym w pobliżu Jaworzna przebiega autostrada E‐4 (Katowice‐Kraków), a po
północnej stronie, przez Bolesław (odległość 2,5 km), droga ekspresowa 94 (dwupasmowa) Kraków‐
Katowice.
W związku z oddaniem do użytku nowej centrali w nowym budynku Poczty i Telekomunikacji łączność
telefoniczna uległa radykalnej poprawie.
Prawie wszystkie drogi na terenie miasta wymagają dużych środków na ich modernizację. Ze względu
na ograniczone środki w budżecie miasta drogi odbudowywane w ostatnich latach (ulice Reymonta,
Sawickiej, Spacerowa, Słowackiego, Kościuszki, Miarki, Cicha, Krótka, Skwer, Jodłowa, Wiśniowa,
Wyzwolenia) posiadają tylko jedną warstwę jezdną z asfaltobetonu. Powoduje to szybkie niszczenie
42
odbudowanych dróg. Ze względu na szkody górnicze przez ostatnie lata nie prowadzone były
inwestycje drogowe na terenie Tłukienki. Były to tereny zamieszkałe ale wyłączone spod budownictwa,
na których nie mozna było prowadzić żadnych remontów kapitalnych. Drogi na tym terenie nie
spełniają parametrów wymaganych dla dróg publicznych. Uchwalony Plan zagospodarowania
przestrzennego obowiązujący od czerwca 2005 roku przeznaczył teren Tłukienki pod budownictwo.
Centrum miasta oraz ulice Wodąca i Sławkowska ze względu na brak obwodnic są obciążone dużym
ruchem samochodów ciężarowych. Ze względu na duże koszty budowy takich obwodnic miasto nie jest
na dzień dzisiejszy w stanie samo zrealizować tych zadań. Z tego powodu czynione są starania na
realizacją tego zadania wspólnie z Powiatem Olkuskim.
Tabela 14. Wykaz dróg na terenie gminy Bukowno.
Nr drogi
Nazwa drogi
1061 K
Bukowno ‐ Jaworzno
1062 K
Bukowno (ul. Borowska, ul. Wiejska)
1063 K
Olkusz (ul. Żuradzka ‐ ul. Mazaniec) ‐
Bukowno (ul. Długa ‐ ul. 1‐go Maja)
1064 K
Sławków ‐ Bukowno (ul. Sławkowska)
1065 K
Krążek ‐ Bukowno (ul. Wodąca, ul.
Puza)
1069 K
od drogi nr 1068 K w Bolesławiu do
ul. Niepodległości w Bukownie
1158 K
Bukowno od drogi nr 1069 K ‐ do
drogi nr 1063 K
Źródło: Zarząd Drogowy w Olkuszu.
Komunikacja zbiorowa
Miasto Bukowno obsługiwane jest w zakresie lokalnego transportu zbiorowego przez utworzony
w 1998r. Związek Komunalny Gmin „Komunikacja Międzygminna” w Olkuszu. Związek ten został
utworzony w celu wspólnego realizowania pasażerskiej komunikacji zbiorowej oraz reprezentowania
i ochrony wspólnych interesów Gmin ‐ członków związku w tym zakresie.
Miasto Bukowno podzielone jest na dwie części linią kolejową umożliwiającą połączenie w kierunkach:
‐Sosnowca, Katowic
‐Sędziszowa, Kielc
‐Jaworzna, Mysłowic (połączenia ze względu na sytuację finansową PKP zostały zawieszone).
Powyższą komunikację uzupełnia komunikacja realizowana przez prywatnych przewoźników (tzw.
komunikacja „mikrobusowa”).
3.8.2
Infrastruktura kolejowa
Przez teren miasta przebiegają dwutorowe linie kolejowe PKP, ze stacją osobowo‐towarową
w Bukownie; w kierunku wschodnim do Olkusza i Kielc, w kierunku zachodnim do Katowic i Jaworzna.
Po północnej stronie linii PKP przebiega tor szeroki, LHS ‐ Linia Hutnicza Szerokotorowa, biegnąca od
43
wschodniej granicy Polski do stacji w Sławkowie (około 7 km od Bukowna). Jest ona zbudowana
według norm rosyjskich, z mijanką w zachodniej części miasta.
Rysunek 6. Układ torów kolejowych w Powiecie Olkuskim
3.8.3 Gospodarka wodno‐ kanalizacyjna
Wodociągi
Obszar Miasta jest w pełni uzbrojony w sieć wodociągową. Właścicielem sieci wodociągowej jest
Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. w Olkuszu, w którym Miasto Bukowno posiada
16,4 % udziałów. Długość sieci w Mieście Bukowno wynosi 59,3 km, w tym połączenia prowadzące do
budynków o łącznej długości 22,5 km przyłączy i przedstawia się następująco:
‐ sieć wodociągowa przemysłowa 1,8 km
‐sieć wodociągowa rozdzielcza 35,1 km
‐sieć wodociągowa podłączenia 22,5 km
Zwarta sieć uzbrojenia w układzie pierścieniowym zlokalizowana jest na północy Bukowna, szczególnie
w rejonie Miasta Bukowna. Obszar Miasta zasilany jest z SUW „Olkusz” przewodami o średnicy od
Dn 300 do Dn 100. Stacja uzdatniania wody jest własnością PWiK Sp. z o.o. w Olkuszu.
Wody dla potrzeb SUW pobierane są z Zakładu Górniczego ZGH „Bolesław” na dwa sposoby:
•
ujęciem podstawowym ‐ bezpośrednio z pompowni głównego odwodnienia przy szybie
„Bronisław” tzw. woda surowa czysta. Pozwolenie wodnoprawne (wydane przez Wojewodę
Małopolskiego w dniu 29 grudnia 2003 r. Nr SR.IV.Msa.6811/66/03) zakłada następujące wskaźniki
ilościowe dla w/w ujęcia: Qsr dobowe = 17280 m3/dobę ; Qmax dobowe = 21600 m3/dobę;
Qmax h = 900 m3/h.
•
ujęciem awaryjnym – bezpośrednio z Kanału Południowego tzw. woda surowa
zanieczyszczona. Pozwolenie wodnoprawne (wydane przez Wojewodę Małopolskiego w dniu 29
44
grudnia 2003 r. Nr SR.IV.Msa.6811/66/03) zakłada następujące wskaźniki ilościowe dla w/w ujęcia:
Qsr dobowe = 17280 m3/dobę ; Qmax dobowe = 21600 m3/dobę; Qmax h = 900 m3/h.
PWiK zobowiązany jest na mocy wspomnianej powyżej decyzji do prowadzenia przy pomocy
przepływomierzy ciągłego pomiaru i rejestracji ilości wody pobieranej dla potrzeb produkcji wody
pitnej. Ścieki technologiczne z procesu uzdatniania wody w SUW oraz ścieki z odwadniania terenu SUW
na mocy decyzji Nr SR.IV.Msa.6811/66/03 PWiK Sp. z o.o. w Olkuszu może odprowadzać do kanału
Roznos Dąbrówka w ilości 1600 m3/dobę. W ściekach tych nie mogą być przekroczone następujące
wartości dopuszczalne wskaźników zanieczyszczeń:
• pH 6,5 ‐ 8,5;
• zawiesiny ogólne 35 mg/l;
• chemiczne zapotrzebowanie tlenu 50 mg O2/l;
• siarczany 500 mg SO4/l;
• żelazo 5 mg Fe/l;
• substancje ropopochodne 10 mg/l.
Wszystkie w/w wskaźniki musza być kontrolowane przynajmniej raz na 2 miesiące. Ścieki
odprowadzane wylotem kanalizacji technologicznej i opadowej do Kanału Roznos Dąbrówka nie mogą
zawierać odpadów oraz zanieczyszczeń pływających i nie mogą powodować formowania się osadów
lub piany. Należy również prowadzić pomiary i rejestracje ilości ścieków.
W kilku miejscach przewody wodociągowe prowadzą wodę poza obszar Miasta. Na terenie Bukowna
funkcjonują dwa inne, niewielkie systemy wodociągowe. Pierwszy z nich zasila w wodę Bór Biskupi,
a drugi Podlesie. Oba lokalne wodociągi bazują na własnych ujęciach wód podziemnych
eksploatowanych przez PWiK z Olkusza.
Na mocy decyzji z dnia 02.11.2001 r. Nr. WS 6223‐26/2001 Starosta Olkuski zezwolił na pobór wody
podziemnej w miejscowości Podlesie Gmina Bukowno w ilości 12 m3/h (i łącznym poborze dobowym
150 m3). Starosta nałożył obowiązki prowadzenia kontroli jakości wody z częstotliwością raz na kwartał
i obserwacji i rejestracji lustra wody z częstotliwością raz na miesiąc. Obowiązkiem jest również
prowadzenie rejestracji poboru ilości wody ze studni z częstotliwością 2 razy na miesiąc.
Na mocy decyzji z dnia 06.08.2001 r. Nr. WS 6223‐20/2000 Starosta Olkuski zezwolił na pobór wody
podziemnej z utworów permskich ze studni w miejscowości Bór Biskupi Gmina Bukowno w ilości 9,6
m3/h (i łącznym poborze dobowym 150 m3). Starosta nałożył obowiązki prowadzenia kontroli jakości
wody z częstotliwością raz na kwartał i obserwacji i rejestracji lustra wody z częstotliwością raz na
miesiąc. Obowiązkiem jest również prowadzenie rejestracji (raporty dzienne) poboru ilości wody ze
studni codziennie o stałej godzinie. Trzy funkcjonujące układy wodociągów, działają niezależnie, brak
jest hydraulicznych połączeń między nimi.
Tabela 15. Dane na temat długości sieci wodociągowej i podłączeń – stan na koniec 2010 r.
Wyszczególnienie
Długość
czynnej
sieci
rozdzielczej
[km]
Długość
czynnej sieci
rozdzielczej
będącej w
zarządzie
bądź
administracji
gminy
Połączenia do
budynków
mieszkalnych
i zbiorowego
zamieszkania
Woda
dostarczona
gospodarstwom
domowym
[dam3]
[szt]
Ludność
korzystająca
z sieci
wodociągowej
w miastach
Ludność
korzystająca
z sieci
wodociągowej
[osoba]
[osoba]
[km]
Gmina
Bukowno
43,9
‐
2259
282,9
10435
10435
45
Powiat
Olkuski
715,6
236,0
22987
2829,9
55815
110261
Poniżej przedstawiono dane uzyskane od Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanlalizacji Sp. z o. o.
w Olkuszu dotyczące Gminy Bukowno:
‐ długość istniejącej sieci wodociągowej: 46 118,41 [m2]
‐ ilość przyłączy : 1 372 [szt.], 31 034,73 [mb]
Tabela 16. Ilość istniejących ujęć wody pitnej w Gminie Bukowno
Nazwa, miejscowość
Wydajność ujęcia
[m3/h]
Bór Biskupi
9,6
Podlesie Bukowno
12
Charakterystyka
Q max h
Q max d
głębokość
9,6 [m3]
230,4 [m3]
24 [m] p.p.t
12 [m3]
150 [m3]
28 [m] p.p.t
Ilość zaopatrywanych
mieszkańców [osoba];
miejscowość
523 os.
Bór Biskupi
359 os.
Podlesie Bukowno
Źródło: Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w Olkuszu.
Od dłuższego czasu analizuje się możliwość budowy własnych ujęć wody pitnej w celu zaopatrzenia
mieszkańców miasta z ujęć własnych w wodę dobrej jakości. Przewiduje się, iż maksymalne
zapotrzebowanie na wodę dla mieszkańców miasta Bukowno będzie kształtowało się na poziomie
około 3770 m3/d (bez uwzględnienie miejscowości Podlesie i Bór Biskupi zasilanych z ujęć własnych
poprzez lokalne wodociągi).
Po szczegółowej analizie i przeprowadzonych badaniach fizykochemicznych jakości wody wytypowano
obszar w okolicy Podlesia jako potencjalne źródło ujmowania wód głębinowych. W celu zapewnienia
wymaganej ilości wody do picia konieczna byłaby budowa trzech studni głębinowych o głębokości
około 26 m i łącznej wydajności około 157 m3/h oraz rurociągów transportujących. Szacunkowe
nakłady inwestycyjne konieczne do realizacji planowanej inwestycji wynoszą około 1,9 mln zł.
Sieć kanalizacyjna
Poniżej przedstawiono dane uzyskane od Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanlalizacji Sp. z o. o.
w Olkuszu dotyczące Gminy Bukowno:
‐ długość sieci kanalizacyjnej: 21, 880 [mb]
‐ ilość przyłączy : 531 [szt.], 4,460 [mb].
Stan techniczny sieci kanalizacyjnej jest średni.
Skanalizowane jest głównie centrum miasta. Sieć kanalizacyjna wykonana jest na ogół z betonu, PCV.
Sieć kanalizacji sanitarnej w obrębie Bukowna znajduje się w dobrym stanie technicznym. Większość
istniejącej sieci kanalizacji sanitarnej wybudowana została w ostatnim 15‐leciu. Śródmieście
46
obsługiwane jest przez sieć ogólno spławową, datującą się z okresu przedwojennego. Na nowych
osiedlach działa kanalizacja rozdzielcza. Całość ścieków powstających na terenie Miasta jest
transportowana istniejącą siecią do miejskiej oczyszczalni ścieków.
Pozostały nie skanalizowany obszar Miasta obejmuje tereny zabudowy jednorodzinnej, wyposażonej
w znacznej mierze w indywidualne urządzenia do gromadzenia nieczystości, skąd ścieki odprowadzane
są przeważnie do gruntu (świadczą o tym zawartości azotanów w ciekach powierzchniowych) lub
odbierane przez uprawnione do tego podmioty. Zgodnie z art.3 ust.3 pkt. 1 ustawy z dnia 13 wrzeźnia
1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. Nr 132, poz 622 z późniejszymi zmianami)
gmina prowadzi ewidencję zbiorników bezodpływowych w celu kontroli częstotliwości ich opróżniania.
Wywóz zgromadzonych w zbiornikach bezodpływowych ścieków socjalno – bytowych winien odbywać
się przez firmy posiadające odpowiednie koncesje.
Tabela 17. Dane na temat długości sieci kanalizacyjnej i podłączeń – stan na koniec 2010 r.
Wyszczególnienie
Długość
czynnej sieci
kanalizacyjnej
[km]
Połączenia do
budynków
mieszkalnych
i zbiorowego
zamieszkania
Ścieki
odprowadzone
[dam3]
[szt]
Ludność
korzystająca
z sieci
kanalizacyjnej
w miastach
ludność
korzystająca
z sieci
kanalizacyjnej
[szt]
[osoba]
Gmina Bukowno
19,7
486
191
6681
6681
Powiat Olkuski
170,6
4020
2176
46963
54743
Deformacje terenu występujące na terenie Bukowna powodują utrudniony spływ wód. Wody opadowe
ze względu na brak sprawnej kanalizacji deszczowej, gromadzą się w zagłębieniach terenu i okresowo
zalewają posesje i obiekty użyteczności publicznej. Stan taki skutkuje dalszym pogarszaniem się jakości
wód powierzchniowych i podziemnych oraz zagrożeniem stanu sanitarnego miasta ze względu na
okresowe gromadzenie ścieków sanitarnych oraz opadowych w nieckach i zagłębieniach terenu.
Dla uporządkowania gospodarki ściekowej konieczne jest wybudowanie brakującej kanalizacji
sanitarnej i dociążenie oczyszczalni ścieków. Ze względu na dużą odległość od planowanych sieci
kanalizacyjnych na terenie Przymiarek ścieki sanitarne będą gromadzone w zbiornikach
bezodpływowych, lub czyszczone w przydomowych oczyszczalniach ścieków. Miasto Bukowno nie jest
w stanie własnymi siłami (bez zewnętrznych środków pomocowych) zrealizować całości tych zadań w
stosunkowo krótkim okresie.
Ważnym zadaniem jest również regulacja gospodarki wodami opadowymi. Większość ulic na terenie
miasta nie posiada kanalizacji deszczowej, co stanowi duże utrudnienie dla ruchu pieszego
i samochodowego. Na osiedlu bloków wielorodzinnych w rejonie ulic Wojska Polskiego, Zwyciestwa
i Wyzwolenia istnieje kanalizacja ogólnospławna, co powoduje dodatkowe obciążenie oczyszczalni
ścieków i zwiększenie kosztów utrzymania oczyszczalni.
Oczyszczalnia ścieków ‐ Bukowno
Oczyszczalnia ścieków dla Miasta Bukowno powstała w 1965 roku, a w latach 1984‐85 dobudowano
następny ciąg technologiczny. Jest to oczyszczalnia mechaniczno biologiczna. Po wykonaniu
modernizacji i rozbudowy oczyszczalni ścieków obiekt został ponownie oddany do użytkowania dnia
47
29.10.2004 r. po otrzymaniu pozwolenia wodno prawnego na odprowadzenie oczyszczonych ścieków
z komunalnej oczyszczalni ścieków w Bukownie do potoku Warwas. Modernizacja oczyszczalni
obejmowała zarówno urządzenia wchodzące w ciąg technologiczny oczyszczania ścieków jak i również
sam wylot do odbiornika tj. potoku Warwas. Według prowadzonych pomiarów ilościowych rzeczywista
ilość ścieków dopływających do oczyszczalni waha się w granicach 700 – 920 m3/d.
W skład oczyszczalni ścieków wchodzą następujące urządzenia:
‐ zbiornik retencyjny – pompownia ścieków;
‐ sito ‐ piaskownik;
‐ stacja PIX;
‐ 3 osadniki Imhoffa;
‐ dwa reaktory biologiczne SBR;
‐ zageszczacz osadu;
‐ stacja dmuchaw;
‐ stacja odwadniania osadu;
‐ zbiornik osadu;
‐ pomieszczenie prasy;
‐ wiata osadu odwodnionego.
Ścieki bytowe przed modernizacją oczyszczalni dopływały grawitacyjnie systemem kanalizacji
sanitarnej do ręcznie czyszczonej kraty umieszczonej w studni zbiorczej pompowni. Nastepnie tłoczone
były do osadników Imhoffa. Po wstępnym mechanicznym oczyszczaniu ścieki grawitacyjne dopływały
do złóż biologicznych. Po złożach ścieki doprowadzane były grawitacyjnie do osadników wtórnych
i dalej do odbiornika. Po przeprowadzonej modernizacji ścieki doprowadzone do oczyszczalni
systemem kanalizacji zbiorczej poddawane są następującym procesom oczyszczania:
‐ oddzielenie grubszych zanieczyszczeń na sicie spiralnym,
‐ oddzielenie zanieczyszczeń ziarnistych w piaskowniku poziomym,
‐ wstępne strącanie koagulantem PIX,
‐sedymentacja zawiesin łatwo opadających w istniejących osadnikach Imhoffa.
Tabela 18 Charakterystyka oczyszczalni ścieków w Bukownie.
Nazwa,
miejscowość
Przepustowość
Roczna [m3]
3
Dobowa [m ]
Miejscowości,
z których spływają
ścieki
Miejsce
odprowadzania
oczyszczonych
ścieków
Oszyszczalnia w
209 522
Bukowno
Potok Warwas
Bukownie
574
Źródło: Źródło: Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w Olkuszu.
Rysunek 7. Oczyszczalnie ścieków w Powiecie Olkuskim w 2010 r.
Stan techniczny
dobry
48
Źródło: Statystyczne Vademecum Samorządowca, GUS.
3.8.4 Sieć telekomunikacyjna
Na terenie Gminy Bukowno zlokalizowana jest jedna placówka pocztowa obsługująca cały rejon
miasta. Sieć teletechniczna jest własnością Telekomunikacji Polskiej S.A. i przedstawia się następująco:
‐ długość sieci teletechnicznej kablowej – 23,4 km,
‐ długość sieci teletechnicznych napowietrznych – 14 km,
‐ ilość podłączonych telefonów – ok. 2.850 szt,
‐ ilość możliwych do podłączenia telefonów przy istniejącej sieci – ok. 400 szt.
W centrum miasta część sieci prowadzona jest kanalizacją teletechniczną, większość sieci jest
poprowadzona liniami napowietrznymi. Centrala teletechniczna jest usytuowana w centrum miasta.
Systematycznie wzrasta ilość osób posiadających stałe podłączenie do internetu.
49
4 Energetyka w gminie Bukowno – stan obecny i kierunki
rozwoju
4.1. Ciepłownictwo
4.1.1
Stan istniejący
Na terenie gminy Bukowno istnieje sieć ciepłownicza lecz obejmuje tylko cześć miasta Bukowno.
Żródłem ciepła jest kotłownia na terenie Zakładów Górniczo‐Hutniczych „Bolesław” S.A. Kotłownia
należy do spółki BOL‐THERM, która należy do Grupy Kapitałowej Zakładów Górniczo‐Hutniczych
„Bolesław” S.A. Produkcja energii oparta jest na węglu kamiennym co zostanie szerzej omówione w
dalszym podrozdziale. Odbiorcami ciepła są mieszkańcy domów wielorodzinnych w rejonie ul. Szkolnej,
Niepodległości, Zwycięstwa, Wyzwolenia, Nowa oraz Zespół Szkół nr 1, Przedszkole Miejskie przy ul.
Niepodległości. Schemat sieci przedstawiony zostal w załączniku 1. Opaeratorem sieci jest
przedsiębiorstwo Tauron Ciepło S.A., które jest odpowiedzialne za eksploatacje sieci oraz sprzedaż
energii cieplnej odbiorcom. Szczegółową charakterystykę sieci cieplnej przedstawiają tabele poniżej. W
gminie działają również lokalne kotłownie zakładowe, które zaopatrują w ciepło lokalne zakłady
przemysłowe oraz kilka kotłowni zaopatrujących w ciepło budynki użyteczności publicznej.
Długość sieci cieplnej zasilającej na terenie gminy Bukowno wynosi 2024 m. W większości jest to sieć
prowadzona podziemnymi kanałami (1,8 km), w mniejszej cześci sieć prowadzona napowietrznie (781
m) oraz w znikomej części preizolowana (125 m). Jest to sieć wysokoparametrowa. Parametry sieci to
Tz/Tp – 130/70 oC.Bardzo dobrze jest rozbudowana sieć zewnętrznych instalacji odbiorczych, których
długość wynosi lącznie dla co oraz cwu 4319 m.
Większość obiektów w mieście i gminie ogrzewana jest z kotłowni wbudowanych, dla których paliwem
jest przede wszystkim węgiel kamienny. Z przeprowadzonych szacunków wynika, że w indywidualnych
gospodarstwach w około 60 % zużywanej energii pochodzi z węgla. Ponadto gospodarstwa ogrzewane
są także gazem oraz biomasą oraz olejem opałowym. Brak jest szczegółowych danych na temat ilości i
lokalizacji instalacji korzystających z OŹE. Niektórzy mieszkańcy gminy posiadają systemy solarne
jednak ze względu na brak koneczności zgłaszania w Urzędzie Miasta takich instalacji trudno jest
dokładnie oszacować ich ilość.
Tabela 19 Powierzchnie użytkowe budynków ogrzewanych przez Tauron‐Ciepło.
Rodzaj ogrzewanej powierzchni
[m2]
Powierzchnia mieszkalna
43 102
Powierzchnia użytkowa
20 359
Powierzchni użytkowa
ogrzewanych budynków
mieszkalnych jednorodzinnych
60
50
13 636
ogrzewanych budynków
użyteczności publicznej
ogrzewanych budynków innych
447
Źródło: Tauron Ciepło S.A (dane szacunkowe)
Tabela 20. Charakterystyka sieci cieplnej w gminie Bukowno.
Typ
Długość [mb]
Parametry sieci
Stan techniczny
prowadzonej
podziemnie kanałami
Sieć‐ 1811
Tz/Tp ‐130/70 oC
Dobry 0 %
ZIO CO‐ 2261
Tz/Tp ‐ 90/65 oC
Zły 0 %
Przeciętny 100%
ZIO CWU – 2024
preizolowanych
Sieć‐ 125
Tz/Tp ‐130/70 oC
Dobry 100 %
ZIO CO – 34
Tz/Tp ‐90/65 oC
Zły 0 %
Przeciętny 0 %
ZIO CWU – 0
prowadzonych
nadziemnie
Dobry 0 %
Sieć‐ 781
ZIO CO‐ 0
o
Tz/Tp ‐130/70 C
Zły 0 %
Przeciętny 100 %
ZIO CWU‐ 0
Źródło: Tauron Ciepło S.A
Tabela 21. Charakterystyka węzłów cieplnych w gminie Bukowno będących w posiadaniu Tauron Ciepło.
Typ
Ilość
Parametry /Wyposażenie
Stan techniczny
wymiennikowy
4
Tz/Tp – 90/65
dobry
51
4.1.2
Zużycie energii cieplnej
W niniejszym podrozdziale podano wartości zużycia energii cieplnej wyprodukowanej przez Boltherm
Sp. z o. o. Ilość energii cieplnej sprzedanej przez przedsiębiorstwo firmie Tauron Ciepło waha się od 50
do 60 tys GJ. Taka ilość energii trafia do użytkowników końcowych w mieście Bukowno jednak ilość ta
uzależniona jest od temperatut i długości sezonu grzewczego. Energia cieplna wyprodukowana przez
Boltherm oraz dystrybuowana przez Tauron Ciepło ogrzewa wg danych uzyskanych od Tauron Ciepło
ok. 19% powierzchni ogrzewanej całkowitej znajdującej na terenie gminy Bukowno. Z
przeprowadzonego bilansu energetycznego w gminie (rozdział 5) wynika, że energia dostarczana przez
Tauton ciepło stanowi ok. 14 % zużywanej w gminie energi cieplnej. Różnica ta wynika ze strat na
przesyle. Nie bez znaczenia pozostaje również fakt, że Tauron Ciepło ogrzewa budynki wielorodzinne
dla których wskaźnik zużycia energii [kWh/m2/rok] być mniejszy niż dla indywidualnych mniejszych
budynków jednorodzinnych.
Dokładne zużycie energii cieplnej dla całej gminy ze względu na charakter ciepłownictwa w gminie jest
trudne oszacowania. Wielkość łączna zużycia ma charakter szacunkowy. Zużycie energi w gminie w
2011 roku (obliczone na podstawie metodologii przedstawionej w rozdziale 5) wyniosło 428 000 GJ
rocznie. Wielkość ta nie obejmuje wartości zużycia energii w zakładach przemysłowych na terenie
gminy. Zużycie i charakterystykę zakładu który zużywa najwięcej energii cieplnej na terenie gminy
przedstawiono w podrozdziale 4.1.4.
4.1.3
Kierunki rozwoju
Z informacji uzyskanych z przedsiębiorstwa Tauron Ciepło S.A. wynika,że Tauron rozważa możliwość
wybudowania nowego, własnego źródła ciepła w układzie kogeneracyjnym czyli z jednoczesną
produkcją energii elektrycznej, który będzie mógł zasilać dodatkową część gminy poza tą już zasilaną ze
źródła z Bolthermu.
Tabela 22. Długość planowanej nowej sieci cieplnej na terenie gminy Bukowno.
Typ
Parametry sieci
Długość [mb]
Termin
preizolowanych
Tz/Tp ‐90/65 oC
500
2014 ‐ 2016
Tabela 23. Planowane do modernizacji sieci cieplne.
Typ
Parametry sieci
Długość [mb]
Termin
Prowadzonej
podziemnie kanałami
Tz/Tp ‐130/70 oC
500
2020
Parametry
/Wyposażenie
Termin
Tabela 24.Planowane do modernizacji węzły cieplne.
Typ
Ilość
52
wymiennikowy
1
Tz/Tp – 130/70 ° C
2014‐2016
wymiennikowy
3
130/70 ° C
2012
modernizacja
układów
pompowych
Poza zorganizowanym systemem ciepłowniczym w gminie opisanym wcześniej pozostala część gminy
Bukowno to układ lokalnych kotłowni czyli tzw. system rozproszony. Systemy tego typu mogą być
lepiej zarządzane, bardziej podatne na zmiany, koszty inwestycyjne mogą być niższe, a straty wynikłe
z przesyłu ciepła, zminimalizowane. W tego typu systemach istnieje większa możliwość zastosowania
odnawialnych źródeł energii. Występujące na terenie gminy budynki prywatne i użyteczności
publicznej mogą w przyszłości być ogrzewane paliwem ekologicznym otrzymywanym z biomasy.
Łatwo też dołączyć do systemu ogrzewania system instalacji solarnych wykorzystujący energię
słoneczną, wspomagający przygotowanie ciepłej wody użytkowej.
Dla gminy Bukowno należy przyjąć, że przez najbliższe lata tendencja produkcji energii na bazie
węgla będzie słabnąć głównie na korzyść gazu i biomasy wśród gospodarstw nie objętych systemem
zorganiozwanym. Jeśli plany Tauron Ciepło S.A. dotyczące budowy nowego źródła ciepła wraz z
rozbudową sieci się urzeczywistnią część budynków z układu rozproszonego zostanie podłączona do
sieci ciepłowniczej.
Świadomość ekologiczna mieszkańców gminy jest coraz większa, dodatkowo ogrzewanie gazowe oraz
nowoczesne kotły na biomasę są rozwiązaniem dużo wygodniejszym od starych pieców węglowych,
stąd wniosek, że gaz oraz biomasa będzie mieć coraz większy udział w bilansie wykorzystania paliw w
gminie.
4.1.4
Charakterystyka źródła i sieci cieplnych na terenie zakładu ZGH Bolesław
Stan istniejący
Powierzchnia użytkowa ogrzewanych przez zakład ZGH Bolesław budynków użyteczności publicznej
wynosi 2000m2, a powierzchnia użytkowa innych budynków wynosi powyżej 10000 m2.
Długość sieci cieplnej prowadzonej podziemnie kanałami wynosi 3000 mb, a długość sieci
prowadzonych nadziemnie wynosi 2000 mb. Obie sieci mają te same parametry ‐ 90/700C. Również
ich stan techniczny w ujęciu procentowym jest jednakowy, tj.:
•
60% sieci w stanie dobrym
•
30% sieci w stanie przeciętnym
•
10% sieci w stanie złym
Planowane przedsięwzięcia/modernizacje
53
Zakład zaplanował na lata 2013‐2030 nowe sieci cieplne typu preizolowanego o parametrach ‐
90/700C i długości 200 mb. W tym samym okresie przewidziano modernizację istniejącej sieci cieplnej
na typ sieci preizolowanej o tych samych parametrach o długości 1000 mb.
Krótka charakterystyka źródła powstania energii cieplnej
Źródłem energii w zkładzie jest kotłownia węglowa (z roku 1953), opalana miałem węglowym o
rocznym zużyciu około 12 000 ton/a Moc zainstalowana to 40,5 MWt . Zainstalowane kotły to 3 kotły
parowe typu Sr10 i 1 kocioł wodny WRp23/M18. Sprawność kotłów wynosi ok.80%.
Moc kotłowni jest w pełni wykorzystywana w okresie zimowym. Ponadto Kotłownia Bolesław pełni
rolę kotłowni szczytowej na wypadek wyłączenia kotła na wydziale Prażalni i FKS ZGH „Bolesław” S.A.
Kotłownia jest wyposażona w baterie cyklonów, które mają ok. 90% sprawności odpylania.
Ilość zanieczyszczeń i ilość węgla do produkcji 1 MWh energii cieplenj, przedstawia tabela nr. 25.
Tabela 25. Ilość zanieczyszczeń wyemitowana przy spalaniu 1 tony węgla w kotłowni Boltherm.
Substancja
emisja w tonach
emisja w tonach rocznie
(z 1 tony spalonego
węgla/innego medium)
CO2
2,1
25200
SO2
0,0021
25,2
NOX
0,00091
10,92
Pyły
0,00071
8,52
Inne
Źródło: Boltherm
Dane dotyczące zużywania energii na terenie zakładu
W tabelach poniżej zebrano dane dotyczące zużycia energii na cele własne – tab.26. oraz zużycie
energii na cele produkcyjne – tab.27.
Tabela 26. Zużycie energii na cele własne ‐ Boltherm.
Prąd, Gaz – nie dotyczy
Zużycie energii na cele własne Energia cieplna
(utrzymanie i funkcjonowanie
Zużycie energii cieplnej [GJ]
zakładu, cele socjalne)
1000
Moc zamówiona [MW]
54
Odbiory ciepła z własnego źródła
kotłownia Bolesław Bol‐therm Sp. z o.o.
Operator
Odbiory ciepła z własnego źródła
kotłownia Bolesław Bol‐therm Sp. z o.o.
Źródło:ZGH Bolesław.
Tabela 27. Zużycie energii na cele produkcyjne ‐ Boltherm
Prąd
Moc zamówiona [MW]
O,5
Roczne zużycie [MWh]
1800
Operator
ZGH „Bolesław” S.A.
Gaz
Roczne zużycie gazu [m3]
Zużycie energii
produkcyjne
na
cele
Operator
Energia cieplna
12000
Moc zamówiona [MW]
Odbiory ciepła z własnego źródła kotłownia
Bolesław Bol‐therm Sp. z o.o.
Operator
Odbiory ciepła z własnego źródła kotłownia
Bolesław Bol‐therm Sp. z o.o.
Źródło:ZGH Bolesław
Tabela 28. Zużycie energii na cele produkcyjne –ZGH Bolesław.
55
Dane dotyczące zużywania energii
Prąd
Moc zamówiona [MW]
93,940
Roczne zużycie [MWh]
Ok. 500 000
Operator OSD
TAURON Dystrybucja SA
Gaz
Roczne zużycie gazu [m3]
156 513
Zużycie energii na cele produkcyjne
Operator
Gaz kupowany jest od Spółki córki „Bol‐therm” Sp. z o.o.
Energia cieplna
121 468,200
Moc zamówiona [MW]
=3,377+10+13,6+3,6+3,740+4,550
Operator
Energia cieplna kupowana jest od Spółki córki „Bol‐therm” Sp. z o.o. a reszta
pochodzi z procesu technologicznego
Ciepło odpadowe – charakterystyka systemu odzysku ciepła odpadowego
Ilość energii cieplnej odpadowej jaka jest wykorzystywana/odzyskwiana, to ok. 3000 GJ/a. Ciepło to
jest wykorzystywane na potrzeby przygotowania CWU.
Kogeneracja ‐ charakterystyka
Ilość wytwarzanej energii elektrycznej w Kogeneracji to ok. 3000 MWh/a. Turbina kogeneracyjna jest
turbiną parowa typu TR‐320 przeciwprężną, produkcji G‐team Czechy. Para dostarczana jest z wydziału
Prażalni i FKS ZGH „Bolesław” S.A. Pozyskana energia jest wykorzystywana do własnych celów
produkcyjno – socjalnych.
4.2. Elektroenergetyka
4.2.1
Stan istniejący
Produkcja energii elektrycznej w Małopolsce opiera się w dużej mierze o energetykę zawodową.
Dostawy energii elektrycznej oraz zaspokojenie zapotrzebowanie na tę energię zależą od
przedsiębiorstw przesyłowych i wytwórczych w zakresie elektroenergetyki. Rozwój gospodarczy
województwa jest uzależniony od kondycji i przyszłości tych firm.
Na obszarze województwa małopolskiego zlokalizowane są trzy, średniej wielkości, cieplne (węglowe)
elektrownie zawodowe: w Krakowie (o mocy osiągalnej 446 MW), Skawinie (575 MW) i Sierszy (720
MW – moc zainstalowana). Łączna moc osiągalna elektrowni cieplnych węglowych w województwie
56
małopolskim wynosi 1 757 MW. Oprócz wymienionych powyżej elektrowni, udział w sumarycznej
mocy osiągalnej w elektrowniach województwa mają elektrownie przemysłowe.
W województwie małopolskim zlokalizowana jest jedna stacja 400 kV (Tarnów), 5 stacji 220 kV
(Siersza, Skawina, Wanda i Lubocza w Krakowie oraz Klikowa k. Tarnowa) oraz jedna stacja 220 kV bez
transformacji napięcia (Poręba, gm. Oświęcim). Łączna moc znamionowa transformatorów w
wymienionych stacjach najwyższych napięć wynosi 1 210 MVA. Stacje i linie najwyższych napięć 220 kV
i 400 kV są w dobrym stanie technicznym, dysponują stosowną rezerwą parametrów, dzięki czemu
możliwe jest zapewnienie zwiększonych dostaw mocy odbiorcom w województwie małopolskim, co
najmniej do 2015 r., przy założeniu dotychczasowego tempa wzrostu zapotrzebowania na energię
elektryczną, w związku z tym, realizację nowych inwestycji w sferze sieci najwyższych napięć planuje
się dopiero po 2015 r.
Sieć energetyczna w gminie Bukowno jest własnością Zakładu Elektroenergetycznego Tauron
Dystrybucja. Frima zapewnienia odbiorcom ciągły dostęp do wysokiej jakości energii elektrycznej.
Gmina jest zelektryfikowana siecią średniego i nieskiego napięcia. Spółka zobligowana jest do pełnego
dysponowania siecią: jej eksploatacji, konserwacji, ciągłej rozbudowy oraz jak najszybszego usuwania
wszelkich występujących awarii.
Zapewnienie odbiorcom ciągłego dostępu do wysokiej jakości energii elektrycznej gwarantuje Spółka
TAURON Dystrybucja. Spółka zobligowana jest do pełnego dysponowania siecią: eksploatację,
konserwację i remonty sieci dystrybucyjnej w sposób gwarantujący niezawodność funkcjonowania
systemu dystrybucyjnego. TAURON Dystrybucja S.A posiada koncesję na przesyłanie i dystrybucję
energii elektrycznej do 31 grudnia 2025 r.
57
Rysynek 6. Istniejący system elektroenergetyczny wraz z gazowniczym na terenie gminy Bukowno.
Tabela 29. Długość sieci energetycznej w gminie Bukowno.
Rodzaj sieci
Długość [m]
Niskiego napięcia
51 841
Średniego napięcia
33 332
58
Wysokiego napięcia
‐
Przyłącza
6 043
Źródło: TAURON Dystrybucja.
Tabela 30. Ilość stacji transformatowych na terenie gminy Bukowno.
Ilość [sztuk]
Napięcie [.....kV/.....V]
Miejscowość
1
30/0,4kV
Bukowno
35
15/0,4kV
Bukowno
2
6/0,4 kV
Bór Biskupi
Tabela 31 Stan techniczny sieci elektroenergetycznej:
Stan techniczny
[%]
Dobry
30
Średni
60
Zły
10
4.2.2
Zużycie energii elektrycznej
Tabela 32 Zużycie energii elektrycznej wg taryf w gminie Bukowno w 2011 r.
Grupa taryfowa
Roczne zużycie
Liczba odbiorców
[MWh]
[szt.]
A
0
0
B
746
1
C
3 125
267
GiR
8 912
4 442
59
razem
Źródło: TAURON Polska Energia S.A.
12 783
4 710
Szczegółowe informacje dotyczące aktualnej taryfy przedsiębiorstwa Tauron Dystrybucja S.A. znajduja
się na stronie operatora:
http://www.tauron‐pe.pl/sprzedaz/Documents/Taryfa%20TAURON%20Dystrybucja.PDF
4.2.3
Kierunki rozwoju
Tauron Dystrybucja SA. sukcesywnie modernizuje najstarsze sieci SN i NN zgodnie z obowiązującym
planem inwestycyjnym. Dla przyłączenia nowej grupy odbiorców może zajść konieczność budowy
nowych stacji transformatorowych oraz lini napowietrznych lub kablowych SN lub NN.
Tabela 33. Długość palnowanej do modernizacji sieci energetycznej.
Okres
Rodzaj sieci
2012‐2016
Niskiego napięcia
28 000[m]
Średniego napięcia
21 200[m]
Wysokiego napięcia
‐
Źródło: TAURON Dystrybycja.
