docmagazynu - Strefa Zdrowia dla Każdego
download 
Reklamacja Transkrypt
magazynu - Strefa Zdrowia dla Każdego
Maj 2016/146 Aktywność dla zapracowanych www.estrefazdrowia.pl MĘSKIE KŁOPOTY? Wywiad z andrologiem JEŚĆ CZY NIE JEŚĆ? Cała prawda o glutenie 27 DRODZY CZYTELNICY, Stephen Hawking – wybitny fizyk – rzekł kiedyś, że największym wrogiem wiedzy nie jest ignorancja, tylko złudzenie wiedzy, które może zamykać nasze umysły na poznawanie i poszukiwanie. Co więcej, często osoby, które nie posiadają informacji o danej dziedzinie, mają silną skłonność do przeceniania swoich wiadomości, a fachowcy deprecjonują własne kwalifikacje. Dlatego w każdym wydaniu „Strefy Zdrowia dla Każdego” opieramy się na sprawdzonych faktach i wiarygodnych źródłach. Wszystko po to, by dostarczyć Państwu rzetelnej wiedzy. W głównym artykule tego wydania „Strefy Zdrowia dla Każdego” opisujemy najważniejsze informacje na temat glutenu. Im więcej radykalnych i odmiennych opinii pojawia się w kontekście tego zagadnienia, tym większa jest ich siła i prawdopodobieństwo, że im ulegniemy. A jak jest naprawdę? Nad tym problemem pochylamy się rzeczowo na stronach 6-9. 16 STREFA ZDROWIA MAMY I DZIECKA 26 16 Hemoroidy w ciąży 18 Trzy pytania do położnej STREFA WIEDZY 4 Jedz rzodkiewki! Uwaga na napoje gazowane! 5 Komu dokucza zgaga? Liczby numeru TEMAT NUMERU 6 Zły gluten – czy wyeliminować go z diety? STREFA ZDROWIA 30+ 10 Aktywność dla zapracowanych 12 Nowotwory krwi – objawy, diagnoza, leczenie 14 Produkty light? – wywiad 19 Jak myć ręce – infografika STREFA ZDROWIA SENIORA 20 Kobietą być! 22 Rzucić palenie – to możliwe! STREFA ZDROWIA DLA KAŻDEGO 24 Alergie kontaktowe – vademecum pacjenta 26 Męskie kłopoty – wywiad z andrologiem 27 Dieta dla diabetyka Zdarza nam się też ulegać złudzeniom liczb i haseł. Prawdopodobnie większość osób zapytanych o to, który jogurt jest zdrowszy – zwyczajny naturalny czy ten z dopiskiem fit czy light i obniżoną zawartością tłuszczu – wskaże ten drugi. Na pytanie, czy wybór ten jest słuszny, odpowiadamy w tekście na stronach 14-15 o produktach zmodyfikowanych. Niektóre czynności wykonujemy automatycznie, nie zastanawiając się nad tym, czy robimy to prawidłowo. Dotyczy to również mycia rąk. Statystyki dowodzą, że aż 95 proc. Polaków nie wie, jak myć dłonie, by oczyścić je z większości drobnoustrojów. Zachęcam Państwa do zapoznania się z infografiką na stronie 19, która dostarczy porcji rzetelnej wiedzy w przystępnej formie. STREFA RELAKSU 30 Krzyżówka Życzę miłej lektury. Joanna Januszewska Redaktor naczelna WYDAWCA: Centrala Farmaceutyczna CEFARM SA, ul. Jana Kazimierza 16, 01-248 Warszawa Redaktor naczelna: Joanna Januszewska, Konsultacja programowa: Dział Marketingu CF CEFARM SA, tel. 22 634 01 61, Biuro reklamy: [email protected], tel. 22 634 02 81, Druk: Business Point Sp. z o.o. REALIZACJA: PressToRead, ul. Sienkiewicza 5, 43-100 Tychy, www.presstoread.pl Zdjęcia: www.shutterstock.com ZNAJDŹ NAS NA FACEBOOKU Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za treść opublikowanych reklam, ma prawo do odmowy przyjęcia materiałów reklamowych bez podania przyczyny. Przed użyciem każdego preparatu zapoznaj