7. Jęczmień jary W doświadczeniach PDOiR założonych w

Transkrypt

7. Jęczmień jary
W doświadczeniach PDOiR założonych w 2011 roku na terenie województwa łódzkiego badano 20 odmian
jęczmienia jarego spośród 55 odmian zarejestrowanych. Badania obejmowały 10 odmian typu browarnego i 10
odmian typu pastewnego. Doświadczenia zlokalizowano w trzech punktach doświadczalnych, na glebach
o kompleksie: żytni dobry w Masłowicach oraz na pszennym dobrym w Strzelcach i Sulejowie (Tabela 2).
Doświadczenia z jęczmieniem jarym założono po dobrych przedplonach: w Masłowicach i w Sulejowie po
ziemniakach, natomiast w Strzelcach po burakach cukrowych. Przebieg warunków pogodowych pozwolił na
terminowe przeprowadzenie zespołu uprawek przedsiewnych i siew.
Nawożenie azotowe na podstawowym poziomie agrotechniki (a1) wahało się od 70 kg/ha w Masłowicach
do 112 kg/ha w Sulejowie. Nawozy fosforowe i potasowe wysiano przedsiewnie w dawkach dostosowanych do
zasobności gleby. Nawożenie fosforowe było na poziomie 25 kg/ha, natomiast potasowe 70 kg/ha w Masłowicach
i w Sulejowie. Na intensywnym poziomie agrotechnicznym (a2) wysiano dodatkowo 40 kg azotu oraz dokarmiano
rośliny dolistnymi preparatami wieloskładnikowymi. Ochronę fungicydową zastosowano dwukrotnie w Masłowicach
i w Sulejowie oraz jednokrotnie w Strzelcach. Regulatora wzrostu użyto we wszystkich doświadczeniach.
Warunki siedliskowe i pogodowe wpłynęły na zróżnicowanie wyników w stacjach doświadczalnych.
Uśredniony plon jęczmienia jarego na podstawowym poziomie agrotechniki wyniósł 6,4 t/ha natomiast na
podwyższonym poziomie agrotechniki plon kształtował się na poziomie 7,1 t/ha. Najwyższe plony na poziomie a1
odnotowano w Strzelcach, gdzie zbiory ziarna odmian dobrze plonujących w przeliczeniu na hektar wynosiły około
9,7 t . W 2011 roku na poziomie a1 najlepiej plonowały: KWS Olof, Conchita, Skald, Skarb, KWS Aliciana i Mercada.
Intensyfikacja agrotechniki pociąga za sobą zwiększone nakłady, których rekompensatą powinny być
wysokie zbiory. Plonotwórczy efekt zastosowania dodatkowej dawki azotu na poziomie a2 wyniósł w 2011 roku 0,7
t/ha.
Testowane odmiany były w różnym stopniu porażone przez choroby (Tabela 6). Najwyższą odpornością na
mączniaka wykazały się odmiany Kormoran, KWS Olof i Natasia. Najmniej odpornymi odmianami były Skarb
i Suweren.
Ważniejsze właściwości rolniczo – użytkowe odmian przedstawiono w Tabeli 7. W roku 2011 masa 1000
ziaren była wyższa niż średnia z wielolecia. Najdorodniejsze ziarno, zarówno na poziomie a1 jak i na a2, miała