Tabela 34. Ilość planowanych do modernizacji stacji transformatorowych.
2012‐2016
Ilość [sztuk]
Napięcie [.....kV/.....V]
Miejscowość
5
15/0,4kV
Bukowno
Z informacji uzyskanych od Zakładów Górniczo‐Hutniczych "Bolesław" S.A., wynika że Spółka ma w
planach w 2014 roku wybudować własne źródło energii elektrycznej. Wytwarzanie prądu opierać się
będzie na silnikach gazowych z generatorem. Planowana moc zainstalowana źródła to 20‐30 MW.
Obecnie ZGH Bolesław nie ma żadnych czynnych połączeń infrastrukturalnych z gminą Bukowno. Po
wybudowaniu źródła energii z uwagi na dużą rezerwę mocy będzie możliwość zasilania awaryjnego
gminy Bukowno w energię elektryczną. Istniejąca infrastruktura sieciowa daje możliwości przesyłu
60
energii elektrycznej do gminy Bukowno jednak sprzedaż energii do sieci musi być wcześniej uzgodniona
Operatorem Sieci Dystrybucyjnej.
Ponadto jak już wspomniano w rozdziale dotyczącym ciepłownictwa Tauron Ciepło S.A. rozważa
możliwość wybudowania własnego źródła ciepła w układzie kogeneracyjnym czyli z jednoczesną
produkcją energii elektrycznej.
Planując zapotrzebowanie na energię elektryczną w gminie i możliwości przyłączeniowe nowych
odbiorców należy mieć na uwadze fakt, że gmina przeznaczyła kilkadziesiąt hektarów pod tereny
inwestycyjne (szczegółowo opisane w rozdziale 3.6.2) Potrzeby gminy będą uzależnione od ilości
nowych przedsiębiorców przemysłowych oraz rodzaju ich działalności gospodarczej. Jednak ostateczna
decyzja dotyczące przyłączenia nowych odbiorców będzie zależeć od przedsiębiorstw energetycznych
w tym przypadku dystrybutora sieci elektroenergetycznej i uzależniona będzie od możliwości
technicznych i ekonomicznych przedsięwzięcia.
4.3. Gazownictwo
4.3.1
Stan istniejący
Bukowno jest w 90% pokryte siecią gazową. Sieć gazowa znajduje się prawie na całym terenie gminy
Bukowno poza rejonem Przymiarek i Tłukienki. Długość sieci gazowej wynosi 80,2 km w tym ciągów
głównych 57,2 km i 23 km przyłączy (1817 szt. podłączeń).
Sieć gazowa na terenie gminy Bukowno
W gminie Bukowno usytuowany jest gazociąg wysokiego ciśnienia DN 200 CN 6,3 MPa relacji
Zaderman – Tworzeń wraz z odgałęzieniami do SRP „Bol‐Therm”, Bukowno, Biskupi Bór. Planuje się
modernizację wymienionego gazociągu o długości ok. 1500 m w rejonie ul. Puza w Bukownie.
Na terenie gminy Bukowno eksploatowane są gazociągi niskiego oraz średniego ciśnienia. Sieć gazowa
niskiego zasilana jest ze stacji redukcyjno pomiarowej usytuowanej przy ul. Wyzwolenia
przepustowość nominalna 600 m3/h.
Sieć gazowa średniego ciśnienia zasilana jest ze stacji gazowych pierwszego stopnia przy ul. Kolejowej
przepustowość nominalna 3000 m3/h oraz Bór Biskupi o przepustowości 600 nm3/h.
Sieci gazowa niskiego oraz średniego ciśnienia jest systematycznie kontrolowana i znajduje się w
stanie dobrym.
Operatorem sieci gazowej w gminie jest Górnosląska Spółka Gazownictwa.
Infrastrukturę gazową gminy scharakteryzowanao w formie tabelarycznej poniżej.
Tabela 35 Długość czynnych gazociągów bez przyłączy na terenie gminy Bukowno w latach 2010 ‐2003
w metrach bez przyłączy gazu.
Długość czynnych gazociągów bez przyłączy w metrach
Wyszczególnienie
Ogółem
wg podziału na ciśnienie
61
[m]
Niskie
Średnie
[m]
[m]
podwyższone Wysokie
średnie
[m]
[m]
2011
73 072
1644
58 683
2010
73 072
1644
58683
0
12745
2009
70 588
1644
56199
0
12745
2008
70 588
1644
56199
0
12745
2007
57 426
1524
55902
0
0
2006
57 318
1524
55794
0
0
2005
57 246
1524
55722
0
0
2004
57 246
1524
55722
0
0
2003
57 179
1524
55655
0
0
12 745
Źródło: Górnosląska Spółka Gazownictwa.
Tabela 36 Ilość czynnych przyłączy gazowych na terenie gminy Bukowno w latach 2010‐2003 w sztukach.
Ilość czynnych przyłączy gazu w sztukach
wg podziału na ciśnienie
Ogółem
Niskie
Średnie
podwyższone
średnie
Wysokie
[szt.]
[szt.]
[szt.]
2011
1903
82
1 821
0
0
2010
1895
82
1813
0
0
2009
1882
82
1800
0
0
2008
1875
82
1793
0
0
2007
1869
81
1788
0
0
2006
1856
81
1775
0
0
2005
1847
81
1766
0
0
2004
1838
81
1757
0
0
[szt.]
[szt.]
62
2003
1816
81
1735
0
0
Źródło: Źródło: Górnosląska Spółka Gazownictwa.
4.3.2
Zużycie gazu
Z informacji uzyskanych od Gazowni Zabrzańskiej wynika, że gmina w roku 2011 zużyła 6 536,6 tys m3
gazu.
Tabela 37 Zużycie paliwa gazowego w mieście Bukowno [tys.m3]
Wyszczególnienie w latach
2009
2010
2011
5 852,5
6 807,9
6 536,6
1 230,2
1 345,7
1 197,3
576,8
647,1
572,3
Przemysł
4 444,8
5 272,4
5 206,9
Handel
17,3
19,1
18,7
Usługi
160,2
170,7
113,7
Pozostali
0,0
0,0
0,0
Odbiorcy hurtowi
0,0
0,0
0,0
ogółem
Gospodarstwa
domowe
ogółem
w tym
ogrzewacze
mieszkań
Sprzedaż paliwa
gazowego
Źródło: Górnośląski Odział Obrotu Gazem Zabrzu.
Tabela 38 Ilość użytkowników paliwa gazowego w mieście Bukowno [szt], stan na 31.XII.2011 r.
Wyszczególnienie w latach
ogółem
Gospodar
stwa domowe
Ilość
użytkowników
ogółem
w tym
ogrzewacze
mieszkań
Przemysł
2009
2010
2011
2 708,0
2 735,0
2 740,0
2 676,0
2 699,0
2 701,0
615,0
628,0
638,0
3,0
10,0
11,0
63
Handel
5,0
5,0
6,0
Usługi
24,0
21,0
22,0
Pozostali
0,0
0,0
0,0
Odbiorcy hurtowi
0,0
0,0
0,0
Źródło: Górnośląski Odział Obrotu Gazem Zabrzu.
Największymi odbiorcami gazu w gminie są zakłady przemysłowe.
4.3.3
Kierunki rozwoju
Plany inwestycyjne przedstawione przez Górnośląską Spółkę Gazownictwa Sp. z o.o. obejmują
zwiększenie efektywności wykorzystania obecnej sieci gazowej na terenie gminy Bukowno, a źródłem
rozbudowy przyszłych sieci może być istniejąca sieć gazowa. Decyzja o dalszej rozbudowie sieci
gazowej na przedmiotowym terenie może zostać podjęta po zbadaniu zainteresowania potencjalnych
odbiorców gazu, oraz po wykonaniu analizy technicznej i ekonomicznej.
Poniżej przedstawiono informacje dotyczące planów przedsiębiorstwa w formie tabelarycznej.
Tabela 39 Planowane zadania inwestycyjne sieci gazowniczej w Gminie Bukowno.
Nazwa zadania inwestycyjnego
Gazociągi
Bukowno w rejonie ul. Puza etap I
Miasto/Gmina
Bukowno
Zakres rzeczowy
DN 200 CN 6,3 MPa L=952m
Rok rozpoczęcia inwestycji
2012
Nakłady – wartość zadania [tys.zł]
1292,3
Nakłady – plan 2012 [tys.zł]
592,3
Nakłady ‐ Plan 2013 [tys. zł]
700
Spodziewane efekty wynikające z realizacji
zwiększenie bezpieczeństwa dystrybucji gazu
Źródło: GSG Sp. z o.o. Oddział Gazowniczy w Zabrzu.
Podobnie jak w przypadku energii elektrycznej przyszłe zapotrzebowanie na gaz w gminie i możliwości
przyłączeniowe nowych odbiorców będą uzależnione od ilości nowych przedsiębiorców
przemysłowych oraz rodzaju ich działalności gospodarczej i ostateczna decyzja dotyczące przyłączenia
64
nowych odbiorców będzie zależeć od dystrybutora sieci gazowej i uzależniona będzie od możliwości
technicznych i ekonomicznych przedsięwzięcia.
4.3.4
Gazownictwo na terenie zakładu ZGH Bolesław
Stan istniejący
Na terenie zakładu ZGH Bolesław znajdują się sieci gazowe o niskim i średnim ciśnieniu. Łączna ich
długość wynosi 900m, z czego większość – 600m to sieci o średnim ciśnieniu. Do sieci podłączonych
jest pięć sztuk przyłączy o długości 300 mb. Stan techniczny sieci gazowej oceniono w 70% jako dobry,
pozostała część jako średni. Ilość stacji redukcyjnych/redukcyjno pomiarowych oraz ich
charakterystykę, przedstawiono w tabeli poniżej.
Tabela 40. Ilość stacji redukcyjnych/ redukcyjno pomiarowych:
Ilość [sztuk]
Ciśnienie [Mpa/MPa]
Przepustowość
Miejscowość
Obsługiwany
obszar
Bukowno
Bukowno ZGH
„Bolesław” S.A.
3
[m /h]
3
0,5/0,02
2000
Plany inwestycyjne przedsiębiorstwa
W tabeli poniższej zestawiono planowane na kolejne lata, długości nowych sieci na terenie zakładu
ZGH Bolesław. Kolejne zestawienie ‐ tabela 38. przedstawia ilość nowych przyłączy dla lat 2012‐2016,
2017‐2021 oraz 2022‐2030.
Tabela 41. Długość nowej sieci na terenie zakładu ZGH Bolesław.
Rodzaj sieci
Okres
2012‐2016
2017‐2021
2022‐2030
niskie
100[m]
100[m]
100[m]
średnie
500[m]
200[m]
200[m]
65
Tabela 42. Ilość nowych przyłączy.
Okres
2012‐2016
Przyłącza
2 [szt]
2017‐2021
100 [m]
2 [szt]
2022‐2030
80 [m]
2 [szt]
120 [m]
Na lata 2012‐2016, zakład zaplanował jedną nową stację redukcyjno pomiarową o ciśnieniu
0,5/0,02[MPa/MPa] i przepustowości 1000 [m3/h]. Nowa stacja będzie obsługiwać obszar Bukowna.
Na lata 2017‐2021 również została zaplanowana jedna, nowa stacja redukcyjno pomiarowa o tym
samym ciśnieniu, lecz o większej przepustowości ‐ 1500[m3/h]. Stacja ta również będzie obsługiwać
obszar Bukowna.
Zakład przewiduje modernizację sieci gazowniczej, gdzie w okresie:
•
2012‐2016 ‐ 100m sieci o niskim ciśnieniu; 300m o średnim ciśnieniu
•
2017‐2021 ‐ 150m sieci o niskim ciśnieniu; 400m sieci o średnim ciśnieniu
•
2022‐2030 ‐ 100m sieci o niskim ciśnieniu; 250m sieci o średnim ciśnieniu
Modernizacji zostaną poddane także przyłącza (co przedstawia tabelka poniżej), jak również stacje
redukcyjne.
Tabela 43. Ilość modernizowanych przyłączy.
Okres
2012‐2016
Przyłącza
2 [szt]
2017‐2021
60 [m]
3 [szt]
2022‐2030
140 [m]
2 [szt]
100[m]
Tabela 44. Ilość modernizowanych stacji redukcyjnych.
Lata 2012‐2016
Ilość [sztuk]
Ciśnienie [Mpa/MPa]
Przepustowość
Miejscowość
Obsługiwany
obszar
Bukowno
Bukowno
[m3/h]
1
0,5/0,02
150
66
Lata 2017‐2021
1
0,5/0,02
1500
Bukowno
Bukowno
Bukowno
Bukowno
Lata 2022‐2030
1
0,5/0,02
350
Roczne zużycie gazu w 2011 roku wyniosło 5200 tys. m3. Planowane roczne zużycie gazu, przedstawia
się następująco:
•
2012‐2016 – 7000 [tys. m3/rok]
•
2017‐2021‐ 9000 [tys. m3/rok]
•
2022‐2030 – 10000 [tys. m3/rok]
67
4.4. Zasoby energii odnawialnej
Energia ze źródeł odnawialnych oznacza energię pochodzącą z naturalnych powtarzających się
procesów przyrodniczych, uzyskiwaną z odnawialnych niekopalnych źródeł energii (energia: wody,
wiatru, promieniowania słonecznego, geotermalna, fal, prądów i pływów morskich, oraz energia
wytwarzana z biomasy stałej, biogazu i biopaliw ciekłych). W warunkach krajowych energia ze źródeł
odnawialnych obejmuje energię z bezpośredniego wykorzystania promieniowania słonecznego, wiatru,
zasobów geotermalnych (z wnętrza Ziemi), wodnych oraz energię wytworzoną z biomasy stałej,
biogazu i biopaliw ciekłych.
Odnawialne źródła energii (OZE) stanowią alternatywę dla tradycyjnych pierwotnych nieodnawialnych
nośników energii (paliw kopalnych). Ich zasoby uzupełniają się w naturalnych procesach, co
praktycznie pozwala traktować je jako niewyczerpalne. Ponadto pozyskiwanie energii z tych źródeł
jest, w porównaniu do źródeł tradycyjnych (kopalnych), bardziej przyjazne środowisku naturalnemu.
Wykres 6 Ranking atrakcyjności inwestycyjnej województw w zakresie energetyki odnawialnej
Źródło:www.ieo.pl
4.4.1
Strategia rozwoju energetyki odnawialnej w Polsce
Początki tworzenia się rynku energetycznego w Polsce związanego z wykorzystywaniem energii z
odnawialnych źródeł datuje się na lata 90.
Od tamtej pory obserwuje się rosnący popyt na OZE na rynku energetycznym i coraz większe
zainteresowanie inwestorów tym sektorem gospodarki. Konieczność spełnienia obowiązków zawartych
w porozumieniach międzynarodowych, a w szczególności obowiązek dostosowania się do jasno
określonych kierunków polityki pro‐energetycznej UE spowodowały wprowadzenie nowych regulacji
prawnych, mających na celu usprawnienie i przyspieszenie możliwości wykorzystania potencjału OZE, a
także ułatwienia dostępu oraz zwiększenia jego konkurencyjności.
68
W polskim prawie regulacje zakresu wykorzystywania i zastosowania OZE można znaleźć w wielu
aktach prawnych. Podstawowym aktem regulującym powyższą kwestię jest ustawa z dnia 10 kwietnia
1997 r. ‐ Prawo energetyczne. Ustawodawca w art. 3 pkt. 20 podjął się skonstruowania definicji pojęcia
OZE, jako: "źródła wykorzystującego, w procesie przetwarzania, energię wiatru, promieniowania
słonecznego, geotermalną, fal, prądów i pływów morskich, spadki rzek oraz energię pozyskiwaną z
biomasy, biogazu wysypiskowego, a także biogazu powstałego w procesach odprowadzania lub
oczyszczania ścieków albo rozkładu składowanych szczątek roślinnych i zwierzęcych".
Przepisy Prawa energetycznego nakładają na przedsiębiorstwa energetyczne, zajmujące się
wytwarzaniem energii elektrycznej lub jej obrotem, i równocześnie sprzedające tę energię odbiorcom
końcowym, obowiązek zakupu energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnych źródłach energii.
Wspomniany obowiązek nakazuje takim przedsiębiorstwom nabywać "energię elektryczną w
odnawialnych źródłach energii", czyli tzw. zielone certyfikaty i przedstawiać je do umorzenia albo
uiszczenia opłaty zastępczej. Powyższe obowiązki zostały skonkretyzowane w licznych
rozporządzeniach wykonawczych.
Aktualnie, udział ilościowy sumy energii elektrycznej wynikającej ze świadectw pochodzenia, które
przedsiębiorstwo przedstawiło do umorzenia, lub uiszczona przez nie opłata zastępcza, w całkowitej
sprzedaży energii elektrycznej odbiorcom końcowym powinno wynosić nie mniej niż 10,4 % i będzie
wzrastać aż do poziomu 12,9 % w roku 2017. Jeżeli chodzi o główne cele i założenia polityki państwa w
zakresie OZE, warto zwrócić uwagę na opracowaną w 2000 roku przez Ministerstwo Środowiska
Strategię Rozwoju Energetyki Odnawialnej.
Dokument ten stanowił realizację obowiązku wynikającego z rezolucji sejmu RP z 1999 r. w sprawie
wzrostu wykorzystywania energii ze źródeł odnawialnych. Podstawowym celem przyświecającym przy
tworzeniu tego dokumentu było wprowadzenie rozwiązań systemowych ułatwiających realizację
zobowiązań międzynarodowych wynikających z Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w
Sprawie Zmian Klimatu oraz Protokołu z Kioto. W Strategii udało się skonkretyzować i określić cele
sektora energetyki odnawialnej. Uznano, iż "wspieranie tych źródeł staje się coraz poważniejszym
wyzwaniem dla niemalże wszystkich państw świata".
Podkreślono również, iż rozwój mechanizmów wspierających odzyskiwanie energii z
niekonwencjonalnych źródeł jest istotnym czynnikiem mającym wpływ na kształtowanie
zrównoważonego rozwoju, a także realizację jednego z głównych postulatów konwencji ‐ redukcji
emisji gazów cieplarnianych. Dokument ten stał się podstawą do wyznaczenia celu 7,5 % udziału
energii z OZE w bilansie zużycia energii pierwotnej w 2010 w Polsce oraz 7,5 % udziału zielonej energii
elektrycznej w bilansie produkcji energii elektrycznej, co stało się także krajowym celem dla Polski na
2010 r. w dyrektywie UE o promocji produkcji energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych
(równoważnik 10,4 % w obowiązku nałożonym Prawem energetycznym na sprzedawców energii
elektrycznej).
Ostatnim opracowaniem Ministerstwa Gospodarki traktującym również o celach stawianych polskiej
energetyce odnawialnej, w szczególności o rozwoju wykorzystania odnawialnych źródeł energii w
Polsce oraz ich znaczeniu w kontekście kształtowania bezpieczeństwa energetycznego i
zrównoważonego rozwoju, jest przygotowana w 2008 roku "Polityka energetyczna Polski do 2030 r."
69
Zgodnie z projektem, głównymi celami mającymi znaczenie dla rozwoju zielonej energetyki jest wzrost
udziału wykorzystywanej energii pochodzącej z OZE w całkowitym zużyciu energii do 15 % w 2010 i 20
% w 2030 roku, a także ograniczenie eksploatacji lasów w celu pozyskiwania biomasy i zrównoważone
wykorzystania obszarów rolniczych. Powyższy dokument kładzie nacisk na rozwój wykorzystania
biopaliw na rynku paliw transportowych w ramach "Wieloletniego programu promocji biopaliw i
innych paliw odnawialnych w transporcie na lata 2008 ‐ 2014".
Zgodnie z ustalonym w projekcie planem, udział biopaliw na rynku paliw transportowych w 2020 roku
powinien wynieść 10 %. Należy mieć również na uwadze, że Polska, jako kraj członkowski UE
obowiązana jest implementować do swojego porządku prawnego dyrektywy unijne, co dotyczy także
regulacji odnoszących się do sektora energetyki odnawialnej. Większość wprowadzanych ostatnio
zmian w prawie energetycznym związana jest z koniecznością dalszego dostosowania przepisów
krajowych do wymogów unijnych, a w szczególności do licznych dyrektyw UE w tym zakresie.
W tym miejscu warto zwrócić uwagę na dwie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady: dyrektywę
Nr 2001/77/WE z dnia 27 września 2001 r. w sprawie promocji na rynku wewnętrznym energii
elektrycznej produkowanej z odnawialnych źródeł energii oraz niedawno opublikowaną dyrektywę Nr
2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r., zmieniającej i w następstwie uchylającej dyrektywy
2001/77/WE oraz 2003/30/WE. Ten ostatni dokument aktualizuje m.in. kwestię obowiązkowych celów
i środków krajowych w zakresie stosowania energii ze źródeł odnawialnych w 2020 r.
Podstawowym jego założeniem jest osiągnięcie 20% udziału energii ze źródeł odnawialnych w
końcowym zużyciu energii brutto we Wspólnocie w 2020 r. Dyrektywa 2009/28/WE określa także tzw.
"cele łatwiejszego osiągnięcia" oparte na promowaniu i zachęcaniu do wprowadzania zasad służących
wydajności i oszczędności energetycznej. Poza powyższymi dyrektywami powstało szereg dyrektyw
"pomocniczych" o uzupełniającym dla energetyki odnawialnej charakterze, na przykład dyrektywa
2003/54/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 czerwca 2003 r. dotycząca wspólnych zasad
rynku wewnętrznego energii elektrycznej. Jest to dyrektywa uzupełniającą, służąca wprowadzeniu
jednolitych zasad dla podmiotów wytwarzających energię elektryczną ograniczających możliwość
dominacji jednego podmiotu na rynku wewnętrznym. Wśród dyrektyw regulujących OZE warta uwagi
jest również dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 8 maja 2003 r. w sprawie wspierania
użycia w transporcie biopaliw lub innych paliw odnawialnych postulująca wprowadzenie w sektorze
transportu możliwości użycia alternatywnych paliw takich, jak biopaliwa, a także dyrektywa Rady z dnia
27 października 2003 r. w sprawie restrukturyzacji wspólnotowych przepisów ramowych dotyczących
opodatkowania produktów energetycznych i energii elektrycznej regulująca kwestie ujednolicenia
podatków, zmniejszenia uzależnienia energetycznego Państw Członkowskich od krajów spoza UE, a
także zwiększenia konkurencyjności rynku energetycznego wewnątrz UE.
Ostatnie propozycje modyfikacji przepisów w zakresie OZE wprowadziła Komisja Europejska 23
stycznia 2008 r. przyjmując projekt dyrektywy w sprawie promocji rozwoju energetyki odnawialnej
wprowadzająca nowe wymagania odnośnie poziomu wykorzystywania energii w OZE. Znaczącym
dokumentem, mającym również związek z wypełnieniem celów Protokołu z Kioto jest "Zielona Księga,
Europejska strategia na rzecz zrównoważonej, konkurencyjnej i bezpiecznej energii", z dnia 8 marca
2006. W akcie tym wymieniono sześć najważniejszych dziedzin mających szczególne znaczenie dla OZE,
w szczególności "zróżnicowanie form energii", czyli podejmowanie działań mających na celu
wspieranie klimatu poprzez różnorodność źródeł energii, "zróżnicowany rozwój", a także "innowacje
70
źródeł energii przyjaznych dla środowiska, które jednocześnie umożliwiłyby ograniczenie kosztów
eksploatacyjnych.
Tak zwaną "kropkę nad "i" w zakresie celów stawianych unijnej polityce energetycznej postawił ostatni
szczyt przywódców państw członkowskich, na którym doszło do uzgodnienia podstawowych założeń
tej polityki. Do 2020 roku wszystkie kraje Unii Europejskiej muszą razem spełnić założenia tzw. pakietu
energetycznego 3 x 20. Te cele to:
a) zmniejszenie emisji CO2 o 20%,
b) zwiększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych do 20%,
c) zwiększenie efektywności energetycznej o 20% do 2020 roku.
Nie ulega wątpliwości, że jest to niezwykle ambitne i wygórowane zadanie, szczególnie w stosunku do
Polski, jednakże według wielu opinii eksperckich możliwe do zrealizowania. Należy mieć na uwadze, że
obecne regulacje rynku energetyki odnawialnej wymagają zmian. Istnieje szereg barier w szczególności
o charakterze prawnym i ekonomicznym ograniczających rozwój energetyki wykorzystującej
odnawialne źródła energii. Do najczęściej podnoszonych i eksponowanych problemów zaliczyć należy
kwestie związane z obecnym stanem infrastruktury energetycznej, koniecznością jej modernizacji, a
także problemy związane z przyłączaniem do sieci nowych podmiotów wytwarzających energię z OZE.
W środowisku przedsiębiorców zainteresowanych inwestowaniem w projekty wykorzystujące OZE
wskazuje się głownie na problemy związane z uzyskaniem warunków przyłączenia do sieci, wynikające
również z braku jasnych i precyzyjnych przepisów w tym zakresie.
4.4.2
Energia wodna
Potencjał teoretyczny energii wodnej zależny jest od dwóch czynników: spadu i przepływu. Przepływy
ze względu na dużą zmienność w czasie muszą być przyjęte na podstawie wieloletnich obserwacji dla
przeciętnego roku przy średnich warunkach hydrologicznych. Spad określany jest, jako iloczyn spadku i
długości na danym odcinku rzeki. Rzeczywiste możliwości wykorzystania zasobów wodnych są znacznie
mniejsze. Związane jest to z wieloma ograniczeniami i stratami:
•
•
•
•
•
•
nierównomierność naturalnych przepływów w czasie,
naturalna zmienność spadów,
istniejące warunki terenowe (zabudowa),
bezzwrotny pobór wody dla celów nie energetycznych,
zmienność spadu wynikająca z gospodarki wodnej w zbiornikach,
konieczność zapewnienia minimalnego przepływu wody w korycie rzeki poza elektrownią.
Energetyka wodna wykorzystuje energię wód płynących lub stojących (zbiorniki wodne). Jest to
energia odnawialna i uważna jako „czysta”, ponieważ jej produkcja nie wiąże się z emisją do atmosfery
szkodliwych substancji gazowych (CO2, SO2). Każdy milion kilowatogodzin (kWh) energii
wyprodukowanej w elektrowni wodnej zmniejsza zanieczyszczenie środowiska o około 15 Mg
związków siarki, 5 Mg związków azotu, 1500 Mg związków węgla, 160 Mg żużli i popiołów. Jak więc
widać wykorzystanie energii wodnej sprzyja ochronie środowiska, a zwłaszcza ochronie powietrza
atmosferycznego. Istotną zaletą elektrowni wodnej jest możliwość jej szybkiego wyłączenia lub
włączenia do sieci energetycznej. Obecnie Polska wykorzystuje swoje zasoby hydroenergetyczne
jedynie w 12%, co stanowi 7,3% mocy zainstalowanej w krajowym systemie energetycznym.
71
Wykres 7 Produkcja energii elektrycznej z elektrowni wodnych w Polsce.
Źródło: Statistical Rewiev: BP
W Małopolsce do produkcji energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych wykorzystuje się głównie
energię rzek. W Małopolsce małe elektrownie wodne działają m.in. na terenie gminy Zakopane,
Myślenice, Nowy Targ (Waksmund), Zawoi oraz Kraków.
72
Rysunek 8. Baza danych przedsięwzięć hydroenergetycznych w obszarze działania RZGW w Krakowie.
Na terenie gminy w chwili obecnej nie wykorzystuje się potencjału energetycznego spadku wody
– brak lokalizacji małych elektrowni wodnych, brak również budowli piętrzących możliwych do
wykorzystania energetycznego. Podstawowe informacje o zasobach wód powierzchniowych
zamieszczono w podrozdziale 3.3.4
4.4.3
Energia wiatru
Elektrownie wiatrowe wykorzystują moc wiatru w zakresie jego prędkości od 4 do 25 m/s. Przy
prędkości wiatru mniejszej od 4 m/s moc wiatru jest niewielka, a przy prędkościach powyżej 25 m/s
ze względów bezpieczeństwa elektrownia jest zatrzymywana.
Realny potencjał ekonomiczny energetyki wiatrowej wynosi 445 PJ (z czego na lądzie 337 PJ, zaś na
morzu – 67 PJ). W ostatnim dziesięcioleciu wartość zainstalowanej mocy w elektrowniach
wiatrowych bardzo szybko wzrastała.
73
Wykres 8 . Moc zainstalowana w elektrowniach wiatrowych w Polsce
Źródło: Statistical Rewiev: BP
Rysunek 9. Strefy energetyczne wiatru w Polsce.
74
Rynek małych elektrowni wiatrowych w Polsce w 2010 r.
Pomimo niewielkiej skali rozwoju rynku małej energetyki wiatrowej (MEW) w Polsce, zidentyfikowano
142 firmy działające w tym sektorze. Ponad połowa tych firm prowadzi jednocześnie działalność
dystrybucyjną, instalacyjną i serwis urządzeń (rys. 1). Oprócz tego na rynku działa ok. 10 producentów
MEW. Jednak w praktyce tylko 4 producentów ma na tyle dopracowany produkt by wykonywać go
seryjnie, pozostałych 3 producentów wykonuje MEW na zamówienie po kilka sztuk rocznie – głównie
turbiny o małej mocy i pionowej osi obrotu oraz 3 producentów samych tylko generatorów. Ponadto
funkcjonują na polskim rynku producenci masztów, inwerterów i regulatorów napięcia. W badaniu
sektora MEW pojawiło się również 5 nowych producentów MEW, którzy mają swój produkt w fazie
prototypu i planują rozpocząć produkcję w drugiej połowie 2011 roku.
Z analiz statystycznych sektora MEW wynika, że do końca 2010 roku zainstalowano w Polsce
małe turbiny wiatrowej o sumarycznej mocy ok. 7MW, w tym w sieci elektroenergetycznej
działało 25 sztuk turbin wiatrowych o sumarycznej mocy zainstalowanej: 1,77MW. Świadczy to
o tym, że rynek producentów małych turbin wiatrowych jest jeszcze w początkowej fazie
rozwoju. Większość produkowanych turbin to rozwiązania o poziomej osi obrotu, natomiast
skala produkcji to kilkadziesiąt sztuk rocznie.
Tabela 45. Krajowa produkcja małych turbin wiatrowych
Źródło: Insytut Energii Odnawialnej
Województwo małopolskie zlokalizowane jest w strefie niekorzystnej, o małych zasobach
energetycznych wiatru. Jednakże na terenach o bogatej rzeźbie terenu, a taka występuje
w południowej części województwa, istnieją lokalne strefy, w których wiatry mają korzystne własności
energetyczne. Lokalne warunki klimatyczne i terenowe, sprzyjające rozwojowi energetyki wiatrowej
występują m.in. na Przysłopiu w Zawoi oraz na terenie gminy Rytro (powiat nowosądecki).
Dla oceny zasobów wiatru posłużono się użyteczną energią wiatru. Dane dotyczące czasowo
przestrzennej struktury wiatru podano dla Krakowa i Katowic (Bukowno leży w jednakowej odległości
od obu miast) i przyjęto, że są one reprezentatywne również dla gminy Bukowno.
Energia użyteczna wiatru na wysokości 10 i 30 metrów nad powierzchnią gruntu dla terenu
o klasie szorstkości „0” uzyskiwana z 1 m2 skrzydeł siłowni w ciągu roku dla okolic Krakowa
wynosi:
H = 10 m. 403,4 kWh,
75
H = 30 m. 661,2 kWh,
dla Katowic:
H = 10 m. 331,6 kWh,
H = 30 m. 543,5 kWh,
Dane te pozwalają gminę Bukowno umieścić w strefie IV – niekorzystnej pod względem możliwości
wykorzystania energii wiatrowej. Obecnie na terenie gminy Bukowno jak i całego powiatu olkuskiego
nie ma elektrowni wiatrowych.
4.4.4
Energia słoneczna
Słońce jest niewyczerpalnym źródłem energii, którego ilość docierająca do powierzchni Ziemi w ciągu
roku jest wielokrotnie większa niż zbilansowane wszystkie zasoby energii odnawialnej i nieodnawialnej
zgromadzonej na Ziemi. Jest powszechnie dostępnym, całkowicie ekologicznym (bez emisyjnym)
i najbardziej naturalnym z dostępnych źródeł energii. Daje różnorodne możliwości i sposoby
praktycznego jej wykorzystania.
W Polsce generalnie istnieją dobre warunki do wykorzystania energii promieniowania słonecznego
przy dostosowaniu typu systemów i właściwości urządzeń wykorzystujących tą energię do charakteru,
struktury i rozkładu w czasie promieniowania słonecznego. Największe szanse rozwoju w krótkim
okresie mają technologie konwersji termicznej energii promieniowania słonecznego, oparte na
wykorzystaniu kolektorów słonecznych. Z punktu widzenia wykorzystania energii promieniowania
słonecznego w kolektorach płaskich najistotniejszymi parametrami są roczne wartości nasłonecznienia
(insolacji) – wyrażające ilość energii słonecznej padającej na jednostkę powierzchni płaszczyzny
w określonym czasie. Roczna gęstość promieniowania słonecznego w Polsce na płaszczyznę poziomą
waha się w granicach 950 – 1250 kWh/m2, natomiast średnie usłonecznienie wynosi 1600 godzin na
rok. Warunki meteorologiczne charakteryzują się bardzo nierównym rozkładem promieniowania
słonecznego w cyklu rocznym. Około 80% całkowitej rocznej sumy nasłonecznienia przypada na sześć
miesięcy sezonu wiosenno‐letniego, od początku kwietnia do końca września, przy czym czas operacji
słonecznej w lecie wydłuża się do 16 godz./dzień, natomiast w zimie skraca się do 8 godzin dziennie.
76
Rysunek 10 . Rejonizacja średniorocznych sum promieniowania słonecznego całkowitego padającego na
jednostkę powierzchni poziomej w kWh/m2/rok.
Zasoby energii słonecznej w Polsce charakteryzują się przede wszystkim bardzo nierównomiernym
rozkładem czasowym w cyklu roboczym. 80% całkowitej rocznej sumy nasłonecznienia przypada na
półrocze wiosenno‐ ‐letnie, od początku kwietnia do końca września. Najbardziej uprzywilejowanym
rejonem Polski pod względem napromieniowania słonecznego jest południowa część Polski, tj. około
50% powierzchni kraju, uzyskuje napromieniowanie rzędu 1022‐1048 kWh/ m2/rok, a południowa,
wschodnia i północna część Polski – 1000 kWh m2/rok i mniej. Największa liczba kolektorów
słonecznych instalowana jest w województwach śląskim, małopolskim oraz podkarpacikim. Tam też
zlokalizowane są największe krajowe firmy produkujące instalacje słoneczne. Najmniejszy w skali roku
dopływ energii obserwuje się w rejonie Śląska oraz w obszarze znajdującym się na styku Czech,
Niemiec i Polski, do niedawna nazywanym „Czarnym Trójkątem”, z uwagi na wysokie zanieczyszczenie
powietrza. Do obszarów słabo nasłonecznionych należy rejon północy obejmujący pas wybrzeża z
wyjątkiem Wybrzeża Zachodniego. W skali roku północne krańce Polski otrzymują o około 9% mniej
energii słonecznej niż południowe.
W rzeczywistych warunkach terenowych, wskutek lokalnego zanieczyszczenia atmosfery
i występowania przeszkód terenowych, rzeczywiste warunki nasłonecznienia mogą odbiegać od
podanych. Innym parametrem, decydującym o możliwościach wykorzystania energii promieniowania
słonecznego w kolektorach są średnioroczne sumy promieniowania słonecznego.
77
Tabela 46. Potencjalna energia użyteczna w kWh/m2/rok w wyróżnionych rejonach Polski.
Rok
(I‐XII)
Półrocze letnie
(IV‐IX)
Sezon letni
(VI‐VIII)
Półrocze zimowe
(X‐III)
Pas nadmorski
1076
881
497
195
Wschodnia część Polski
1081
821
461
260
Centralna część Polski
985
785
449
200
Zachodnia część Polski z górnym dorzeczem
Odry
985
785
438
204
Południowa część polski
962
682
373
280
Południowo‐zachodnia część Polski
obejmująca obszar Sudetów
950
712
393
238
Rejon
Dla oszacowania lokalnych zasobów energii słonecznej niezbędne są pomiary nasłonecznienia
powierzchni ziemi. Energię możliwą do pozyskania od promieniowania słonecznego charakteryzuje
nierównomierność rozkładu na tle całego roku. Aby temu zapobiec najkorzystniejsze byłoby
zastosowanie dwóch źródeł jednocześnie. Skutkowałoby to uzupełnianiem się uzyskanej mocy. I tak
latem, przy słabiej wiejących wiatrach braki mocy mogłyby uzupełniać fotoogniwa, zimą natomiast
odwrotnie.
Tabela 47. Pozyskanie energii promieniowania słonecznego w latach 2002‐2010 [TJ]
Wyszczególnienie
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Energia
promieniowania
0,6
0,9
3,6
6,3
10,6
15,0
54,0
83,4
100,0
Zużycie końcowe
(finalne) z tego:
‐
‐
‐
‐
10,6
15,0
54,0
83,4
100,0
Handel i usługi
‐
‐
‐
‐
10,6
15,0
54,0
83,4
100,0
Źródło: Źródło: Energia ze źródeł odnawialnych: GUS
Pozyskana energia promieniowania słonecznego jest całkowicie zużywana w sektorze handlu i usług.
78
Rysunek 11 Schemat typowego układu solarnego do podgrzewania CWU.
Współcześnie energia promieniowania słonecznego wykorzystywana jest do:
– wytwarzania ciepłej wody użytkowej (w kolektorach słonecznych)
– ogrzewania budynków systemem biernym (bez wymuszania obiegu nagrzanego powietrza,
wody lub innego nośnika)
– ogrzewania budynków systemem czynnym (z wymuszaniem obiegu nagrzanego nośnika)
– uzyskiwania energii elektrycznej bezpośrednio z ogniw fotoelektrycznych.
Energia promieniowania jest praktycznie nieograniczona i charakteryzuje się powszechną
dostępnością. Może być przetwarzana na energię elektryczną i w ciepło na potrzeby centralnego
ogrzewania oraz przygotowania ciepłej wody użytkowej. Poprzez wytwarzanie energii w kolektorach
słonecznych i w ogniwach słonecznych unika się powstawania odpadów i emisji szkodliwych dla
zdrowia oraz środowiska zanieczyszczeń, tj. gazów cieplarnianych, pyłów, tlenków siarki i azotu
i innych. Zmniejsza się także zależność od importowanych paliw kopalnych oraz obniża się koszty
obciążenia środowiska – powodowane przez transport paliw koplanych. Jest to źródło czystej energii
wytwarzanej przy bardzo niskich kosztach. Obsługa sprowadza się do okresowych przeglądów
i napraw oraz czyszczenia powierzchni szklanych. Sysytemy solarne mogą funkcjonować niezależnie od
sieci ciepłowniczej oraz elektroenergetycznej. Wraz z rozwojem i popularyzacją technologii energetyki
słonecznej maleje cena rynkowa instalacji słonecznych, a jednocześnie wzrasta ich efektywność.
Obecnie energia słoneczna wykorzystywana jest głównie jako źródło ciepła poprzez instalacje
kolektorów słonecznych ogrzewających powietrze lub wodę. W 2010 roku łączna moc zainstalowana w
kolektorach słonecznych w Polsce wyniosła 459 MWt, a w ogniwach fotowoltaicznych 1,4 MWe. Dla
porównania w Niemczech, gdzie warunki nasłoneczniania są podobne, moc zainstalowana to
odpowiednio 9700 MWt i 9800 MWe. Od wielu lat rosnącą popularnością cieszy się w Polsce cieplna
energetyka słoneczna. W ostatnich latach systemtycznie zwiększa się rola Polski jako producenta
i eksportera kolektorów słonecznych. W 2009 roku eksportowano aż 50 % produkowanych instalcji.