się z ulotką, która zawiera wskazania, przeciwwskazania, dane dotyczące działań niepożądanych i dawkowania oraz informacje dotyczące stosowania produktu leczniczego, bądź skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą, gdyż każdy lek niewłaściwie stosowany zagraża Twojemu życiu lub zdrowiu. www.facebook.com/ strefazdrowiadlakazdego STREFA WIEDZY JEDZ RZODKIEWKI! Maj to czas nowalijek – wśród nich prym wiedzie niepozorna rzodkiewka. Na co zwrócić uwagę podczas zakupów, aby cieszyć się pełnią jej właściwości zdrowotnych? Dzięki zawartości potasu warzywo to pomaga w obniżeniu ciśnienia tętniczego krwi, dlatego zaleca się je szczególnie osobom zagrożonym wystąpieniem chorób układu krążenia. Rzodkiewki są również bogatym źródłem witamin (zwłaszcza C, B1, B2), beta-karotenu oraz innych składników mineralnych (wapnia, żelaza, magnezu, fosforu, sodu i cynku), dlatego ich regularne jedzenie podnosi odporność organizmu. Warzywo to polecane jest także przy dolegliwościach układu pokarmowego, ponieważ pobudza procesy trawienne oraz wspomaga pracę wątroby, zwiększając produkcję żółci. Oprócz tego usuwa toksyny z przewodu pokarmowego i całego organizmu. Rzodkiewka, przez obecność związków siarki, wzmacnia włosy i paznokcie, a ze względu na niską kaloryczność (tylko 16 kcal na 100 g) powinna być stałym elementem diety osób dbających o linię. Najlepiej wybierać odmiany gruntowe – dostępne od drugiej połowy maja, ponieważ zawierają, w porównaniu do rzodkiewek szklarniowych, mniej szkodliwych dla zdrowia azotanów. Najzdrowsze są warzywa o skórce jędrnej i wolnej od przebarwień. Jeśli liście są żółte, a bulwy przerośnięte, lepiej zrezygnować z zakupu – najprawdopodobniej były one uprawiane w ziemi wzbogaconej o dużą ilość nawozów sztucznych. UWAGA NA NAPOJE GAZOWANE! Naukowcy z Harvard Medical School ostrzegają, że regularne picie słodkich napojów gazowanych zwiększa zagrożenie wystąpienia nowotworu piersi u młodych kobiet. Badanie przeprowadzone w grupie 5583 dziewcząt w wieku od 9 do 14 lat wykazało, że codzienne picie ponad 1,5 puszki (375 ml) słodkich napojów gazowanych przyspiesza o 2,7 miesiąca czas pojawienia się pierwszej miesiączki w porównaniu do nastolatek, które piły tego typu napoje sporadycznie (do 500 ml tygodniowo). Dlaczego tak się dzieje? Produkty te zawierają duże ilości cukru, który zwiększa poziom insuliny w organizmie, a ta z kolei podnosi stężenie hormonów płciowych. Wcześniejszy okres dojrzewania przyczynia się do wzmożonej zachorowalności na nowotwór piersi. Jak wskazują naukowcy, im szybciej pojawia się pierwsza menstruacja, tym ryzyko jest większe – szacuje się, że z każdym rokiem wzrasta o pięć procent. 4 KOMU DOKUCZA ZGAGA? Jak wykazują badania TNS Polska, co piąta osoba w Polsce skarży się na problemy ze zgagą, natomiast aż połowa rodaków przynajmniej raz w życiu doznała uczucia pieczenia w przełyku. Kto jest szczególnie narażony na wystąpienie tego nieprzyjemnego objawu? Przyczyną zgagi jest cofanie się kwaśnego soku żołądkowego z żołądka z powrotem do przełyku, wbrew perystaltyce przewodu pokarmowego. W grupie ryzyka tego schorzenia znajdują się osoby borykające się z