odmiana Conchita i KWS Aliciana. Wyleganie roślin przed zbiorem wystąpiło we wszystkich punktach
doświadczalnych, na podstawie otrzymanych wyników można stwierdzić większą podatność na ugięcie się łanu
u odmian: Henrike, Afrodite i Suweren.
Na podstawie wyników uzyskanych z doświadczeń PDO z jęczmieniem jarym Łódzki Wojewódzki Zespół
PDOiR podjął decyzję o utworzeniu dla tego gatunku Listy Zalecanych Odmian do uprawy (LZO):
1. BASIC*
2. CONCHITA
3. FRONTIER
4. KORMORAN
5. KWS OLOF
6. MERCADA
7. SIGNORA
8. SKARB
9. SKALD
10. STRATUS
11. SUWEREN
*-odmiana wstępnie rekomendowana
Powyższe odmiany potwierdziły w ostatnich latach dużą przydatność do uprawy w warunkach rejonu łódzkiego.
Prezentowana lista powinna ułatwić rolnikom dokonanie wyboru odmiany najbardziej dostosowanej do miejscowych
warunków gospodarowania.
58
Tabela 1
Jęczmień jary. Odmiany badane. Rok zbioru: 2011
Rok wpisania
do Krajowego
Rok włączenia
Odmiana
Rejestru
do LZO
Lp.
Odmian w
Polsce
1
2
3
Adres jednostki zachowującej odmianę,
A w przypadku odmiany zagranicznej –
- pełnomocnika w Polsce
4
1
Stratus (b)
1999
2006
Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o.Grupa IHAR, ul. Główna 20, PL -99-307 STRZELCE
2
Blask (b)
2001
―
3
Frontier (p)
2006
2008
HaGe Polska sp.z o.o. ,ul.dr A Schmidta 1 Żołędowo, PL-86-031 OSIELSKO k.BYDGOSZCZY
4
Mercada (p)
2007
2010
KWS Lochow Polska sp. z o.o., Kondratowice ,ul Słowiańska 5, PL -57-150 PRUSY
5
Rubinek (p)
2007
―
6
Signora (b)
2008
2010
RATG Semences Polska sp. z o.o. ul.Sadowa 10A, PL-87-148-ŁYSOMICE
7
Skarb (p)
2008
2010
8
Conchita (b)
2009
2011
9
Kormoran (b)
2009
2011
10
Skald (p)
2009
2010
11
Afrodite (b)
2010
―
HaGe Polska sp.z o.o. ,ul.dr A Schmidta 1 Żołędowo, PL-86-031 OSIELSKO k.BYDGOSZCZY
12
Bordo (b)
2010
―
„Hodowla Roślin Smolice sp. z o.o. Grupa IHAR”,SMOLICE 146, PL -63-740 KOBYLIN
13
Henrike (b)
2010
―
Saaten-Union Polska sp. z o.o. ul Straszewska 70; PL-62-100 WĄGROWIEC
14
KWS Olof (p)
2010
2012
15
KWS Aliciana (b)
2010
―
16
Suweren (p)
2010
2011
17
Basic (p)
2011
2012
DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o Choryń 27, 64-000 Kościan
18
Goodluck (b)
2011
―
RAGT Semences Polska sp. z o.o. ul.Sadowa 10A, PL-87-148-ŁYSOMICE
19
Iron (p)
2011
―
20
Natasia (p)
2011
―
(b) – odmiany typu browarnego (p) - odmiany typu pastewnego
59
Tabela 2
Jęczmień jary. Warunki polowe doświadczeń. Rok zbioru: 2011
Miejscowość
Masłowice
Powiat
Wieluński
Kompleks rolniczej przydatności gleby
żytni dobry
Klasa bonitacyjna gleby
IV a
PH gleby w KCl
6,2
Przedplon
ziemniaki
Data siewu
Obsada nasion
Data zbioru
(dzień, m-c, rok)
(szt/m2)
(dzień, m-c, rok)