Pod względem sprzedaży Polska znajduje się na 8 miejscu w Unii Europejskiej.
79
W roku 2009 sprzedaż kolektorów słonecznych w Polsce przekroczyła 144 tyś m², co stanowi wzrost
sprzedaży kolektorów słonecznych w stosunku do poprzedniego (bardzo dobrego) roku o ponad 11%.
Ogółem, na koniec 2009 roku powierzchnia zainstalowana wynosiła 510 tyś m2; dla porównania łączna
powierzchnia zainstalowana rok temu wyniosła 365 tyś m². W 2010 roku powierzchnia kolektorów
zainstalowanych w kraju osiągnęła 656 tys.m2, z czego ponad 70 % jest wykorzystywane na potrzeby
ogrzewania ciepłej wody w budynkach mieszkalnych. Tempo wzrostu sektora energetyki słonecznej
termicznej wyniosło w 2009 roku 39% i należało do najwyższych w zestawieniu z innymi sektorami
energii odnawialnej. Największa liczba kolektorów słonecznych instalowana jest w województwach
śląskim, małopolskim oraz podkarpacikim. Tam też zlokalizowane są największe krajowe firmy
produkujące instalacje słoneczne.
Wykres 9 Sprzedaż kolektrów płaskich i próżniowych w latach 2005‐2009
Źródło: Instytut Energetyki Odnawialnej
Kolektory słoneczne najefektywniej działają latem, kiedy mamy najwięcej słonecznych dni. Wówczas
mogą one zapewnić zapotrzebowanie na ciepłą wodę nawet w 100 %.
80
Wykres 10 Stopień wykorzystania energii słonecznej w Polsce w poszczególnych miesiącach.
Źródło: Gaspol.
Rysunek 12. Potencjał energetyki odnawialnej w poszczególnych województwach
Źródło:www.ieo.pl
Potencjał Odawialnych Źródeł Energii w województwie małopolskim jest niski w stosunku do innych
województw. Największy potencjał alternatywnych źródeł energii w Małopolsce ma energetyka
słoneczna.
81
Ze względów ekonomicznych, kolektory instalowane są najczęściej w budynkach użyteczności
publicznej oraz w indywidualnych gospodarstwach domowych na prywatnych posesjach. Jednym
z przykładów realizacji tego typu inwestycji na terenie Małopolski jest zainstalowanie kolektorów
słonecznych w budynku Samodzielnego Publicznego Zakładu Lecznictwa Otwartego (SPZLO)
w Wieliczce. Przedsięwzięcie to polegało na termomodernizacji budynku oraz modernizacji instalacji
c.w.u. z zastosowaniem kolektorów słonecznych. Efektem przeprowadzonych prac ma być
zmniejszenie zużycia energii cieplnej. Innym ciekawym przykładem jest kryta pływalnia w Proszówkach
(gmina Bochnia) gdzie zainstalowano 106 kolektorów słonecznych czy Zespół Szkół w Łętowni na
terenie gminy Jordanów, na terenie którego zamontowano 24 kolektory słoneczne.
W gminie Bukowno, tak jak w całym powiecie olkuskim zasoby energii słonecznej sa wystarczajace do
ogrzania wody użytkowej w okresie letnim oraz w 50 ‐ 60 % w okresie wiosenno – jesiennym.
W gminie Bukowno proponuje się wykorzystywać płaskie kolektory słoneczne, a także systemy
pasywne w budownictwie. Kolektory słoneczne mogą wytwarzać ciepło przez cały rok. W okresie od
wiosny do jesieni mogę nawet całkowicie zaspokoić zapotrzebowanie na ciepłą wodę użytkową,
natomiast zimą mogą służyć do jej wstępnego podgrzania.
4.4.5
Energia geotermalna
Energia geotermalna w Polsce jest konkurencyjna pod względem ekologicznym i ekonomicznym
w stosunku do pozostałych źródeł energii. Energia ta, możliwa w najbliższej perspektywie do
pozyskania dla celów praktycznych ( głównie w ciepłownictwie ) zgromadzona jest w gorących suchych
skałach, parach wodnych i wodach wypełniających porowate skały. W Polsce wody takie występują na
ogół na głębokościach od 700 do 3000 m i mają temperaturę od 20 do 100 stopni C. Największym
problemem są obecnie wysokie koszty odwiertów.
Polska posiada stosunkowo duże zasoby energii geotermalnej, możliwe do wykorzystania dla celów
grzewczych. Całkowicie realne jest udostępnie w Polsce zasobów wód geotermalnych stosunkowo
wysokich temperaturach i wydajnościach. Ich eksploatacja i wykorzystanie jest możliwe na dużych
obszarach Niżu Polskiego, na obszarze Karpaat i zapadliska pprzedkarpackiego, w obrębie aglomeracji
miejskich oraz w większych ośrodkach gminnych. W obszarach tych istnieją warunki geologiczne
pozwalające na udokumentowanie eksploatacyjnych zasobów wód geotermalnych na stosunkowo
niewielkich głębokościach, od 1500‐ 2500 m. Na przestrzeni lat obserwuje się w Polsce generalnie
wzrost wykorzystania energii geotermalnej w ciepłownictwie, co wynika z oddawania do użytku
kolejnych ciepłowni geotermalnych, wzrostu pozyskania ciepła oraz budowy innych instalacji: według
danych GUS (Berent‐Kowalska i in. 2010) w 2001 r. pozyskanie energii geotermalnej wyniosło 120 TJ,
podczas gdy w 2009 r. kształtowało się na poziomie 600 TJ, a energia geotermalna służyła głównie do
zaspokojenia zapotrzebowania na ciepło gospodarstw domowych (ok. 80%), a na podmioty z sektora
handlu i usług przypadało około 20%.
W 2011 r. wody i energia geotermalna były stosowane w lecznictwie, ciepłownictwie, a także w kilku
kąpieliskach i ośrodkach rekreacyjnych otwartych w ostatnich latach. Działalność z tym związaną
prowadzono w ośmiu uzdrowiskach, czterech ciepłowniach geotermalnych, ośmiu ośrodkach
rekreacyjnych i kąpieliskach (ósmy ośrodek rekreacyjny otwarto w czerwcu 2011 r. w Białce
Tatrzańskiej). Ciepło przypowierzchniowych partii górotworu i wód płytkich poziomów było
wykorzystywane dzięki pompom ciepła, które w Polsce cechuje na razie umiarkowany rozwój
w porównaniu z wieloma innymi krajami.
82
Podziemne wody geotermalne, jako czysty ekologicznie nośnik energii, mogą odegrać ważną rolę
w wielu regionach Polski, w tym również na terenie Małopolski. Szczególnie cenne może być
wykorzystanie energii geotermalnej na obszarach o unikatowych walorach przyrodniczych, w parkach
narodowych i krajobrazowych oraz w miastach, w których zanieczyszczenie gazowo‐pyłowe jest
szczególnie uciążliwe wskutek spalania tradycyjnych nośników energii. Małopolska jest właśnie
typowym przykładem takiego obszaru. Pierwsze prace dotyczące warunków występowania
i możliwości wykorzystania wód geotermalnych na obszarze Małopolski związane były z rejonem
Podhala, gdzie stwierdzono szczególnie korzystne warunki hydrogeotermalne w podłożu niecki
podhalańskiej.
W województwie małopolskim od 1994 r. wykorzystuje się energię geotermalną. Pierwsza instalacja
powstała na terenie miejscowości Bańska Niżna, która w całości zasilana była ciepłem geotermalnym.
W tym miejscu należy wspomnieć o Przedsiębiorstwie Energetyki Cieplnej (PEC) Geotermia
Podhalańska, które wykorzystuje ciepło zawarte w wodach geotermalnych. Głównym celem PEC jest
dostarczanie odbiorcom czystego ekologicznie ciepła na potrzeby centralnego ogrzewania ogrzewania
i ciepłej wody użytkowej. System ciepłowniczy PEC Geotermia Podhalańska S.A. składa się z układu
geotermalnego, sieci ciepłowniczej i instalacji wewnętrznych odbiorców. Uzyskane ciepło jest
wykorzystywane na potrzeby ogrzewania budynków, przygotowania ciepłej wody użytkowej
i klimatyzacji. Poprzez sukcesywne pozyskiwanie nowych odbiorców ciepła, zmniejszeniu ulega emisja
substancji zanieczyszczają cych towarzyszących spalaniu paliw kopalnych. Wykorzystywanie wód
geotermalnych przyczynia się do poprawy stanu środowiska naturalnego na Podhalu, pomagając
zachować jego walory przyrodnicze, krajobrazowe i turystyczne. Typowym przykładem wykorzystania
wód geotermalnych na Podhalu są baseny geotermalne w Bańskiej Niżnej i na Polanie Szymoszkowej
w Zakopanem.
Gmina Bukowno leży w Przedkarpackim regionie geotermalnym. Potencjalne zasoby wód i zawartej
w nich energii cieplnej dla tego rejonu przedstawia tabela 47.
Tabela 48. Potencjalne zasoby energii cieplnej zawartej w wodach w rejonie Przedkarpackim
Nazwa
regionu
Obszar
[km2]
Formacje
geologiczne
Objętoś wód
geotermalnych
[km3]
Energia
Cieplna
[Mt.p.u.]
Objętość wód
Geotermalnych
[m3/km3]
Energia
cieplna
[tp.u./km2]
Przedkarpacki
16 00
Trias/jura/kreda/
trzeciorzęd
352
1 555
22 600 000
97 000
Bukowno
63,4
‐
1,4
6,2
90 400
97,8
Źródło: Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Miasta
Bukowna
Z analizy danych zawartych w tabeli wynika, że w granicach Bukowna znajdują się zasoby wód
geotermalnych, których wykorzystanie mogłoby znacznie zmienić warunki zaopatrzenia gminy
w energię cieplną.
83
4.4.6
Energia biomasy
W polskim prawodawstwie definicja biomasy została podana w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki,
Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30 maja 2003 r. w sprawie szczegółowego zakresu obowiązku zakupu
energii elektrycznej i ciepła z odnawialnych źródeł energii. „Biomasa” – substancje pochodzenia
roślinnego lub zwierzęcego, które ulegają biodegradacji, pochodzące z produktów, odpadów
i pozostałości z produkcji rolnej oraz leśnej, a także przemysłu przetwarzającego ich produkty, a także
inne części odpadów, które ulegają biodegradacji. Do biomasy wykorzystywanej na cele energetyczne
nie zalicza się odpadów drewna mogących zawierać organiczne związki chlorowcopochodne, metale
ciężkie lub związki tych metali powstałe w wyniku obróbki drewna z użyciem środków do konserwacji
lub powlekania. Zgodnie z Dyrektywą 2001/77/WE Parlamentu Europejskiego w sprawie promocji
elektryczności produkowanej ze źródeł odnawialnych podana została następująca definicja biomasy,
która oznacza biodegradowalną część produktów i odpadów oraz pozostałości z rolnictwa (włączając
w to substancje pochodzenia roślinnego i zwierzęcego), leśnictwa i pokrewnych przemysłów jak też
biodegradowalną część odpadów komunalnych i przemysłowych.
Wykorzystanie biomasy, do celów energetycznych następuje przez bezpośrednie spalanie drewna
i jego odpadów, słomy, odpadków produkcji roślinnej lub roślin energetycznych (specjalnego gatunku
wierzby oraz tzw. malwy pensylwańskiej itp.). Pod względem energetycznym 2 tony biomasy
równoważne jest 1 tonie węgla kamiennego.
W warunkach polskich, w najbliższej perspektywie można spodziewać się znacznego wzrostu
zainteresowania wykorzystaniem drewna i słomy, a naturalnym kierunkiem rozwoju ich wykorzystania
jest i będzie produkcja energii cieplnej. W dłuższej perspektywie przewiduje się wykorzystanie biopaliw
stałych w instalacjach wytwarzania ciepła i elektryczności w skojarzeniu (kogeneracja).
W latach 2001 – 2010 zmieniała się struktura zużycia biomasy. Coraz mniejszą część stanowiło zużycie
końcowe przy jednoczesnym zwiększaniu zużycia na wsad przemian.
Wykres 11 Struktura zużycia biomasy stałej w 2010r.
Źródło: Energia ze źródeł odnawialnych: GUS
Oceny potencjału biomasy na cele energetyczne dokonano w podziale na
1) Biomasę pochodzącą z plantacji roślin energetycznych.
2) Biomasę pochodzącą z produkcji rolnej.
3) Biomasę pochodzenia drzewnego
84
4) Substancje przetworzone – biogaz
1) Biomasę pochodzącą z plantacji roślin energetycznych.
Zakłada się, że w bliskiej przyszłości biomasa pochodząca z plantacji energetycznych stanowić będzie
najważniejsze źródło jej pozyskania. Ze względu na ograniczone możliwości wykorzystania drewna
opałowego z lasów, drewna odpadowego z przemysłu drzewnego czy słomy z produkcji rolnej, dla
osiągnięcia zamieszczonych wyżej wskaźników konieczne będzie wykorzystanie biomasy z plantacji
roślin energetycznych. Biorąc pod uwagę warunki klimatyczno – glebowe w małopolskim istnieje
możliwość uprawy wielu różnych gatunków roślin energetycznych, w tym najbardziej popularnych i
najlepiej znanych:
‐ wierzba wiciowa (salix viminalis),
‐ ślazowiec pensylwański, zwany malwą pensylwańską (sida hermaphrodita),
‐ trawa energetyczna w postaci miskanta olbrzymiego (miscanthus sinensis gigantea),
‐ trawa energetyczna w postaci miskanta cukrowego (miscanthus sacchariflorus),
‐ słonecznik bulwiasty, powszechnie zwany topinamburem (helianthus tuberosus),
‐ inne: topola, proso, konopie indyjskie, etc.
Wykres 12 Powierzchnia trwałych plantacji roślin energetycznych (TRE) w 2007 r.
Przecietna powierzchnia plantacji trwałych roślin energetycznych w małopolsce wynosiła tylko 1,53 ha,
liczba plantacji roślin energetycznych wynosiła 38 ‐ jest to najniższy wynik w Polsce.
85
Rysunek 13 Średnia powierzchnia i liczba plantacji wierzby energetycznej w Polsce w 2007 r.
2) Biomasę pochodzącą z produkcji rolnej.
Biomasę pochodzenia rolniczego dzieli się na dwie grupy, które mają potencjalnie istotne znaczenie
dla energetycznego wykorzystania. Są to: ziarno zbóż, w szczególności owies oraz słoma. Wśród wielu
gatunków zbóż, których ziarna z powodzeniem mogą być wykorzystywane do uzyskania energii
cieplnej najpopularniejszy jest owies. Chociaż wskaźnik efektywności energetycznej tego surowca jest
niższy w stosunku do innych zbóż to jego właściwości fizyczne czy fitosanitarne predestynują owies
jako ziarno najlepsze do spalania, a więc produkcji „czystej energii”.
Do celów energetycznych może być użyta słoma praktycznie wszystkich rodzajów zbóż a także gryki i
rzepaku.
Ocena zasobów słomy dla Polski jest różna w różnych źródłach. Należy jednak przyjąć, że rodzime
rolnictwo produkuje jej rocznie ok. 25 mln ton. W związku ze stale malejącym zapotrzebowaniem
słomy na ściółkę i paszę oraz na dużą zmienność produkcji, nadwyżki tego surowca wyniosły w 2001
roku 11,6 mln ton, co w przeliczeniu na węgiel kamienny stanowi wielkość oscylującą w granicach 7
mln ton. Dane te uwzględniają słomę pozostawioną w glebie poprzez przyoranie. Wielkość tych
nadwyżek jest bardzo zróżnicowana regionalnie, gdyż zależy od struktury użytkowania gruntów,
struktury zasiewów, wielkości gospodarstw oraz obsady i sposobu chowu zwierząt gospodarskich.
Charakterystyczną cechą rynku biomasy pochodzenia rolniczego w Polsce jest jej zróżnicowana
dystrybucja przestrzenna.
86
Na terenie Bukowna produkcja słomy z terenów uprawy zbóż wykorzystywana jest między innymi
w hodowli zwierząt na podściółkę.
3) Biomasę pochodzenia drzewnego (z gospodarki leśnej i prac pielęgnacyjnych w terenach zieleni,
sadów, itp.).
Analizując różnego rodzaju surowce pochodzenia drzewnego należy zwrócić uwagę, że w tym
przypadku ma miejsce szczególnie duża rozbieżność pomiędzy potencjałem teoretycznym,
potencjałem technicznymi, potencjałem ekonomicznym a rzeczywistym wykorzystaniem. Potencjał
teoretyczny jest niezwykle rozległy, natomiast już potencjał techniczny, a tym bardziej ekonomiczny –
są znacznie węższe. Znaczna część surowca pochodzenia drzewnego nie jest w rzeczywistości możliwa
do racjonalnego zagospodarowania, przede wszystkim ze względu na brak możliwości zapewnienia
ciągłych i przewidywalnych dostaw. Warto też zwrócić uwagę na aspekty ekonomiczne – koszt
pozyskania surowca jest tu stosunkowo mały w porównaniu z kosztem jego transportu, czy
przystosowania do końcowego wykorzystania. Jak się wydaje, surowce drzewne bardzo dobrze nadają
się do systemów indywidualnych, jako okazjonalne uzupełnienie regularnie stosowanych paliw.
Faktyczne wykorzystanie drewna do celów o opałowych, poza systemami indywidualnymi, jest jednak
bardzo słabo rozpowszechnione.
Drewno wykorzystywane do celów energetycznych, występuje pod wieloma postaciami jako drewno
kawałkowe, zrębki drzewne i pelety. Zastosowanie energetyczne mają także odpady drzewne w postaci
trociny, wiór oraz kory. Podstawoowym parametrem energetycznym jest jego wartość opałowa, która
zależy od jego gatunku i wilgotności.
Obecnie najbardziej popularnym paliwem biopaliwem stałym jest pelet. Pelet drzewny występuje w
postaci brykietów, wizualnie przypomina kołki stolarskie. Najpowrzechnijszy jest pelet wytwarzany z
drewna. Pelet drzewny jest paliwem odnawilanym, standaryzowany, wysokoprzetworozonym,
uzyskiwanym ze sprasowania suchych kawałków drewna w formie trocin wiórów, zrębków lub innych
odpadków w postaci naturalnej bez kory. Proces paletyzacji polega na zagęszczaniu, prasowaniu i
wysokociśnieniowym formowaniu przygotowanych materiałów sypkich i włóknistych.
Tabela 49. Podstawowe parametry peletu drzewnego.
Parametr
Wartość opałowa [Mg/kg]
Jednostkowa wartość opałowa w stosunku do
masy [kWh/kg]
objętośći [Wh/m3]
Wilgotność [%]
Gęstość nasypowa [kg/m3]
Zawartość popiołu [%]
Pelet
16,9‐ 18,5
~4,7
~3000
8‐12
650‐750
0,5‐1,5
Pelety drzewne charakteryzuje wysoka wartość opałowa, która sięga 70% wartości opałowej
najlepszych gatunków węgla . Pelet jest paliwem ekologicznym, spalanym w kotłach o wysokiej
sprawności . W wyniku spalania uzyskuje się niewielką ilość popiołu, który jest odprowadzany zpalnika
kotła do zbiornika magazynowego. Ponadto popiół ze spalenia peletu stanowi doskonały nawóz dla
87
rolnictwa lub ogrodnictwa. Obecnie na rynku znajduje się takzę pelety, wytwarzane na bazie słomy,
nasion słonecznika, mkiskantu cukrowego, rzepaku, pestek owoców i innych naturalnych substancji
palnych.
Zrębka drzewna należy do grup biopaliw stałych, może być także surowcem do produkcji paliw
wysokoprztworzonych, takich jak pelety z drewna. Materiałem wyjściowym do jej wytowrzenia może
być drewno naturalne lub drewno z modyfikowanych roślin w postaci wierzby energetycznej. Zrębka
może być wytwarzana z litego drewna lub odpadów drzewnych z przemysłu związanego z przeróbką
drewna, takich jak: tartaki, zakłady meblarskie, wytwórnie podłóg, parkietów lub paneli drewnianych.
Na rynku znajduje się najczęsciej zrębka drzewna, wytwarzania z odpadów, z wycinki drzew przy
drogach lub z wierzby energetycznej. Jest to najbardziej popularne biopaliw stałe po pelecie. Zrębka
drzewna jest paliwem niskoprzetowrzonym, przez co charakteryzuje się małą stabilnością w sensie
geometrycznym, zmiennym składem fizycznym i chemicznym, zmiennymi parametrami technicznymi,
wysoką zawrtością zanieczyszczeń. Podstawowymi zniaczyszczeniami w zrębce są drobiny gleby, piasku
oraz pyłu, absorbowane w trakcie pozyskania drewna. Ze względu na niski stopien przetworzenia,
zrębka charakteryzuje się relatywnie niską ceną oraz możliwością wytworzenia w warunkach
pozaindustrialnych, w gospodarstwach rolnych, leśnych i zakładach przetwórstwa drewna.
Tabela 50 Parametry zrębki.
Parametr
Wartość opałowa [Mg/kg]
masy [kWh/kg]
objętośći [Wh/m3]
Wilgotność [%]
Gęstość nasypowa [kg/m3]
Zawartość popiołu [%]
Zrębka
11‐16
3,7
750
15‐30
200‐250
1‐5
Zrębki wytwarzane są z gałęzi w postaci naturalnej lub z dużych kawałków okorowanego drewna.
Jakość zrębków zależy od pracesu produkcji i przede wszytkim od jakości surowca. Jakość w sensie
geometrycznym związana jest z procesem produkcji przy wykorzystaniu rębaka, czyli z ostością noży
tnących, skuteczności przesiewania i trwałości urządznia. Spalanie zrębki drzewnej powoduje niską
emisję SO2 i NOx do atmosfery, gdyż paliwo nie zawiera żadnych szkodliwych substancji chemicznych,
takich jak kleje lub lakiery. W wynku spalania uzyskuje się większość ilość popiołu, niż w przypadku
spalania peletu.
Drewno
Na terenie gminy Bukowno stwierdza się duże zasoby drewna i słomy. Na terenie Miasta Bukowno lasy
i tereny zadrzewione zajmują powierzchnię 4 517 ha. Powierzchnia leśna należaca do Nadleśnictwa
Olkusz wynosi 1 027 ha, natomiast Nadleśnictwa Chrzanów 2 652 ha.
88
Rysunek 14 Zasieg terytorialny nadlesnictwa Olkusz
Z lasów, które należa do Nadleśnictwa Chrzanów pozyskuje się średnio ok. 3045 m3/rok drewna
opałowego, natomiast z Nadleśnictwa Olkusz pozyskuje się ok. 300 m3 rocznie.
Pozyskiwane ilości drewna opałowego mogą zrównoważyć w skali roku ok. co stanowi ekwiwalent 670
Mg wegla.
Istnieje możliwość zwiększenia i racjonalizacji wykorzystania biomasy do celów grzewczych, poprzez:
•
zwiększenie zasobów biomasy w postaci drewna poprzez zadrzewianie nieużytków
wyselekcjonowanymi gatunkami szybko rosnących drzew i krzewów,
•
wdrożenie nowoczesnych, wysokosprawnych technologii spalania biomasy w kotłowniach
domowych.
Poniżej zestawiono informacje otrzymane od Nadleśnictwa Olkusz i Nadleśnictwa Chrzanów dotyczące
możliwości pozyskiwania drewna na cele energetyczne.
Tabela 51. Informacje na temat biomasy otrzymane od Nadleśnictwa Olkusz i Chrzanów.
Wyszczególnienie
Powierzchnia lasów na terenie
Nadleśnictwo Olkusz
ogółem : 1541,9 ha
Nadleśnictwo Chrzanów
Ogółem: 3470 ha
89
Gminy [ha]
w tym lasy państwowe: 1118,20 ha
w tym lasy państwowe: 2871,29 ha
lasy niepaństwowe: 423,70 ha
lasy niepaństwowe: ~600ha – brak
szczegółowych danych
Możliwości produkcyjne drewna
ogółem: [m3/rok]
5590
6180
Szacunkowy przyrost roczny
[m3/ha]
5
4
3600
3756
Wielkość realnego, rocznego
pozyskania drewna [m3]
Charakterystyka rocznego
pozyskania drewna
przeznaczonego na cele
energetyczne (odpady drzewne)
Sposób zagospodarowania
w.w. drewna.
Drewno kawałkowe/opałowe:
Ilość: 200
Drewno kawałkowe/opałowe:
Ilość: 2845
Drobnica opałowa:
Ilość: 100
Drobnica opałowa:
Ilość: 200
Przemysł energetyczny 70%
Na cele opałowe ‐ mieszkańcy
Mieszkańcy 20%
Przemysł papierniczy 10 %
zakłady przetwarzające
odpadydrzewne
Nie istnieją
Nie istnieją
Źródło: Nadleśnictwo Olkusz, Chrzanów.
Analizaując powyższe założenia należy jednak wziąć pod uwagę Ustawę o ochronie przyrody (Dz.U.
2004 Nr 92 poz. 880), która jest dość restrykcyjna w kwestii wydawania zgody na wycinkę drzew i
krzewów (bez opłat).
3) Biomasa przetworzona ‐ biogaz
Biogaz to paliwo gazowe wytwarzane przez mikroorganizmy w warunkach beztlenowych z materii
organicznej. Jest mieszaniną przede wszystkim dwutlenku węgla i metanu. Biogaz może powstawać
samoistnie w procesach rozkładu substancji organicznych lub produkuje się go celowo. Biogaz jest
doskonałym paliwem odnawialnym i może być wykorzystywany na bardzo wiele sposobów, podobnie
jak gaz ziemny. Wykorzystanie biopaliw gazowych jest powszechne w dużych oczyszczalniach ścieków,
które dysponują biologiczną technologią oczyszczania ścieków i wydzielonymi komorami fermentacji
osadów ściekowych.
W 2008 r. biogaz rolniczy stanowił zaledwie 0,05% w zużyciu energii finalnej ze źródeł odnawialnych w
Polsce, a wszystkie rodzaje biogazu razem, łącznie z biogazem ściekowym oraz z wysypisk, miały udział
wynoszący ok. 2,3%
90
Tabela 52 Bilans biogazu w latach 2001 ‐ 2010 [TJ]
W omawianym okresie ilość pozyskiwanego biogazu wzrastała. W większości paliwo to zostało
wykorzystane na wsad przemian energetycznych w elektrociepłowniach. Pozyskanie biogazu w 2010 r.
było większe o 16,9% od roku poprzedniego. Na wsad przemian energetycznych zużyto 76,2%
pozyskanego biogazu, a 23,8% stanowiło zużycie końcowe (finalne), z czego większość w jednostkach
zaliczanych do handlu i usług (86,9%).
Biogazownie rolnicze
Typową instalacją wykorzystującą fermentację beztlenową jest biogazownia rolnicza. Składa się ona
z urządzeń i obiektów do przechowywania, przygotowania oraz dozowania substratów. W zależności
od zastosowanych substancji wejściowych, wyróżnia się trzy rodzaje budowli magazynowych. Są to
silosy przejazdowe, zbiorniki oraz hale (substraty charakteryzujące się emisją nieprzyjemnych
zapachów). Substraty w formie stałej wprowadza się do komór fermentacji za pomocą specjalnych
stacji dozujących, natomiast materiały płynne mogą być dozowane techniką pompową. Niektóre
substraty wymagają również rozdrabniania oraz higienizacji lub pasteryzacji w specjalnie do tego celu
zaprojektowanych ciągach technologicznych. Najczęściej stosowanym obecnie rozwiązaniem
konstrukcyjnym komory fermentacyjnej jest żelbetowy, izolowany zbiornik wyposażony w foliowy,
gazoszczelny dach samonośny. Zbiornik taki pełni rolę fermentatora jak i również „zasobnika” biogazu.
Zawartość zbiornika jest ogrzewana systemem rur grzewczych przy wykorzystywaniu ciepła
procesowego, powstałego przy chłodzeniu kogeneratora. Urządzenia mieszające zainstalowane
w komorze spełniają bardzo ważną rolę. Mieszanie powoduje równomierny rozkład substratów
i temperatury w zbiorniku oraz ułatwia uwalnianie się metanu. Pozostałość pofermentacyjna jest
wysokowartościowym nawozem gromadzonym w zbiorniku magazynowym, którego objętość jest tak
dobrana, aby wystarczyła na przechowywanie substratu na czas zakazu jego rozrzucania na polu (okres
zimowy). W budynku gospodarczym umieszczone są trzy bardzo istotne elementy biogazowi takie jak
91
pompownia obsługująca transport substratów oraz pozostałości pofermentacyjnej pomiędzy
poszczególnymi zbiornikami, sterownia wraz z pomieszczeniem szaf sterowniczych będąca „mózgiem”
całego obiektu oraz urządzenie przetwarzające energię biogazu na energię cieplną i/ lub elektryczną,
czyli na przykład kogenerator wytwarzający w sposób skojarzony prąd elektryczny i ciepło. Coraz
częściej elementem integralnym wielu biogazowni stają się systemy (obiekty i instalacje budowane
celowo) pozwalające na wykorzystanie energii cieplnej i uzyskanie z tego tytułu dodatkowych
dochodów: suszarnie zboża, trocin, drewna, sieci cieplne zasilające pobliskie budynki, chłodziarki
absorpcyjne wytwarzające zimno z ciepła itd.
Głównym czynnikiem determinującym opłacalność inwestycji biogazowej jest dostępnośc substratów.
Lokalizacja biogazowni powinna być dlatego uzależniona od możliwośći pozyskania znacznej ilości
odpadów porolnych, ubojowych czy prowadzenia celowych upraw. Budowa biogazowni umożliwa
również inwestorom osiągnięcie korzycie ekonomicznych w postaci przychodów z tytułu:
‐ sprzedaży wytworzonej energii elektrycznej oraz uzyskanych świadectw pochodzenia,
‐ sprzedaży nadmiernego ciepła procesowego( nadwyżki ponad własne potrzeby biogazowni),
‐ sprzedaży masy pofermentacyjnej w formie nawozu,
‐ pobierania za przyjęcie do utylizacji odpadów niebezpiecznych
Biogaz pozyskiwany z rolnictwa oraz przetwórstwa odpadów spożywczych posiada w Polsce nadal
skromny udział w bilansie energetycznym kraju. Według rejestru przedsiębiorstw zajmujących się
wytwarzaniem biogazu rolniczego (stan na dzień 24 luty 2011 r.), prowadzonym przez Prezesa Agencji
Rynku Rolnego (ARR) zarejestrowanych było 9 biogazowni rolniczych o zadeklarowanej, łącznej mocy
9,014 MWel oraz 8,594 MWt.
Rynek biogazu rolniczego w Polsce obejmuje aktualnie:
‐ czterech operatorów funkcjonujących biogazowni, będących jednocześnie deweloperami własnych
projektów inwestycyjnych i ich właścicielami,
‐ ok. 100 inwestorów i deweloperów,
‐ ok. 30 firm projektowych (gł. niemieckich i austriackich),
‐ ok. 200 firm oferujących urządzenia i komponenty do biogazowi (70% z nich jest produkowane za
granicą).
92
Rysunek 15 Rozmieszczenie inwestycji biogazowych na różnych etapach realizacji z podziałem na
województwa, stan na marzec 2010.
Nowe projekty inwestycyjne pojawiają się na terenie całego kraju ale przodują województwa:
wielkopolskie, lubelskie, zachodniopomorskie i pomorskie. Według monitoringu rynku biogazowni,
prowadzonego przez Instytut Energetyki Odnawialnej w okresie od marca do października 2010 roku
przygotowano do realizacji 42 nowe projekty biogazowni rolniczych. Obecnie liczba projektów,
w przypadku których rozpoczęto formalne procedury, zmierzające do uzyskania pozwolenia na
budowę wynosi 237, z czego 46 to projekty, które uzyskały pozwolenie na budowę, bądź są w trakcie
budowy. Największy wzrost ilości rozwijanych projektów w tym okresie, odnotowano
w województwach wielkopolskim i lubuskim.
93
Wykres 13 Liczba projektów biogazowych na różnych etapach realizacji z podziałem na województwa,
stan na listopad 2010.
Województwo małopolskie jest na etapie planowania inwestycji biogazowni. Wraz z województwem
świętokrzyskim i łódzkim etapy planowania są mało zaawansowane.
Rysunek 16 Województwa w jakich firmy zamierzają inwestować w zakłady wytwarzające biogaz [Stan
na 2009 r.]
94
Biogazownie z oczyszczalni ścieków
Potencjał techniczny dla wykorzystania biogazu z oczyszczalni ścieków do celów energetycznych jest
bardzo wysoki. Standardowo z 1 m3 osadu (4‐5% suchej masy) można uzyskać 10‐20 m3 biogazu o
zawartości ok. 60% metanu. Do bezpośredniej produkcji biogazu najlepiej dostosowane są
oczyszczalnie biologiczne, które mają zastosowanie we wszystkich oczyszczalniach ścieków
komunalnych oraz w części oczyszczalni przemysłowych. Ponieważ oczyszczalnie ścieków mają
stosunkowo wysokie zapotrzebowanie własne zarówno na energię cieplną i elektryczną, energetyczne
wykorzystanie biogazu z fermentacji osadów ściekowych może w istotny sposób poprawić rentowność
tych usług komunalnych.
Tabela 53 Bilans biogazu z oczyszczalni ścieków w latach 2001 ‐ 2010 [TJ]
Ze względów ekonomicznych pozyskanie biogazu do celów energetycznych jest uzasadnione tylko na
większych oczyszczalniach ścieków przyjmujących średnio ponad 8 000 ‐10 000 m3/dobę.
Oczyszczalnia ścieków dla Miasta Bukowno jest to oczyszczalnia mechaniczno biologiczna
o przepustowości 1 650 m3/d z czego wynika, że pozsyakanie z niej biogazu nie jest uzasadnione.
Gaz ze składowisk odpadów
Odpady organiczne stanowią jeden z głównych składników odpadów komunalnych. Ulegają one
naturalnemu procesowi biodegradacji, czyli rozkładowi na proste związki organiczne. W warunkach
optymalnych z jednej tony odpadów komunalnych może powstać około 400‐500 m3 biogazu . Dlatego
też przyjmuje się, że z jednej tony odpadów można pozyskać maksymalnie do 200 m3 biogazu.
95
Składowiska przyjmujące powyżej 10 000 t/rok odpadów powinny być wyposażone w instalacje
neutralizujące biogaz. Wypuszczanie biogazu bezpośrednio do atmosfery, bez spalenia w pochodni lub
innego sposobu utylizacji, jest dziś w świetle obowiązujących umów międzynarodowych przepisów
obowiązujących w Unii Europejskiej, niedopuszczalne. Jest to również niezgodne ze zobowiązaniami
Protokołu z Kioto. Dyrektywa COM 97/105 z dnia 5 marca 1997 r. zakłada, że do roku 2010 należy
zredukować emisję gazu ze składowisk odpadów do 25% całkowitej emisji z 1993 roku.
W ostatnich latach (od 2006 r.) następował stały wzrost ilości pozyskiwanego gazu, i tak, np.: w 2010 r.
pozyskanie było większe o 21,8% od roku poprzedniego. Gaz wysypiskowy był głównie wykorzystywany
w elektrociepłowniach przemysłowych na wytwarzanie energii elektrycznej i ciepła.
Tabela 54 Bilans biogazu z wysypisk odpadów w latach 2001 ‐ 2010 [TJ]
Biogaz w województwie małopolskim odzyskiwany jest np. na składowisku odpadów Barycz
w Krakowie czy w oczyszczalni ścieków Wielopole w Nowym Sączu. W przypadku tego pierwszego
energia elektryczna i ciepło uzyskane z biogazu wykorzystywane jest na potrzeby kompostowni,
sortowni i budynków zaplecza technicznego składowiska, a nadwyżki energii oddawane są do sieci
energetycznej. Na terenie gminy Bukowno nie ma możliwości pozyskiwania gazu wysypiskowego.
Biopaliwa
Na stacjach paliwowych w Polsce istnieje sprzedaż dwóch rodzajów biopaliw: oleju napędowego z
dodatkiem 20 proc. biokomponentów i biodiesla w 100 proc. wyprodukowanego z biomasy. W
niedługim czasie będzie możliwość tankowania pierwszego biopaliwa do aut benzynowych. Benzyna ta
w 70 – 85 proc. produkowana będzie z etanolu pochodzenia roślinnego, czyli zbóż, trzciny cukrowej
i buraków cukrowych.
Oleje roślinne
Oleje roślinne można stosować do zasilania silnika diesla na jeden z trzech sposobów: po przerobienu
na biodiesel, po zmieszaniu z biodieslem lub olejem napędowym. Od olejów napędowych rożnią się
brakiem lotności, większą lepkością i mniejszą podatnością na samozapłon, dlatego nie mogą być
stosowane jako olej napędowy, bez wcześniejszego przetworzeniu. Olej roślinny można mieszać
z biodieslem w ilości 15‐20 %, ponieważ wtedy nie ma przerabiania silnika.
96
Biodiesel
Biodiesel jest paliwem wykorzystywanym w silikach wysokoprężnych (Diesla), składającym się w 100%
z metylowych (lub etylowych) estrów kwasów tłuszczowych, określanym często mianem B100. Ideą
stosowania biodiesla jest jednak całkowita eliminacja oleju napędowego. Stosowanie biodiesla ma
zarówno swoich zagorzałych zwolenników, jak i przeciwników.
Podstawowoe własności i zalety biodiesla:
‐ jest paliwem czystszym o prawie 75% pod względem produktów spalania w porównaniu
z tradycyjnym olejem napędowym,
‐ jego stosowanie znacząco zmniejsza w emitowanych spalinach ilość niespalonych węglowodorów,
tlenku węgla i cząstek stałch,
‐ nie zawiera siarki, więc jego stosowanie eliminuje emiję związków siarki do atmosfery,
‐ niszczący wpływ produktów jego spalania na wartwę ozonową jest blisko 50 % mniejszy niż spalania
tradycyjnego oleju napędowego,
‐ emisja tlenków azotu (NOx) jako produktów jego spalania może być większa lub mniejsza, ale można
ją zredukować do poziomu dużo niższego niż w przypadku spalania tradycyjnego oleju napędowego,
m.in. poprzez zmianę momentu wtrysku paliwa,
‐ jest paliwem odnawialnym (pochodzącym z odnawialnych surowców roślinnych),
‐ można go stosować w każdym silniku Diesla,
‐ można go mieszać z tradycyjnym olejem napędowym w dowolnej proporcji; nawet niewielki dodatek
biodiesla sprawi, że spalanie będzie czystsze, a silnik lepiej smarowny (1‐ procentowy dodatek
biodiesla do oleju napędowego podnosi własności smarne oleju o 65 %),
‐ może być produkowany z jakiegokolwiek tłuszczu czy oleju roślinnego, także z oleju pomażalniczego.
Obawy i zagrożenia związane ze stosowaniem biodiesla:
‐ powoduje większe zużycie paliwa z powodu niższej wartości opałowej,
‐ pogarsza przebieg procesu rozpylania paliwa i maksymalne ciśnienie wtrysku, ponieważ ma wyższą
lepkość,
‐ obniża trwałość elementów stykających się z paliwem, a wykonanych z typowych elastomerów i gum,
‐ powoduje korozję pokryć lakierniczych elementów stykających się z paliwem,
‐ działa silnie korozyjnie na stopy zawierające miedź,
‐ charakteryzuje się niską odpornością na hydrolizę, co prowadzi do powstawania szlamu i wytrącenia
się osadów blokujących filtry paliwa.