dolegliwościami takimi jak: wrzody żołądka i dwunastnicy, niestrawność czy refluks żołądkowo-przełykowy. Na zgagę narażone są także osoby spożywające duże ilości produktów wywołujących nadkwasotę, tj. ostrych przypraw, pomidorów, słodyczy, owoców cytrusowych, napojów gazowanych i kawy. Nieprzyjemne pieczenie w przełyku potęguje również otyłość. Nadmiar tkanki tłuszczowej, uciskając jamę brzuszną, powoduje cofanie się nadtrawionego pokarmu do przełyku i podrażnia jego śluzówkę. Zgaga może być skutkiem korzystania z używek takich jak nikotyna czy alkohol, które zmniejszają napięcie zwieracza zamykającego żołądek, co prowadzi do przemieszczania się treści żołądkowej z powrotem do przełyku. Istnieje również związek między występowaniem tego nieprzyjemnego symptomu a chronicznym stresem, który zwiększa wydzielanie adrenaliny i kortyzolu, co powoduje wzrost ilości soków trawiennych w żołądku. Przyjmowanie niektórych leków, np. antybiotyków, tabletek antykoncepcyjnych czy środków na bazie kwasu acetylosalicylowego, może nasilić objawy pieczenia. Co ciekawe, zmiany hormonalne związane z ciążą również przyczyniają się do powstawania zgagi. Zwiększona ilość progesteronu pomaga utrzymać ciążę, ale także rozluźnia mięśnie zamykające ujście przełyku do żołądka. LICZBY NUMERU Polacy a ciśnienie tętnicze krwi* u 90 PROC. osób po 80. roku życia rozwinie się nadciśnienie 80 PROC. osób w wieku powyżej 60 lat regularnie mierzy ciśnienie 60 PROC. pełnoletnich uczestników badania zna wartość swojego ciśnienia tętniczego krwi 40 PROC. ankietowanych podało wartości ciśnienia krwi wskazujące na nadciśnienie tętnicze * Dane z publikacji Narodowy Test Zdrowia Polaków Opracowała: Maria Polak REKLAMA Goprazol MAX 20 mg 14 kaps. (Omeprazolum) Wskazany do stosowania w leczeniu objawów refluksu żołądkowo-przełykowego u pacjentów dorosłych Działanie: Omeprazol zmniejsza wydzielanie kwasu solnego w żołądku. Działanie leku jest szybkie i zapewnia kontrolę objawów przez odwracalne hamowanie wydzielania kwasu żołądkowego przy podawaniu jeden raz na dobę. Skład: Jedna kapsułka dojelitowa, twarda zawiera 20 mg omeprazolu (Omeprazolum). Substancje pomocnicze o znanym działaniu: każda kapsułka dojelitowa, twarda 20 mg zawiera od 102 do 116 mg sacharozy. Wskazania: Goprazol Max jest wskazany do stosowania w leczeniu objawów refluksu żołądkowo-przełykowego (np. zgagi i zarzucania kwaśnej treści żołądkowej) u pacjentów dorosłych. GOP/MAX/04/2016/01 Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na omeprazol, podstawione benzoimidazole lub na którąkolwiek substancję pomocniczą preparatu. Omeprazolu, podobnie jak innych inhibitorów pompy protonowej, nie należy stosować jednocześnie z nelfinawirem. Produktu nie należy stosować u dzieci. Przed użyciem zapoznaj się z ulotką, która zawiera wskazania, przeciwwskazania, dane dotyczące działań niepożądanych i dawkowanie oraz informacje dotyczące stosowania produktu leczniczego, bądź skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą, gdyż każdy lek niewłaściwie stosowany zagraża Twojemu życiu lub zdrowiu. Podmiot odpowiedzialny: S-LAB Sp. z o.o. ZŁY GLUTEN TEMAT NUMERU TEMAT ZWIĄZANY Z WPŁYWEM GLUTENU NA ZDROWIE CZŁOWIEKA BUDZI WIELE KONTROWERSJI. Kto powinien go wyeliminować z diety i jakie substytuty zastosować? 