29.03.2011
350
29.07.2011
Nawożenie mineralne
70
Sulejów
Piotrkowski
pszenny dobry
III a
5,7
ziemniaki
Strzelce
Kutnowski
pszenny dobry
III a
6,6
buraki cukrowe
31.03.2011
300
05.08.2011
29.03.2011
300
10.08.2011
112
-
N na poziomie a1
(kg/ha)
N na poziomie a2
(kg/ha)
110
152
40
P2O5
(kg/ha)
20
25
-
K2 O
(kg/ha)
70
Nawożenie dolistne preparatami
wieloskładnikowymi na poziomie a2
Zaprawa nasienna
(l/ha)
(nazwa)
Herbicyd
(nazwa,
dawka/ha)
Insektycyd
(nazwa,
dawka/ha)
70
Maximus 20-20-20- 1 x 3,0 kg
Maximus Extra Mg – 1 x 5,0 kg i 1 x 2,0
Florovit – 2 x 1,0 l
kg
Maximus Extra P – 1x 4,0 kg
Maxibor 21- 2 x 1,0 kg
Środki ochrony roślin
Oxafun T 75
Vitavax 200 FS
Starane 250 EC - 0,3 l
Mustang 306 SE - 0,6 l
Chwastox Turbo 340 SL - 2,0 l
Granstar Ultra SX 50 SG - 40 g
Decis 2,5 EC - 0,3 l
-
Basfoliar Extra -1 x 10 l
Maxim Star 025 FS
Mustang 306 SE - 0,8 l
Karate Zeon 050 CS – 0,1 l
Fastac 100 EC - 0,1 l
Prosaro 250 EC - 0,75 l
Artea 330 EC – 0,5 l
Capalo 337,5 SE - 2,0 l
Artea 330 EC - 0,5 l
Falcon 460 EC – 0,6 l
-
Cerone 480 SL – 0,75 l
Cerone 480 SL – 0,75 l
Moddus 250 EC – 0,3 l
(tylko na poziomie a2)
Fungicyd- pierwszy zabieg
Fungicyd – drugi zabieg
Regulator wzrostu
(nazwa,
dawka/ha)
(nazwa,
dawka/ha)
(nazwa, dawka/ha)
60
Tabela 3
Jęczmień jary. Warunki ogólne doświadczeń. Rok zbioru: 2011
Lp.
Masłowice
Cecha
Sulejów
Strzelce
a1
a2
a1
a2
a1
a2
1
Termin kłoszenia
(dzień, m-c)
04.06
04.06
03.06
05.06
01.06
02.06
2
Termin dojrzałości woskowej
(dzień, m-c)
05.07
05.07
05.07
08.07
18.07
18.07
3
Wysokość roślin
(cm)
53,4
50,5
65,3
60,9
89,1
86,3
4
Wyleganie roślin w fazie dojrzałości
mlecznej
(skala 9o)
-
-
-
-
-
-
5
Wyleganie roślin przed zbiorem
(skala 9o)
6
Porażenie przez mączniaka
8,8
8,8
7,4
8,5
7,6
6,9
o
8,2
8,7
8,5
9,0
8,5
9,0
o
(skala 9 )
7
Porażenie przez rdzę jęczmienia
(skala 9 )
-
-
-
-
-
-
8
Porażenie przez plamistość siatkową
(skala 9o)
8,6
8,9
6,0
7,7
8,2
9,0
o
9
Porażenie przez czarną plamistość
(skala 9 )
8,3
8,9
-
-
-
-
10
Porażenie przez rynchosporiozę
(skala 9o)
8,6
8,9
7,8
8,9
-
-
11
Porażenie przez głownię pylącą
(szt.)
-
-
-
-
-
-
12
Masa 1000 ziaren
(g)
51,1
52,0
55,1
54,3
54,0
55,0
13
Wilgotność ziarna podczas zbioru
(%)
13,8
14,5
13,4
13,5
10,0
10,3
14
Plon ziarna
(dt z ha)
37,4
44,9
60,5
70,6
93,9
96,6
Wyniki średnie z wszystkich badanych odmian.
a1 – przeciętny poziom agrotechniki; a2 – wysoki poziom agrotechniki.
Skala 9o: 9 - oznacza stan najkorzystniejszy, 1 - oznacza stan najmniej korzystny.
61
Tabela 4
Jęczmień jary. Plon ziarna odmian w miejscowościach (%wzorca). Rok zbioru: 2011
Poziom a1