Biodiesel może być stosowany jako paliwo dla większości silników diesla, może być mieszany
z olejem napędowym lub używany samodzielnie. Biodiesel jest lepszym rozpuszczalnikiem niż olej
napędowy, stąd pojawia się tendencja do wypłukiwania przez to paliwo znieczyszczeń z baków
pojazdów, eksploatowanych wcześniejna oleju napędowym.
Bioetanol
Bioetanol to bezwonny alkohol etylowy pozyskiwany ze zbóż, burków cukrowych czy ziemniaków
w wyniku fermentacji i odwadniania. W Polsce bioetanol jest dodawany do benzyn od 1993 roku.
W odróżnieniu od biodiesla, bioetanol nie może stanowić 100% objętości paliwa. Bez wprowadzenia
zmian w konstrukcji silnika można korzystać z paliwa zawierającego do 15 % etanolu. Jeżeli silnik jest
97
przystosowany do spalania etanolu, może korzystać z paliwa E85, zawierającego 85 % etanolu. Do
najważniejszych korzyści stosowania bioetanolu można zlaiczyć odnawialność tego rodzaju paliwa (jak
wszytkich biopaliw), ograniczenie skutków globalnego ocieplania, przez to, że rośliny będące
surowcem do produkcji bioetanolu również asymilują dwutlenek węgla, oraz zmniejszenia importu
ropy naftowej. Aby wykorzystać etanol jako składnik paliwa, należy go odwodnić ( do zawartości wody
poniżej 0,5 %). Proces odwadniania utrudnia produkcję i dotrzymanie jakości bioetanolu, co znacząco
wpływa na jego jakość i cenę.
Tabela 55 Źródła biopaliw płynnych i możliwości ich zastosowania
Biopaliwo
Roślina
Proces konwersji
Bioetanol
Zboża, ziemniaki,
Hydroliza i fermentacja
topinambur itp.
Bioetanol
Buraki cukrowe itp.
Fermentacja
Bioetanol
Biometanol
Uprawy energetyczne,
słoma, rośliny trawiaste
Uprawy energetyczne
Olej roślinny
Rzepak, słonecznik itp.
Obróbka wstępna,
hydroliza i fermenacja
Gazyfikacja lub synteza
metanlu
‐
Biodiesel
Rzepak, słoneczniki tp
Estryfikacja
Bioolej
Uprawy energetyczne
Piroloza
Zastosowanie
Substryt i/lub dodatek do
benzyny
benzyny
benzyny
Ogniwa paliwowe
oleju napędowego
oleju napędowego
Substryt oleju
napędowego lub benzyny
W latach 2004‐2005 rzepakiem obsiewno w Polsce około 550 tys. ha gruntów, czyli ponad 7% gleb
bardzo dobrych i dobrych, w pełni przydatnych do uprawy tej rośliny. W trzech województwach
(lubuskie, opolskie i zachodniopomorskie) rzepak zajmował 14‐19% takich gleb, natomiast w 7
województwach jego udział w strukturze zasiewów był znikomy, gdyż nie przekraczał 2% gleb dobrych
i bardzo dobrych.
Z uwagi na przemysłowy charakter gminy Bukowno nie ma ekonomicznych przesłanek do upraw zbóż
lub innych roślin w celu produkcji biopaliw.
98
5 Bilans energetyczny
Bilans energetyczny gminy polega na określeniu zapotrzebowania energii na potrzeby grzewcze.
Przybliżone sezonowe zapotrzebowanie ciepła dla Gminy Bukowno wyliczono wskaźnikowo ponieważ
gmina nie posiada inwentaryzacji zasobów wszystkich budynków posadowionych na terenie gminy. Nie
dysponuje też np. Programem termomodernizacji obiektów czy Programem uporządkowania
gospodarki cieplnej na terenie gminy.
Ze względu na ograniczoną ilość danych obrano wskaźnikową metodę postępowania i obliczania
bilansu energetycznego. Polegała ona na oszacowaniu procentowej ilości poszczególnych typów
budynków w zależności od okresu ich powstania. Według zmieniających się na przestrzeni lat norm
budowlanych, poszczególny typ budownictwa podyktowany okresem jego powstania charakteryzuje
się innym, orientacyjnym wskaźnikiem zapotrzebowania na ciepło (jago zakres przedstawia trzecia
kolumna poniższej tabeli )
Tabela 56. Wskaźniki zapotrzebowania na ciepło w zależności od wieku budynków.
Budynki budowane
w okresie
Obowiązująca norma
Orientacyjne sezonowe zużycie
energii na ogrzewanie
[kWh/m2/rok]
Do 1966
Brak uregulowań
240-350
1967-1985
BN-64/B-03404
BN-74/B-03404
240-280
1986-1992
PN-82/B-02020
160-200
Od 1993
PN-91/B-02020
120-160
Od 1997
Zarządzenia MGPiM dot. wskaźnika
„Eo”
80-150
Korzystając z dostępnych materiałów źródłowych w szczególności danych z GUS, a także otrzymanych
ankiet oszacowano odsetek poszczególnych grup wiekowych budynków. Szacunek ten uwzględnia
także dotychczasowe zabiegi termomodernizacyjne budynków.
Kolejnym etapem oszacowania bilansu energetycznego na potrzeby ogrzewania gminy jest
wyznaczenie powierzchni zasobów mieszkaniowych i pozostałych zasobów budownictwa w Bukownie.
Posłużą temu dane uzyskane z Urzędu Gminy oraz GUS‐u przedstawiające dokładne zestawienie
powierzchni użytkowej budownictwa na terenie gminy.
99
Tabela 57. Zestawienie powierzchni użytkowej budownictwa na terenie gminy Bukowno.
Powierzchnia użytkowa [m2]
Rodzaj budownictwa
Budownictwo mieszkalne – powierzchnia użytkowa mieszkań
267 589,98
Budynki związane z działalnością gospodarczą
111 787,96
Działalność gospodarcza w bud. mieszkalnych
1 322,76
Działalność gosp. w zakresie medycznym
1 036,94
Powierzchnie użytkowe obiektów użyteczności publicznej
22 768,56
Razem
404 506,2
Dane: UM Bukowno
Do obliczenia wskaźnika zapotrzebowania na ciepło dla gminy Bukowno użyto funkcji średniej ważonej.
Wskaźnik przedstawia tabela poniżej.
Tabela 58. Obliczony wskaźnik zużycia energii dla gminy Bukowno
Odsetek budynków w
gminie
Uśredniony wskaźnik
zużycia energii
[kWh/m2/rok]
Do 1966
10%
300
1967-1985
32%
200
1986-1992
15%
170
Od 1993
12%
130
Od 1997
31%
100
Budynki budowane
w okresie
Uśredniony wskaźnik
(średnia ważona
kolumn
2 i 3)
165,56
Źrodło: Oszacowania własne
W oparciu o te dane zapotrzebowanie energii na potrzeby ogrzewania wynosi: 165,56 [kWh/m2/rok]*
404 506,2 m2 daje około 241 092,17 GJ rocznie.
Do powyższcych obliczeń niezbędne jest doliczenie zapotrzebowania na energię cieplną na
przygotowanie ciepłej wody użytkowej oraz na podgrzanie powietrza do wentylacji. Do obliczeń tych
wskaźników skorzystano z metodologii określonej w ROZPORZĄDZENIU MINISTRA INFRASTRUKTURY z
dnia 6 listopada 2008 r. w sprawie metodologii obliczania charakterystyki energetycznej budynku
i lokalu mieszkalnego lub części budynku stanowiącej samodzielną całość techniczno‐użytkową oraz
sposobu sporządzania i wzorów świadectw ich charakterystyki energetycznej. Skorzystano także z
100
tabeli „Przeciętne normy zużycia wody na jednego mieszkańw gospodarstwach domowych” wg
Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 14 stycznia 2002 r. w sprawie określenia
przeciętnych norm zużycia wody. Oszacowano, że ilość energii niezbędnej do przygotowania ciepłej
wody użytkowej bez uwzględnienia strat wyniesie 29 108 GJ rocznie. Natomiast na ciepło potrzebne do
ogrzania powietrza wentylacyjnego potrzebne będzie dodatkowo ok. 72 327,7 GJ rocznie.
Sumując powyższe wartości otrzymujemy wartość 342 948,1 GJ rocznie.
Należy zwrócić uwagę, że oszacowana ilość energii jest to tzw energia końcowa nie uwzględniająca
średniej sprawności całkowitej na którą składa się między innymi sprawność produkcji i przesyłu
energii. Po uwzględnieniu łącznych strat na podstawie Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia
6 listopada 2008 r.w sprawie metodologii obliczania charakterystyki energetycznej budynku i lokalu
mieszkalnego lub części budynku stanowiącej samodzielną całość techniczno‐użytkową oraz sposobu
sporządzania i wzorów świadectw ich charakterystyki energetycznej oszacowano łączną sprawność
80%. Ponadto wzięto pod uwagę fakt, że część istniejących budynków została poddana częściowej lub
całkowitej termomodernizacji.
Biorąc pod uwagę powyższe ilość energii pierwotnej u źródła potrzebnej do pokrycia zapotrzebowania
na ogrzewanie, przygotowanie ciepłej wody użytkowej oraz wentylacje wyniesie dla gminy Bukowno
wyniesie ok: 428 000 GJ rocznie.
Dane te posłużą do dalszych obliczeń emisji zanieczyszczeń do powietrza w gminie Bukowno oraz do
prognozy zużycia ciepła.
Zwrócić należy uwagę, że powyższe dane są szacunkowe. Dane te i oszacowania można będzie
doprecyzować jeśli gmina wykona plan termomodernizacji obiektów lub przeprowadzi szczegółową
inwentaryzację budynków mieszkalnych, użyteczności publicznej i innych znajdujących się na terenie
gminy.
101
6 Obciążenie środowiska naturalnego
6.1. Jakość powietrza atmosferycznego
W ramach prac Państwowego Monitoringu Środowiska prowadzona jest coroczna ocena jakości
powietrza atmosferycznego. Badanie i ocena jakości powietrza jest realizowana w oparciu o przepisy
art. 85‐95 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku ‐ Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r., Nr 25,
poz. 150). Powyższe przepisy wraz z rozporządzeniami (Dz. U. z 2002 r. Nr 87, poz. 798 i Dz. U. z 2008 r.
Nr 47, poz. 281) definiują system monitoringu powietrza, określają zakres i sposób badania jakości
powietrza, określają minimalną liczbę stacji oraz metody i kryteria oceny. Zgodnie z powyższą ustawą,
ochrona powietrza polega na zapobieganiu, na ograniczaniu lub na eliminowaniu wprowadzanych do
powietrza substancji zanieczyszczających w celu zmniejszenia stężeń do dopuszczalnego poziomu lub
utrzymania ich na poziomie nie przekraczającym obowiązujących wielkości dopuszczalnych stężeń
substancji. Jednostka organizacyjna wprowadzająca do powietrza substancje zanieczyszczające jest
obowiązana posiadać decyzje ustalającą rodzaje i ilości substancji zanieczyszczających dopuszczonych
do wprowadzenia do powietrza. Obowiązek nie dotyczy jednostek wprowadzających do powietrza
substancje zanieczyszczające powstające w procesach spalania w źródłach o łącznej wydajności
cieplnej do 0,5 MWt opalanych węglem kamiennym lub olejem, oraz do 1 MWt opalanych koksem,
drewnem, słomą lub gazem. Przez zanieczyszczanie powietrza rozumie się wprowadzanie do niego
organizmów żywych lub substancji chemicznych, które nie są jego naturalnymi składnikami, albo –
będąc nimi – występują w stężeniach przekraczający właściwy dla nich zakres. Zanieczyszczenia
powietrza mogą mieć formę stałą, płynną lub gazową i dzieli się je ogólnie na zanieczyszczenia
pierwotne – emitowane do powietrza bezpośrednio ze źródeł zanieczyszczenia oraz wtórne –
powstające w wyniku reakcji chemicznych zachodzących w atmosferze pomiędzy wprowadzonymi
zanieczyszczeniami pierwotnymi.
Klasyfikacja stref wykonywana jest co roku na podstawie oceny poziomu substancji w powietrzu.
Klasyfikacji stref dokonuje się dla każdego zanieczyszczenia oddzielnie, na podstawie najwyższych
stężeń na obszarze każdej strefy, następnie określa się klasę wynikową dla danej strefy.
Klasyfikacji stref dokonuje się oddzielnie dla dwóch grup kryteriów ze względu na ochronę zdrowia
ludzi oraz ze względu na ochronę roślin, wydzielając następujące klasy stref:
– Klasa C – stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy przekraczają poziomy dopuszczalne
powiększone o margines tolerancji. W przypadku gdy margines tolerancji nie jest określony –
poziomy dopuszczalne, poziome docelowe, poziomy celów długoterminowych,
– Klasa B – stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy przekraczają poziom dopuszczalny lecz nie
przekraczają poziomów dopuszczalnych o poziom tolerancji,
– Klasa A – stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy nie przekraczają poziomu dopuszczalnego,
poziomów docelowych, poziomów celów długoterminowych
Lista zanieczyszczeń, jakie należy uwzględnić w ocenie rocznej dokonywanej pod kątem spełnienia
kryteriów określonych w celu ochrony zdrowia, obejmuje: benzen, dwutlenek azotu, dwutlenek siarki,
ołów, pył zawieszony (PM10), tlenek węgla, arsen, benzo(α)piren, kadm, nikiel, ozon. Dla oceny ze
względu na ochronę roślin wykorzystuje się stężenia: dwutlenku siarki, dwutlenku azotu i ozonu.
102
W województwie małopolskim podstawowym źródłem zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza
jest emisja antropogeniczna pochodząca głównie z działalności przemysłowej (emisja punktowa),
z sektora bytowego (emisja powierzchniowa) oraz komunikacji (emisja liniowa).
Emisja przemysłowa jest emisją zorganizowaną i pochodzi głównie z procesów spalania paliw
energetycznych (elektrownie, elektrociepłownie, ciepłownie) i z procesów technologicznych (zakłady
przemysłowe). W roku 2009 na terenie województwa zlokalizowanych było około 125 zakładów
ocenianych wg GUS za szczególnie uciążliwe dla środowiska, 16 instalacji energetycznych o mocy
nominalnej powyżej 50 MWt.
Wykres 14. Maksymalne stężenia średnioroczne podstawowych zanieczyszczeń powietrza w latach 2005‐2010 w
województwie małopolskim.
Źródło: Raport z wykonania POŚ Województwa Małopolskiego na lata 2007‐2014.
Tabela 59. Maksymalne stężenia średnioroczne podstawowych zanieczyszczeń powietrza (μg/m3)
w województwie małopolskim.
Wyszczególnienie Norma
2005
2007
2008
2009
2010
Pył zawieszony*
40*
86
80
81
63
79
Dwutlenek
20**
28
29
20
20
20
siarki**
Dwutlenek
40*
63
64
65
70
70
azotu*
* Poziom dopuszczalny ze względu na ochronę zdrowia ludzi
** Poziom dopuszczalny ze względu na ochronę roślin
Źródło: Raport z wykonania POŚ Województwa Małopolskiego na lata 2007‐2014.
103
Emisja zanieczyszczeń pyłowych w latach 2000‐2009, jako jedyna wielkość ulegała znaczącemu,
systematycznemu obniżeniu o ok. 74% w roku 2009. Emisja zanieczyszczeń gazowych (bez CO2
i metanu) utrzymywała się na podobnym poziomie, jednak w latach 2006‐2009 można
obserwować jej wyraźny spadek, o około 50% w 2009 roku w porównaniu do roku 2000. Tak
znaczny spadek w/w emisji pyłowej, jak i gazowej (oprócz CO2 i metanu) spowodowany jest
głównie stosowaniem przez duże zakłady coraz to efektywniejszych urządzeń do redukcji
zanieczyszczeń a także wprowadzaniem nowoczesnej technologii w ich produkcji. Dodatkowym
czynnikiem potęgującym takie zmiany jest niewątpliwie kryzys ekonomiczny, który dotknął
w różnym stopniu podmioty w latach 2007‐2009. Stężenie dwutlenku siarki, tlenku węgla,
benzenu, ołowiu, arsenu, kadmu, niklu oraz ozonu zmierzone w 2010 roku spełniały kryteria
ustanowione w celu ochrony zdrowia ludzkiego. Spełnione były również wymagania obowiązujące
dla dwutlenku siarki, dwutlenku azotu i ozonu, ustanowione ze względu na ochronę roślin.
Rejestrowane były nadal ponadnormatywne ilości pyłu zawieszonego PM10, PM2.5,
benzo(a)pirenu oraz dwutlenku azotu. Niedotrzymane były także poziomy celu długoterminowego
dla ozonu obowiązujące zarówno dla kryterium ochrony zdrowia, jak i ochrony roślin.
PM10 ‐ stężenia pyłu zawieszonego PM10 przekraczały dopuszczalną wartość dobową wynoszącą 50
μg/m3 w czasie ponad 35 dni oraz roczną wartość dopuszczalną wynoszącą 40 μg/m3.
Zakres zmierzonych stężeń średniorocznych w województwie obejmował wartości od 43μg/m3
w Zakopanym do 79 μg/m3 w Krakowie. Stężenia średnioroczne w Olkuszu (najbliżej położonego
Bukowna miasta w którym WIOŚ prowadzi monitoring) w 2010 r. wynosiło 45 μg/m3. W wykonywanej
corocznie ocenie jakości powietrza wszystkie strefy w województwie zostały sklasyfikowane do klasy C
i niezbędne są na ich terenie działania na rzecz poprawy jakości powietrza. Przyczyną wysokich stężeń
jest emisja pyłu ze źródeł przemysłowych, komunikacyjnych i grzewczych, dodatkowo potęgowana
przez niekorzystne warunki klimatyczne oraz lokalne warunki rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń.
NO2 ‐ stężenia dwutlenku azotu zmierzone metodami automatycznymi w stanowiskach
zlokalizowanych w największych miastach województwa wykazały, że na żadnym stanowisku nie
wystąpiły ponadnormatywne 1‐godzinne stężenia dwutlenku azotu z częstością wyższą niż
dopuszczalna. Średnie roczne stężenie dwutlenku azotu przekroczyło poziom dopuszczalny jedynie na
stacji komunikacyjnej w Aglomeracji Krakowskiej, co spowodowało zakwalifikowanie tej strefy do
klasy C. W pozostałych 26 stanowiskach nie zostały przekroczone wartości kryterialne ustanowione
dla dwutlenku azotu ze względu na ochronę zdrowia ludzi. W latach 2000‐2010 stężenia dwutlenku
azotu utrzymywały się na zbliżonym poziomie wykazując niewielką zmienność w kolejnych latach.
SO2 ‐ stężenia dwutlenku siarki zmierzone w stanowiskach zlokalizowanych w największych miastach
województwa wykazały, że zarówno stężenia 1‐godzinne, jak i 24‐godzinne obowiązujące ze względu
na kryterium ochrony zdrowia ludzkiego mieściły się w granicach poziomów dopuszczalnych, co
zdecydowało o zakwalifikowaniu wszystkich stref w województwie do klasy A. W latach 2000‐2010
stężenia dwutlenku siarki utrzymywały się na zbliżonym poziomie, wykazując niewielką zmienność w
kolejnych latach. Najwyższe wartości zostały zarejestrowane w powiecie chrzanowskim z uwagi na
emisję zanieczyszczeń z sektora energetyki cieplnej.
W Olkuszu stężenia dwutlenku siarki, przekraczające wartość 125 μg/m3 ‐ obowiązującą dla stężeń 24‐
godzinnych, wystąpiły przez dwa (na trzy dopuszczalne) dni. Najwyższe stężenia wyniosły 132 μg/m3 w
dniu 28.01.2010 r. oraz 179 μg/m3 w dniu 28.01.2010 r.
104
CO ‐ poziom dopuszczalny tlenku węgla określony jako maksymalna średnia ośmiogodzinna spośród
średnich kroczących, obliczonych ze średnich jednogodzinnych i wynoszący 10 000 μg/m3, nie został
przekroczony na żadnym stanowisku pomiarowym w województwie. Niski poziom stężeń tlenku węgla
zadecydował o zakwalifikowaniu wszystkich stref do klasy A.
W rocznej ocenie jakości powietrza pod kątem ochrony zdrowia strefę małopolski (do której należy
Gmina Bukowno) zakwalifikowano do następujących klas [dane za rok 2011]:
- Dwutlenek siarki – klasa A
- Dwutlenek azotu – klasa A
- Pył PM10 – klasa C
- Pył PM2,5 – klasa C
- Benzo(α)piren – klasa C
- Tlenek węgla – klasa A
- Benzen – klasa A
- Ozon – Klasa A
- Ołów w pyle PM10 – klasa A
- Arsen w pyle PM10 – klasa A
- Kadm w pyle PM10 – klasa A
Na terenie Bukowna oraz w jego najbliższym sąsiedztwie znajdują się duże zakłady przemysłowe
będące ważniejszymi emitorami wpływającymi na stan atmosfery. Są to między innymi:
‐ PHS „Katowice” oraz Koksownia „Przyjaźń” w Dąbrowie Górniczej;
‐ Zespół Elektrowni „Jaworzno” w Jaworznie;
‐ Elektrownia „Siersza” w Trzebini;
‐ Rafineria „Trzebinia” S.A. w Trzebini;
‐ Olkuska Fabryka Naczyń Emaliowanych w Olkuszu;
‐ Zakłady Chemiczne „Organika Azot” S.A. w Jaworznie;
‐ ZGH „Bolesław” S.A. w Bukownie;
‐ „Bolesław Recycling” Sp. z o.o. w Bukownie;
‐ „Bol‐therm” Sp. z o.o. w Bukownie
‐ „Arkop” Sp. z o.o. w Bukownie.
Ilość wyemitowanych zanieczyszczeń przez zakłady znajdujące się na terenie Miasta Bukowno
zestawiono w tabeli poniżej.
Tabela 60. Ilość emitowanych zanieczyszczeń przez zakłady znajdujące się na terenie Miasta Bukowno
Nazwa zakładu
„Arkop” Sp. z
o.o.
„Bol‐therm” Sp.
z o.o
„Bolesław
Recycling” Sp. z
Dwutlenek
siarki SO2
[Mg]
Rodzaje zanieczyszczeń
Dwutlenek
Metale
Tlenek węglaCO
azotu NO2
Ciężkie Pb,
[Mg]
[Mg]
Zn, Cd [kg]
Pył zawieszony
[Mg]
17,12**
‐
3,24**
‐
10,42**
13,77*
28,06*
11,51*
‐
18,4 *
1154,45
71,3
25,16
4,51
1,52
105
o.o.
ZGH „Bolesław”
Suma
484,4**
1 669,74
0,07**
102,26
0,56**
40,47
2,33**
6,84
3,216**
33,556
Źródło: POŚ Bukowno; * dane za I iII kwartał 2004
** ilości z decyzji (nie są przekraczane)
Transport jest odpowiedzialny za emisję do atmosfery: tlenków azotu, tlenku węgla,
wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych. Przez teren Miasta przebiegają dwutorowe linie
kolejowe PKP, ze stacją osobowo‐towarową w Bukownie, w kierunku wschodnim do Olkusza i Kielc,
w kierunku zachodnim do Katowic i Jaworzna. Po północnej stronie linii PKP przebiega tor szeroki, LHS
– Linia Hutniczo ‐ Siarkowa biegnącą od wschodniej granicy Polski do stacji w Sławkowie. Jest ona
zbudowana według norm rosyjskich, z mijanką w zachodniej części miasta. Na trasie tej kursują
lokomotywy spalinowe. Na terenie gminy Bukowno jest 65,8 km dróg, których ogólny stan można
określić jako dobry. Należy zwrócić uwagę na korzystne położenie Bukowna w stosunku do dróg
szybkiego ruchu. W kierunku południowym w pobliżu Jaworzna przebiega autostrada A‐4, a po
północnej stronie, przez Bolesław, droga ekspresowa 94.
Większość budynków w gminie Bukowno wyposażonych jest w indywidualne kotłownie węglowe,
które nie wymagają zgłoszenia instalacji w Urzędzie Miasta. Duża liczba kotłów to urządzenia o niskiej
sprawności, co umożliwia przedostanie się do atmosfery znacznej ilości zanieczyszczeń pyłowych, CO,
CO2, SO2, S, NOx) itd. Wyposażone są one w kanały kominowe o małej wysokości, co sprawia, że
bezpośrednio oddziaływają na najbliższe otoczenie. Niekorzystne dla atmosfery skutki wywołuje
również niska jakość węgla używanego do opalania.
Przeważającym kierunkiem wiatru dla gminy Bukowno jest sektor zachodni (od SW po NW), z którego
pochodzi prawie 45 % przypadków wiatru. Średnia prędkość wiatru waha się w granicach od 2,4 m/s
przy kierunku południowym do 3,5 m/s przy kierunku zachodnim. Ukształtowanie terenu oraz róża
wiatrów mają decydujący wpływ na fakt, iż przewietrzanie następuje z kierunków zachodnich
i północnych. Z powyższych danych można wywnioskować, że bardzo niekorzystny dla stanu powietrza
w Mieście Bukowno jest napływ zanieczyszczeń spoza zachodniej granicy Miasta tj. z województwa
śląskiego, emitującego 23 % zanieczyszczeń pyłowych i 21,7 % zanieczyszczeń gazowych z globalnej
ilości zanieczyszczeń w kraju.
Podstawowe kierunki działań zmierzających do przywracania poziomów docelowych zanieczyszczeń
powinny się koncentrować na obniżaniu emisji ze spalania paliw stałych do celów ogrzewania
indywidualnego. Przejawiać się to może w następujących głównych działaniach:
– Likwidacja ogrzewania indywidualnego opartego na węglu lub drewnie i zmiana na centralne
ogrzewanie (tam gdzie istnieje sieć centralnego ogrzewania) lub na piece zasilane paliwem
ekologicznym – gazem, olejem opałowym, prądem.
– Zapisy w planach zagospodarowania przestrzennego zakazujące używania paliwa stałego do
ogrzewania oraz zakazujące budowy kominów opalanych drewnem w obszarach przekroczeń
wartości docelowych benzo(a)pirenu.
– Edukacja ekologiczna mająca na celu uświadomienie ludności na temat szkodliwości spalania
odpadów oraz paliw niskiej jakości (np. pyłu węglowego).
106
Zmniejszenie się ilości emitowanych do powietrza substancji wpłynie pozytywnie na zdrowie
i samopoczucie ludności całego województwa. Zmiana sposobu ogrzewania czy termomodernizacje
budynków często wiążą się również z remontami i odnowieniem zasobów mieszkaniowych, więc
podwyższa się standard życia ludności. Zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza wpłynie na lepsze
samopoczucie ludzi, mniej z nich będzie miało problemy z układem oddechowym.
Przystępujac do obliczeń zanieczyszczeń pochodzących ze źródeł energetycznego spalania paliw w
gminie Bukowno należało określić udział poszczególnych nośników energii w procesach spalania paliw
w gospodarstwach domowych. Wykorzystano dane otrzymane od przedsiębiorstw energetycznych
odpowiedzialnych za sprzedaż gazu i ciepła w gminie. Zestawiono obliczoną ilość energii pochodzącą z
gazu sprzedanego mieszkańcom ogrzewającym mieszkania gazem do oszacowanej w rozdziale 4 ilości
zapotrzebowania energetycznego dla całej gminy. Do bilansu zużycia energii oszacowano ilość energii
pochodzącej z centralnego systemu ciepłowniczego oraz ilośc energii pochodzącej z biomasy (drewno
opałowe na podstawie danych z Nadleśnictw). Szacunki wykazały, że gaz pokrywa ok. 5,5 %
zapotrzebowania na ciepło. Ciepło z sieci ok. 14 %, biomasa (drewno opałowe, drobnica i pelet)
niecałe 15 %. Udział oleju opałowego jest trudny do oszacowania. Oszacowano, że stanowi on ok. 1,4
% nośników energii w gminie. Energia OŹE (np. solary, pompy ciepła – tzw czysta energia z punktu
widzenia zanieczyszczeń powietrza) jest również trudna do oszacowania, przyjęto odpowiednio, że
stanowi poniżej 1%. Największy udział w bilansie energetycznym w gospodarstwach indywidualnych
ma węgiel kamienny, który stanowi ok. 63 % paliw w gminie.
Do przeprowadzenia obliczeń zanieczyszczeń dla tzw „niskiej emisji” w gminie Bukowno przyjęto wyżej
wymieniony udział paliw w bilansie energetycznym gminy. Dla różnych rodzajów paliw przyjęto
ponadto jako dane wyjściowe
standardowe rodzaje palenisk, a następnie paleniskom
przyporządkowano wskaźniki emisji zanieczyszczeń. Korzystając z tych wskaźników można obliczyć
przybliżone emisje zanieczyszczeń. Wartości wskaźników opublikowane zostały w ramach materiałów
informacyjno‐szkoleniowych Ministerstwa Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa
1/96.
Do obliczeń ilości zanieczyszczeń skorzystano ze wzoru:
E = B*w
B ‐ ilość spalonego paliwa
w‐ wskaźnik emisji dla danego zanieczyszczenia [kg/106m3] (dla paliw gazowych i ciekłych), [kg/Mg
paliwa] dla paliw stałych.
Tabela 61. Obliczenie ilości zanieczyszczeń pochodzących ze spalania paliw w gospodarstwach
indywidualnych w gminie.
Substancja
Poziom stężeń
[Mg/rok]
SO2
940,74
NO2
88,35
CO2
40398,38
pyły
615,05
107
CO
159,47
Sadza
14,47
Źródło: Obliczenia własne.
Należy zwrócić, że znaczna część zanieczyszczeń na terenie gminy pochodzi z przemysłu. W rozdziale
4.1.4 przedstawiono ilość zanieczyszczeń wyemitowanych w 2011 roku przez przedsiębiorstwo
Boltherm zajmujące się produkcją energii cieplnej dla Bukowna.
Gmina Bukowno prowadzi starania w celu zmniejszania emisji zanieczyszczeń do atmosfery, które
szczegółowo zostały opisane w podrozdziale „Planowane lub realizowane przedsięwzięcia służące
racjonalizacji zużycia energii i poprawie jakości powietrza” w dalszej części opracowania.
6.2. Stan wód
Ocena jakości wód dokonana przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w systemie
stosowanym jeszcze w 2006 r. polega na ocenie podatności na degradację (kategoria podatności) oraz
jakości wód jeziornych (klasa czystości). Określenie kategorii podatności i klasy czystości opiera się na
obliczeniu średniej z punktacji przyjętej dla odpowiednich klas i kategorii przypisanych analizowanym
wskaźnikom (1pkt – I klasa, II klasa – 2 pkt., itd.) i odniesieniu otrzymanego wyniku do zakresów:
– I klasa/I kategoria ≤ 1,50 pkt.,
– II klasa/II kategoria 2, 50 pkt.,
– III klasa/III kategoria ≤ 3,25 pkt,
– poza klasą/poza kategorią > 3,25 pkt.
W rozporządzeniu Ministra Środowiska z 2002 r. „w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać
wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia”
wyróżnia się trzy kategorie jakości wód powierzchniowych:
– kategoria A1 – wody wymagające prostego uzdatniania fizycznego w szczególności filtracji oraz
dezynfekcji,
– kategoria A2 – wody wymagające typowego uzdatniania fizycznego i chemicznego, w szczególności
utleniania wstępnego, koagulacji, flokulacji, dekantacji, filtracji, dezynfekcji (chlorowanie końcowe),
– kategoria A3 – wody wymagające wysoko sprawnego uzdatniania fizycznego i chemicznego
w szczególności utleniania, koagulacji, flokulacji, dekantacji, filtracji, adsorpcji na węglu aktywnym,
dezynfekcji (ozonowanie, chlorowanie końcowe).
6.2.1 Stan wód powierzchniowych
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie w roku 2010 prowadził badania wód według
„Programu Państwowego Monitoringu Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2010‐2012” w
sieci punktów monitoringu operacyjnego oraz badawczego w jednolitych częściach wód
powierzchniowych (jcw) zagrożonych nieosiągnięciem dobrego stanu. Obowiązek badania
i oceny jakości wód powierzchniowych w ramach PMŚ wynika z art. 155a ust.2 ustawy z dnia 18 lipca
2001 r. Prawo wodne (Dz.U. z 2005 r. Nr 239, poz. 2019 z późn. zm.) wraz z rozporządzeniami
108
wykonawczymi, tj. rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 13 maja 2009 roku w sprawie form i
sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych (Dz. U. Nr
81, poz. 686) oraz rozporządzeniami Ministra Środowiska dotyczącymi wód użytkowych.
Do badań laboratoryjnych pobrano 1 370 próbek wód, a liczba wykonanych oznaczeń wód
powierzchniowych wyniosła 49 126, w tym: 48 580 wskaźników fizykochemicznych i chemicznych, 80
elementów biologicznych oraz 466 wskaźników mikrobiologicznych. Stan ekologiczny jest wynikiem
klasyfikacji elementów biologicznych, fizykochemicznych i hydromorfologicznych.
Wykres 15. Klasyfikacja stanu ekologicznego jcw w województwie małopolskim w 2010 r.
Źródło: WIÓŚ Kraków; 2011
Większość badanych jcw (tj. 28) osiągnęła stan ekologiczny umiarkowany ‐ III klasa, co stanowiło 50%
ocenianych jcw. Bardzo dobry stan ekologiczny stwierdzono w 3 jcw (5,4%) rzek: Raby (od źródeł do
Skomielnianki), Białki Tatrzańskiej (w 2 jcw). Dobry w 11 jcw. Słabym stanem ekologicznym
charakteryzowało się 14 jcw (25%) rzek: Sztolni, Wisły, Macochy Poręby, Potoku Gromieckiego,
Chechła (ujście), Bachorza, Potoku Spytkowickiego, Rudna, Kostrzeckiego, Królewskiego Potoku,
Wątoka oraz Brnia. W żadnej jcw nie występuje zły stan ekologiczny.
W 2010 roku przeprowadzono w województwie badania 26 rzek w 33 p.p.k. oraz 1 zbiornika
zaporowego (łącznie w 34 p.p.k.) zlokalizowanych w częściach wód dostarczających średnio powyżej
100 m3 wody na dobę przeznaczonej do spożycia.
Wyniki oceny:
− w 1 punkcie (3% ogółu) stwierdzono wody o jakości kategorii A1 (Bystra powyżej ujęcia dla
Zakopanego),
− wody jakości kategorii A2 stanowią 35% ogółu punktów (12 p.p.k.),
− kategorię A3 stwierdzono w 18 punktach (53%),
− w 3 punktach pomiarowo‐kontrolnych (9%) wystąpiły wody nie spełniające kategorii A1, A2, A3.
109
Wody zbiornika Dobczyckiego ‐ akwenu wody pitnej dla Krakowa na stanowisku ujęcie wieżowe
(w punktach: na powierzchni, 3 m poniżej powierzchni oraz „pozycja ujęcia”) spełniają wymagania
kategorii A2.
W ostatnich latach koncentracja głównych zanieczyszczeń w wodach województwa na ogół wykazuje
tendencję spadkową i poprawę stanu wód. Dla BZT5, azotu ogólnego, fosforu ogólnego średnie
stężenia są wyższe dla Wisły, a niższe dla Dunajca.
Warunkiem osiągnięcia dobrego stanu wód powierzchniowych jest wdrażanie Programu wodno‐
środowiskowego kraju (podstawowego dokumentu planistycznego stanowiącego realizację wymagań
wskazanych w Dyrektywie 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego w zakresie opracowanych
programów działań) oraz realizacja inwestycji i działań ujętych w Krajowym Programie Oczyszczania
Ścieków
Komunalnych
(KPOŚK).
Program
ten
określa
wykaz
aglomeracji
o RLM (równoważna liczba mieszkańców) większej od 2 000 wraz z jednoczesnym wykazem
niezbędnych przedsięwzięć, które należy zrealizować w tych aglomeracjach w zakresie budowy,
rozbudowy i/lub modernizacji oczyszczalni ścieków komunalnych oraz budowy i modernizacji
zbiorczych systemów kanalizacyjnych.
6.2.2
Stan rzek Gminy Bukowno
Zlokalizowany na terenie Bukowna kompleks przemysłowy wywiera istotny wpływ na stan czystości
wód powierzchniowych przepływających przez teren Miasta. Głównym odbiornikiem ścieków i wód
dołowych ZGH „Bolesław” jest rzeka Biała Przemsza poprze dopływy: Kanał Główny, potok Warwas
i rzekę Sztołę.
BIAŁA PRZEMSZA – płynie północno zachodnim obrzeżem Miasta, na znacznym odcinku stanowiąc
naturalną granicę z gminą Sławków. Długość tej rzeki wynosi 65,77 km, powierzchnia zlewni od żródeł
do połączenia z rzeką Czarną Przemszą wynosi 876,6 km2. Górny odcinek Białej Przemszy od żródeł do
ujęcia rzeki Białej charakteryzuje się wysoką czystością. Stężenia siarczanów mieszczą się w przedziale
od 40 do 60 mg/dm3, a chlorków od 12‐25 mg/dm3. Niemniej jednak zaznacza się tu wpływ
działalności ludzkiej, o czym świadczą stężenia azotanów przekraczające w początkowym odcinku Białej
Przemszy 20 mg/dm3. Jakość Białej Przemszy znacznie pogarsza się po przyjęciu wód kopalnianych.
Według poszczególnych rodzajów zanieczyszczeń jakość wód przedstawia się następują co:
‐substancje organiczne – I klasa czystości;
‐ substancje nieorganiczne – II klasa czystości (siarczany, substancje rozpuszczalne ogólne);
‐ stężenia związków biogennych – II klasa czystości (azot azotynowy i fosfor ogólny);
‐ zawiesiny – III klasa czystości;
‐ substancje specyficzne w tym stężenie Zn i Pb – pozaklasowa;
‐ stan hydrobiologiczny i bakteriologiczny – III klasa czystości.
Badano również osady tej rzeki i otrzymano następujące wyniki:
‐ zawartość cynku w przedziałach 2500‐5000 mg/kg (wynik uzyskany 3 razy), 5000‐10000 mg/kg (wynik
uzyskany 3 razy) oraz 10000‐25000 mg/kg (wynik uzyskany 3 razy
110
‐ zawartość kadmu w przedziałach 50‐100 mg/kg (wynik uzyskany 2 razy), 25‐50 mg/kg (wynik
uzyskany 4 razy), 10‐25 mg/kg (wynik uzyskany 2 razy)
[Zawartość w ilości równej lub większej: ołowiu – 200 mg/kg, kadmu 7,5 mg/kg, cynku 1000 mg/kg
suchej masy w osadach wodnych wydobywanych z cieków w związku z ich regulacją i utrzymaniem
powoduje, że urobek podlega przepisom o odpadach]
SZTOŁA – na całej swej długości znajduje się w zasięgu leja depresji wywołanego odwodnieniem PCC
Rail Szczakowa S.A, a w rezultacie obniżeniem naturalnego zwierciadła wody podziemnej w piętrze
czwartorzędowym poniżej poziomu wody w Sztole. Rzeka Sztoła zasilana jest przez rzekę Babę, do
której poprzez kanał południowy odprowadzane są wody kopalniane pompowane z szybów „Stefan”,
„Bronisław”, „Chrobry”.
W punkcie pomiarowo ‐ kontrolnym ujęcie w Ryszce woda Sztoły w badanych wskaźnikach odpowiada:
· substancje organiczne – I klasa czystości;
· substancje nieorganiczne – I klasa czystości;
· stężenia związków biogennych – I klasa czystości;
· zawiesiny – II klasa czystości;
· substancje specyficzne w tym stężenie Zn i Pb – pozaklasowa;
· stan hydrobiologiczny i bakteriologiczny – II klasa czystości.