6 G luten jest kompleksem białek – głównie gliadyn i glutenin magazynowanych w zarodku ziaren pszenicy, sekalin w życie, hordein w jęczmieniu oraz awenin w owsie. Gdzie znajdziemy gluten? Tę mieszaninę białek roślinnych powszechnie wykorzystuje się w przemyśle piekarskim i cukierniczym – po dodaniu wody staje się substancją elastyczną, lepką, zapewnia utrzymanie spoistości masy, skraca czas fermentacji drożdżowej, nadaje ciastu zdolność utrzymywania pęcherzyków dwutlenku węgla, a w wyniku wypieczenia – porowato-gąbczastą strukturę miękiszu pieczywa. Biorąc pod uwagę aspekty technologiczne, gluten jest ceniony m.in. ze względu na fakt, że jest bardzo wodochłonny i tworzy dużą liczbę komór przestrzennych. Oznacza to, że bułki, chałki czy drożdżówki zawierają więcej powietrza niż mąki, a do ich produkcji wykorzystywana jest mniejsza ilość surowca, ich przygotowanie jest zatem tańsze, a zyski ze sprzedaży większe. Gluten (pod postacią bułki tartej lub kaszy manny) dodawany jest też do niektórych wyrobów mięsnych, np. pasztetów i parówek. Stanowi on tani wypełniacz, a dodatkowo, wiążąc wodę podczas obróbki cieplnej, nadaje produktom odpowiednią teksturę. Znaleźć go można również w gotowych sosach, musztardach, panierowanych rybach, przetworzonych mrożonkach warzywno-owocowych czy w słodyczach. Gluten ma właściwości fizykochemiczne i mechaniczne takie jak elastyczność, sprężystość, lepkość oraz plastyczność, dlatego wykorzystywany jest również w innych dziedzinach przemysłu, np. w kleju pocztowym, w lepiku plastrów opatrunkowych oraz w kosmetykach (m.in. w błyszczykach, pomadkach, fluidach). O ile ta mieszanina białek jest ceniona z perspektywy technologicznej, o tyle jej spożycie jest problematyczne, gdy dotyczy funkcjonowania układu żołądkowo-jelitowego, a w niektórych przypadkach całego organizmu człowieka. Wpływ na zdrowie Współcześnie, w wyniku krzyżowania odmian i zabiegów na materiale genetycznym zbóż, powstały wysoko wydajne gatunki charakteryzujące się zawartością glutenu na skalę niewystępującą dotąd w naturze. Pszenica, która weszła do powszechnego użytku w latach 50. ubiegłego wieku, ma nawet pięciokrotnie większą zawartość glutenu niż ta uprawiana wcześniej. Nasi przodkowe spożywali zboża zawierające 12 proc. wszystkich białek, natomiast w chwili obecnej wartość ta wynosi aż 50 proc. Jest to jedna z przyczyn wzrostu (w ciągu ostatnich lat) liczby osób skarżących się na dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego występujące po spożyciu żywności zawierającej gluten. Możliwe są reakcje o różnym typie i nasileniu. Ze względu na mechanizm powstawania, zaburzenia związane ze spożyciem glutenu można podzielić na trzy główne grupy: • autoimmunologiczne; • alergiczne; • nieautoimmunologiczne i niealergiczne (wrodzona nadwrażliwość). Do reakcji autoimmunologicznych zalicza się: celiakię, ataksję glutenową i chorobę Dühringa. Pierwsza z nich charakteryzuje się zanikiem kosmków jelitowych oraz występowaniem specyficznych markerów 10–25 proc. osób z alergią pokarmową ma objawy