Lp.
Odmiana
Masłowice
Sulejów
Strzelce
Wzorzec, dt z ha
Masłowice
Poziom a2
Sulejów
Strzelce
37,4
60,5
93,9
44,9
70,6
96,6
1
Stratus (b)
100
95
100
97
87
104
2
Blask (b)
100
93
96
97
94
96
3
Frontier (p)
104
108
93
102
105
94
4
Mercada (p)
119
105
101
116
108
110
5
Rubinek (p)
109
84
98
106
86
105
6
Signora (b)
114
85
101
113
95
102
7
Skarb (p)
98
95
105
109
91
106
8
Conchita (b)
100
103
101
97
112
106
9
Kormoran (b)
97
104
102
100
110
100
10
Skald (p)
112
94
103
107
103
103
11
Afrodite (b)
92
111
99
94
107
92
12
Bordo (b)
103
94
95
97
91
89
13
Henrike (b)
82
103
103
88
95
93
14
KWS Olof (p)
121
106
108
120
106
106
15
KWS Aliciana (b)
86
99
103
91
101
94
16
Suweren (p)
109
103
99
105
99
99
17
Basic (p)
118
103
100
118
96
94
18
Goodluck (b)
75
103
101
79
97
97
19
Iron (p)
77
109
101
83
110
110
20
Natasia (p)
99
103
91
97
106
100
(b) – odmiany typu browarnego (p) - odmiany typu pastewnego. Wzorzec – wszystkie badane odmiany.
62
Tabela 5. Jęczmień jary. Plon ziarna odmian (%wzorca). Lata zbioru: 2011, 2010, 2009.
Plon ziarna w % wzorca
Lp.
Poziom a1
Odmiana
Wzorzec, dt z ha
Poziom a2
2011
2010
2009
Średnia
2009-2011
2011
2010
2009
Średnia
2009-2011
63,9
67,8
61,6
64,4
70,7
82,5
72,2
75,1
1
Stratus (b)
98
103
96
99
96
96
98
97
2
Blask (b)
96
95
95
95
96
95
94
95
3
Frontier (p)
103
99
102
100
111
109
98
101
100
103
Mercada (p)
105
100
103
4
102
108
103
5
Rubinek (p)
97
93
109
100
99
101
104
101
6
Signora (b)
100
102
97
100
103
100
100
101
7
Skarb (p)
99
100
95
98
102
102
98
101
8
Conchita (b)
101
106
102
103
105
106
104
9
Kormoran (b)
101
102
101
101
103
102
102
100
10
Skald (p)
103
106
103
104
104
100
104
103
11
Afrodite (b)
-
-
-
94
-
93*
91*
12
Bordo (b)
101
97
91
-
-
-
94*
98
92
102
13
Henrike (b)
96
88
-
92*
92
90
-
14
KWS Olof (p)
112
104
-
108*
111
108
-
110*
15
KWS Aliciana (b)
100
-
98*
102
-
102*
-
16
Suweren (p)
96
104
99
105
-
98*
-
105*
95
101
17
Basic (p)
107
-
-
-
103
-
-
18
Goodluck (b)
93
-
-
-
91
-
-
-
19
Iron (p)
-
-
-
-
-
3
3
9
20
Natasia (p)
Liczba doświadczeń
96
98
3
3
-
9
3
101
101
3
Wzorzec: w roku 2011- wszystkie badane odmiany, w 2010 – Stratus, Blask, Frontier, Mercada ,Rubinek, Signora, Skarb, Conchita, Kormoran, Skald, Bordo Henrike, KWS Olof,
KWS Aliciana, Suweren, w 2009 - Stratus, Blask, Frontier, Mercada ,Rubinek, Signora, Skarb, Conchita, Kormoran I Skald. *- średnia z lat: 2010-2011.
63
Tabela 6
Jęczmień jary. Porażenie odmian przez ważniejsze choroby na przeciętnym poziomie agrotechniki – a1 (odchylenia od wzorca).
Lata zbioru: 2011, 2009-2011
Lp.
Odmiana
o
Wzorzec (skala 9 )
1
Stratus (b)