Stwierdzono również stężenia substancji powierzchniowo czynnych znacznie przekraczające
dopuszczalne normy. Badano również osady tej rzeki i otrzymano następujące wyniki:
‐ zawartość cynku w przedziałach 10000‐25000 mg/kg (29 razy z 40 ogółem),
‐ zawartość kadmu ponad 100 mg/kg (25 razy),
‐ zawartość ołowiu w przedziałach >5000 mg/kg (dwa razy) oraz 2500‐5000 mg/kg (29 razy).
POTOK WARWAS – wypływa z pól położonych na wschód o Wodącej. Jego całkowita długość wynosi
6,3 km. Warwas przyjmuje oczyszczone ścieki z kompleksu przemysłowego ZGH „Bolesław” oraz wody
drenowane sztolnią Zachodnią, a ponadto z oczyszczalni ścieków komunalnych.
Badając osady tego potoku otrzymano następujące wyniki:
‐ zawartość cynku w przedziałach 10000‐25000 mg/kg (31 razy z 44 ogółem) oraz >25000 mg/kg (26
razy),
‐ zawartość kadmu ponad 100 mg/kg (27 razy) oraz 50‐100 mg/kg (cztery razy),
‐ zawartość ołowiu w przedziałach >5000 mg/kg (9 razy), 2500‐5000 mg/kg (11 razy), 1000‐2500 mg/kg
(6 razy) oraz 500‐1000 mg/kg (5 razy).
111
KANAŁ GŁÓWNY – jest sztucznym ciekiem powstałym dla odwodnienia wyrobisk
Kopalnibv„Szczakowa”. Przyjmuje wody przez rozbudowaną sieć kanałów pokrywających odkrywki.
Obok wód opadowych i podziemnych istotnym źródłem zasilania jest woda infiltrującabvz koryta rzeki
Sztoły. Jakość wód w kanałach odprowadzających wody drenowanebvwyrobiskiem Kopalni
„Szczakowa” jest dobra i spełnia wymagania stawiane wodzie przeznaczonej do spożycia przez ludzi lub
wodzie wykorzystywanej do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia. Wyjątkiem jest
bardzo wysokie stężenie fosforanóww kanałach na wschód od drogi Bukowno ‐ Bór Biskupi.
6.3. Stan gleb
Na terenie Powiatu Olkuskiego zanieczyszczenie gleb jest jednym z istotnych problemów zagrożeń
środowiska. Obejmuje ono przede wszystkim zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi, prowadzące do
skażeń produktów rolnych m.in. ołowiem, kadmem i cynkiem. Zakwaszenie gleb przyczynia się
dodatkowo do potęgowania intensywności pobierania przez rośliny metali, a więc zwiększania stopnia
skażenia żywności. Stwierdzono, iż zawartość metali ciężkich w profilu glebowym gleb rejonu
olkuskiego zmniejsza się wraz z głębokością, przy czym stopień wzbogacenia ściółki gleb leśnych
i poziomów próchnicznych tego rejonu jest wielokrotnie wyższy niż w przypadku gleb z terenów
nieskażonych. Sugeruje to akumulację skażeń z powietrza atmosferycznego,przy czym najwyższe
zawartości metali w glebach występują w sąsiedztwie ZakładówGórniczo‐ Hutniczych „Bolesław” wraz
z zakładami kooperującymi (Bolesław Recycling Sp. z o. o. i Boltherm, z siedzibami w Bukownie) i mają
one dominujący wpływ na kształtowanie się skażeń gleb. Źródłem degradacji gleb jest działalność
górniczo‐hutnicza ZGH „Bolesław”. Oddziaływanie ZGH „Bolesław” na gleby sprowadza się do trzech
zasadniczych typów przekształceń, a mianowicie: przekształceń geomechanicznych, hydrologicznych
i chemicznych. Przekształcenia geomechaniczne gleb obejmują powstawanie terenów bezglebowych
na skutek tworzenia wyrobisk, zajmowania powierzchni pod zwały i stawy osadowe, a ponadto
pojawiania się na powierzchni terenu deformacji nieciągłych w postaci lejów lub stromościennych
zapadlisk oraz szczelin o różnych wymiarach. Ogólna powierzchnia gleb objętych przekształceniami
geomechanicznymi związanymi z oddziaływaniem ZGH „Bolesław” wynosi około 300 ha. Drugim
kierunkiem zmian glebowych są przekształcenia hydrologiczne, które polegają na zmianach ilości wody
w profilu glebowym. Ich przyczyną są zmiany położenią zwierciadła wody w zasięgu profilu glebowego
lub w płytkiej strefie podprofilowej albo teŜ przekształcenia rzeźby powodujące zmiany ilości wody
napływającej z terenów otaczających rozpatrywany obszar czy teŜ modyfikujące warunki odpływu
wody.
Na terenie Miasta Bukowno zanieczyszczenie gleb jest jednym z istotnych problemów zagrożeń
środowiska. Obejmuje ono przede wszystkim zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi, prowadzące do
skażeń produktów rolnych m.in. ołowiem, kadmem i cynkiem. Zakwaszenie gleb przyczynia się
dodatkowo do potęgowania intensywności pobierania przez rośliny metali, a więc zwiększania stopnia
112
skażenia żywności. W latach 1992‐1996 Ośrodek Badań i Kontroli Środowiska prowadził badania
zanieczyszczeń użytków rolnych na terenie byłego województwa katowickiego. Badano zawartość
ołowiu, kadmu, cynku oraz pH gleby. Na terenie Miasta Bukowno usytuowano 48 punktów poboru
prób do analiz. W żadnym z punktów badawczych na terenie Bukowna zawartość ołowiu w warstwach
wierzchnich gleby nie była mniejsza niż 100 mg/kg. W siedmiu punktach położonych wokół Wodącej
zawartość ołowiu przekroczyła 600 mg/kg. Zawartość kadmu w powierzchniowej warstwie gleby tylko
w dwóch przypadkach, w południowej części Podlesia oraz w jednym przypadku na południe od
Bukowna Starego była równa 4 mg/kg. Pozostałe próby z terenu Bukowna zawierały 5 – 38 mg/kg.
W 13 przypadkach zawartość kadmu była wyższa od 15 mg/kg, a takie wartości uznaje się za toksyczne.
Ilość cynku w kontrolowanych próbach przekraczała 300 mg/kg. W większości prób z terenu Wodącej
i Bukowna Starego zawartość cynku wynosiła ponad 1000 mg/kg. Stosunkowo wysokie wartości pH,
związane przede wszystkim z weglanowym podłożem, wskazują, że znaczna część omawianych metali
znajduje się w postaciach słabo mobilnychi nie przyswajalnych przez rośliny.
W drugiej połowie lat 90‐tych Państwowy Instytut Geologiczny swoimi badaniami nt. zawartości
różnych pierwiastków w glebach objął północną część Bukowna, aż do północnej części odkrywki
w Polu II PCC Rail Szczakowa S.A. Dane zawarte w tym opracowaniu potwierdzają silne i bardzo silne
zanieczyszczenie użytków rolnych ołowiem, kadmem i cynkiem. Maksymalne zawartości ołowiu (ponad
600 mg/kg) i kadmu (ponad 15 mg/kg) odnotowano na terenie ZGH „Bolesław”, Tłukience, Wodącej
oraz znacznej części zabudowy miejskiej Bukowna (w przypadku ołowiu – z wyłączeniem terenów na
zachód od ul. Mostowej i Wyzwolenia oraz części Starczynowa na południe od linii kolejowej Kielce –
Katowice, w przypadku kadmu – z wyłączeniem terenów na zachód i południe od ulic Nowej –
Kolejowej – Niepodległości oraz Starczynowa bez jego północnej części). Wyraźnie mniej ołowiu,
kadmu i cynku (odpowiednio: 25‐250, 0,5‐8, 50‐500 mg/kg) stwierdzono w glebach leśnych
w sąsiedztwie wyrobiska PCC Rail Szczakowa S.A. Na południowy wschód od Przymiarek najczęściej
notowano 50‐100 mg Pb/kg, 2‐4 mg Cd/kg oraz 50‐250 mg Zn/kg suchej masy gleby, przy bardzo
dużym wzroście zawartości tych metali ku północy.
Analiza powyższych danych wskazuje, że poza terenami wyrobisk po eksploatacji piasku oraz terenami
leśnymi, z wyłączeniem lasów w sąsiedztwie Starczynowa, gleby i grunty zawierają zanieczyszczenia
przekraczające poziom wymagany standardami jakości gleby i jakości ziemi dla terenów rolnych,
leśnych, nieużytków, a także terenów zabudowanych i zurbanizowanych, z wyłączeniem terenów
przemysłowych, użytków kopalnych oraz terenów komunikacyjnych, zgodnie z rozporządzeniem
Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów
jakości ziemi (Dz. U. Nr 165, poz. 1359). Na terenie Wodącej, Starego Bukowna, Tłukienki (według
badań OBiKŚ), oraz na terenie Wodącej, Tłukienki oraz przeważającej części miasta według PIG,
koncentracje ołowiu, kadmu i cynku w glebie przekraczają standardy określone dla terenów
przemysłowych i komunikacyjnych. Część badanych pierwiastków pochodzi z opadów pyłów
emitowanych w przeszłości między innymi przez hutnictwo metali nieżelaznych, część jest rezultatem
naturalnej koncentracji. Wyniki badań z cytowanych źródeł są w pewnym zakresie rozbieżne, znaczna
część omawianego terenu podległa eksploatacji górniczej, co skutkował zaburzeniami w naturalnej
zawartości metali w powierzchniowej warstwie gleby.
113
Zmierzona w 2008 r. wartość pH w warstwie 0‐30 cm wskazuje, że obszary miejskie Olkusz, Bukowno
i Sławków mają najwyższe pH. Najniższe wartości pH występowały natomiast w przypadku prób
glebowych z terenów leśnych. Różnice pomiędzy wartwami w profilach nie były duże, choć
zdecydowanie najwyższe pH oznaczono w wartwie 30‐ 70 cm.
Rysunek 17 . Wartość pH w warstwie gleby 0‐30 cm
Rysunek 20. Zawartość pierwiastków śladowych w warstwie gleby 0‐30 cm badanego obszaru [ppm]
Źródło: K.Urbański, ”Metodyka dokumentowania chemicznych przekształceń gleb na terenach
przemysłowych”; 2008
114
Zawartość pierwiastków śladowych w badanych próbkach zależy głównie od głębkości z jakiej zostały
pobrane. Najwyższe stężenia pierwiastków występowały w warstwie 0‐30 cm, gdzie
najprawdopodobniej były one zatrzymywane przez materię organiczną i tylko w części wymywane
w głąb profilu. Największa ich koncentracja występowała w rejonie terenów sielnie
uprzemysłowionych (Olkusz, Bukowno, Bolesław, Sławków), gdzie zanotowano wyższe ich zawartości.
Pozostałe rejony charakteryzowały się, zawartościami pierwiastków nie odbiegającymi od danych dla
gleb naturlanych. W trakcie wydobycia i przetwarzania lub spalania surowców minerlanych i związaną
z tym emisją znaczne ilości pierwiastków śladowych w postaci zanieczyszczeń dostają się do gleb,
niejednokrotnie przekraczając normy stężeń. Obserwuje się to w obszarze badań w przypadku metali
ciężkich takich jak: cynk, kadm i ołów, gdzie zawartości osiągają poziom odpowiednio 2990 ppm;
34,4ppm; 227,5 ppm. Natomiast zawartości chromu, niklu, miedzi i strontu były znacznie niższe i nie
przekraczały norm określonych przez standardy jakości gruntu.
115
7
Możliwość wykorzystania istniejących nadwyżek i lokalnych zasobów
paliw i energii z uwzględnieniem energii elektrycznej wytworzonej w
skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła oraz zagospodarowanie ciepła
odpadowego z instalacji przemysłowych
7.1. Możliwość wykorzystania istniejących
zasobów paliw kopalnych i energii
nadwyżek
lokalnych
Na terenie gminy Bukowno nie są zlokalizowane zasoby paliw kopalnych oraz nie są znane nadwyżki
energii możliwej do zagospodarowania z tych paliw w sposób ekonomicznie uzasadniony. Z
uzyskanych informacji o kotłowniach zlokalizowanych na terenie gminy wynika, że nie istnieją
znaczące nadwyżki mocy cieplnej możliwe do zagospodarowania. Podczas budowy nowych lub
modernizacji istniejących źródeł moc cieplna jest dobierana do potencjalnego zapotrzebowania,
co wyklucza wykorzystanie tych źródeł w celu zaspokajania potrzeb cieplnych innych odbiorców.
Wszystkie przedsiębiorstwa energetyczne (energia elektryczna, ciepło i gaz) działające na terenie
gminy posiadają obecnie rezerwy mocy. W przypadku konieczności zwiększenia zapotrzebowani na
moc elektrycznąj, ciepło czy na gazu są w stanie zapewnić pokrycie według zaistniałych potrzeb.
7.2. Energia elektryczna w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła
Skojarzona gospodarka energetyczna to metoda równoczesnego pozyskiwania ciepła i energii
elektrycznej w procesie przekształcania energii pierwotnej paliw. Obecnie wzrasta
zainteresowanie małymi układami skojarzonymi, których odbiorcami, przy zachowaniu wskaźnika
efektywności ekonomicznej inwestycji, mogą stać się: zakłady pracy, szpitale, szkoły, osiedla
mieszkaniowe.
Na terenie gminy w chwili obecnej nie produkuje się energii elektrycznej w skojarzeniu z
wytwarzaniem ciepła. Ponadto jak już wspomniano w rozdziale dotyczącym ciepłownictwa Tauron
Ciepło S.A. rozważa możliwość wybudowania własnego źródła ciepła w układzie kogeneracyjnym czyli z
jednoczesną produkcją energii elektrycznej.
7.3. Ciepło odpadowe z instalacji przemysłowych
Zastosowanie układu przetwarzającego ciepło odpadowe w energię elektryczną lub cieplną może
znacząco przyczynić się do ograniczenia niekorzystnego oddziaływania przemysłu na środowisko przy
jednoczesnym zmniejszeniu zużycia energii pochodzących z paliw kopalnych.
116
Jak wynika z ankietyzacji zakładów przemysłowych na terenie gminy znajduje się jeden zakład
wykorzystujący ciepło odpadowe z instalacji przemysłowych. Ciepło odpadowe wykorzystywane jest w
procesie produkcyjnym Zakładów Górniczo‐ Hutniczych „Bolesław”.
Charakterystyka systemu odzysku ciepła ZGH Bolesław
Ciepło odpadowe pozyskiwane w procesie technologicznym podczas prażenia blendy cynkowej.Gazy
powstałe w procesie prażenia blendy opuszczając piec fluidyzacyjny przepływają bezpośrednio do kotła
utylizacyjnego, gdzie następuje ich wstępne oczyszczenie i schłodzenie. Zadaniem kotła utylizacyjnego
jest odbiór ciepła z gazów prażalnych za pomocą specjalnej konstrukcji rurowych wymienników ciepła
zwanych „wiązkami”, w których płynie woda. Na skutek odbioru ciepła, woda przechodzi w parę
nasyconą o temp. 265 0C i ciśnieniu ok. 4 MPa. Para po redukcji ciśnienia do ok. 0,9 MPa i temp. ok.
180 0C, kierowana jest do kotłowni Firmy „BolTherm”, gdzie na wymienniku ciepła następuje jej
skraplanie i jako kondensat wraca do kotła utylizacyjnego. Straty wody uzupełniane są świeżą wodą,
wcześniej uzdatnioną. W kotle oprócz wymiany ciepła zachodzi na wiązkach proces częściowego
oczyszczenia gazów wskutek osadzania się pyłów na rurkach wymiennika, okresowo zrzucanych za
pomocą strzepywaczy do przenośnika zgrzebłowego i transportowanych do zbiornika pyłowego. Po
przejściu przez kocioł, gazy mają jeszcze temp. ok. 400 0C, kierowane są do komory rozdzielczej, a
następnie do czterech nitek I –go i II‐go cyklonowego stopnia odpylania. Pyły z I i II – go stopnia
odpylania kierowane są razem z prażonką „progową” do Elektrolizy Cynku. Gazy natomiast przy
pomocy wentylatora gazów gorących o temp ok. 350 0C, kierowane są do węzła mycia i chłodzenia.
Pierwszym obiektem Fabryki Kwasu Siarkowego jest węzeł płucząco‐chłodzący ‐Skruber. Węzeł ten ma
za zadanie schłodzenie i „mokre” oczyszczenie gazów z pyłów poprażalnych. Temperatura gazów po
skruberze wynosi ok. 40 oC.
Ciepło pozyskane z procesu prażenia blendy jest wykorzystywane do ogrzewania elektrolitu w procesie
elektrolizy cynku.
Ilość energii cieplnej ‐ odpadowej jaka jest odzyskiwana:
262 931,00 GJ/rocznie.
Jak widać na przykładzie ZGH Bolesław stosowanie odzysku ciepła odpadowego jest bardzo korzystne
zarówno pod kątem oszczędności energii jak i ochrony środowiska. Ilość energii jaką ZGH gospodaruje
w procesie odzysku przekracza to ilość jaką dla porównania może zużyć cała niewielka gmina.
7.4. Możliwość wykorzystania istniejących nadwyżek energii z OŹE
7.4.1
Możliwość wykorzystania energia geotermalnej
Gmina Bukowno leży w Przedkarpackim regionie geotermalnym. Potencjalne zasoby wód i zawartej
w nich energii cieplnej dla tego rejonu przedstawia tabela 48. Z analizy danych zawartych w tabeli
wynika, że w granicach Bukowna znajdują się zasoby wód geotermalnych, których wykorzystanie
mogłoby znacznie zmienić warunki zaopatrzenia gminy w energię cieplną.
Jednak aktualnie oraz w najbliższej perspektywie na terenie gminy nie należy przewidywać
zastosowania układów do wykorzystania ciepła geotermalnego. Stanowisko takie wynika z faktu, iż
brak jest szczegółowego rozeznania co do istnienia takich złóż na przedmiotowym terenie, ich
temperatury i głębokości zalegania. Ewentualne inwestycje wymagają oszacowania potencjału
energii wód geotermalnych za pomocą próbnych odwiertów, które są kosztowne, a tym samym
niemożliwe do sfinansowania wyłącznie przez gminę. Budowa ciepłowni geotermalnej ma
ekonomiczny sens w rejonach charakteryzujących się stosunkowo dużą gęstością zabudowy, gdzie
odbiór ciepła jest stałej mocy i w dużej ilości np. osiedla zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej.
117
Gmina Bukowno obecnie nie planuje realizacji zadań związanych z rozpoznaniem występowania złóż
termalnych na swoim terenie, brak również informacji o potencjalnych inwestorach prywatnych.
Szansą na podjęcie działań w kierunku oszacowania zasobów wód i energii cieplnej w nich zawartych
jest pojawienie się możliwości uzyskania dofinansowania takich inwestycji ze źródeł zewnętrznych,
w tym w szczególności funduszy Unii Europejskiej.
7.4.2 Możliwość wykorzystania energia słonecznej
W gminie Bukowno, tak jak w całym powiecie olkuskim zasoby energii słonecznej sa wystarczajace do
ogrzania wody użytkowej w okresie letnim oraz w 50 ‐ 60 % w okresie wiosenno – jesiennym.
W gminie Bukowno proponuje się wykorzystywać płaskie kolektory słoneczne, a także systemy
pasywne w budownictwie. Kolektory słoneczne mogą wytwarzać ciepło przez cały rok. W okresie od
wiosny do jesieni mogą nawet całkowicie zaspokoić zapotrzebowanie na ciepłą wodę użytkową,
natomiast zimą mogą służyć do jej wstępnego podgrzania.
Gmina Bukowno leży w rejonie o korzystnych warunkach w skali Polski do rozwoju energetyki
słonecznej, gdzie potencjał energii użytecznej wynosi ponad 1000 kWh/m2. Z ogólnie dostępnych
informacji można przyjąć, że ilości energii możliwej do pozyskania są zbyt małe dla budowy
wysokotemperaturowych systemów fotowoltaicznych, ale wystarczające dla konwersji
fototermicznej za pomocą kolektorów i systemów solarnych. Oznacza to, że na przedmiotowym
terenie możliwe jest pozyskanie słonecznej energii cieplnej o charakterze zdecentralizowanym,
realizowane głównie dla potrzeb przygotowywania c.w.u. w instalacjach pracujących cały rok,
zarówno w domach mieszkalnych, jak i w budynkach użyteczności publicznej oraz w rolnictwie –
w hodowli roślin (szklarnie), w procesach suszarniczych (suszenie ziarna zbóż, warzyw, dosuszanie
zielonek, itp.). W rachunku ekonomicznym opłacalność stosowania kolektorów słonecznych do
podgrzewania wody użytkowej dla potrzeb gospodarstw domowych jest ciągle zbyt mała. Rozwój
systemów wykorzystujących energię słoneczną hamowany jest przez wysokie koszty inwestycyjne
związane z tego typu instalacjami. Za celowe uznać należy pozyskiwanie energii słonecznej w sezonie
letnim do podgrzewania ciepłej wody użytkowej (krótszy okres zwrotu kosztów i większa
opłacalność inwestycji będzie w obiektach o dużym zapotrzebowaniu na ciepłą wodę), a w
okresie zimowym jako wspomaganie systemów konwencjonalnych. W analizie efektów instalacji
systemów solarnych należy również uwzględnić ekologiczny aspekt pozyskiwania energii
słonecznej (zastępowanie kolektorami słonecznymi paliw kopalnych, redukuje emisję szkodliwych
gazów i pyłów) oraz brak kosztów eksploatacji. Zakłada się, że wykorzystanie energii słonecznej do
podgrzewania wody użytkowej na terenie gminy będzie miało charakter rozwojowy, co wynika z
sytuacji ogólnokrajowej, gdzie pozyskiwanie energii słonecznej do celów energetycznych jest
coraz bardziej rozpowszechniane.
7.4.3
Możliwość wykorzystania energii z biomasy
Drewno
Na terenie gminy Bukowno lasy i tereny zadrzewione zajmują powierzchnię 4 517 ha. Powierzchnia
leśna znajduje się pod nadzorem dwóch nadleśnictw: Nadleśnictwa Olkusz – 1 027 ha
i Nadleśnictwa Chrzanów – 2 652 ha. Pozostała część leży w rękach prywatnych. Z lasów należących do
Nadleśnictw pozyskuje się ok. 3345 m3 drewna. Jak wynika z informacji uzyskanych z nadleśnictw
możliwości produkcyjne wynoszą 7 356 m3 drewna są ponad 2 razy większe niż realnie pozyskiwane.
Słoma
Na terenie Bukowna produkcja słomy z terenów uprawy zbóż wykorzystywana jest między innymi
w hodowli zwierząt na podściółkę. Nie ma zastosowania energetycznego.
118
Osady ściekowe
W Polsce podejmowane są próby energetycznego wykorzystania osadów ściekowych, których
parametry energetyczne zblizone są do torfu. Gazyfikacje i spalanie gazowe osadów ściekowych
w kotłowniach centralnego ogrzewania wykorzystuje się w mniejszych oczyszczalniach ścieków
w pirolitycznych kotłach FUWI o mocy 0,2 MW. Osady można też mieszać z suchym miałem węglowym.
Urządzenia do gazyfikacji osadów ściekowych są bardzo ekonomiczne. Roczny koszt zaoszczędzonego
węgla równa się cenie jednego kotła c.o., przy czym wielkość emisji zanieczyszczeń do powietrza jest
mniejsza niż z konwencjonalnych kotłów gazowych.
W Bukownie istnieją potencjalne możliwości energetycznego wykorzystania osadów ściekowych, lecz
aktualnie nie są one praktycznie możliwe do wykorzystania.
Gaz ze składowisk odpadów
Na terenie Gminy Bukowno nie ma możliwości pozyskiwania tego rodzaju gazu.
Biogaz z oczyszczalni ścieków
Bukowno posiada jedną oczyszalnię ścieków. Oczyszczalnia te ma jednak zbyt małą przepustowość by
można było pozyskiwać z niej biogaz.
7.4.4 Możliwość wykorzystania energii wiatrowej
Gmina Bukowno leży w strefie IV – niekorzystnej pod względem możliwości wykorzystania energii
wiatrowej. Obecnie na terenie gminy Bukowno jak i całego powiatu olkuskiego nie ma elektrowni
wiatrowych w związku z tym nie możliwości wykorzystania nadwyżek energii wiatrowej.
7.4.5
Możliwość wykorzystania energii wodnej
Na terenie gminy w chwili obecnej nie wykorzystuje się potencjału energetycznego spadku wody
– brak lokalizacji czynnych małych elektrowni wodnych, brak również budowli piętrzących
możliwych do wykorzystania energetycznego. Podstawowe informacje o zasobach wód
powierzchniowych zamieszczono w podrozdziale 3.3.4. Na rzece Babie przy ujsciu do rzeki Soły została
wybudowana mała elektrownia wodna jednak ze wzgledów fomalnych nie została uruchomiona.
Dodatkowo ze względu na planowane zamkniecie pompowania wód z kopalni może dojść do sytuacji
że nie będzie wystarczającej ilości wody w rzece do zasilania elektrowni.
119
8
Przedsięwzięcia racjonalizujące użytkowanie ciepła, energii
elektrycznej i paliw gazowych
Głównym celem przedsięwzięć racjonalizujących użytkowanie ciepła, energii elektrycznej paliw
gazowych jest zmniejszenie ogólnej konsumpcji oraz zmniejszenie energochłonności procesów.
Istnieje kilka form racjonalizacji zużycia enerii w zakresie systemów związanych z zachowaniem
komfortu przebywania. Jedną ze nich jest odpowiadnia termoizolacja przegród budowlanych.
8.1. Termomodernizacja budynków
Termomodernizacja jest to poprawienie cech technicznych budynku, w celu zmniejszenia zużycia
energii dla potrzeb ogrzewania, wentylacji i przygotowania ciepłej wody użytkowej. Do głównych
działań termomodernizacyjnych zalicza się:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Ocieplenie ścian zewnętrznych,
Ocieplenie stropodachu lub stropu do poddasza,
Ocieplenie stropu nad piwnicą,
Uszczelnienie lub wymiana okien,
Zmniejszenie powierzchni przeszklonych,
Uszczelnienie lub wymiana drzwi zewnętrznych,
Ograniczenie nadmiernej infiltracji powietrza,
Modernizacja źródła ciepła,
Modernizacja instalacji centralnego ogrzewania,
Modernizacja instalacji ciepłej wody użytkowej,
Modernizacja instalacji wentylacyjnej.
Najprostszą pod względem ilościowym racjonalizacją zużycia energii jest poprawne zaizolowanie
cieplne w przypadku przegród nieprzeziernych, zarówno przy ogrzewaniu jak i przy chłodzeniu.
Analizując przegrody przyzierne tj. okna, drzwi szklane oraz świetliki należy zwrócic uwagę na
zastosowanie szyb oraz ram, które posiadają niski współczynnik przenikania ciepła.
Termomodernizacja budynków powinna być wykonywana w sposób kompleksowy, to znaczy
ociepleniu i uszczelnieniu budynku powinna towarzyszyć modernizacja źródła ciepła i instalacji c.o.
oraz wyposażenie w urządzenia umożliwiające regulację ilości dostarczanego ciepła w dostosowaniu
do warunków zewnętrznych. Największy potencjał oszczędności energii stanowi: ocieplenie ścian
zewnętrznych oraz stropów nad ostatnią kondygnacją oraz modernizacja instalacji c.o. poprzez montaż
zaworów termostatycznych i regulację hydrauliczną instalacji. Znaczące zmniejszenie zużycia energii
pierwotnej można osiągnąć poprzez zamianę nieefektywnego źródła ciepła (np. kotły i piece węglowe)
na źródła o wysokiej sprawności spalania (np. kotły gazowe).
Oszacowano, że w gminie Bukowno maksymalny potencjał oszczędności energii w wyniku termo‐
modernizacji budynków mieszkalnych wynosi około od 20 do 30% aktualnego zapotrzebowania ciepła
120
co odpowiada rocznemu zużyciu energii do 107 tys. GJ. Wyliczenia te dokonano przy następujących
założeniach:
‐ wykonywana jest kompleksowa termomodernizacja obejmująca jednocześnie: ocieplenie ścian
zewnętrznych, stropodachu, wymiana okien i ocieplenie stropów nad piwnicami;
‐ modernizację przeprowadza się w budynkach mieszkalnych, użyteczności publicznej, produkcyjnych,
usługowych i handlowych
‐ większość budynków kompleksowej termomodernizacji;
‐ w wyniku wymiany okien nastąpi 10% ograniczenie energii cieplnej przeznaczonej na ogrzanie
powietrza wentylacyjnego.
8.2. Wybrane formy racjonalizacji zużycia energii
8.2.1
Stosowanie odzysków ciepła
Użycie tej formy stosuje się w przypadku procesów ciągłych w czasie. W praktyce forma ta jest
często spotykana w systemach wentylacyjnych nawiewno ‐ wywiewnych. Strumień powietrza
zewnętrznego, posiadający niską temperaturę, jest wstępnie ogrzewany strumieniem powietrza
wywiewanego , ciepłego. Strumień ciepła przekazanego w procesie jego odzysku, zmniejsza strumień
ciepła niezbędny do podgrzania powietrza końcowego, które jest wprowadzone do wentylowanych
pomieszczeń.
8.2.2
Wstępny podgrzew powietrza w wymienniku ciepła GWC
Zimne powietrze o niskiej temperaturze jest podawane do gruntowego wymiennika ciepła, gdzie
dochodzi do podgrzania o kilka stopni. W okresie zimy płytowy wymiennik gruntowy „ zwraca”
zgromadzone ciepło w gruncie, dzięki temu zimne powietrze może być ogrzewane. Temperatura
powietrza za GWC podobnie jak w lecie jest stabilna w ciągu doby, natomiast podczas mrozów powoli
spada do wielkości stopni nieco powyżej zera w skali Celcjusza. Główną cechą wymiennika GWC jest
zdolność dowilżania powietrza ogrzewanego w wymienniku w czasie zimy. Wychodzące powietrze
może zostać dowilżone nawet do 90 % aż do końca grudnia. Ta cecha poprawia parametr wilgotności
powietrza w budynku w czasie chłodów.
Proces „wysychania” powietrza rozpoczyna się więc dopiero w styczniu (środek sezonu grzewczego)
i jest spowalniany dalszym dowilżeniem powietrza przez GWC. Prawidłowe dostosowanie strugi
powietrza przepływającego przez płytowy wymiennik, zapewnia maksymnie efektywną i skuteczną
wymianę ciepła. Dzięki odpowiedniej konstrukcji i konfiguracji poszczególnych elementów wymiennika
redukuje się straty ciśnienia transportowanego powietrza.
8.2.3
Regulacja termostatyczna temperatury w pomieszczeniu
Racjonalizację zużycia energii w systemach grzewczych i chłodzących uzyskuje się przez regulację
termostatyczną temperatury powietrza w ogrzewanych lub schładzanych powietrzach.
W systemach grzewczych stosowane są głowice termostatyczne na zaworach przy grzejnikach lub
wkładkach termostatycznych , wbudowanych w grzejnik. Obecnie stosuje się urządzenia regulacyjne
121
przy ogrzewaniu pomieszczeń. Wynika to z faktu uzyskania komfortu cieplnego, dla osób
przebywających w ogrzewanych pomieszczeniach oraz minimalizacji kosztów, związanych
z ogrzewaniem pomieszczeń.
O konieczności stosowania regulacji informuje prawo budowlane, które określa m.in.:
‐ temperatury obliczeniowe w pomieszczeniach w zależności od ich przeznaczenia i wykorzystania,
‐ minimalne warunki w zakresie temperatury w miejscach pracy,
‐ konieczność stosowania urządzeń regulacyjnych działających automatycznie.
Do wymagań narzucanych przez prawo budowlane używa się zawory termostatyczne z głowicami
termostatycznymi lub wkładki zaworowe w grzejnikach z zabudowanymi głowicami termostatycznymi.
Zawór termostatyczny z głowicą termostatyczną stanowi regulator proporcjonalny bezpośredniego
działania, ponieważ posiada zadajnik temperatury, element wykonawczy oraz czujnik temperatury
wbudowany w pokrętło głowicy. Takie rozwiązanie jest predysponowane do regulacji temperatury
w pomieszczeniach ogólnodostępnych, gdzie układ regulacyjny jest systemowo chroniony przed
dostępem osób trzecich (np. w szkołach, biurach czy pomieszczeniach użyteczności publicznej).
W pomieszczeniu o regulowanej temperaturze musi znajdować się czujnik, ale często czujnik
zabudowywany jest w specjalnej wentylowanej obudowie ochronnej lub poza bezpośrednią strefą
przebywania ludzi. Sytemy regulacyjne temperatury z głowicami termostatycznymi gwarantują wysoka
jakość regulacji przy zachowaniu prostoty rozwiązania.
8.2.4
Ograniczenia czasu występowania temperatury komfortu
Redukcja zużycia energii powinna dotyczyć okresów, gdy pomieszczenia nie są używane lub mogą być
używane przy ograniczeniu temperatury. Przykładem są systemy grzewcze z osłabieniem nocym.
Podczas nieobecności lub snu wskazane jest zmniejszenie teperatury w sypialni.
Regulację taką umożliwiają regulatory elektroniczne , programowalne. Używne są regulatory pokojowe
typu HERZ 1779123, które są urządzeniami do indywidualnej regulacji w oddzielnych pomieszczeniach
z programowaniem czasów i temperatur. Stosowane są do sterowania ogrzewania wodnego,
elektrycznego , palników, pomp obiegowych lub napędów termicznych.
Optymlny komfort cieplny w pomieszczeniu , przy minimalizacji kosztów zużycia energii, zapewniony
jest dzięki indywidualnemu doborowi w programie tygodniowym profilu temperatury dla każdego z dni
tygodnia. Oszczędności energetyczne w czasie dłuższej nieobecności mogą być od razu uwzględnione
w rocznym programie sterowania.
8.2.5
Redukcja zużycia energii elektrycznej przez instalacje towarzyszące
Racjonalizacja zużycia enegii może także być związana z systemem dystrybucji czynnika stosowania
regulacji ilościowej w miejsce regulacji jakościowej. W przypadku regulacji ilościowej strumień
krążącego czynnika jest słaby i nie zależy od chwilowej mocy instalacji grzewczej czy chlodzącej.
Moc elektryczna pomp cyrkulacyjnych jest prawie stała, czy zapotrzebowanie na ciepło lub zimno jest
rożne. W przypadku zastosowania regulacji ilościowej isnieje dokładne odwzorowanie mocy
elektrycznej do napędu pomp obiegowych w funkcji mocy grzewczej przekazywanej przez instalacje
grzewczą.
122
8.2.6
Systemy ogrzewania niskoparametrycznego
Poprawę uwarunkowań związanych z komfortem cieplnym są systemy ogrzewania powierzchniowego.
Przykładem ogrzewnia powierzchniowego już stosowanego jest ogrzewania podłogowe , natomiast
nowością jest ogrzewanie ścienne lub sufitowe. Podstawową cechą jest wykorzystywanie powierzchni
przegród budowlanych do przekazania strumienia ciepła na pokrycie strat i/lub kompensacji chłodu
wprowadzanego z zimnym powietrzem wentylacyjnym.
Duża powierzchnia grzewcza oznacza niską tempeturę samej powierzchni grzejącej, przy zachwaniu
niezmienionaej wydajności całkowitej. Oznacza to redukję konsumpcji ciepła, która wynika z niższej
temperatury w pomieszczeniach oraz bardziej efektywne wykorzystanie konwencjonalnych
i niekonwencjonalnych źródeł ciepła. Przy dużej powierzchni grzejącej, jest większy udział
promieniowania w przekazywaniu ciepła niż przy ogrzewaniu tradycyjnym, a więc komfort cieplny jest
odczuwalny przy niższej temperaturze powietrza. Niska teperatura powietrza oznacza również
mniejsze zapotrzebowanie na strumień ciepła ogrzewanych pomieszczeń.
Także niskie zapotrzebowanie na strumien ciepła wynika z mniejszego zapotrzebowania na tzw. ciepło
wentylacyjne. Powietrze zewnętrze musi być podgrzane do niższej temperatury , która panuje
w pomieszczeniu ogrzewanym.
Rozpatrując pomieszczenia z wentylacją grawitacyjną bez nawiewników z czujnikami higrostatycznymi,
mniejsza różnica temperatur pomiędzy powietrzem zewnętrznym a powietrzem w pomieszczeniu,
oznacza także mniejsze wychłodzenie przez tzw. nadmierną wentylację zimą w okresie niskich
temperatur , ponieważ jest mniejszy moduł napędowy procesu. Gdy grzejnik powierzchniowy pracuje
przy niższej temperaturze czynnika grzewczego bardziej efektywnie mogą pracować tradycyjne źródła
ciepła tj. kotły kondensacyjne czy pomy ciepła. Dzięki niskiej temperaturze zasilania isnieje możliwość
praktycznego wykorzystania części energii z niekonwencjonalnych źródeł ciepła (systemy solanre,
systemy odzysku ciepła kondensacji czynników ziębniczych z instalacji ziębniczych czy
klimatyzacyjnych).
Ogrzewanie powierzchniowe, dzięki rozciągnięciu powierzchni grzewczej na rozległym obszarze
ogrzewanych pomieszczeń, pozwalaja na znaczną redukcję temperatur pomiędzy podłogą a sufitem
oraz powoduje jednorodne pole promieniowania w całym obszarze.
Wydajność ogrzewania ściennego zależy od temperatury czynnika grzewczego, jego ochłodzenia oraz
temperatury w pomieszczeniach. Płyty systemowe ogrzewani ściennego mogą być adaptowane do
ogrzewania podłogowego lub ogrzeania sufitowego.
System ogrzewania ściennego można wykorzystywać także do schłądznaia ściennego. System suchy
ogrzewania ściennego, w pełnym zakresie może Stanowic konkurencję do sysemu mokrgo ogrzewania
ścinnego.
8.3. Racjonalizacja zużycia gazu ziemnego
Wielkość potencjału racjonalizacji zużycia gazu ziemnego wynika z realizacji przedsięwzięć termo‐
modernizacyjnych w budynkach i jest proporcjonalna do udziału gazu w rynku ciepła na terenie gminy.
Również zastosowanie nowoczesnych urządzeń o większej sprawności sprzyja racjonalizacji zużycia
gazu.
123
8.4. Zmiana systemu zaopatrywania budynków w ciepło
Z uwagi na fakt, że zużycie energii cieplnej u użytkowników z tzw. systemu rozproszonego
(indywidulane źródła ciepła) stanowi ponad 80 % zużycia energii cieplnej w gminie bardzo duże
znaczenie miałaby wymiana sposobu dostarczania ciepła szczególnie z indywidualnych źródeł
węglowych na ciepło dostarczane z sieci. Ponadto miałoby to pozytywny wpływ na ograniczenie
niskiej emisji do atmosfery szczególnie uciążliwej w okresie zimowym.
8.5. Inteligentne zarządzanie energią w przestrzeni miejskiej
Przykłady: Inteligentne Miasta
Deficyt tradycyjnych zasobów energii oraz niska efektywność jej wytwarzania, przesyłu i użytkowania
powoduje potrzebę wprowadzenia inteligentnych systemów dystrybucji energii znanych jako smart
cities lub smart grids. W najbardziej potocznym rozumieniu termin ten oznacza dostarczanie
odbiorcom usług energetycznych z wykorzystaniem środków IT, co zapewnia obniżenie kosztów,
zwiększenie efektywności i zintegrowanie rozproszonych źródeł energii, w tym odnawialnej.