uczulenia na gluten we krwi – IgA tTA, IgA EmA, GAF. Wyróżnia się celiakię objawową (zanik kosmków jelitowych, wzdęty brzuch, powiększenie obwodu brzucha, biegunka, spadek masy ciała, niedobór witamin i składników odżywczych – głównie żelaza lub kwasu foliowego); celiakię niemą (zanik kosmków jelitowych bez innych objawów) oraz celiakię potencjalną (brak objawów klinicznych celiakii i zaniku kosmków jelitowych, ale rozpoznaje się obecność przeciwciał specyficznych dla choroby trzewnej). Ataksja glutenowa jest chorobą neurologiczną, z którą wiąże się utrata umiejętności utrzymywania równowagi i koordynacji ruchowej. Choroba Dühringa to natomiast skórna manifestacja nietolerancji glutenu objawiająca się m.in. przez opryszczkowe zapalenie skóry czy zespół jelitowo-skórny. 7 TEMAT NUMERU Reakcje alergiczne to uczulenie na pszenicę (wrażliwość na gliadynę), które może występować pod różnymi postaciami. Najczęstsze to: alergia pokarmowa lub oddechowa, pokrzywka kontaktowa (natychmiastowa reakcja ze strony układu oddechowego) oraz WDEIA (ang. wheat-dependent exercise induced anaphylaxis), czyli zespół zależnej od wysiłku fizycznego nadwrażliwości na mąkę pszenną związany ze wstrząsem anafilaktycznym. Trzecia grupa to zaburzenia nieautoimmunologiczne i niealergiczne, których patogeneza związana jest z nadwrażliwością na gluten (NCGS, ang. non-celiac gluten sensitivity). NCGS charakteryzuje się wystąpieniem wielu objawów zarówno gastro-jelitowych, tj. wzdęć, przewlekłych biegunek, bólów brzucha, jak i pozajelitowych, np. utraty łaknienia, spadku wagi, bólów głowy, stawów i mięśni, zaburzeń koordynacji ruchowej, poczucia niepokoju, a także depresji, schizofrenii czy autyzmu. U niektórych osób ujawnia się również padaczka, a czasem otępienie i upośledzenie umysłowe. “ W produkcie bezglutenowym zawartość glutenu nie powinna przekraczać 20 ppm (20 mg na 1 kg). Przyczyny Istotną rolę w rozwoju nadwrażliwości na gluten odgrywa kilka mechanizmów: aktywacja wrodzonej odpowiedzi immunologicznej na gluten, zmiana funkcji bariery błony śluzowej jelit (LGS, ang. leaky gut ZDANIEM SPECJALISTY W wyniku wieloletniej ekspozycji na gluten jelito człowieka traci selektywną przepuszczalność, dając podstawy do formowania się chorób autoimmunologicznych, alergii i nadwrażliwości. Wyobraźmy sobie, że nasze jelita są jak perski dywan, który jest mocno urzęsiony, ma piękne i duże kosmki. Po wielu miesiącach bądź latach dywan ten zaczyna przypominać zwykłą wykładzinę – kosmki zaczynają być liche, słabej jakości. Podobnie jest z jelitami – po długim okresie jedzenia glutenu kosmki gorzej radzą sobie z wchłanianiem wielu substancji odżywczych, witamin i minerałów. Powszechnie uważa się, że dieta bezglutenowa dotyczy wyłącznie osób chorujących na celiakię, czyli około 2–5 proc. populacji. Gdyby jednak dodać do tego pulę osób, które mają nadwrażliwość na gluten, to okazuje się, że z jadłospisu wyeliminować go powinno nawet ok. 80 proc. osób. Nieprawdziwa jest teza, że dieta bezglutenowa prowadzi do niedoborów – najważniejsze jest stosowanie odpowiednich substytutów. Standardowe zboża, takie jak pszenica, jęczmień, owies, możemy zastąpić