Mączniak
Liczba lat badań
3
Rynchosporioza
Plamistość siatkowa
Czarna plamistość
2011
8,4
2009-2011
7,9
2011
8,2
2009-2011
7,8
2011
7,6
2009-2011
7,5
2011
8,3
2009-2011
8,5
-0,2
-0,2
-0,2
0,0
-0,1
0,1
0,2
0,1
2
Blask (b)
3
-0,2
-0,7
-0,4
-0,7
-0,4
-0,2
-0,3
-0,7
3
Frontier (p)
3
-0,4
-0,4
-0,7
0,3
0,1
0,0
-0,3
-0,1
4
Mercada (p)
3
-0,1
-0,7
0,1
-0,6
0,6
0,1
-0,3
-0,3
5
Rubinek (p)
3
0,4
0,4
0,3
0,6
-0,7
-1,3
0,2
0,0
6
Signora (b)
3
0,3
0,5
-0,2
0,3
0,1
0,4
0,7
0,2
7
Skarb (p)
3
-0,7
-0,3
-0,2
0,0
-0,4
-0,1
0,2
0,2
8
Conchita (b)
3
0,3
0,7
-0,2
0,2
-0,2
0,1
0,2
-0,2
9
Kormoran (b)
3
0,6
0,8
0,6
0,5
0,4
0,2
-0,3
0,0
10
Skald (p)
3
-0,2
-0,1
0,3
-0,1
0,3
0,3
-0,3
0,0
11
Afrodite (b)
1
0,3
-
0,3
-
0,4
-
-0,3
-
12
Bordo (b)
2
0,1
0,0*
-0,4
-0,2*
-0,7
-0,4
0,7
0,5
13
Henrike (b)
2
-0,4
0,1*
0,8
-0,2*
0,6
0,2
0,2
0,2
14
KWS Olof (p)
2
0,4
0,9*
-0,7
-0,1*
-0,4
0,1
-0,3
-0,2
15
KWS Aliciana (b)
2
0,1
-0,1*
0,1
-0,2*
-0,1
0,3
0,2
0,2
16
Suweren (p)
2
-0,6
-0,7*
-0,2
0,2*
-0,2
0,1
0,2
0,2
17
Basic (p)
1
0,3
-
0,8
-
0,3
-
0,2
-
18
Goodluck (b)
1
0,1
-
-0,2
-
0,1
-
-0,3
-
19
Iron (p)
1
-0,4
-
0,3
-
0,1
-
0,2
-
20
Natasia (p)
1
0,4
-
-0,7
-
0,4
-
-0,3
-
3
9
2
8
3
9
1
5
(b) – odmiany typu browarnego (p) - odmiany typu pastewnego.
Wyniki pochodzą tylko z tych doświadczeń, w których dana choroba wystąpiła; wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą
Wzorzec: , w roku 2011- wszystkie badane odmiany, w 2010 – Stratus, Blask, Frontier, Mercada ,Rubinek, Signora, Skarb, Conchita, Kormoran, Skald, Bordo Henrike, KWS Olof,
KWS Aliciana, Suweren, w 2009 - Stratus, Blask, Frontier, Mercada ,Rubinek, Signora, Skarb, Conchita, Kormoran, Skald. * - średnia z dwóch lat.
64
Tabela 7
Jęczmień jary. Ważniejsze właściwości rolniczo – użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Lata zbioru: 2011, 2009- 2011
Wyleganie (skala 9o)
Wysokość roślin
w fazie
Liczba lat
(cm)
przed
zbiorem
Lp.
Odmiana
dojrzałości mlecznej
badań
2011
2009-2011
2011
2009-2011
2011
2009-2011
Masa 1000 ziaren
(g)
2011
2009-2011
Poziom agrotechniki a1
Wzorzec (skala 9o)
-
8,8
7,9
7,9
69,3
74,7
53,4
49,6
1
Stratus (b)
3
-
0,0
0,2
-0,2
1,7
3,0
1,0
-0,2
2
Blask (b)
3
-
-0,1
0,2
0,0
0,7
-1,6
-3,9
0,0
3
Frontier (p)
3
-
0,2
0,2
0,3
-6,9
-7,6
-1,3
0,3
4
Mercada (p)
3
-
-0,1
0,6
0,2
-6,6
-3,0
1,6
0,2
5
Rubinek (p)
3
-
-0,1
0,1
-0,1
0,4
4,9
-1,8
-0,1
6
Signora (b)
3
-
0,0
0,7
0,2
1,2
-0,1
0,7
0,2
7
Skarb (p)
3
-
-0,1
0,1
-0,1
-1,4
1,6
1,9
-0,1
8
Conchita (b)
3
-
0,1
0,4
0,3
-2,1
-2,6
2,4
0,3
9
Kormoran (b)
3
-
-0,1
-0,3
-0,3
1,2
2,6
-0,1
-0,3
10
Skald (p)
3
-
0,2
0,6
0,4
3,6
0,1