Obiektywne czynniki sprzyjające rozwojowi tej dziedziny wiedzy i techniki to:
– zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego poprzez eliminację przerw w dostarczaniu
usług energetycznych oraz maksymalizację efektywności przepływu energii od źródła jej
wytwarzania do odbiorcy końcowego,
– minimalizacja kosztów usług elektroenergetycznych przez optymalną i ciągłą integrację
przyjaznych środowisku lokalnych zasobów energii,
– zapewnienie zróżnicowania i zindywidualizowania poziomów jakości dostarczanej energii,
zgodnie z potrzebami klienta, m.in. poprzez zastosowanie zaawansowanych układów
energoelektronicznych,
– rozszerzenie funkcjonalności usług świadczonych przez dostawcę na rzecz odbiorcy tj.
inteligentne opomiarowanie i fakturowanie (np. liczniki dwukierunkowe, zmienność ceny
konsumowanej energii w czasie), zarządzanie energią oraz monitorowanie warunków jej
dostawy,
– integracja rozproszonych źródeł odnawialnych o ograniczonej dyspozycyjności mocy i
energii. Generacja małej i średniej skali (panele fotovoltaiczne, małe turbiny wiatrowe,
małe elektrownie wodne), wykorzystująca zasoby lokalne i zintegrowana często z
budynkiem/mieszkaniem oraz zdolna do współpracy z siecią kreuje nowe pojęcie, tzw.
„inteligentny dom”, autonomiczny energetycznie, zdolny do przekazywania nadmiaru
wytwarzanej energii i traktujący sieć jako źródło rezerwowe,
– konieczność restrukturyzacji istniejących sieci zasilających.
Smart grid w Amsterdamie
Amsterdam jest prekursorem realizacji projektów o charakterze „inteligentnego miasta”. Celem
wszelkich działań jest redukcja poziomu CO2 o 40 % w stosunku do wartości z 1990 roku. Projekty te
obejmują:
– instalację inteligentnych liczników energii,
– optymalizację transportu publicznego,
– powiązanie oświetlenia ulic z oświetleniem fasad budynków,
124
–
–
–
oświetlenie przystanków tramwajowych i billboardów energią pobieraną z kolektorów
słonecznych,
montaż pras na energię słoneczną w pojemnikach na śmieci,
wykorzystanie samochodów dostawczych powracających do bazy do wywożenia części
śmieci.
8.6. Racjonalizacja zużycia energii elektrycznej
Wielkość potencjału racjonalizacji zużycia energii elektrycznej jest zróżnicowana w zależności od
sposobu jej użytkowania i jest szacowana w wysokości:
– od 8% do 15% w urządzeniach gospodarstwa domowego (pralki, chłodziarki, kuchnie
elektryczne, sprzęt audio‐wideo itp.)
– od 12% do 25% w urządzeniach energetycznych (pompy, wentylatory, kompresory,
napędy, transport itp.)
– od 25% do 50% w oświetleniu budynków, ulic i dróg.
Główne kierunki racjonalizacji to:
– modernizacja oświetlenia dróg, ulic i placów,
– stopniowa wymiana oświetlenia żarowego na energooszczędne,
– montaż energooszczędnych opraw oświetleniowych,
– montaż urządzeń automatycznego włączania i wyłączania oświetlenia,
– montaż urządzeń do regulacji natężenia oświetlenia w pomieszczeniach,
– zastąpienie oświetlenia ogólnego oświetleniem zlokalizowanym,
– stopniowa wymiana maszyn i urządzeń elektroenergetycznych na bardziej efektywne,
– regularna konserwacja i czyszczenie urządzeń i oświetlenia,
– powszechna edukacja,
– zapewnienie dostępu do informacji o energooszczędnych urządzeniach elektroenergetycznych.
W bilansie zużycia energii elektrycznej w gospodarstwach domowych największy udział mają
urządzenia chłodnicze (lodówki, zamrażarki) 30% i oświetlenie 23%. Wskazane jest używanie urządzeń
energooszczędnych – klasy A oraz żarówek kompaktowych do oświetlenia.
Wszystkie drogowe punkty świetlne rtęciowe zostały wymienione na żarowe. Bieżące modernizacje
prowadzone przez gminę polegaja na zmniejszaniu punktowych źródeł mocy oświetlenia.
Wszystkie działania modernizacyjne zarówno w przypadku odbiorców indywidualnych jak i przemysłu
powinny być uzasadnione rachunkiem ekonomicznym potwierdzającym celowość ich
przeprowadzenia. Optymalny zakres usprawnień planowanych do wykonania powinien zostać
poprzedzony analizą wyboru usprawnień a następnie analizą konieczności realizacji.
Redukcja zużycia energii elektrycznej przez instalacje towarzyszące
Racjonalizacja zużycia enegii może także być związana z systemem dystrybucji czynnika stosowania
regulacji ilościowej w miejsce regulacji jakościowej. W przypadku regulacji ilościowej strumień
krążącego czynnika jest słaby i nie zależy od chwilowej mocy instalacji grzewczej czy chlodzącej.
125
Moc elektryczna pomp cyrkulacyjnych jest prawie stała, czy zapotrzebowanie na ciepło lub zimno jest
rożne. W przypadku zastosowania regulacji ilościowej isnieje dokładne odwzorowanie mocy
elektrycznej do napędu pomp obiegowych w funkcji mocy grzewczej przekazywanej przez instalacje
grzewczą.
8.7. Przedsięwzięcia racjonulizaujące zużycie energii – dobre praktyki
Energooszczędne osiedle ‐ przykład „dobrej praktyki”
W czasie systematycznie rosnących cen za energię, największym kosztem stałym użytkowania
mieszkania jest koszt zakupu energii. Energia ta jest przeznaczana do ogrzewania, chłodzenia a także
wytowrzenia ciepłej wody użytkowej. W ostanich latach wśród kupujących mieszkań wzrosła
świadomość o korzyściach wynikających z budownictwa energooszczędnego. Dlatego też, aby
zapewnić użytkownikom oczekiwane przez nich minimalne koszty eksploatacji, zdecydowano stworzyć
praktycznie od podstaw nowy sposób budowy, który znacznie wykracza poza przyjęte obecnie na
naszym rynku normy.
W związku z tym na Pomorzu w Gdańsku Osowej wprowadzono na rynek deweloperski budownictwo
efektywne energetycznie, nowoczesne, a tym samym o niskich kosztach eksploatacji. Firma
deweloperska jako wspólne przedsięwzięcie kilku znanych na Wybrzeżu firm skupiła się na budowie
ekologicznie czystych osiedli mieszkaniowych. Pilotażowy projekt stał się efektem współpracy wielu
insystucji prywatnych i publicznych. Osatecznie zostało zawiązane konsorcjum, którego celem jest
stworzenie, promowanie i oferowanie budownictwa energooszczędnego poprzez dobór niezbędnych
technologii, modelu prawnego i metody finansowania. Co więcej dzięki takiej współpracy mieszkańcy
pierwszego etapu Osiedla Energooszczędnego nie będą płacic przez 10 lat za ogrzewanie mieszkania
i ciepłej wody. Jest to możliwe dzieki uzyskaniu specjalnemu sposobowi finasownaia systemów
energetycznych, dofinansowaniu Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodej
oraz przemyślanego zastosowania nowoczesnych technologii i rozwiązań.
W pierwszym stadium działalności Spółki przygotowywano tereny pod przyszłe inwestycje , a także
koncentrowano się na obrocie nieruchomościami. W 2008 roku przyjęto główną strategię działalności
podejmując decyzję o wykonaniu inwestycji mieszkaniowej o standardach budynków
energooszczędnych o parametrach energetycznych na poziomie domów pasywnych – „Osiedla
Energooszczędnego”.
Dom pasywny jest budynkiem o bardzo niskim zapotrzebowaniu na energię do ogrzewania – 15
kWh/m2/rok, w którym komfort cieplny zapewniony jest dzięki wykorzystaniu pasywnych źródeł ciepła
(mieszkańcy, urządzenia elektryczne, promieniowanie słoneczne) oraz radykalnemu zmniejszeniu strat
ciepła związanego z przenikaniem przez ściany i na wentylację odzysk ciepła w systemie wentylacji).
Dzięki temu budynek nie potrzebuje konwencjonalnych grzejników, a niezbędna ilość ciepła jest
dostarczana przez dogrzewanie powietrza wentylacyjnego.
Dyrektywa 2010/31/EU z poźniejszymi zmianami określa charakterystykę energetyczną budynków
przyjętą przez Parlament Europejski w maju 2010 r. Zmiany o których mowa powodują, że już od 2021
roku, na terenie Unii Europejskiej mają być wznoszone wyłącznie budynki o bardzo niskim
zapotrzebowaniu na energię, zasilane choćby częściowo z odnawilnych źródeł energii. Dlatego też
budownictwo energooszczędne w najbliższym czasie stanie się jedynym obowiązującym standardem.
126
Budynki na Osiedlu Energoszczędnym w Gdańsku Osowej potrzebują do ogrzewania jedynie 10 %
energii, które zużywają budowane zgodne z obowiązującymi normami budynki wielorodzinne. Cel ten
stał się możliwy do uzyskania dzięki kompleksowemu użyciu dostępnych technologii do wytwarzania,
ale także do maksymalnego wykorzystania raz dostarczonej do mieszkania energii cieplnej
wykorzystując do tego energię odnawialną oraz zintegrowane wykorzystanych technologii i urządzeń
w jeden, sprawnie działający system.
Do głównych założeń, którymi kierowała się Spółka wprowadzając budownictwo energooszczędne
w Gdańsku Oswej należały:
1. Izolacja oraz najwyższej jakości materiały budowane
Kluczową rolę odgrywa uzyskanie możliwie najwyższych parametrów izolacyjnych, przy jednoczesnym
wykluczeniu potencjalnych mostków cieplnych, przez które następuje transfer ciepła z budynku do
otoczenia. Ściany budynków powstałego Osiedla Energooszczędnego budowne były w systemie VELOX,
który zapewnia bardzo wysoką izlolację cieplną dzięki zastosowaniu specjalnego, tzw. styropianu
grafitowego, o współczynniku izolacyjności o parametrach lepszych niż tradycyjny styropian. Ściany,
które są budowane w tej technologii uzyskują również lekceważone przez wielu wyśmienite parametry
izolacji akustycznej. Poddasza ocieplono wyjątkowo cieplną poliuretanową izolacją nakrokwiową.
W projekcie zastosowano specjalne łączniki do montażu płyt balkonowych, które likwidują mostek
termiczny najczęściej występujący na styku płyty balkonowej ze ścianą. Ciepła, 3 szybowa stolarka
okienna montowana jest zgodnie z ideą stosowaną w domach pasywnych – w warstwie izolacyjnej,
zgodnie z zasadami tzw. „ciepłego montażu”‐ któy dodatkowo poszerzono o tzw. „ciepły parapet”
(wykorzystano wkładkę pod oknem). Okna dachowe, które zostały zamontowane z pakietem
3 szybowym, dzięki powłoce antyrefleksyjnej dodatkowo chronią mieszkanie przed nadmiernym
nagrzewaniem przez promnienie słoneczne.
2. Pozyskanie energii z odnawialnych źródeł i integracja rozwiązań
W przypadku powstałego Osiedla Energooszczędnego nowością jest kompleksowość zastosowania
różnych rozwiązań i zintegrowanie ich w jeden system. Dzięki temu, urządzenia nie tylko się
uzupełniają, ale także współpracują ze sobą, przez co wzajemnie umożliwiają uzyskanie lepszego
efektu końcowego. Jako przykład może posłużyć akumulacja w gruntownym wymienniku ciepła
nadwyżek ciepła wyprodukowanego przez kolektory słoneczne. Dzięki temu podwyższone zostaną
parametry dolnego źródła ciepła co umożliwi podniesinie wydajności powietrza do wentylacji oraz
ogrzewania mieszkania.
Elementami technicznymi zintegrowanymi w jeden system są między innymi:
‐ osobna dla każdego mieszkania wentylacja nawiewno ‐ wywiewna z pełnym odzykiem ciepła,
zapewniająca stała wymianę powietrza na czyste, bez konieczności otwierania okien, wykorzystana
także do ogrzewania mieszkań,
‐ kolektory słoneczne do ogrzewania ciepłej wody oraz akumulacji ciepła w gruncie,
‐ pompy ciepła do uzupełnienia energii do przygotowania ciepłej wody użytkowej oraz ogrzewania
mieszkań,
‐ ogniwa fotowoltaiczne i wiatraki do produkcji energii elektrycznej, z możliwością sprzedaży
wytworzonych nadwyżek energii z powrotem do sieci energetycznej,
‐ specjalne zaprojektowana automatyka integrująca wsytkie elementy w jeden system.
127
9 Możliwości stosowania środków poprawy efektywności
energetycznej w rozumieniu ustawy z dnia 15 kwietnia
2011 r. o efektywności energetycznej
9.1. Aspekty prawne dotyczące efektywności enegetycznej
Od chwili powstania obowiązku narzuconego przez ustawę Prawo energetyczne posiadania przez
gminy Projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe do chwili
obecnej w przepisach wprowadzono szereg istotnych zmian, które poszerzyły zakres tych założeń.
Potrzeba zmian w ustawie Prawo energetyczne wynikła między innymi z wejścia w życie Ustawy z dnia
15 kwietnia 2011r. o efektywności energetycznej (Dz.U. z dnia 10 maja 2011r. Nr 94, poz. 551), która w
art. 10 wprowadziła konkretnie zmiany do ustawu Prawo energetyczne.
Zgodnie z art. 10 ustawy O efektywności energetycznej jednostka sektora publicznego, realizując swoje
zadania, stosuje co najmniej dwa z wymienionych w ustawie środków poprawy efektywności
energetycznej. Środkami tymi są:
1. umowa, której przedmiotem jest realizacja i finansowanie przedsięwzięcia służącego poprawie
efektywnośc energetycznej,
2. nabycie nowego urządzenia, instalacji lub pojazdu, charakteryzujących się niskim zużyciem
energii oraz niskimi kosztami eksploatacji,
3. wymiana eksploatowanego urządzenia, instalacji lub pojazdu na urządzenie, instalację lub
pojazd, o których mowa w pkt. 2, albo ich modernizacja,
4. nabycie lub wynajęcie efektywnych energetycznie budynków lub ich części albo przebudowa
lub remont użytkowanych budynków, w tym realizacja przedsięwzięcia termo
modernizacyjnego,
5. sporządzenie audytu energetycznego w rozumieniu ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o
wspieraniu termomodernizacji i remontów eksploatowanych budynków o powierzchni
użytkowej powyżej 500 mkw., których jednostka sektora publicznego jest właścicielem lub
zarządcą.
Implementacja Ustawy z dnia 15 kwietnia 2011r. o efektywności energetycznej wprowadzadziła
zmiany do ustawy Prawo energetyczne dotyczące bezpośrednio samorządów lokalnych. Od 1 stycznia
2012 nowelizacja ustawy Prawo energetyczne dodaje w art. 18 nowe zadanie dla jednostek sektora
publicznego. I tak zgodnie w art. 18 do zadań własnych gminy w zakresie zaopatrzenia w energię
elektryczną ciepło i paliwa gazowe należy:
1. planowanie i organizacja zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na
obszarze gminy;
2. planowanie oświetlenia miejsc publicznych i dróg znajdujących się na terenie gminy;
3. finansowanie oświetlenia ulic, placów i dróg publicznych znajdujących się na terenie gminy;
4.
planowanie i organizacja działań mających na celu racjonalizację zużycia energii i promocję
rozwiązań zmniejszających zużycie energii na obszarze gminy.
Ponadto wprowadzono zmiany dotyczące stricte zakresu samego Projektu założeń. Zgodnie z art. 19
ustawy Prawo energetyczn Projekt założeń powinien określać:
1. ocenę stanu aktualnego i przewidywanych zmian zapotrzebowania na ciepło, energię
elektryczną i paliwa gazowe;
128
2. przedsięwzięcia racjonalizujące użytkowanie ciepła, energii elektrycznej i paliw gazowych;
3. możliwości wykorzystania istniejących nadwyżek i lokalnych zasobów paliw i energii, z
uwzględnieniem energii elektrycznej i ciepła wytwarzanych w odnawialnych źródłach
energii, energii elektrycznej i ciepła użytkowego wytwarzanych w kogeneracji oraz
zagospodarowania ciepła odpadowego z instalacji przemysłowych;
a. możliwości stosowania środków poprawy efektywności energetycznej w rozumieniu
ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej; (nieniejszy rozdział 7
odnosi się wlaśnie do tego zapisu)
4. zakres współpracy z innymi gminami.
Wg definicji z Ustawy o efektywności energetycznej efektywność energetyczna to stosunek uzyskanej
wielkości efektu użytkowego danego obiektu, urządzenia technicznego lub instalacji, w typowych
warunkach ich użytkowania lub eksploatacji, do ilości zużycia energii przez ten obiekt, urządzenie
techniczne lub instalację, niezbędnej do uzyskania tego efektu.
Efekt użytkowy natomiast to efekt uzyskany w wyniku dostarczenia energii do danego obiektu,
urządzenia technicznego lub instalacji, w szczególności: wykonanie pracy mechanicznej, zapewnienie
komfortu cieplnego, oświetlenie.
Potoczniej mówiąc efektywnością energetyczną jest powszechnie
użytkowania, wytwarzania oraz przesyłania i dystrybucji energii.
rozumiana
oszczędność
9.2. Efektywność energetyczna – cele i zadania
Głównym celem dla Polski zgodnie z ustawą o efektywności energetycznej oraz Dyrektywą
2006/32/WE Parlamentu Europejskiego z dnia 5 kwietnia 2006 r. jest zmniejszenie zużycia energii do
9% w 2016 r. jako baze traktując zużycie uśrednione w latach 2001 – 2005.
Analizując ostatnie 10‐lecie można zauważyć że nastapił w Polsce znaczny postęp we wdrażaniu
efektywności energetycznej (wg danych Ministerstwa Gospodarki). Głównym czynnikiem mającym
wpływ zmniejszenie zuzycia energii była realizacja przedsięwzięć termomodernizacyjne. Nie bez
znaczenia była tu również racjonalizacja zużycia energii w procesach przemysłowych i modernizacja
oświetlenia ulicznego. Dzieki temu energochłonność PKB spadła o ok. 30% w przeciągu tych 10‐ciu lat.
Mimo to efektywność energetyczna polskiej gospodarki jest wciąż około 3 razy niższa od najbardziej
rozwiniętych krajów europejskich i około 2 razy niższa niż średnia w krajach UE. Istotny przy tym jest
fakt, że zużycie energii pierwotnej w Polsce w przeliczeniu na jednego mieszkańca jest prawie o 40 %
niższe, aniżeli w krajach „starej” Unii.
Potencjał możliwości oszczędności energii w Polsce jest jak z wynika z powyższego bardzo duży.
Przewiduje się, że możliwy poziom oszczędności w ,,scenariuszu niskim” w okresie lat 2011 – 2020
wynosi 1 lub nieco poniżej (w zależności od roku) 1 Mtoe energii pierwotnej (EP), zaś w ,,scenariuszu
wysokim” od około 1 Mtoe w 2011 r. do blisko 3 Mtoe w 2015 r. i około 2 Mtoe w 2020 r. (przy czym 1
toe, czyli jedna tona oleju ekwiwalentnego jest równoważnikiem jednej tony ropy naftowej o wartości
opałowej 41868 kJ/kg, tj. 41,868 GJ/tonę).
Mimo znacznego postępu w zwiekszaniu efektywności energetycznej prowadzące do tego celu
działania trzeba kontynuować i poszerzać. Aby dobrać odpowiedni kierunek takich działania, należy
mieć świadomość jak kształtuje się jak kształtuje się zużycie energii w Polsce w poszczególnych
grupach odbiorców (na podstawie badań w KAPE SA):
a) gospodarstwa domowe i rolnictwo ‐ 41 %,
b) budynki – 21 %,
c) przemysł – 21 %,
129
d) transport – 7 %.
Powyższy rozkład świadczy o największym potencjale oszczędności zawartym w gospodarstwach
domowych i rolnictwie oraz w energooszczędnym budownictwie.
Łącznie jest to ok 2/3 krajowego zużycia energii. Biorąc powyższe pod uwagę można dostrzec duże
znaczenie Ustawy o wspieraniu termomodernizacji i remontów z 21 listopada 2008 r.
Mimo iż w zakresie termomodernizacji zrobiono już w Polsce dużo nadal istnieją tu znaczne możliwości
oszczędnościowe, gdyż jak wykazały badania w KAPE SA przy pełnej termomodernizacji wraz z
wymianą systemów grzewczych można uzyskać nawet do 50 % oszczędności energii w przypadku
domów wielorodzinnych a nawet więcej w przypadku domów jednorodzinnych.
Zużycie energii na jednostkę powierzchni użytkowej było zmienne historycznie i wahało się przed 1968
r. w granicach 300 – 380 kWh/m2rok, w latach 1968 – 1985 wynosiło 250 – 290 kWh/m2rok, a w latach
1986 – 2008 wahało się w granicach 100 – 200 kWh/m2rok. Aktualnie, tj. po 2008 r. standardem
energetycznym jest budynek w granicach 90 – 120 kWh/m2rok, a dla porównania w Niemczech: 50 –
100 kWh/m2rok, zaś w Szwecji: 30 – 50 kWh/m2rok.
Jako cel związany z efektywnością energetyczną od strony budownictwa energooszczędnego należy
obrać jak najniższą energochłonność budynków. Jako składowe przyczyniające się do osiągnięcia należy
wymienić tu coraz lepsze materiały budowlane (niższe współczynniki przenikania ciepła), coraz większe
wykorzystanie energii odnawialnej (w każdej formie) oraz automatyzacja zarządzania energią w
budownictwie. Przykładem i jednocześnie celem są w tej dziedzinie domy pasywne z zużyciem do 15
kWh/m2rok.
Potencjał w zakresie wzrostu efektywności energetycznej w Polsce w budownictwie mieszkaniowym
jest szacowany na około 135 – 240 PJ/rok, co stanowi 22 – 40 % obecnego zużycia energii w zależności
od sposobu i zakresu wsparcia realizacji przedsięwzięć termomodernizacyjnych. Potencjał ten podlega
zresztą ciągłemu wzrostowi w związku z rozwojem i zwiększeniem się dostępności technologii
energooszczędnych w budownictwie.
9.3. Możliwości stosowania środków efektywności energetycznej –
finansowanie
W Polsce istnieje obecnie dużo możliwości wsparcia inwestycji w poprawę efektywności energetycznej.
Wpierany jest szereg przedsięwzięć z tym związanych od zarządzania energią, poprzez inwestycje we
wszelkiego rodzaju źródła energii odnawialnej (kolektory słoneczne, elektrownie wodne, elektrownie i
ciepłownie na biomasę i biogaz, geotermia), termomodernizacje budynków i inne. Finansowanie
skierowane jest do każdej z możliwych grup odbiorców, są to
•
•
•
Samorzady i jednostki budżetowe
Przedsiębiorcy oraz rolnicy
Osoby fizyczne oraz wspólnoty mieszkaniowe
Najważniejsze obecnie instrumenty i mechanizmy finansowania inwestycji w zakresie OZE to między
innymi:
‐ fundusze strukturalne UE, Fundusz Spójności i inne środki zagraniczne,
‐ środki Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Wojewódzkich
Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej,
‐ preferencyjne kredyty bankowe.
130
Poniżej przedstawiono możliwości wsparcia finansowego efektywności energetycznej w szeroko
pojętym znaczeniu tego słowa.
Tabela 62. Finansowanie efektywności energetycznej na poziomie ogólnokrajowym
Środki krajowe
Środki zagraniczne
Instytucja
PO IiŚ ‐ Działanie 9.1 Dotacje w
Program OZE 1
NFOŚ i GW
wysokości do 30 mln zł na inwestycje,
15‐letnie,
niskooprocentowane pożyczki których koszt przekracza 10 mln zł,
spełniające wymogi wysokosprawnej
w wysokości do 75% kosztów
kwalifikowanych inwestycji,
kogeneracji ‐ m.in. biogazownie.
których koszt
PO IiŚ‐ Działanie 9.3 Dotyczy
przekracza 10 mln zł.
termomodernizacji budynków
użyteczności publicznej (w tym na ew.
montaż kolektorów słonecznych) i
obejmuje dotacje z Funduszu
Spójności w wysokości do 50 mln zł.
Program priorytetowy
Fundusze Norweskie
"Energetyczne wykorzystanie
W ramach 2 bliźniaczych instrumentów
zasobów geotermalnych"
‐ NMF i EOG ‐
Dotacje dla przedsiębiorstw
w perspektywie finansowej 2004‐2008
(ew. należących do
udzielono dotacji
samorządów)
m.in. na liczne instalacje solarne.
na przeprowadzenie
Trwają ustalenia dot. nowej
prac badawczych
perspektywy finansowej 2009‐2014
(w tym: wykonanie odwiert
System Zielonych Inwestycji
GIS. Dotacje i/lub pożyczki na
1. termomodernizację budynków
użyteczności publicznej
(w tym instalację OZE)
2. budowę biogazowni rolniczych
3. budowę elektrociepłowni
i ciepłowi na biomasę
Ministerstwo Gospodarki
(do marca 2010 Instytucją
wdrażającą dla tego
działania był IPiEO)
Pod koniec stycznia 2010
podjęto decyzję o
odebraniu IPiEO roli
instytucji wdrażającej tego
działania.
Działanie 9.4
Dotacje na inwestycje w OZE
obejmujące wykorzystanie energii
wiatrowej, słonecznej, wodnej oraz
wytwarzanej z biomasy.
Projekty powyżej 10 mln zł
131
Ministerstwo Rozwoju
Regionalnego
Swiss Contribution
Szwajcarsko‐Polski
Program Współpracy
Dotacje na przedsięwzięcia mające na
celu zwiększenie efektywności
energetycznej
i redukcję emisji,
w szczególności gazów cieplarnianych i
niebezpiecznych substancji
‐ w tym inwestycje w OZE.
Bank Ochrony środowiska
Cała gama
produktów finansowych
adresowanych do samorządów
oraz specjalna oferta kredytów
proekologicznych
Bank Gospodarstwa
Krajowego
Premia termomodernizacyjna
BGK oferuje dotacje do 16%
kosztów poniesionych na
realizację przedsięwzięcia
termomodernizacyjnego,
mogącego obejmować
zamianę źródeł energii na OZE
Projekt efektywności energetycznej
‐ Fundusz GEF
Program poręczeń od 50% do 70%
wysokości kredytu zaciągniętego w
banku komercyjnym, na inwestycje
energooszczędne
Tabela 63. Finansowanie efektywności energetycznej na poziomie regionalnym
Środki krajowe
Środki zagraniczne
Instytucja
PO IiŚ ‐ Działanie 9.1 Dotacje w
Program OZE 2
WFOŚ i GW
wysokości do 30 mln zł na inwestycje,
10 wojewódzkich funduszy,
których koszt przekracza 10 mln zł,
które podpisały umowy z
spełniające wymogi wysokosprawnej
NFOŚiGW, będzie oferować
10‐letnie pożyczki o stałym
kogeneracji ‐ m.in. biogazownie.
(3%) oprocentowaniu do 75%
kosztów kwalifikowanych
inwestycji, których koszt
wynosi od 0,5 do 10 mln zł.
Regionalne Programy Operacyjne
Instytucja wdrażająca
W każdym regionie istnieją odrębnie
Regionalny Program
uchwalane programy dofinansowania
Operacyjny w danym
przedsięwzięć w ramach RPO.
województwie
Sugerujemy odwiedzenie strony
internetowej lub skontaktowanie się z
punktem informacyjnym RPO w
Państwa województwie.
132
Program Rozwoju
Obszarów Wiejskich
Niektóre działania PROW
koordynowane są na szczeblu
centralnym przez ARiMR, a część
wdrażana przez poszczególne urzędy
marszałkowskie.
Urzędy marszałkowskie
/ placówki ARiMR
wdrażające działania
Programu Rozwoju
Obszarów Wiejskich
Szczegółowy opis wybranych sposobów finansowania
1. Fundusz Termomodernizacyjny
rozporządzeniach:
i
Remontowy,
oparte
na
następujących
ustawach
i
Ustawa z dnia 18 grudnia 1998 roku o wspieraniu przedsięwzięć termomodernizacyjnych,
Ustawa z dnia 21 listopada 2008 roku o wspieraniu termomodernizacji i remontów (ustawa ta weszła
w życie 19 marca 2009 roku),
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 17 marca 2009 roku w sprawie szczegółowego zakresu i
form audytu energetycznego oraz części audytu remontowego, wzorów kart audytów, a także
algorytmu oceny opłacalności przedsięwzięcia termomodernizacyjnego,
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 17 marca 2009 roku w sprawie szczegółowego sposobu
weryfikacji audytu energetycznego i części audytu remontowego oraz szczegółowych warunków, jakie
powinny spełniać podmioty, którym Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK) może zlecać wykonanie
weryfikacji audytów.
Podstawowym celem ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. jest pomoc finansowa dla Inwestorów
chcących poprawić stan techniczny istniejącego zasobu mieszkaniowego, w szczególności zaś części
wspólnych budynków wielorodzinnych. Mamy tutaj do czynienia z trzema rodzajami premii:
a) termomodernizacyjna – w wysokości 20 % kwoty kredytu wykorzystanego na realizację
przedsięwzięcia termomodernizacyjnego, jednak nie więcej, niż 16 % kosztów poniesionych na
realizację przedsięwzięcia i dwukrotność przewidywanych rocznych kosztów oszczędności energii,
ustalonych na podstawie audytu energetycznego,
b) remontowa, związana z przedsięwzięciem termomodernizacyjnym, którego celem jest remont
budynku zawierający elementy mające wpływ na oszczędzanie energii (np. wymiana okien),
c) kompensacyjna, której celem jest rekompensata strat poniesionych przez właścicieli budynków
mieszkalnych w związku z obowiązującymi w latach 1994 – 2005 zasadami ustalania czynszów za najem
lokali kwaterunkowych znajdujących się w tych budynkach; bliższe szczegóły odnośnie tej premii
znajdują się w ustawie z dnia 21 listopada 2008 r.
Bank Gospodarstwa Krajowego – premia termomodernizacyjna
O premię termomodernizacyjną mogą się ubiegać właściciele lub zarządcy:
•
•
•
•
budynków mieszkalnych,
budynków zbiorowego zamieszkania,
budynków użyteczności publicznej stanowiących własność jednostek samorządu terytorialnego
i wykorzystywanych przez nie do wykonywania zadań publicznych,
lokalnej sieci ciepłowniczej,
133
•
lokalnego źródła ciepła.
Premia nie przysługuje jednostkom budżetowym i zakładom budżetowym.
Z premii mogą korzystać wszyscy Inwestorzy, bez względu na status prawny, a więc np.: osoby prawne
(np. spółdzielnie mieszkaniowe i spółki prawa handlowego), jednostki samorządu terytorialnego,
wspólnoty mieszkaniowe, osoby fizyczne, w tym właściciele domów jednorodzinnych.
Premia
termomodernizacyjna
przysługuje
termomodernizacyjnych, których celem jest:
•
•
•
•
w
przypadku
realizacji
przedsięwzięć
zmniejszenie zużycia energii na potrzeby ogrzewania i podgrzewania wody użytkowej w
budynkach mieszkalnych, zbiorowego zamieszkania oraz budynkach stanowiących własność
jednostek samorządu terytorialnego, które służą do wykonywania przez nie zadań publicznych,
zmniejszenie kosztów pozyskania ciepła dostarczanego do w/w budynków ‐ w wyniku
wykonania przyłącza technicznego do scentralizowanego źródła ciepła w związku z likwidacją
lokalnego źródła ciepła,
zmniejszenie strat energii pierwotnej w lokalnych sieciach ciepłowniczych oraz zasilających je
lokalnych źródłach ciepła,
całkowita lub częściowa zamiana źródeł energii na źródła odnawialne lub zastosowanie
wysokosprawnej kogeneracji ‐ z obowiązkiem uzyskania określonych w ustawie oszczędności w
zużyciu energii.
Warunkiem kwalifikacji przedsięwzięcia jest przedstawienie audytu energetycznego i jego pozytywna
weryfikacja przez BGK.
Od dnia 19 marca 2009 r. wartość przyznawanej premii termomodernizacyjnej wynosi 20%
wykorzystanego kredytu, nie więcej jednak niż 16% kosztów poniesionych na realizację przedsięwzięcia
termomodernizacyjnego i dwukrotność przewidywanych rocznych oszczędności kosztów energii,
ustalonych na podstawie audytu energetycznego.
Zniesiony został wymóg minimalnego wkładu własnego Inwestora (20 % kosztów przedsięwzięcia) oraz
ograniczenia do 10 lat maksymalnego okresu spłaty kredytu.
Podstawowym warunkiem formalnym ubiegania się o premię jest przedstawienie audytu
energetycznego. Audyt taki powinien być dołączony do wniosku o przyznanie premii składanego wraz z
wnioskiem kredytowym w banku kredytującym.
Bank Gospodarstwa Krajowego – premia remontowa (nie dotyczy jednostek samorządu
terytorialnego)
O premię remontową mogą się ubiegać właściciele lub zarządcy budynków wielorodzinnych, których
użytkowanie rozpoczęto przed dniem 14 sierpnia 1961 r.
Premia remontowa przysługuje wyłącznie:
•
•
•
•
osobom fizycznym,
wspólnotom mieszkaniowym z większościowym udziałem osób fizycznych,
spółdzielniom mieszkaniowym,
towarzystwom budownictwa społecznego.
134
Premia remontowa przysługuje w przypadku realizacji przedsięwzięć remontowych związanych z
termomodernizacją budynków wielorodzinnych, których przedmiotem jest:
•
•
•
•
remont tych budynków,
wymiana okien lub remont balkonów (nawet jeśli służą one do wyłącznego użytku właścicieli
lokali),
przebudowa budynków, w wyniku której następuje ich ulepszenie,
wyposażenie budynków w instalacje i urządzenia wymagane dla oddawanych do użytkowania
budynków mieszkalnych, zgodnie z przepisami techniczno‐budowlanymi.
z obowiązkiem uzyskania określonych w ustawie oszczędności w zużyciu energii oraz zachowania
warunków dotyczących poziomu współczynnika kosztu przedsięwzięcia.
Wskaźnik kosztu przedsięwzięcia jest to stosunek kosztu przedsięwzięcia w przeliczeniu na 1m2
powierzchni użytkowej budynku mieszkalnego, do ceny 1m2 powierzchni użytkowej budynku
mieszkalnego, ustalonej do celów obliczania premii gwarancyjnej za kwartał, w którym został złożony
wniosek o premię (remontową, kompensacyjną lub termomodernizacyjną).
Warunkiem kwalifikacji przedsięwzięcia jest przedstawienie audytu remontowego i jego pozytywna
weryfikacja przez BGK.
Premia remontowa stanowi 20% kwoty kredytu wykorzystanego na realizację przedsięwzięcia
remontowego, jednak nie więcej niż 15% poniesionych kosztów przedsięwzięcia.
Podstawowym warunkiem formalnym ubiegania się o premię jest przedstawienie audytu
remontowego. Audyt taki powinien być dołączony do wniosku o przyznanie premii składanego wraz z
wnioskiem kredytowym w banku kredytującym.
Bank Ochrony Środowiska – Kredyt z klimatem
Bank Ochrony Środowiska udziela ze środków rządowego banku niemieckiego KfW Bankengruppe w
ramach Mechanizmu Wspólnych Wdrożeń (Joint Implementation), polegającego na uzyskaniu
jednostek redukcji emisji CO2 poprzez inwestycje przyjazne środowisku.
Program Efektywności Energetycznej w Budynkach. Podmioty uprawnione do ubiegania się o kredyt
•
jednostki samorządu terytorialnego
Przedmiot kredytowania
•
•
•
•
termomodernizacja budynków mieszkalnych lub obiektów usługowych i przemysłowych,
instalacja kolektorów słonecznych,
instalacja pomp ciepła,
modernizacja systemów grzewczych.
Warunki kredytowania
•
•
•
•
atrakcyjne oprocentowanie
waluta kredytu – PLN i EUR
max kwota kredytu – 85% kosztów zadania
minimalny okres kredytowania tylko 4 lata
135
•
•
•
maksymalny okres finansowania ‐ 10 lat
maksymalna kwota przyznanego kredytu to 500 000 EUR lub jej równowartość w PLN,
możliwość karencji w spłacie kapitału nawet do 2 lat
Program Modernizacji Kotłów.Podmioty uprawnione do ubiegania się o kredyt
•
spółki komunalne
Przedmiot kredytowania
•
modernizacja lub wymiana kotłów wodnych lub parowych
Warunki kredytowania
•
•
•
•
•
•
•
atrakcyjne oprocentowanie
waluta kredytu – PLN i EUR
max kwota kredytu – 85% kosztów zadania
minimalny okres kredytowania tylko 4 lata
maksymalny okres finansowania ‐ 10 lat
maksymalna kwota przyznanego kredytu to 1 000 000 EUR lub jej równowartość w PLN,
możliwość karencji w spłacie kapitału nawet do 2 lat
2. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej,
Green Investment Scheme (GIS) czyli System Zielonych Inwestycji to mechanizm pozwalający Polsce na
sprzedaż na rynku międzynarodowym nadwyżek jednostek emisji CO2, przyznanych jej w systemie
ONZ w ramach Protokołu z Kioto (AUU ‐ Assigned Amount Unit). Uzyskane w ten sposób środki
gromadzone są na tzw. Rachunku Klimatycznym i są przeznaczane na wsparcie inwestycji z zakresu
ochrony klimatu oraz wsparcie wdrażania pakietu energetyczno–klimatycznego.
Krajowym Operatorem Systemu Zielonych Inwestycji w Polsce jest Narodowy Fundusz Ochrony
Środowiska i Gospodarki Wodnej, który opracowuje kolejne programy priorytetowe, w ramach których
wydawane będą środki w ramach GIS:
•
•
•
•
Zarządzanie energią w budynkach użyteczności publicznej
W ramach tego programu zaplanowano przeznaczenie do końca 2014 roku ok. 3 mld zł
pochodzących z GIS oraz ze środków własnych NFOŚiGW w formie dotacji i/lub pożyczek na
termomodernizację budynków użyteczności publicznej. W ramach takiej inwestycji
dofinansowaniu podlegać może również wymiana źródeł ciepła na OZE.
Biogaz
Program dotacji i pożyczek na wsparcie budowy biogazowni rolniczych.
Biomasa
Program dotacji i pożyczek na wsparcie budowy elektorciepłowni i ciepłowni na biomasę
Przyłącza energetyczne
Program dotacji i pożyczek na budowę i przebudowę sieci elektroenergetycznych w celu
podłączenia odnawialnych źródeł energii wiatrowej
Protokół z Kioto do Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych ws zmian klimatu określa dla państw
uprzemysłowionych – stron tego Protokołu zobowiązania dotyczące redukcji emisji gazów
cieplarnianych (GHG). Zobowiązania określone dla państw uprzemysłowionych są rozliczane w tzw.
jednostkach przyznanej emisji (ang. Assigned Amount Units, AAU). W celu ułatwienia realizacji
136
zobowiązań, w Protokole ujęto mechanizmy umożliwiające wywiązanie się ze zobowiązań
redukcyjnych poprzez finansowanie działań ograniczających emisję w innych krajach. Tymi
mechanizmami są:
•
•
•
mechanizm wspólnych wdrożeń (ang. Joint Implementaiton, JI) – państwo posiadające cel
ograniczenia emisji może sfinansować w innym państwie z określonym celem przedsięwzięcie
skutkujące ograniczeniem emisji GHG;
mechanizm czystego rozwoju (ang. Clean Development Mechanism, CDM) – projekt dotyczący
ograniczenia emisji GHG, finansowany przez państwo z określonym celem redukcyjnym,
realizowany jest w państwie rozwijającym się będącym stroną Protokołu;
handel uprawnieniami do emisji (ang. Emission Trading) – państwa emitujące mniej niż
wyznaczony cel redukcji emisji (a więc posiadające niewykorzystywane jednostki AAU) mogą
sprzedać „wolne” jednostki państwom emitującym więcej niż wyznaczony cel.