gryką, prosem, ryżem, ziemniakami, batatami, topinamburem i często są one o wiele bardziej wartościowe. Osobom, które chcą stosować dietę bezglutenową, odradzam spożywanie produktów, które w swoim składzie mają wysoko przetworzone dodatki. Jadłospis najlepiej opierać na naturalnych produktach bezglutenowych, np. kaszach i mące, które zawierają węglowodany, ale również błonnik, witaminy, minerały. Jakub Mauricz – trener, dietetyk, szkoleniowiec, dydaktyk. Specjalista do spraw dietetyki i suplementacji oraz przygotowania kondycyjnego w sportach szybkościowo-siłowych. 8 syndrome – zespół przeciekającego jelita), spożywanie żywności zawierającej ziarna m.in. pszenicy, w których znajdują się inhibitory amylaz (białka hamujące działanie enzymów rozkładających węglowodany), a także istnienie wieloskładnikowej nadwrażliwości pokarmowej związanej z dietą bogatą w gluten (nawet do 20 g glutenu na dzień) oraz w dodatki do żywności, co prowadzi do wystąpienia symptomów żołądkowo-jelitowych, a także stymulacji układu nerwowego jelit. Badania naukowców wykazują, że genetyczną predyspozycję do wystąpienia celiakii (obecność genotypu HLA DQ2 i/lub DQ8) obserwuje się u prawie wszystkich pacjentów z tą chorobą. U osób nadwrażliwych na gluten zależność tę można zaobserwować u około 50 proc. chorych. Diagnostyka i leczenie Z uwagi na brak specyficznych biomarkerów diagnostyka nadwrażliwości na gluten opiera się głównie na dokładnej ocenie objawów klinicznych, z wykluczeniem alergii na pszenicę (oznaczenie stężenia przeciwciał IgE i wykonanie alergicznych testów skórnych) oraz celiakii (testy serologiczne potwierdzające brak IgA tTGA, IgA EmA i brak niedoboru całkowitego IgG). Wykluczenie celiakii potwierdza również biopsja jelita (brak zaniku kosmków jelitowych). Leczenie nadwrażliwości na gluten polega na zmianie nawyków żywieniowych oraz wprowadzeniu diety bezglutenowej. Osobom z ciężkim niedożywieniem wynikającym ze zubożonego jadłospisu lekarz może zalecić także suplementację kwasem foliowym, witaminami B12 i K, a także mikroelementami (np. żelazem). Bez glutenu Bezwzględnym wskazaniem do stosowania diety bezglutenowej do końca życia są zaburzenia autoimmunologiczne, alergiczne bądź wrodzona nadwrażliwość na gluten. W ostatnim czasie coraz częściej dietę eliminującą tę mieszaninę białek stosują osoby zdrowe, co może być korzystne ze względu na użycie wartościowych zamienników, a także spożywanie produktów o niskim stopniu przetworzenia, niezawierających chemicznych dodatków. Z jadłospisu bezglutenowego należy usunąć artykuły spożywcze zawierające żyto, jęczmień, owies, pszenicę czy orkisz. Trzeba też pamiętać o wyeliminowaniu półproduktów wytwarzanych z pszenicy, które są dodawane do żywności ze względu na fakt, że gluten jest doskonałym nośnikiem dla przypraw i aromatów. W pierwszych miesiącach z menu osób chorych należy wyłączyć również potrawy smażone oraz ciężkostrawne i wzdymające (warzywa strączkowe, kapustne, owoce pestkowe, gruszki, żółty ser, śmietanę, tłuste mięsa i wędliny, konserwy). Jest to ważne ze względu na fakt, że kosmki znajdujące się w jelitach mogą być zniszczone po długim okresie ekspozycji na