-1,3
0,4
11
Afrodite (b)
1
-
-
-0,6
-
5,4
-
0,9
-
12
Bordo (b)
2
-
-
-0,1
-0,1*
1,9
-0,9*
-2,4
-0,1*
13
Henrike (b)
2
-
-
-1,3
-0,8*
3,6
2,1*
3,2
-0,8*
14
KWS Olof (p)
2
-
-
0,2
0,4*
0,2
0,0*
-1,1
0,4*
15
KWS Aliciana (b)
2
-
-
0,1
0,2*
0,1
-2,9*
2,9
0,2*
16
Suweren (p)
2
-
-
-0,4
-0,3*
1,9
4,4*
-2,0
-0,3*
17
Basic (p)
1
-
-
-0,3
-
0,9
-
0,6
-
18
Goodluck (b)
1
-
-
-0,1
-
-0,8
-
1,0
-
19
Iron (p)
1
-
-
0,2
-
-2,1
-
-4,2
-
20
Natasia (p)
1
-
-
-0,4
-
-2,8
-
2,1
-
65
cd. tabeli 7
Lp.
Odmiana
Liczba
lat
badań
Wyleganie (skala 9o)
w fazie
dojrzałości mlecznej
2011
2009-2011
Wysokość roślin
(cm)
przed zbiorem
2011
2009-2011
2011
Masa 1000 ziaren
(g)
2009-2011
2011
2009-2011
72,4
53,8
49,3
Poziom agrotechniki a2
Wzorzec (skala 9o)
-
8,6
8,0
7,7
65,9
1
Stratus (b)
3
-
0,2
-0,4
-0,1
0,5
2,4
-0,5
-0,1
2
Blask (b)
3
-
0,0
0,0
-0,3
2,5
-0,6
-1,6
-0,3
3
Frontier (p)
3
-
0,3
0,0
0,0
-5,9
-7,5
-1,2
0,0
4
Mercada (p)
3
-
-0,6
0,5
-0,1
-7,0
-2,2
1,7
-0,1
5
Rubinek (p)
3
-
0,3
0,1
0,3
0,8
4,3
-1,4
0,3
6
Signora (b)
3
-
0,1
0,1
0,0
1,1
0,6
1,3
0,0
7
Skarb (p)
3
-
-0,1
0,5
-0,1
-1,4
1,0
2,2
-0,1
8
Conchita (b)
3
-
0,2
-0,2
-0,1
-2,2
-4,3
1,5
-0,1
9
Kormoran (b)
3
-
-0,2
0,1
0,5
3,5
4,0
-0,2
-0,5
10
Skald (p)
3
-
-0,1
0,8
0,4
3,3
0,3
-0,8
0,4
11
Afrodite (b)
1
-
-
-0,7
-
1,3
-
-1,0
-
12
Bordo (b)
2
-
-
0,1
0,3*
0,3
-0,4*
-3,6
0,3*
13
Henrike (b)
2
-
-
-0,4
0,0*
2,1
2,9*
2,2
0,0*
14
KWS Olof (p)
2
-
-
0,0
0,2*
0,5
-1,4*
-1,7
0,2*
15
KWS Aliciana (b)
2
-
-
0,0
0,3*
0,0
-3,2*
2,8
0,3*
16
Suweren (p)
2
-
-
-0,5
-0,4*
2,3
4,0*
-2,9
-0,4*
17
Basic (p)
1
-
-
0,3
-
2,5
-
1,5
-
18
Goodluck (b)
1
-
-
-0,2
-
-0,4
-
1,6
-
19
Iron (p)
1
-
-
0,1
-
-0,7
-
-2,1
-
20
Natasia (p)
1
-
-
-0,4
-
-3,2
-
2,4
-
-
3
3
9
3
9
3
9
Wyniki pochodzą tylko z tych doświadczeń, w których dana choroba wystąpiła; wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą
Wzorzec: w roku 2011- wszystkie badane odmiany, w 2010 – Stratus, Blask, Frontier, Mercada ,Rubinek, Signora, Skarb, Conchita, Kormoran, Skald, Bordo, Henrike, KWS Olof,
KWS Aliciana i Suweren, w 2009 - Stratus, Blask, Frontier, Mercada ,Rubinek, Signora, Skarb, Conchita, Kormoran i Skald, * - średnia z dwóch lat.
66

7. Jęczmień jary W doświadczeniach PDOiR założonych w

Transkrypt

Podobne dokumenty

Lista Odmian Zalecanych (LOZ) do uprawy w województwie

Jęczmięń jary

01g_Jeczmien_jary_kolekcja_odmian

Relacja z zebrania KWS w dn. 10.08.2016

Jęczmień jary

KOTŁY WĘGLOWE KELLER KWS z programatorem i wentylatorem

do uprawy w województwie lubuskim na rok 2016

ulotka severo new.indd

mailing rzepak 07_2012_3a.cdr