System zielonych inwestycji (GIS – Green Investment Scheme) jest pochodną mechanizmu handlu
uprawnieniami do emisji. Idea i cel GIS sprowadzają się do stworzenia i wzmacniania proekologicznego
efektu wynikającego ze zbywania nadwyżek jednostek AAU. Krajowy system zielonych inwestycji jest
związany ze „znakowaniem środków finansowych pozyskanych ze zbycia nadwyżki jednostek emisji w
celu zagwarantowania przeznaczenia ich na realizację ściśle określonych celów związanych z ochroną
środowiska w państwie zbywcy jednostek”. Wykorzystanie środków pochodzących ze sprzedaży
jednostek przebiega z zachowaniem uzgodnionych z państwem nabywcą i sprecyzowanych w umowie
sprzedaży warunków, między innymi w zakresie terminów wykorzystania tych środków, przeznaczenia
na określone rodzajowo przedsięwzięcia, ustalenia maksymalnej intensywności dofinansowania,
przekazywania informacji dotyczących uzyskanych efektów ekologicznych. Krajowy system zielonych
inwestycji gwarantuje zatem z jednej strony, że państwo z niedoborem uprawnień będzie mogło
poprzez zakup jednostek zwiększyć emisję gazów cieplarnianych, i jednocześnie, że przekazane w
związku z tym środki zostaną przeznaczone przez sprzedającego na cele związane z szeroko pojętą
ochroną klimatu i środowiska. Krajowym systemem zielonych inwestycji zarządza Krajowy operator.
Wykonywanie zadań Krajowego operatora powierzono Narodowemu Funduszowi Ochrony Środowiska
i Gospodarki Wodnej. Nadzór nad wykonywaniem zadań przez Krajowego operatora sprawuje minister
właściwy do spraw środowiska. Najważniejszymi zadaniami Krajowego operatora są: organizowanie
naboru wniosków o udzielenie wsparcia finansowego oraz ich ocena, a także nadzorowanie wdrażania,
realizacji i ocena uzyskanych efektów ekologicznych projektów lub programów, którym udzielono
wsparcia finansowego. W związku z koniecznością zagwarantowania odrębności środków finansowych
pochodzących ze zbycia jednostek przyznanej emisji, są one gromadzone na Rachunku klimatycznym,
stanowiącym wyodrębniony rachunek bankowy NFOŚiGW. Środki Rachunku klimatycznego są
przeznaczane na dofinansowanie zadań związanych ze wspieraniem przedsięwzięć realizowanych w
ramach programów i projektów objętych Krajowym systemem zielonych inwestycji.
3. Regionalny Program Operacyjny Województwa Małopolskiego Priorytet: 7 Infrastruktura
ochrony środowiska Działanie: 7.2 Poprawa jakości powietrza i zwiększenie wykorzystania
odnawialnych źródeł energii
Ogólne informacje
Spełnienie norm jakości powietrza atmosferycznego przez redukcję emisji zanieczyszczeń oraz wzrost
wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Obecnie najwięcej szkodliwych pyłów i gazów
przedostających się do powietrza pochodzi z działalności przemysłowej i energetycznej. W związku z
tym, otrzymane środki możesz przeznaczyć m.in. na budowę małych elektrowni wodnych, wiatrowych,
urządzeń umożliwiających pozyskanie energii słonecznej. Działanie te ograniczą spalanie węgla jako
paliwa, a tym samym znacznie podniosą jakość powietrza. Ponadto możesz również wyposażyć
tradycyjne elektrociepłownie w filtry i urządzenia ograniczające ilość pyłów uwalnianych do atmosfery.
137
Beneficjent.
O dofinansowanie mogą starać się:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
jednostki samorządu terytorialnego, ich związki i stowarzyszenia,
jednostki organizacyjne jst posiadające osobowość prawną,
administracja rządowa,
parki narodowe i krajobrazowe,
zakłady opieki zdrowotnej działające w publicznym systemie ochrony zdrowia,
jednostki naukowe,
szkoły wyższe,
organizacje pozarządowe,
kościoły i związki wyznaniowe oraz osoby prawne kościołów i związków wyznaniowych,
przedsiębiorcy.
Przeznaczenie
Dofinansowanie możesz przeznaczyć na inwestycje realizowane na obszarach wiejskich, miejsko‐
wiejskich oraz miejskich, w tym na:
•
•
•
unowocześnienie, rozbudowę i budowę systemów ciepłowniczych (np, elektrociepłownie) i
wyposażenia ich w instalacje ograniczające emisje zanieczyszczeń pyłowych i gazowych do
powietrza (np. filtry);
przekształcenie istniejących systemów ogrzewania obiektów użyteczności publicznej w
systemy bardziej przyjazne dla środowiska, np. wymiana urządzeń ciepłowniczych;
wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, np.:
o budowa oraz modernizacja małych elektrowni wodnych;
o wykorzystanie energii geotermalnej na potrzeby ciepłownictwa;
o pozyskiwanie energii słonecznej zwłaszcza dla budynków użyteczności publicznej;
o budowa elektrowni wiatrowych;
o budowa i montaż instalacji i urządzeń do wykorzystywania biomasy;
o budowa instalacji odzyskujących biogaz ze składowisk odpadów i oczyszczalni ścieków.
Forma wsparcia
Maksymalne dofinansowanie: do 85 proc. kosztów kwalifikowanych projektu. Minimalna kwota
wsparcia projektu: 20 000 zł. Maksymalna kwota wsparcia projektu: 5 000 000 zł.
Maksymalna wartość wydatków kwalifikowanych projektu:
•
•
dla projektów dotyczących budowy małych i średnich jednostek wytwarzania energii
elektrycznej i ciepła w skojarzeniu, projektów z zakresu wytwarzania energii elektrycznej z
biomasy lub biogazu oraz budowy lub rozbudowy małych elektrowni wodnych: poniżej 10 000
000 zł;
dla projektów dotyczących budowy nowych oraz modernizacji istniejących sieci ciepłowniczych
i sieci elektroenergetycznych umożliwiających przyłączanie jednostek wytwarzania energii
elektrycznej ze źródeł odnawialnych oraz projektów dotyczące odnawialnych źródeł energii:
poniżej 20 000 000 zł.
138
4. Finansowanie Esco
Finansowanie ESCO polega na wykorzystaniu przyszłych oszczędności powstałych z realizacji
termomodernizacji na spłatę zobowiązań wobec "trzeciej strony", która pokryła koszt inwestycji. Skrót
"ESCO" ‐ Energy Saving Company lub czasem Energy Service Company oznacza (w obu przypadkach)
firmę oferującą usługi w zakresie finansowania działań zmniejszających zużycie energii. Jednak częściej
jest w użyciu sformułowanie "finansowanie w trybie ESCO", które charakteryzuje sposób
przeprowadzenia inwestycji.
Idea działania firm typu ESCO łączy w sobie pomoc techniczną z równoczesnym zapewnieniem
środków finansowych w wysokości umożliwiającej przeprowadzenie prac poprawiających efektywność
wykorzystania energii. Przy czym prace prowadzi podmiot niezależny od użytkowników. Spłata
zobowiązań wobec firmy typu ESCO pochodzi z przychodów wygenerowanych za sprawą redukcji
kosztów zakupu energii będącej efektem inwestycji modernizacyjnej.
Firmy typu ESCO realizują kompleksowe usługi w zakresie gospodarowania energią w oparciu o
kontrakty wykonawcze i udzielają gwarancji uzyskania oszczędności. Dla osiągnięcia celów
modernizacji niezbędne jest wykonanie audytu energetycznego (analizy techniczno ‐ ekonomicznej
przedsięwzięcia) i wykazanie efektów ekonomicznych i ekologicznych.Firma ESCO przystąpi do
realizacji prac termomodernizacyjnych tylko wtedy gdy będzie miała zagwarantowany zadowalający ją
zwrot środków zaangażowanych w realizację całego projektu.
Formułę ESCO można stosować w wielu sektorach budownictwa, gospodarce komunalnej oraz
przemyśle, zwłaszcza wszędzie tam, gdzie występują znaczne oszczędności: oświetlenie, ogrzewanie,
pranie, utylizacja odpadów.
5. Inne mechanizmy wsparcia – system białych certyfikatów zgodnie z Ustawą o efektywności
energetycznej z 4 marca 2011 r.,
Integralnym elementem ustawy o efektywności energetycznej jest system białych certyfikatów, jako
mechanizm rynkowy prowadzący do uzyskania wymiernych oszczędności energii w trzech obszarach
tj.: zwiększenia oszczędności energii przez odbiorców końcowych, zwiększenia oszczędności energii
przez urządzenia potrzeb własnych oraz zmniejszenia strat energii elektrycznej, ciepła i gazu ziemnego
w przesyle i dystrybucji. Pozyskanie białych certyfikatów będzie obowiązkowe dla firm sprzedających
energię odbiorcom końcowym, w celu przedłożenia ich Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki do
umorzenia. Firmy sprzedające energię elektryczną, gaz ziemny i ciepło będą zobligowane do
pozyskania określonej liczby certyfikatów w zależności od wielkości sprzedawanej energii. Ustawa
zakłada stworzenie katalogu inwestycji pro‐oszczędnościowych, przedsiębiorca będzie mógł uzyskać
daną ilość certyfikatów w drodze przetargu ogłaszanego przez Prezesa URE. Firmy będą miały również
możliwość kupna certyfikatów na giełdach towarowych lub rynkach regulowanych.
9.4. Możliwości stosowania
możliwe działania
środków
efektywności
energetycznej
Jak już odnotowano w podrozdziale 7.1 Zgodnie z art. 10 ustawy O efektywności energetycznej
jednostka sektora publicznego, realizując swoje zadania, stosuje co najmniej dwa z wymienionych w
ustawie środków poprawy efektywności energetycznej. Środkami tymi są:
1. umowa, której przedmiotem jest realizacja i finansowanie przedsięwzięcia służącego poprawie
efektywnośc energetycznej,
139
2. nabycie nowego urządzenia, instalacji lub pojazdu, charakteryzujących się niskim zużyciem
energii oraz niskimi kosztami eksploatacji,
3. wymiana eksploatowanego urządzenia, instalacji lub pojazdu na urządzenie, instalację lub
pojazd, o których mowa w pkt. 2, albo ich modernizacja,
4. nabycie lub wynajęcie efektywnych energetycznie budynków lub ich części albo przebudowa
lub remont użytkowanych budynków, w tym realizacja przedsięwzięcia termo
modernizacyjnego,
5. sporządzenie audytu energetycznego w rozumieniu ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o
wspieraniu termomodernizacji i remontów eksploatowanych budynków o powierzchni
użytkowej powyżej 500 mkw., których jednostka sektora publicznego jest właścicielem lub
zarządcą.
Gmina aby spełnić swój obowiązek wynikający z ww. ustawy musi spełnić co najmniej dwa punkty z
wyżej wymienionych. Spełnienie tych warunków nie wydaje się skompikowane jednak aby w szerszym
stopniu przyczynić się do zrównoważonego rozwoju energetycznego co powinno być nadrzędnym
celem na wszystkich szczeblach władz i co przede wszystkim wnika z krajowych dokumentów
związanych z energetyką (Prawo energetyczne, Polityka energetyczna Polski, Ustawa o efektywności
energetycznej) gmina powinna podjąć określone działania.
Do obowiązków gminy należy planowanie i organizacja działań mających na celu racjonalizację
zużycia energii i promocję rozwiązań zmniejszających zużycie energii na obszarze gminy co jest
adekwatne do stosowania środków efektywności energetycznej, którym poświęcono ten podrozdział.
Tabela 64. Proponowane środki efektywności energetycznej i zmniejszania emisji dla gminy Bukowno
Lp.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Sektor
Prywatny,
(mieszkalnictwo)
Publiczny
(budynki użyteczności
publicznej)
Prywatny, publiczny,
(mieszkalnictwo, handel,
usługi , przemysł)
Prywatny,
(mieszkalnictwo)
Publiczny
(budynki użyteczności
publicznej)
Przemysł
Przemysł
Mieszkalnictwo,
sektor publiczny
usługi, przemysł
Publiczny
Zastosowane środki
Kompleksowa termomodernizacja wszystkich budynków (wg
szczegółowego zakresu z rozdziału 5)
Kompleksowa termomodernizacja wszystkich budynków (wg
szczegółowego zakresu z rozdziału 5)
Modernizacja sposobu dostawy ciepła (np. wymiana lokalnego
źródła ciepła na źródło o wyższej sprawności)
Stosowanie OŹE do ogrzewania budynków i przygotowania ciepłej
wody użytkowej
Stosowanie OŹE do ogrzewania budynków i przygotowania ciepłej
wody użytkowej
Termomodernizacja wszystkich budynków przemysłowych
Wymiana urządzeń technologicznych na bardziej efektywne
energetycznie
Modernizacja oświetlenia wewnętrznego
Modernizacja oświetlenia zewnętrznego ‐ ulicznego
140
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
17
18
19
Prywatny,
(mieszkalnictwo)
Wymiana sprzętu RTV na bardziej energooszczędny
Prywatny,
(mieszkalnictwo)
Prywatny,
(mieszkalnictwo)
Mieszkalnictwo,
sektor publiczny
usługi, przemysł
Prywatny,
(mieszkalnictwo)
Publiczny (budynki
użyteczności publicznej)
Prywatny,
(mieszkalnictwo)
Publiczny (budynki
Prywatny,
(mieszkalnictwo)
Publiczny (budynki
Przedsiębiorstwa
energetyczne, przesył i
dystrybucja energii
elektrycznej
Przedsiębiorstwa
dystrybucja energii
elektrycznej
Przedsiębiorstwa
dystrybucja energii
elektrycznej
Transport
Wymiana sprzętu ITC na bardziej energooszczędny
Przechodzenie na paliwa gazowe oraz tzw. „ecodriving”
Transport
Budowa ścieżek rowerowych na terenie gminy
Publiczny
Edukacja ekologiczne, promowanie wszystkich ww. działań
Wymiana sprzętu AGD na bardziej energooszczędny
Zmniejszenie zapotrzebowania na ciepło do przygotowania ciepłej
wody użytkowej
Budowa budynków energooszczędnych
Budowa budynków niskoenergetycznych
Budowa budynków pasywnych
Modernizacja sieci i urządzeń elektroeneregtycznych
Zmniejszenie zużycia ciepła na skutek zmian cen i zastosowanie
nowych technologii
Zastosowanie OŹE do produkcji energii elektrycznej
9.5. Zrealizowane w gminie przedsięwzięcia dotyczące
energetycznej
efektywności
Przeprowadzone termomodernizacje:
1.
Zespół Szkół nr 1 – wymieniona została stolarka okienna, docieplono ściany zewnętrzne i
stropy (planuje się modernizację syetemu centralnego ogrzewania)
2.
Zespół Szkół nr 2 – wymieniona została stolarka okienna (wymagane jest docieplenie ścian
zewnętrznych i stopów oraz modernizacja syetemu centralnego ogrzewania)
141
3.
Budynek Urzędu Miasta ‐ wymieniona została stolarka okienna, docieplono ściany zewnętrzne i
stropy (planuje się modernizację syetemu centralnego ogrzewania)
4.
Budynek przedszkola – została przeprowadzona kompleksowa termomodernizacja
9.6. Planowane lub realizowane przedsięwzięcia służące racjonalizacji
zużycia energii i poprawie jakości powietrza
W najbliższych latach gmina Bukowno planuje zrealizować następujące Inwestycje:
1.
Termomodernizacja Hali Sportowej z zapleczem socjalnym na terenie MOSiR.
2.
Termomodernizacja budynku MOPS z mieszkaniami socjalnymi przy ul. Wojska Polskiego.
3.
Termomodernizacja budynków OSP.
4.
Zabudowa rekuperatora dla odzysku ciepła z ogrzewania basenu krytego na Zespole Szkół nr 1.
Inne działania Gminy Bukowno służące racjonalizacji zużycia energii i poprawie jakości powietrza:
Program wymiany starych źródeł ciepła co na niskoemisyjne, wysokosprawne, ekologiczne źródła
ciepła.
Celem udzielenia dotacji jest ograniczenie ilości zanieczyszczeń pyłowo – gazowychemitowanych
do powietrza na terenie Miasta Bukowno, zlokalizowanego w strefie (ochronypowietrza)
chrzanowsko – olkuskiej, w której stwierdzono ponadnormatywne poziomydwutlenku siarki,
dwutlenku azotu, pyłu zawieszonego PM10 i benzo(a)pirenu.
Ogólne zasady:
Wnioskodawcą czyli dotowanym jest osoba fizyczna będąca właścicielem, współwłaścicielem
lubnajemcą budynku mieszkalnego jednorodzinnego lub lokalu mieszkalnego w budynku
wielorodzinnym, w którym przynajmniej 80% powierzchni całkowitej stanowi część
mieszkalna, położonego na terenie Miasta Bukowno.
Dotowanym jest Miasto Bukowno.
Nowym źródem ciepła w Programie jest niskoemisyjne, wysokosprawne urządzenie grzewcze
tj. kocioł węglowy nowej generacji (urządzenie grzewcze posiadające świadectwo badania na
„znak ubezpieczeń stwa ekologicznego”
1/ kocioł z okresowym załadunkiem paliwa – klasa kotła A,
2/ kocioł z automatycznym załadunkiem paliwa – klasa kotła B i A),
3/ kocioł na pelety,
4/kociołgazowy,
5/kocioł olejowy,
6/urządzenie wykorzystujące energię elektryczną,
7/pompa ciepła, inne.
Dotacji udziela się 1 raz na 10 lat na dany budynek/lokal mieszkalny.Nie przyznaje się dotacji na zakup
przenośnych urządzeń grzewczych.Warunkiem udzielenia dotacji jest:
a) brak zaległości finansowych z jakiegokolwiek tytułu wobec Dotującego;
142
b) posiadanie podpisanej umowy na wywóz odpadów komunalnych;
c) zamontowanie nowego źródła ciepła zgodnie z obowiązującymi przepisami prawaoraz normami.
Warunkiem przyznania dotacji jest uzyskanie wymaganego efektu ekologicznego.
Kwota dotacji wynosi 30% kosztów zakupu lub kosztów wymiany źródła ciepła i nie może być wyższa
od 2000 zł (słownie: dwa tysiące złotych). Dotacja udzielana jest na dofinansowanie zakupu
samego kotła lub do zakupu usługi wymiany źródła ciepła, w tym kotła. Dotacja udzielana jest do
kosztów robocizny nieprzekraczających 750 zł.
O terminie składania „wniosków o udzielenie dotacji” na wymianę źródła ciepła Burmistrz Miasta
informuje: na stronie internetowej Miasta Bukowno, na tablicy ogłoszeń Urzędu Miejskiego
w Bukownie.
Ponadto Gmina Bukowno planuje uruchomić program na dofinansowanie zadań mających na celu
wykorzystanie odnawialnych źródeł energii
143
10 Prognoza zapotrzebowania na ciepło, energię elektryczną i
paliwa gazowe do roku 2030
Gmina realizuje i organizuje zaopatrzenie w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na swoim
terenie zgodnie z założeniami „Polityki Energetycznej Polski do roku 2030” dokumentu przyjętego
przez Rząd Rzeczypospolitej Polski dnia 10 listopada 2009 r. Istotnym elementem wspomagania
realizacji polityki energetycznej jest aktywne włączenie się władz regionalnych w realizację jej
celów, w tym poprzez przygotowywane na szczeblu wojewódzkim, powiatowym lub gminnym strategii
rozwoju energetyki. Niezmiernie ważne jest, by w procesach określania priorytetów inwestycyjnych
przez samorządy nie była pomijana energetyka. Co więcej, należy dążyć do korelacji planów
inwestycyjnych
gmin i przedsiębiorstw energetycznych.
Obecnie
potrzeba
planowania
energetycznego jest tym istotniejsza, że najbliższe lata stawiają przed polskimi gminami ogromne
wyzwania, w tym m.in. w zakresie sprostania wymogom środowiskowym czy wykorzystania funduszy
unijnych na rozwój regionu. Wiąże się z tym konieczność poprawy stanu infrastruktury energetycznej,
w celu zapewnienia wyższego poziomu usług dla lokalnej społeczności, przyciągnięcia inwestorów
oraz podniesienia konkurencyjności i atrakcyjności regionu. Dobre planowanie energetyczne jest
jednym z zasadniczych warunków powodzenia realizacji polityki energetycznej państwa.
Najważniejszymi elementami polityki energetycznej realizowanymi na szczeblu gminnym powinny być:
• dążenie do oszczędności paliw i energii w sektorze publicznym poprzez realizację
działań określonych w Krajowym Planie Działań na rzecz efektywności energetycznej;
• maksymalizacja wykorzystania istniejącego lokalnie potencjału energetyki odnawialnej,
zarówno do produkcji energii elektrycznej, ciepła, chłodu, produkcji skojarzonej, jak
również do wytwarzania biopaliw ciekłych i biogazu;
• zwiększenie wykorzystania technologii wysokosprawnego wytwarzania ciepła i energii
elektrycznej w układach skojarzonych, jako korzystnej alternatywy dla zasilania systemów
ciepłowniczych i dużych obiektów w energię;
• rozwój scentralizowanych lokalnie systemów ciepłowniczych, który umożliwia osiągnięcie
poprawy efektywności i parametrów ekologicznych procesu zaopatrzenia w ciepło oraz
podniesienia lokalnego poziomu bezpieczeństwa energetycznego;
• modernizacja i dostosowanie do aktualnych potrzeb odbiorców sieci dystrybucji energii
elektrycznej, ze szczególnym uwzględnieniem modernizacji sieci wiejskich i sieci
zasilających tereny charakteryzujące się niskim poborem energii;
• rozbudowa sieci dystrybucyjnej gazu ziemnego na terenach słabo zgazyfikowanych, w
szczególności terenach północno‐wschodniej Polski;
• wspieranie realizacji w obszarze gmin inwestycji infrastrukturalnych o strategicznym
znaczeniu dla bezpieczeństwa energetycznego i rozwoju kraju, w tym przede wszystkim
budowy sieci przesyłowych (elektroenergetycznych, gazowniczych, ropy naftowej i paliw
płynnych), infrastruktury magazynowej, kopalni surowców energetycznych oraz dużych
elektrowni systemowych.
W poprzedniej wersji dokumentu Polityki energetycznej Polski prognoza krajowego zapotrzebowania
na energię do 2025r. rozpatrywana była w czterech wariantach:
a) Wariant Traktatowy, uwzględniający postanowienia Traktatu Akcesyjnego związane z sektorem
energii, to jest: osiągnięcie wskaźnika 7,5 proc. zużycia energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych w
144
2010 r., osiągnięcie wskaźnika 5,75 proc. udziału biopaliw w ogólnej sprzedaży benzyn i olejów
napędowych w 2010 r. oraz ograniczenie emisji całkowitej z dużych obiektów spalania do wielkości
określonych w Traktacie,
b) Wariant Podstawowy Węglowy, różniący się od Traktatowego tym, że wymóg spełnienia
postanowień Traktatu w zakresie emisji z dużych obiektów spalania jest zastąpiony przez realizację
Krajowego Planu Redukcji Emisji (KPRE), który umożliwia przesunięcie na rok 2020 terminu realizacji
wymagań emisyjnych ustalonych w Traktacie Akcesyjnym na rok 2012.
W wariancie tym nie zakładało się ograniczeń dostaw węgla kamiennego, nie przesądzono też, w jakiej
części węgiel ten będzie pochodził z wydobycia krajowego, a w jakiej z importu,
c) Wariant Podstawowy Gazowy, różniący się od warunku Podstawowego Węglowego tylko tym, że
dostawy węgla kamiennego do produkcji energii elektrycznej są utrzymane na obecnym poziomie, a
paliwem do produkcji dodatkowych niezbędnych ilości energii elektrycznej będzie w tym wariancie
przede wszystkim gaz ziemny,
d) Wariant Efektywnościowy, spełniający takie same kryteria ekologiczne jak warianty Podstawowe,
zakładający uzyskanie dodatkowej poprawy efektywności energetycznej w obszarach wytwarzania
energii elektrycznej, jej przesyłu i dystrybucji oraz zużycia dzięki aktywnej polityce państwa;
prognozowany jest następujący maksymalny możliwy poziom poprawy efektywności w porównaniu z
wariantami Podstawowymi: w zakresie wytwarzania energii elektrycznej ‐ wzrost średniej sprawności
wytwarzania o 1,3 punktu procentowego, w zakresie przesyłu i dystrybucji energii elektrycznej ‐
spadek strat sieciowych o 1,5 punktu procentowego, w zakresie zużycia energii pierwotnej ‐ spadek
energochłonności PKB o 5 proc. i elektrochłonności o 7 proc.
4 powyższe scenariusze zostały opracowane według scenariusza makroekonomicznego rozwoju kraju
(zgodnie z założeniami Narodowego Planu Rozwoju na lata 2007‐2013). Za realistyczne uznano tylko
warianty Podstawowe i wariant Efektywnościowy.
Aktualna Prognoza zapotrzebowania na paliwa i energię do 2030 r. będąca załącznikiem do Polityki
Energetycznej Polski do roku 2030 została opracowana jednym wariancie – wariancie zakładającym
aktywną realizację kierunków działań w określonych w Polityce.
Kierunki polityki energetycznej Polski, uwzględniających wymagania Unii Europejskiej:
• poprawę efektywności energetycznej;
• wzrost bezpieczeństwa dostaw paliw i energii;
• dywersyfikacja struktury wytwarzania energii elektrycznej poprzez wprowadzenie energetyki
jądrowej,
• rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w tym biopaliw;
• rozwój konkurencyjnych rynków paliw i energii;
• ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko.
Przyjęte kierunki polityki energetycznej są w znacznym stopniu współzależne. Poprawa
efektywności energetycznej ogranicza wzrost zapotrzebowania na paliwa i energię, przyczyniając się
do zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego, na skutek zmniejszenia uzależnienia od importu,
a także działa na rzecz ograniczenia wpływu energetyki na środowisko poprzez redukcję emisji.
Podobne efekty przynosi rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w tym zastosowanie
145
biopaliw, wykorzystanie czystych technologii węglowych oraz wprowadzenie energetyki jądrowej.
Realizując działania zgodnie z tymi kierunkami, polityka energetyczna będzie dążyła do wzrostu
bezpieczeństwa energetycznego kraju przy zachowaniu zasady zrównoważonego rozwoju.
W opracowaniu prognozy energetycznej przyjęto metodykę stosowaną na świecie w badaniach
energetycznych, w której za generalną siłę sprawczą wzrostu zapotrzebowania na energię jest
uznawany wzrost gospodarczy, opisany za pomocą zmiennych makroekonomicznych. Do opracowania
prognozy zapotrzebowania na energię użyteczną zastosowano model zużycia końcowego (end‐
use) o nazwie MAED. W modelu tym są tworzone projekcje zapotrzebowania na energię użyteczną,
dla każdego kierunku użytkowania energii w ramach każdego sektora gospodarki. Wyniki modelu
MAED są wsadem do symulacyjnego modelu energetyczno‐ekologicznego BALANCE, który wyznacza
zapotrzebowanie na energię finalną w podziale na poszczególne nośniki oraz krajowe bilanse energii
i wielkości emisji zanieczyszczeń. Istotą tego modelu jest podejście rynkowe: symuluje się
działanie każdego rodzaju producentów i każdego rodzaju konsumentów energii na rynku energii.
Wynikiem działania modelu BALANCE jest najbardziej prawdopodobna projekcja przyszłego stanu
gospodarki energetycznej przy przyjętych założeniach i warunkach brzegowych dotyczących cen
paliw pierwotnych, polityki energetycznej państwa, postępu technologicznego oraz ograniczeń w
dostępie do nośników energii, a także ograniczeń czasowych w procesach inwestycyjnych. Projekcję
zapotrzebowania na poszczególne nośniki energii finalnej sporządzono przy założeniu kontynuacji
reformy rynkowej w gospodarce narodowej i w sektorze energetycznym z uwzględnieniem
dodatkowych działań efektywnościowych przewidzianych w Dyrektywie 2006/32/WE i w Zielonej
Księdze w sprawie Racjonalizacji Zużycia Energii. Wzięto również pod uwagę projekt ustawy o
efektywności energetycznej.
Tabela 65. Zapotrzebowanie na energię finalną w podziale na sektory gospodarki [Mtoe]
Źródło: Polityka energetyczna Polski do 2030 r.
146
Tabela 66. Zapotrzebowanie na energię finalną w podziale na nośniki [Mtoe]
Tabela 67. Zapotrzebowanie na energię finalną brutto z OZE w podziale na rodzaje energii [ktoe]
Prognozę krajowego zapotrzebowania na paliwa i energię dostosowano do warunków lokalnych,
biorąc pod uwagę istniejące zagospodarowanie terenu, stopień rozwoju istniejącej infrastruktury
technicznej, rezerwy terenowe pod przyszłe inwestycje oraz plany rozwojowe przedsiębiorstw
energetycznych na terenie gminy Bukowno.
10.1. Prognoza zapotrzebowania na energię cieplną
Prognozę przygotowano w oparciu o następujące materiały:
– Prognozę demograficzną
– Analizy i oszacowania własne.
147
Prognozę krajowego zapotrzebowania na paliwa i energię dostosowano do warunków lokalnych,
biorąc pod uwagę istniejące zagospodarowanie terenu, stopień rozwoju istniejącej infrastruktury
technicznej, rezerwy terenowe pod przyszłe inwestycje oraz plany rozwojowe przedsiębiorstw
energetycznych.
Opracowana prognoza zapotrzebowania na energię cieplną uwzględnia następujące zmiany:
– Przyrost zapotrzebowania na energię cieplną ze względu na wzrost ilości mieszkań
– Przyrost zapotrzebowania na energię cieplną w nowym budynkach użyteczności
publicznej, usługowych i produkcyjnych
– Poprawa komfortu zamieszkiwania
– Zmniejszenie zapotrzebowania ciepła w wyniku termomodernizacji istniejących budynków
– Zamiana kotłowni i domowych ogrzewań węglowych na bardziej ekologiczne w tym OŹE.
– Przyrost ludności
– Przyrost powierzchni użytkowej mieszkań na 1 mieszkańca
– Budowanie wg obowiązujących norm (coraz bardziej energooszczędne budynki)
Przewiduje się (na podstawie zmian wielkośći powierzchni użytkowych mieszkalnictwa od 1996 r wg
GUS), że do 2030 roku powierzchnia użytkowa budynków mieszkalnych i pozostałych wymagających
ogrzewania może wzrosnąć o około 90 000 m2 (22%) Powierzchnia ta wynika ze wzrostu standardów
mieszkaniowych i nowych inwestycji związanej z ogólnym rozwojem gminy. Przyrost powierzchni
mieszkalnej wpłynie na zmianę zapotrzebowania ciepła i mocy cieplnej. Przy założeniu, że
nowobudowane budynki będą powstawały zgodnie z obowiązującymi normami cieplnymi łączny
przyrost mocy cieplnej z tego tytułu w 2030 może wynieść około 2,9 MW czyli ponad 25 000 GJ w
przeliczeniu na zużycie energii.
W wyniku termomodernizacji powinno nastąpić zmniejszenie zapotrzebowania ciepła istniejących
budynków. Efekt termomodernizacji zostanie częściowo osłabiony poprzez wzrost komfortu
zamieszkiwania. Aktualny dość niski stosunkowo poziom zużycia energii przy dużym udziale budynków
powstałych przed 1990 rokiem może wskazywać na niedogrzewanie budynków i/lub wyłączenie części
powierzchni budynków z ogrzewania. W miarę wzrostu zamożności mieszkańców należy spodziewać
się poprawy komfortu zamieszkiwania i wzrostu zużycia energii z tego tytułu. Szacuje się, że w wyniku
termomodernizacji budownictwa mieszkalnego i pozostałego nastąpi zmniejszenie zużycia ciepła o
około 10 % obecnego zapotrzebowania ciepła, to jest 4,75 MW, co odpowiada rocznemu zużyciu
energii ok. 43 000 tys. GJ.
W ogólnym bilansie prognozowana ilość energii w 2030 powinna spaść o ok. 3% w stosunku do stanu
obecnego.
Można przewidzieć, że ilość paliw węglowych, których użytkowanie jest znaczne w gminie, może ulec
stosunkowego zmniejszeniu. Wzrost komfortu użytkowania może spowodować stopniową wymianę
kotłów opalanych węglem na kotły opalane gazem lub biomasą (zależne to będzie od cen tych
nośników). Jednak do wariantu przechodzenia mieszkańców na ogrzewanie gazowe należy podejść z
dystansem ze względu na wzrastające ceny tych paliw.
Nastąpi sukcesywne zwiększanie udziału energii odnawialnej. Najbardziej realistyczne w gminie
Bukowno rozwiązania to wykorzystanie energii słonecznej z zastosowaniem kolektorów do
148
przygotowania ciepłej wody. Kolejny wariant to wykorzystanie do ogrzewania gospodarstw domowych
odpadów drzewnych lub ostatno popularnego peletu.
Przewiduje się, że dominujący wpływ na zapotrzebowanie energii cieplnej na potrzeby grzewcze i
podgrzewanie ciepłej wody będzie miał efekt temomodernizacji istniejących budynków oraz coraz
bardziej rygorystyczne normy dotyczące budownictwa. Nawet pozostałe czynniki wymienione na
początku rozdziału mogą nie spowodować ogólnego wzrostu zapotrzebowania na energię cieplną.
Tabela 68. Przewidywane zmiany zapotrzebowania na ciepło w gminie
Rok
2011
2011‐2015
2016‐2020
2021‐2025
Moc [MW]
47,6
48,5
48,5
47,1
45,7
428 000
436560
436560
423720
410858
100%
102%
102%
99%
97%
Zużycie energii
[GJ/rok]
Wzrost procentowy
[%]
2026‐2030
Źródlo: opracowanie własne
10.2. Prognoza zapotrzebowania na gaz
Prognozę przygotowano w oparciu o analizy i oszacowania własne bazując na prognozie krajowego
zapotrzebowania na energię do 2030 r. Rokiem bazowym do analizy jest rok 2010.
Prognoza zapotrzebowania na gaz uwzględnia następujące zmiany:
– przyrost zapotrzebowania na gaz na cele komunalno‐bytowe w nowym budownictwie
mieszkaniowym,
– przyrost zapotrzebowania na gaz dla celów ogrzewania w nowym budownictwie
mieszkaniowym,
– przyrost zapotrzebowania na gaz w nowych budynkach użyteczności publicznej,
usługowych i produkcyjnych ,
– poprawa komfortu zamieszkiwania,
– zamiana części kotłowni i domowych ogrzewań węglowych na gazowe.
Do poniższych szacunkowych prognoz skorzystano z danych Gusu (dane wyjściowe za rok 2010) oraz
danych uzyskanych od Gazowni Zabrzańskiej. Ze względu na wyżej wymienione przewidywane zmiany
założono dość znaczny wzrost zapotrzebowania na gaz wśród mieszkańców. Podczas prowadzenia
prognoz dla gazu należy zachować szczególną ostrożność w związku z tym, iż Bukowno jest gminą o
charakterze przemysłowym w której większa zużycia gazu przypada na odbiorców przemysłowych. W
związku z tym prognozę zapotrzebowania na gaz stworzono w oparciu o dwa scenariusze.
Pierwszy scenariusz zakłada równomierny rozwój zarówno gospodarczy (dużych zakładów
przemysłowych) jak i jak rozwój potrzeb bytowych mieszkańców.
Drugi natomiast przewiduje mimialny rozwój przemysłowy przy podobnym rozwoju mieszkańców jak w
wariancie 1.
149
Tabela 69. Przewidywane zmiany zapotrzebowania na gaz w gminie wg scenariusza 1 – znaczny rozwój
przemysłu.
Rok
2011
2011‐2015
2016‐2020
Zużycie gazu
Odbiorcy
indywidualni oraz
nie związani z
przemysłem
2021‐2025
2026‐2030
[tys. m3/rok]
1 329,70
1436,076
1542,452
1635,531
1728,61
100%
108%
116%
123%
130%
Odbiorcy
przemysłowi
5206,9
5623,452
6144,142
6456,556
6768,97
Wzrost [%]
100%
108%
118%
124%
130%
6 536,60
7059,53
7686,59
8092,09
8497,58
Wzrost [%]
Łącznie:
Źródlo: opracowanie własne na podstawie informacji z Gazowni Zabrzańskiej oraz Polityki Energetycznej Polski do
2030
Tabela 70. Przewidywane zmiany zapotrzebowania na gaz w gminie wg scenariusza 2 – umiarkowany
rozwój przemysłu.
Rok
Odbiorcy
indywidualni
2011
2011‐2015
2016‐2020
2021‐2025
Zużycie gazu
[tys. m3/rok]
2026‐2030
1 329,70
1436,076
1542,452
1635,531
1728,61
Wzrost [%]
100%
108%
116%
123%
130%
Odbiorcy
przemysłowi
5206,9
5311,038
5415,176
5571,383
5727,59
Wzrost [%]
100%
102%
104%
107%
110%
6 536,60
6747,11
6957,63
7206,91
7456,20
Łącznie:
Źródlo: opracowanie własne na podstawie informacji z Gazowni Zabrzańskiej oraz Polityki Energetycznej Polski do
2030
Jak wynika z powyższych prognoz rozwój przemysłu w gminie ma decydujący wpływ na poziom
zużycia gazu w gminie. Z uwagi na trudne do przewidzenia scenariusze dotyczące kształtu przemysłu
na terenie strefy za kilkadziesiąt lat należy podejść do tej prognozy z rezerwą.
150
10.3. Prognoza zapotrzebowania na energię elektryczną
Prognozę przygotowano w oparciu o analizy i oszacowania własne bazując na prognozie krajowego
zapotrzebowania na energię do 2030r. Rokiem bazowym do analizy jest rok 2010. Zużycie zostało
oszacowane na podstawie średniego rocznego zużycia energii elektrycznej przez gminę Bukowno na
podstawie informacji uzyskanych od Tauron S.A.
Opracowana prognoza zapotrzebowania na energię elektryczną uwzględnia następujące zmiany:
• przyrost zapotrzebowania na energię elektryczną w obiektach istniejących,
• przyrost zapotrzebowania na energię elektryczną w nowym budownictwie mieszkaniowym,
• przyrost zapotrzebowania na energię elektryczną w nowych budynkach użyteczności
publicznej, usługowych i produkcyjnych,
• zamianę oświetlenia na energooszczędne.
Na podstawie analizy porównawczej można stwierdzić, że wraz z rozwojem gospodarczym następuje
wzrost zużycia energii elektrycznej. W przypadku energii elektrycznej w gminie Bukowno sektor
przemysłowy ma dużo mniejszy udział w bilansie zużycia niż w przypadku zużycia gazu. W tabeli
poniżej przedstawiono dane dotyczące zużycia energii elektrycznej ogółem w gminie Bukowno oraz
prognozę do 2030 wychodząc od roku bazowego 2010. Łączny wzrost zużycia energii elektrycznej do
roku 2030 może wynieść około 40%. W przypadku energii elektrycznej prognoza została sporządzona
dla wszystkich odbiorców i bez wariantów ponieważ większość prądu zużywają mieszkańcy gminy więc
tendencja wzrostu jest tutaj bardziej przewidywalna.