gluten, co skutkuje zaburzeniami w pracy układu pokarmowego takimi jak problemy z trawieniem i wchłanianiem składników pokarmowych. Posiłki powinny być lekkostrawne, np. gotowane – najlepiej na parze, duszone lub pieczone. Dieta bezglutenowa chorego na celiakię czy alergię pokarmową charakteryzuje się niskim spożyciem błonnika, co może powodować zaparcia i inne zaburzenia funkcjonowania przewodu pokarmowego. Należy zatem pamiętać o odpowiednim nawodnieniu organizmu – dawka dzienna płynów (najlepiej niegazowanej wody) powinna być nie mniejsza niż 30 ml na każdy kilogram masy ciała. Co jeść? Gluten występuje w 90 proc. produktów znajdujących się na rynku spożywczym, dlatego sama rezygnacja z jedzenia CZYTAJ ETYKIETY! Zgodnie z obowiązującymi przepisami (Załącznik II do Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności) producenci mają obowiązek właściwego znakowania produktów bezglutenowych. Międzynarodowym symbolem określającym tę grupę artykułów spożywczych jest przekreślony kłos zboża. pieczywa nie oznacza jeszcze diety bezglutenowej. Artykułami, które nie zawierają tej mieszaniny białek, są m.in. gryka, amarantus, fasola, orzechy, owoce, warzywa, mięso, ryż, kukurydza, ziemniaki, soja czy soczewica. Bez zapoznania się ze składem na etykiecie nie zaleca się sięgania po asortyment produktów bezglutenowych dostępnych w sklepach. Często zawierają one bowiem duże ilości dodatków (głównie E400-E421), co czyni je mało wartościowymi. Zazwyczaj są to zagęszczające gumy, np. guar (E-412) czy ksantanowa (E-415), a także substancje żelujące, np. agar-agar (E-406) i konserwanty. Eliminację glutenu z menu zaleca się przeprowadzać pod kontrolą dietetyka, który ułoży prawidłowo dietę. Sylwia Kowalska REKLAMA 9 STREFA ZDROWIA 30+ AKTYWNOŚĆ DLA ZAPRACOWANYCH JAK DBAĆ O KONDYCJĘ I DOBRE SAMOPOCZUCIE, GDY BRAKUJE CZASU, a tryb życia nie sprzyja regularnym ćwiczeniom fizycznym? D wight Eisenhower, 34. prezydent Stanów Zjednoczonych, słynął z umiejętności doskonałego zarządzania sobą w czasie. Dzielił zadania na „pilne i ważne”, „ważne i niepilne”, „pilne i mało ważne” oraz „mało ważne i mało pilne”. Ta metoda ilustruje, że ludzie najczęściej skupiają się na sprawach „pilnych i mało ważnych”, a odkładają na później te „ważne i niepilne”. Bardzo często brakuje im czasu na aktywność fizyczną dlatego, że uważają ją za istotną, ale jednocześnie taką, którą można odłożyć na później. Czy 10 dodanie regularnych ćwiczeń do harmonogramu dnia nawet bardzo zapracowanej osoby jest niemożliwe? Komunikacyjny fitness Zamiast planować w ciągu tygodnia kilka dodatkowych godzin na trening, warto być aktywnym, wykonując codzienne czynności. Dobrym rozpoczęciem dnia, jeśli dystans dzielący dom od przedszkola czy szkoły jest niewielki, może być piesze pokonanie tej trasy wraz z dziećmi. Osoby korzystające z komuni- ! RUSZ SIĘ Poniższe symptomy są sygnałem, że ciało potrzebuje wysiłku – innego niż związany z codziennymi obowiązkami: •nadmiarowe kilogramy; •brak energii; •problemy ze snem; •podwyższone ciśnienie tętnicze krwi i/lub zbyt wysoki poziom „złego” cholesterolu (LDL); •życie w ciągłym napięciu nerwowym; •zły nastrój i uczucie zniechęcenia. OD CZEGO ZACZĄĆ? Każdy tydzień ma 168 godzin. Na początek wystarczy wygospodarować zaledwie 2,5 godz. w ciągu 7 dni, by czuć się lepiej przez pozostałe 165,5 godz. Potrzeba tylko 90 min w tygodniu i 60 w weekend. Poszczególne ćwiczenia można dobrać indywidualnie do potrzeb i możliwości swojego organizmu. Powodzenia! 