Tabela 71. Przewidywane zmiany zapotrzebowania na gaz w gminie Bukowno.
Rok
2011
2011‐2015
2016‐2020
2021‐2025
2026‐2030
Zużycie energii
elektrycznej
[MWh/rok]
12 783
14061,3
15339,6
16617,9
17896,2
Wzrost [%]
100%
110%
120%
130%
140%
Źródlo: opracowanie własne na podstawie danych od TAURON Polska Energia S.A oraz Polityki Energetycznej
Polski do 2030
151
11 Ocena możliwości zaspokojenia potrzeb w zakresie
zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe
do roku 2025
11.1. Zaopatrzenie w ciepło
Ze względu na dość znaczne rozproszenie istniejącej i planowanej zabudowy zaopatrzenie w ciepło
obiektów na obszarze gminy nadal odbywać się będzie poprzez systemy lokalnych kotłowni oraz
indywidualnych źródeł ciepła. W części miasta Bukowno ciepło nadal dostarczane będzie z sieci
ciepłowniczej przedsiębiorstwa Tauron Ciepło S.A. W przyszłości może się okazać, że zmieni się
wytwórca ciepła ponieważ Tauron rozważa możliwość wybudowania nowego, własnego źródła ciepła
w układzie kogeneracyjnym. Tauron w swoich planach rozwoju ma rozbudowę sieci cieplnej z czego
można wnioskować, że pewna część gospodarstw zmieni źródło ciepła na centralne.
Podstawowymi nośnikami energii cieplnej będzie w dalszym ciągu węgiel kamienny, gaz ziemny oraz
biomasa. Udział procentowy paliw węglowych w wytwarzaniu energii cieplnej powinien wykazywać
tendencję malejącą. W ramach polityki energetycznej władze gminy powinny prowadzić akcję
pokazującą korzyści wynikające ze stosowania odnawialnych źródeł energii – głównie energii
słonecznej. W zakresie przedsięwzięć służących ograniczeniu zużycia energii powinien znaleźć się plan
wspierania termomodernizacji budynków mieszkalnych i użyteczności publicznej. Gmina powinna
stanowić centrum informacji o warunkach i wymogach niezbędnych do spełnienia w celu uzyskania
premii termomodernizacyjnej, jak również możliwości uzyskania wszelkich dotacji oraz pożyczek.
Gmina powinna opracować plan racjonalizacji energii z uwzględnieniem poniższych działań:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
dla obiektów będących własnością lub w zarządzie gminy przeprowadzenie szczegółowej
inwentaryzacji obiektów, obejmującej:
-
skompletowanie dokumentacji technicznej obiektów;
-
skompletowanie dokumentacji instalacji wewnętrznych obiektów;
- prace inwentaryzacyjne mające na celu uzupełnienie braków dokumentacji.
dla wszystkich obiektów wprowadzenie cyklicznej rejestracji zużycia mediów energetycznych i
wody
dla wszystkich obiektów wprowadzenie cyklicznego obliczania wskaźników zużycia mediów w
stosunku do powierzchni i kubatury
wskazanie obiektów, których wyliczone wskaźniki odbiegają znacznie od wartości średnich
wykonanie audytów energetycznych
sporządzenie szczegółowego zestawienia prac, kosztów, oszczędności możliwych do uzyskania
po przeprowadzeniu kompleksowej akcji termomodernizacyjnej
sporządzenie szczegółowego harmonogramu działań modernizacyjnych i finansowych.
Zgodnie z prognozą w najbliższych latach zapotrzebowanie na ciepło nieznacznie wzrośnie jednak w
perspektywie kilkudziesięciu lat ze względu na szereg czynników między innymi coraz bardziej
rygorystyczne normy budowlane, sukcesywne przeprowadzenie termomodernizacji budynków
istniejących oraz wzrost świadomości ekologicznej społeczeństwa może okazać się zapotrzebowanie na
energię cieplną nieznacznie spadnie.
152
11.2. Zaopatrzenie w gaz
Sieć gazowa jest w dobrym stanie technicznym, jej przepustowość pozwala na dostawę gazu do
wszystkich odbiorców na terenie gminy. Zgodnie z prognozą roczne zużycie gazu ziemnego wśród
klientów indywidualnych do roku 2030 wzrośnie o około 30 % . W systemie gazowniczym istnieją
rezerwy w przepustowości zarówno stacji redukcyjno‐pomiarowej jak i rozdzielczej sieci gazowej.
Parametry stacji redukcyjno‐pomiarowej i istniejącej sieci średniego ciśnienia są wystarczające dla
pokrycia zwiększonych potrzeb gazu wynikających z przyjętej prognozy oraz co bardzo istotne dla
odbiorców ze strefy przemysłowej. Największymi odbiorcami gazu są odbiorcy przemysłowi.
Zapotrzebowanie na gaz w gminie będzie w znacznej mierze zależeć d rozwoju strefy przemysłowej w
gminie.
Potencjalni nowi odbiorcy będą mogli korzystać z gazu ziemnego dla potrzeb komunalno‐bytowych
oraz ogrzewania. Istniejące sieci gazowe rozdzielcze obejmują wszystkie obszary zwartej zabudowy,
potrzebna jest jedynie budowa przyłączy dla nowych odbiorców.
Pokrycie nakładów finansowych inwestycji powinno wynikać z zatwierdzonych przez URE taryf dla
paliw gazowych, gwarantujących pokrycie uzasadnionych kosztów prowadzenia działalności, w tym
kosztów modernizacji i rozwoju. Zgodnie z ustawą „Prawo Energetyczne” przedsiębiorstwa
energetyczne zajmujące się przesyłaniem i dystrybucją paliw gazowych są obowiązane do zawarcia
umowy o przyłączenie z odbiorcami ubiegającymi się o przyłączenie do sieci, jeżeli istnieją techniczne i
ekonomiczne warunki dostarczania, a żądający zawarcia umowy spełnia warunki przyłączenia do sieci i
odbioru. Za przyłączenie do sieci pobierana jest opłata zgodnie z obowiązującą taryfą. Procedurę
przyłączania nowych klientów gazu można znaleźć na stronie internetowej PGNiG SA‐ Górnośląski
Odział Obrotu Gazem w Zabrzu.
11.3. Zaopatrzenie w energię elektryczną
Istniejący system elektroenergetyczny na obszarze gminy zaspokaja aktualne potrzeby odbiorców
energii elektrycznej. Zakład energetyczny posiada rezerwy mocy, jednakże w celu zasilenia nowych
odbiorców o dużych potrzebach energetycznych niezbędna będzie budowa rozdzielni sieciowych. Takie
rozwiązanie stworzy prawidłowe warunki pracy sieci rozdzielczej oraz zapewnia możliwości jaj rozwoju
w perspektywie długoterminowej.
Prognozowany jest wzrost zużycia energii elektrycznej do roku 2030 o 40%, to jest do poziomu około
17 896,2 MWh/rok. Nowe budownictwo mieszkaniowe planowane jest w większości jako uzupełnienie
istniejącej zabudowy, podłączenie nowych odbiorców wymaga rozbudowy sieci niskiego napięcia oraz
zwiększenia mocy transformatorów, poprzez wymianę na większe jednostki.
W miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego gminy należy uwzględnić lokalizację nowych
napowietrznych linii zasilających. Tauron Dystrybucja w swoich planach przeiwduje znaczny rozwój
nowych sieci zarówno niskiego jak i śre4dniego napięcia.
Pokrycie nakładów finansowych powinno wynikać z zatwierdzonych przez URE taryf dla energii
elektrycznej, gwarantujących pokrycie uzasadnionych kosztów prowadzenia działalności, w tym
kosztów modernizacji i rozwoju.
Zgodnie z ustawą „Prawo Energetyczne” przedsiębiorstwa zajmujące się przesyłaniem i dystrybucją
energii elektrycznej są obowiązane do zawarcia umowy o przyłączenie z odbiorcami ubiegającymi się o
przyłączenie do sieci, jeżeli istnieją techniczne i ekonomiczne warunki dostarczania a żądający zawarcia
umowy spełnia warunki przyłączenia do sieci i odbioru. Za przyłączenie do sieci pobierana jest opłata
zgodnie z obowiązującą taryfą.
153
Ponadto z informacji uzyskanych od Zakładów Górniczo‐Hutniczych "Bolesław" S.A., wynika że Spółka
ma w planach w 2014 roku wybudować własne źródło energii elektrycznej. Wytwarzanie prądu opierać
się będzie na silnikach gazowych z generatorem. Planowana moc zainstalowana źródła to 20‐30 MW.
Obecnie ZGH Bolesław nie ma żadnych czynnych połączeń infrastrukturalnych z gminą Bukowno. Po
wybudowaniu źródła energii z uwagi na dużą rezerwę mocy będzie możliwość zasilania awaryjnego
gminy Bukowno w energię elektryczną. Istniejąca infrastruktura sieciowa daje możliwości przesyłu
energii elektrycznej do gminy Bukowno jednak sprzedaż energii do sieci musi być wcześniej uzgodniona
Operatorem Sieci Dystrybucyjnej.
Ocena możliwości zaspokojenia potrzeb w zakresie zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa
gazowe do roku
154
12 Wpływ zmian w systemach
zanieczyszczenia powietrza
energetycznych
na
stan
W tabeli zestawiono wyniki obliczenia emisji pyłu, dwutlenku siarki, tlenków azotu, tlenku węgla,
dwutlenku węgla dla przewidywanego stanu roku 2030.
Struktura zużycia paliw ulegnie znacznym zmianom, z korzyścią dla paliw gazowych i biomasy. Szacuje
się, że udział gazu bilansie nośników energii wzrośnie do 7,3% . Udział energii cieplnej z węgla w
gospodarstwach indywidualnych spadnie do 49%, udział energii z biomasy wzrośnie do ponad 20%.
Szacuje się również w bilansie energii wzrost tej pochodzącej z sieci ciepłowniczej do ok. 18 %.
Prognozuje się wzrost wielkości energii pochodzącej z OŹE.
Przyszły bilans zużycia paliw w gminie będzie mieć istotny wpływ na zmianę emisji zanieczyszczeń
pochodzących z procesów spalania energetycznego. Szacuje się, że łączna emisja zanieczyszczeń
spadnie 2,62 % (w stosunku do bieżącej emisji w tonach). Jedyną substancją jakiej wielkość wzrośnie
będzie to N02 ze względu na zwiększona ilość energii pochodzącej z biomasy – biomasa podczas
wzrostu asymiluje w swojej strukturze związki azotu.
Tabela 72. Przewidywane wielkości emisji zanieczyszczeń z procesów spalania paliw w gminie Bukowno
w roku 2030.
Substancja
Poziom stężeń
[Mg/rok]
SO2
711,36
NO2
112,62
CO2
33282,91
pyły
575,05
CO
128,41
Sadza
10,80
Źródło: Obliczenia własne
Tabela 73. Przewidywane zmiany procentowe emisji zanieczyszczeń z procesów spalania paliw w gminie
Bukowno w roku 2030 w stosunku do roku 2011.
Substancja
Zmiana wielkości
emisji
SO2
-32,2%
NO2
+21,6%
155
CO2
-21,4%
pyły
-7,0%
CO
-24,2%
Sadza
-34,0%
Źródło: Obliczenia własne
156
13 Współpraca z innymi gminami
W trakcie wykonywania opracowania wystąpiono do sąsiadujących gmin z pismami dotyczącymi
współpracy w zakresie wspólnych inwestycji energetycznych w tym związanymi z odnawialnymi
źródłami energii oraz ochroną środowiska. Pisma zostały wysłane do następujących gmin:
•
Bolesław
•
Trzebinia
•
Sławków
•
Jaworzno
•
Olkusz
W zakresie zaopatrzenia w gaz i energię elektryczną w.w. gminy korzystają w większości przypadków
z tej samej infrastruktury technicznej odpowiednio poprzez działalność TAURON Polska Energia S.A i
Górnośląska Spółka Gazownictwa – Oddziału Gazownia Zabrzańska. Istnieją także powiązania sieci
telekomunikacyjnej. W niektórych obszarach przygranicznych bardzo istotna wydaje się współpraca z
sąsiednimi gminami w celu rozbudowy i współtworzenia infrastruktury elektroenergetycznej oraz
gazowniczej.
Inne perspektywiczne kierunki współpracy między gminami to:
– edukacja w zakresie rozwiązań ekologicznych i energooszczędnych,
– upowszechnianie informacji o urządzeniach i technologiach ekologicznych
i energooszczędnych, możliwości pozyskiwania funduszy na inwestycje ekologiczne,
– wykorzystanie biomasy jako paliwa (drewno, słoma, uprawy energetyczne).
13.1.
Powiązania infrastrukturalne oraz współpraca gminy Bukowno z
gminami sąsiadującymi gminami sąsiadującymi
Gmina Bukowno od północy sąsiaduje z gminą Bolesław, od południa z gminą Trzebinia, od
południowego zachodu z gminą Jaworzno natomiast od wschodu z gminą Olkusz, a od zachodu
z gminą Sławków. Poniżej przedstawiono dla każdej sąsiadującej gminy, krótką charakterystykę
dotycząca powiązań międzygminnych i ewentualnej współpracy według otrzymanych pism:
•
Gmina Olkusz – nie posiada informacji o połączeniach sieciowych z Gminą Bukowno dla
systemu ciepłowniczego, elektroenergetycznego i gazowego. Odnośnie wymogu Prawa
Energetycznego (art.19 ust.3) dotyczącego współpracy z innymi Gminami w dniu 28.04.2010 r.
został zawarty list intencyjny dotyczący współpracy przy realizacji projektu budowy systemu
zintegrowanego zarządzania paliwami i energią w Rejonie Olkuskim. Celem planowanego
projektu jest:
‐ wykorzystanie lokalnych zasobów paliw pierwotnych, energii słonecznej, wiatrowej i
geotermalnej do produkcji energii elektrycznej i ciepła,
‐ poprawa efektywności wykorzystania wykorzystania paliw i energii,
‐ograniczenie kosztów paliw i energii,
157
‐ poprawa bezpieczeństwa energetycznego a w szczególności zapewnienie ciągłości dostaw
energii elektrycznej w sytuacjach kryzysowych.
List ten został zawarty pomiędzy:
‐ Gminą Olkusz,
‐ Gminą Bukowno,
‐ Gminą Bolesław,
‐ Gminą Klucze,
‐ Starostwem Olkusz,
‐ ZGH „Bolesław” w Bukownie.
Gmina Olkusz jest otwarta na możliwość współpracy z Gminą Bukowno w zakresie inwestycji
Gmina Olkusz jest w trakcie aktualizowania „ Projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło,
energię elektryczną i paliwa gazowe”
•
Gmina Bolesław ‐ posiada obowiązujące opracowanie „ Założeń do planu zaopatrzenia w
ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Bolesław” przyjęte Uchwałą Nr
XIII/110/2011 Rady Gminy Bolesław z dania 20.12.2011 r. Na terenie gminy Bolesław nie ma
zlokalizowanych obiektów infrastuktury energetycznej będących własnością gminy. Całość
zapotrzebowania na media energetyczne na terenie Gminy jest pokrywana przez:
‐ ENION Spółka Akcyjna, ul. Zawiła 65 L, 30‐390 Kraków‐ w zakresie zaopatrzenia w energię
elektryczną,
‐ Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ‐ SYSTEM S.A Oddział w Świerklanach ul.
Wodzisławska 54, 44‐ 266 Świerklany
‐ Górnośląska Spółka Gazownictwa, ul. Szęść Boże 11, 41‐800 Zabrze – w zakresie zaopatrzenia
w paliwa gazwe,
‐ całość potrzeb w zakresie energii cieplnej zaspokajana jest poprzez indywidualne źródła
ciepła, opalane głównie gazem lub paliwem stałym.
Rezerwy występujące w poszczególnych systemach energetycznych gwarantują pokrycie
zapotrzebowania na media energetyczne w perspektywie bilansowej i nie są wymagane
dodatkowe inwestycje. Mając jednak na uwadze bezpiecześntwo energetyczne przyszłości,
Gmina wyraża gotowość współpracy z innymi Gminami, w przypadku pojawiania się
konieczności wspólnych działań dla zapewnienia zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną
i paliwa gazowe.
•
Gmina Trzebinia ‐ nie ma z Gminą Bukowno powiązań sieciowych oraz nie współpracuje
w zakresie rozbudowy, budowy nowej lub modernizacji sieci ciepłowniczej,
elektroenergetycznej oraz gazowej. Gmina Trzebinia nie przewiduje w najbliższym czasie
współpracy z Gminą Bukowno w zakresie inwestycji związanych z energetyką oraz wspólnego z
gminą Bukowno starania się o fundusze zewnętrzne w zakresie inwestycji.
•
Gmina Sławków ‐ posiada opracowany projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło,
energię elektryczną i paliwa gazowe zatwierdzony Uchwałą Rady Miejskiej w Sławkowie Nr
379/2001 z dnia 26 października 2001 r. Zgodnie z „Projektem założeń do planu zaopatrzenia
w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla gminy Sławków”. Projekt ten wymaga
aktualizacji. Istnieją powiązania organizacyjne w obrębie systemu elektroenergetycznego i
158
gazowego z Gminą Bukowno. Dystrybucja i dostawa mediów energetycznych realizowana jest
w całości prze z ENION Dystrybucja, a dostawa gazu realizowana jest przez Górnośląską Spółkę
Gazownictwa Sp. z o. o. Brak bezpośrednich powiązań sieciowych. Gmina nie planuje podjęcia
działań zmierzających do rozbudowy oraz budowy sieci na swoim terenie z ewentualnym
podjęciem współpracy z Gminą Bukowno. Gmina Sławków nie przewiduje realizacji
przedmiotowych zadań w ramach Wieloletniego Planu Finansowego, natomiast nie wyklucza
możliwości współpracy w zakresie pozyskiwania funduszy zewnętrznych na realizację w/w
zadań.
•
Gmina Jaworzno – istniejące powiązania systemów energetycznych pomiędzy Gminami
Jaworzno i Bukowno są realizowane za pośrednictwem następujących przedsiębiorstw
energetycznych :
‐ w zakresie dostawy i dystrubucji energii elektrycznej przez spółkę PKP Energetyka,
‐ w zakresie dostawy i dystrybucji gazu przez Górnośląską Spółkę Gazowniczą.
Nie istnieją natomiast powiązania systemów ciepłowniczych pomiędzy Gminami Jaworzno
i Bukowno i w najbliższym czasie nie są planowane działania, zmierzające do integracji
systemów ciepłowniczych obu Gmin. Nie planuje się inwestycji związanych z energetyką
wspólnie z gminą Bukowno.
159
14 Podsumowanie
Zaopatrzenie w ciepło obiektów w gminie Bukowno odbywa się w sposób indywidualny oraz z sieci
ciepłowniczej. Operatorem miejskiej sieci cieplnej jest Tauron Ciepło S.A., który posiada koncesje na,
przesyłanie i dystrybucję ciepła. Ciepło produkowane jest w kotłowni Boltherm Sp. z o.o. Większość
źródeł ze względu na przeważającą w gminie zabudowę jednorodzinną produkuje ciepło na potrzeby
własne. Tauron Ciepło ma w swoich planach dalszy rozwój sieci ciepłowniczej na terenie gminy. Z
analizy danych wynika, że dominującym paliwem w gminie są paliwa węglowe. Stosunkowo duże jest
również zużycie drewna na potrzeby grzewcze.
Prognoza zapotrzebowania na ciepło do roku 2030 zakłada jego minimalny spadek. Mimo trwającego i
przewidywanego wzrostu ilości obiektów budownictwa mieszkalnego, a także rozwoju w sektorze
usług a co za tym idzie wzrostu powierzchni użytkowej obiektów przewiduję się w roku 2030 3%‐owy
spadek zużycia energii cieplnej. Silny wpływ na zmiany zużywania energii cieplnej będzie mieć efekt
termomodernizacji w sektorze mieszkalnictwa oraz coraz mniej energochłonne budownictwo.
Teren gminy Bukowno jest w 90‐ciu % zgazyfikowany. Sieć gazowa znajduje się prawie na całym
terenie gminy Bukowno poza rejonem Przymiarek i Tłukienki. Długość sieci gazowej wynosi 80,2 km w
tym ciągów głównych 57,2 km i 23 km przyłączy (1817 szt. podłączeń).
Na terenie gminy Bukowno eksploatowane są gazociągi niskiego oraz średniego ciśnienia. Sieć gazowa
niskiego zasilana jest ze stacji redukcyjno pomiarowej usytuowanej przy ul. Wyzwolenia
przepustowość nominalna 600 m3/h.
Sieć gazowa średniego ciśnienia zasilana jest ze stacji gazowych pierwszego stopnia przy ul. Kolejowej
przepustowość nominalna 3000 m3/h oraz Bór Biskupi o przepustowości 600 nm3/h.
Sieci gazowa niskiego oraz średniego ciśnienia jest systematycznie kontrolowana i znajduje się
w stanie dobrym. Operatorem sieci gazowej w gminie jest Górnośląska Spółka Gazownictwa.
Udział paliw węglowych w gminie stanowi znaczącą większość. Według szacunków udział energii
cieplnej w gminie pochodzącej z węgla stanowi ponad 63 % (dla źródeł indywidualnych) oraz 73 %
licząc ciepło pochodzące z sieci, które również pochodzi z węgla. W gminie można zauważyć tendencję
do odchodzenia od paliw węglowych w gospodarstwach nie podłączonych do sieci miejskiej i wiąże się
to z coraz większa świadomością ekologiczną mieszkańców. Szacuje się, że węgiel będzie stopniowo
zastępowany paliwem biomasowym głównie drewnem opałowym, zwiększy się również odsetek
gospodarstwa podłączonych do sieci miejskiej.
Innym czynnikiem mającym wpływ na zmniejszenie emisji zanieczyszczeń wprowadzanych do
powietrza atmosferycznego będzie oprócz wymiany nośników energii na mniej szkodliwe,
unowocześnienie lub wymiana samych kotłów na bardziej efektywne i charakteryzujące się
„czystszym” spalaniem. Ponadto wzrośnie w bilansie energetycznycm udział energii z odnawialnych
źródeł energii.
Energia elektryczna dystrybuowana jest do gminy się za pomocą sieci 33,3 km sieci średniego napięcia
oraz 51,8 km sieci niskiego napięcia, operatorem w jest Zakład Elektroenergetyczny Tauron
Dystrybucja.
Do gospodarstw domowych rozprowadzana jest za pomocą sieci napowietrznej i
kablowej średniego napięcia oraz przyłączy elektroenergetycznych o dlugości łącznej 6,04 km. System
elektroenergetyczny na terenie Gminy Bukowno jest w średnim stanie technicznym.
160
Prognoza zapotrzebowania na energię elektryczną do roku 2030 zakłada wzrost zużycia energii
elektrycznej u istniejących i u nowych odbiorców o ok 40% . Dla zaspokojenia zwiększonych potrzeb
potrzebna jest rozbudowa sieci energetycznej niskiego napięcia oraz może zajść konieczność budowy
nowych stacji transformatorowych oraz lini napowietrznych lub kablowych SN lub NN
Prognozy zapotrzebowania na ciepło, gaz i energię elektryczną obarczone są dużą niepewnością ze
względu na niemożliwy do określenia poziom zmian cen energii. Zmiany cen mogą wpływać zarówno
na wielkość zużycia energii jak i proporcji pomiędzy zużyciem poszczególnych nośników energii.
Przedsiębiorstwa energetyczne są zobowiązane zapewniać realizację i finansowanie budowy i
rozbudowy sieci, w tym na potrzeby przyłączeń odbiorców ubiegających się o przyłączenie, na
warunkach określonych w rozporządzeniach Ministra Gospodarki w sprawie szczegółowych warunków
przyłączenia podmiotów do sieci oraz rozporządzeniach w sprawie zasad kształtowania i kalkulacji
taryf. Za przyłączenie do sieci zakłady energetyczne pobierają opłatę określoną na podstawie stawek
opłat ustalonych w taryfie. Decyzje inwestycyjne przedsiębiorstw energetycznych podejmowane są po
potwierdzeniu zwiększonego zapotrzebowania przez konkretnych odbiorców oraz po potwierdzeniu
efektywności ekonomicznej inwestycji.
W miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego należy uwzględnić konieczność
pozostawiania rezerw terenu dla infrastruktury energetycznej ‐ stacji transformatorowych i linii
zasilających oraz gazociągów. Należy przewidzieć możliwość lokalizacji sieci infrastruktury technicznej
w obrębie linii tras komunikacyjnych.
Gmina Bukowno posiada umiarkowane lokalne zasoby energii odnawialnej. W gminie ma miejsce
stosunkowo duże pozyskiwanie odpadów drzewnych i wykorzystywanie ich jako paliwa. Potencjał
energetyczny z tego typu odpadu można zwiększyć poprzez wykorzystanie ścinki drzewnej uzyskanej z
utrzymania zieleni na terenie gminy.
W gminie należy rozważyć
przede wszystkim możliwość szerszego wykorzystania energii
promieniowania słonecznego do celów przygotowania ciepłej wody użytkowej.
Polityka energetyczna gminy powinna uwzględnić następujące elementy:
•
edukację społeczeństwa w dziedzinie oszczędzania energii oraz wykorzystania energii
odnawialnych w poszczególnych gospodarstwach domowych oraz w obiektach użyteczności
publicznej
•
zapewnienie dostawy paliw i energii o określonej jakości i pewności zasilania dla obecnych i
przyszłych odbiorców
•
racjonalizację użytkowania energii
•
sukcesywne eliminowanie paliw węglowych w wyniku konwersji kotłowni i zamiany pieców
węglowych
•
zwiększenia udziału energii odnawialnej, głównie energii słonecznej do przygotowania ciepłej
wody, energii wiatru oraz poprzez wykorzystanie biomasy do ogrzewania
Gmina powinna opracować program termomodernizacji obiektów gminnych. Należy wspierać
termomodernizację obiektów zlokalizowanych na terenie gminy. Przy realizacji przedsięwzięć
termomodernizacyjnych możliwe jest wykorzystanie pomocy finansowej Państwa. Szacuje się, że w
161
wyniku termomodernizacji możliwe jest zmniejszenie kosztów ogrzewania poszczególnych budynków
nawet do 30%.
W zakresie zaopatrzenia w gaz i energię elektryczną pożądana jest współpraca z sąsiednimi gminami w
celu rozbudowy sieci gazowniczej i energetycznej w niektórych obszarach przygranicznych.
Inne perspektywiczne kierunki współpracy między gminami to:
•
edukacja w zakresie rozwiązań ekologicznych i energooszczędnych
•
upowszechnianie informacji o urządzeniach i technologiach ekologicznych i energooszczędnych
oraz możliwości pozyskiwania funduszy na inwestycje ekologiczne
Plany przedsiębiorstw energetycznych powinny uwzględnić i zapewnić realizację założeń.
162
Spis tabel
Tabela 1. Struktura ludności Gminy Bukowno ( GUS 2012; stan na 31.12.2010)..................................................... 25
Tabela 2. Przyrost naturalny ludności Gminy Bukowno (GUS 2012, stan na 31 XII 2010 roku) .............................. 26
Tabela 3. Ludność gminy Bukowno według płci – stan na 31.12.2010r. .................................................................. 27
Tabela 4. Ludność według grup wieku i płci w latach 2006‐2010. ........................................................................... 27
Tabela 5. Ludność według wieku w latach 2006‐2010 [Gmina Bukowno] ............................................................... 28
Tabela 6. Saldo migracji wewnętrznej i zagranicznej ludności na pobyt stały (dane GUS 2012; 31 XII 2010). ....... 29
Tabela 7 Zawartość cynku, kadmu i ołowiu w gruntach rolnych, w poszczególnych osiedlach Miasta Bukowno ... 30
Tabela 8. Podmioty gospodarki narodowej w gminie Bukowno zarejestrowane w rejestrze REGON wg sektorów
własnościowych. ........................................................................................................................................ 34
Tabela 9. Podmioty Gospodarki Narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON w 2010 r. .................................... 34
Tabela 10. Zmiana liczby pracujących w latach 2006‐2010. .................................................................................... 37
Tabela 11. Stopa bezrobocia w województwie i kraju w poszczególnych latach. ................................................... 39
Tabela 12. Udział bezrobotnych w procentach zarejestrowanych w ogólnej liczbie ludności w wieku produkcyjnym
w Powiecie Olkuskim. ................................................................................................................................. 40
Tabela 13. Struktura i zmiany liczby zarejestrowanych bezrobotnych na terenie Gminy Bukowno w latach 2005–
2010. .......................................................................................................................................................... 40
Tabela 14. Wykaz dróg na terenie gminy Bukowno. ................................................................................................ 42
Tabela 15. Dane na temat długości sieci wodociągowej i podłączeń – stan na koniec 2010 r. ............................... 44
Tabela 16. Ilość istniejących ujęć wody pitnej w Gminie Bukowno .......................................................................... 45
Tabela 17. Dane na temat długości sieci kanalizacyjnej i podłączeń – stan na koniec 2010 r. ................................ 46
Tabela 18 Charakterystyka oczyszczalni ścieków w Bukownie. ............................................................................... 47
Tabela 19 Powierzchnie użytkowe budynków ogrzewanych przez Tauron‐Ciepło. ................................................ 49
Tabela 20. Charakterystyka sieci cieplnej w gminie Bukowno. ............................................................................... 50
Tabela 21. Charakterystyka węzłów cieplnych w gminie Bukowno będących w posiadaniu Tauron Ciepło. ......... 50
Tabela 22. Długość planowanej nowej sieci cieplnej na terenie gminy Bukowno. ................................................... 51
Tabela 23. Planowane do modernizacji sieci cieplne. .............................................................................................. 51
Tabela 24.Planowane do modernizacji węzły cieplne. ............................................................................................. 51
Tabela 25. Ilość zanieczyszczeń wyemitowana przy spalaniu 1 tony węgla w kotłowni Boltherm. ......................... 53
Tabela 26. Zużycie energii na cele własne ‐ Boltherm. ............................................................................................. 53
Tabela 27. Zużycie energii na cele produkcyjne ‐ Boltherm ..................................................................................... 54
Tabela 28. Zużycie energii na cele produkcyjne –ZGH Bolesław. ............................................................................. 54
Tabela 29. Długość sieci energetycznej w gminie Bukowno.................................................................................... 57
Tabela 30. Ilość stacji transformatowych na terenie gminy Bukowno. .................................................................... 58
Tabela 31 Stan techniczny sieci elektroenergetycznej: ........................................................................................... 58
Tabela 32 Zużycie energii elektrycznej wg taryf w gminie Bukowno w 2011 r. ....................................................... 58
Tabela 33. Długość palnowanej do modernizacji sieci energetycznej. ................................................................... 59
Tabela 34. Ilość planowanych do modernizacji stacji transformatorowych. ........................................................... 59
Tabela 35 Długość czynnych gazociągów bez przyłączy na terenie gminy Bukowno w latach 2010 ‐2003 w metrach
bez przyłączy gazu...................................................................................................................................... 60
163
Tabela 35 Ilość czynnych przyłączy gazowych na terenie gminy Bukowno w latach 2010‐2003 w sztukach. ......... 61
Tabela 37 Zużycie paliwa gazowego w mieście Bukowno [tys.m3] ......................................................................... 62
Tabela 38 Ilość użytkowników paliwa gazowego w mieście Bukowno [szt], stan na 31.XII.2011 r. ........................ 62
Tabela 39 Planowane zadania inwestycyjne sieci gazowniczej w Gminie Bukowno. .............................................. 63
Tabela 40. Ilość stacji redukcyjnych/ redukcyjno pomiarowych: ............................................................................. 64
Tabela 41. Długość nowej sieci na terenie zakładu ZGH Bolesław. .......................................................................... 64
Tabela 42. Ilość nowych przyłączy............................................................................................................................ 65
Tabela 43. Ilość modernizowanych przyłączy........................................................................................................... 65
Tabela 44. Ilość modernizowanych stacji redukcyjnych. .......................................................................................... 65
Tabela 45. Krajowa produkcja małych turbin wiatrowych ....................................................................................... 74
Tabela 46. Potencjalna energia użyteczna w kWh/m2/rok w wyróżnionych rejonach Polski. ................................. 77
Tabela 47. Pozyskanie energii promieniowania słonecznego w latach 2002‐2010 [TJ] ........................................... 77
Tabela 48. Potencjalne zasoby energii cieplnej zawartej w wodach w rejonie Przedkarpackim ............................. 82
Tabela 49. Podstawowe parametry peletu drzewnego. ......................................................................................... 86
Tabela 50 Parametry zrębki. .................................................................................................................................... 87
Tabela 51. Informacje na temat biomasy otrzymane od Nadleśnictwa Olkusz i Chrzanów..................................... 88
Tabela 52 Bilans biogazu w latach 2001 ‐ 2010 [TJ] ................................................................................................ 90
Tabela 53 Bilans biogazu z oczyszczalni ścieków w latach 2001 ‐ 2010 [TJ] ............................................................ 94
Tabela 54 Bilans biogazu z wysypisk odpadów w latach 2001 ‐ 2010 [TJ] ............................................................... 95
Tabela 55 Źródła biopaliw płynnych i możliwości ich zastosowania ........................................................................ 97
Tabela 56. Wskaźniki zapotrzebowania na ciepło w zależności od wieku budynków. ............................................. 98
Tabela 57. Zestawienie powierzchni użytkowej budownictwa na terenie gminy Bukowno. ................................... 99
Tabela 58. Obliczony wskaźnik zużycia energii dla gminy Bukowno ....................................................................... 99
Tabela 59. Maksymalne stężenia średnioroczne podstawowych zanieczyszczeń powietrza (μg/m3) w
województwie małopolskim..................................................................................................................... 102
Tabela 60. Ilość emitowanych zanieczyszczeń przez zakłady znajdujące się na terenie Miasta Bukowno ............ 104
Tabela 61. Obliczenie ilości zanieczyszczeń pochodzących ze spalania paliw w gospodarstwach indywidualnych w
gminie. ..................................................................................................................................................... 106
Tabela 62. Finansowanie efektywności energetycznej na poziomie ogólnokrajowym .......................................... 130
Tabela 63. Finansowanie efektywności energetycznej na poziomie regionalnym ................................................. 131
Tabela 64. Proponowane środki efektywności energetycznej i zmniejszania emisji dla gminy Bukowno ............. 139
Tabela 65. Zapotrzebowanie na energię finalną w podziale na sektory gospodarki [Mtoe] ................................. 145
Tabela 66. Zapotrzebowanie na energię finalną w podziale na nośniki [Mtoe].................................................... 146
Tabela 67. Zapotrzebowanie na energię finalną brutto z OZE w podziale na rodzaje energii [ktoe] .................... 146
Tabela 68. Przewidywane zmiany zapotrzebowania na ciepło w gminie .............................................................. 148
Tabela 69. Przewidywane zmiany zapotrzebowania na gaz w gminie wg scenariusza 1 – znaczny rozwój
przemysłu. ................................................................................................................................................ 149
Tabela 70. Przewidywane zmiany zapotrzebowania na gaz w gminie wg scenariusza 2 – umiarkowany rozwój
przemysłu. ................................................................................................................................................ 149
Tabela 71. Przewidywane zmiany zapotrzebowania na gaz w gminie Bukowno.................................................. 150
164
Tabela 72. Przewidywane wielkości emisji zanieczyszczeń z procesów spalania paliw w gminie Bukowno w roku
2030. ........................................................................................................................................................ 154
Tabela 73. Przewidywane zmiany procentowe emisji zanieczyszczeń z procesów spalania paliw w gminie Bukowno
w roku 2030 w stosunku do roku 2011. ................................................................................................... 154
165
Spis rysunków
Rysunek 1. Podział administracyjny Województwa Małopolskiego ......................................................................... 13
Rysunek 2. Gmina Bukowno na tle Powiatu Olkuskiego .......................................................................................... 14
Rysunek 3. Obszary leśne na terenie powiatu Olkuskiego. ...................................................................................... 31
Rysunek 4. Tereny inwestycyjne w gminie Bukowno ............................................................................................... 35
Rysunek 5. Tereny inwestycyjne przy ul Leśnej w gminie Bukowno ......................................................................... 37
Rysunek 6. Układ torów kolejowych w Powiecie Olkuskim ...................................................................................... 43
Rysunek 7. Oczyszczalnie ścieków w Powiecie Olkuskim w 2010 r........................................................................... 47
Rysunek 8. Baza danych przedsięwzięć hydroenergetycznych w obszarze działania RZGW w Krakowie. ............... 72
Rysunek 9. Strefy energetyczne wiatru w Polsce...................................................................................................... 73
Rysunek 10 . Rejonizacja średniorocznych sum promieniowania słonecznego całkowitego padającego na
jednostkę powierzchni poziomej w kWh/m2/rok. ...................................................................................... 76
Rysunek 11 Schemat typowego układu solarnego do podgrzewania CWU. ............................................................ 78
Rysunek 12. Potencjał energetyki odnawialnej w poszczególnych województwach ............................................... 80
Rysunek 13 Średnia powierzchnia i liczba plantacji wierzby energetycznej w Polsce w 2007 r. .............................. 85
Rysunek 14 Zasieg terytorialny nadlesnictwa Olkusz ............................................................................................... 88
Rysunek 15 Rozmieszczenie inwestycji biogazowych na różnych etapach realizacji z podziałem na województwa,
stan na marzec 2010. ................................................................................................................................. 92
Rysunek 16 Województwa w jakich firmy zamierzają inwestować w zakłady wytwarzające biogaz [Stan na 2009
r.] ................................................................................................................................................................ 93
Rysunek 17 . Wartość pH w warstwie gleby 0‐30 cm ............................................................................................. 113
166
Spis wykresów
Wykres 1 Klasyfikacja bonitacyjna użytków rolnych Powiatu Olkuskiego ............................................................... 18
Wykres 2. Zmiany liczby ludności w Gminie Bukowno w latach 1998‐2010 ............................................................ 26
Wykres 3. Udział grup wiekowych w strukturze społecznej w Gminie Bukowno. .................................................... 27
Wykres 4. Zmiany liczby pracujących na terenie Gminy Bukowno w latach 2005 – 2010. ...................................... 38
Wykres 5. Zmiany liczby zarejestrowanych bezrobotnych na terenie Gminy Bukowno w latach 2005 – 2010. ...... 41
Wykres 6 Ranking atrakcyjności inwestycyjnej województw w zakresie energetyki odnawialnej ........................... 67
Wykres 7 Produkcja energii elektrycznej z elektrowni wodnych w Polsce. .............................................................. 71
Wykres 8 . Moc zainstalowana w elektrowniach wiatrowych w Polsce................................................................... 73
Wykres 9 Sprzedaż kolektrów płaskich i próżniowych w latach 2005‐2009 ............................................................. 79
Wykres 10 Stopień wykorzystania energii słonecznej w Polsce w poszczególnych miesiącach. .............................. 80
Wykres 11 Struktura zużycia biomasy stałej w 2010r. ............................................................................................. 83
Wykres 12 Powierzchnia trwałych plantacji roślin energetycznych (TRE) w 2007 r. ............................................... 84
Wykres 13 Liczba projektów biogazowych na różnych etapach realizacji z podziałem na województwa, stan na
listopad 2010.............................................................................................................................................. 93
Wykres 14. Maksymalne stężenia średnioroczne podstawowych zanieczyszczeń powietrza w latach 2005‐2010 w
województwie małopolskim..................................................................................................................... 102
Wykres 15. Klasyfikacja stanu ekologicznego jcw w województwie małopolskim w 2010 r.................................. 108

Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię

Transkrypt

Podobne dokumenty

GŁOS BUKOWNA - Lipiec 2008 (wersja PDF - 3,18MB)

GŁOS BUKOWNA - Lipiec-Sierpień 2009 (wersja PDF - 4