2 x 30 minut rozciąganie „złego” cholesterolu (LDL), zwiększa pojemność płuc, a także relaksuje. Podróż służbowa to nie wymówka Częste podróże nie pomagają w utrzymaniu skomplikowanych planów treningowych. Podczas wyjazdów służbowych czy prywatnych nie należy jednak rezygnować z aktywności fizycznej. Jeśli w hotelu nie ma siłowni, zamiast hantli warto wykorzystać butelki z wodą lub masę własnego ciała – pompki czy przysiady wystarczą, by utrzymać dobrą formę nawet wtedy, gdy rzadko bywa się w domu. Do walizki warto spakować skakankę. Dzięki ćwiczeniom z jej udziałem poprawia się ogólna koordynacja ruchów, kondycja i gibkość ciała, zwiększa się również elastyczność i sprawność stawów. Po stresującym dniu pracy – zamiast leżenia na hotelowym łóżku i oglądania telewizji – można wybrać się na szybki spacer lub spokojną przebieżkę. Aktywność ta dotlenia mózg, wpływając pozytywnie na jego pracę. Oprócz tego pozwala na skuteczne spalanie tłuszczu, przez co można zachować formę. Dla dobrego zdrowia wystarczy dziennie 30 min marszu lub biegu. Regularny trening pomaga również obniżyć poziom ciśnienia tętniczego krwi, a także wzmacnia układ sercowo-naczyniowy. Ćwicz w domu Przy braku czasu na zajęcia na siłowni lub fitness warto wieczorem, np. podczas oglądania telewizji, poćwiczyć na rowerku treningowym lub stepperze. Spacerując, biegając czy jeżdżąc na rowerze, można równocześnie słuchać nagrań lekcji języka obcego lub audiobooków. Sposobności do ćwiczeń dostarczą także standardowe prace domowe – uruchamianie pralki czy rozładowywanie zmywarki można połączyć ze skłonami czy przysiadami. Planując wolny czas z dziećmi, zamiast do kina warto wybrać się na basen lub wycieczkę rowerową. Rafał Rezler kacji publicznej mogą urozmaicić swoją drogę do pracy, wysiadając przystanek wcześniej. Dzięki temu zyskuje się dodatkowe 10–15 min ruchu każdego dnia. Regularne, nawet krótkie spacery usprawniają pracę układu sercowo-naczyniowego, dotleniają organizm, regulują przemianę materii, poprawiają odporność i samopoczucie. Zamiast korzystać z samochodu lub autobusu, warto przesiąść się na rower. Najlepiej do tego celu nadają się tzw. rowery miejskie, które są wygodne i praktyczne. Rozwiązaniem dla osób wożących małe dzieci są specjalne foteliki. Regularne dojazdy do pracy rowerem, np. po 20 min w jedną stronę, to nie tylko oszczędność pieniędzy, ale przede wszystkim wspaniała forma rekreacji, która nie tylko poprawia sylwetkę i wydolność organizmu (godzina spokojnej jazdy pozwala spalić nawet 500 kcal!), ale także normalizuje poziom cukru we krwi, obniża poziom 2 x 15 REKLAMA minut ćwiczenia aerobowe (np. pompki, brzuszki i ćwiczenia z ciężarkami) 1 x 60 minut spacer z rodziną 11 STREFA ZDROWIA 30+ NOWOTWORY SZACUJE SIĘ, ŻE ROCZNIE W POLSCE NA NOWOTWORY HEMATOLOGICZNE, czyli białaczki i chłoniaki nieziarnicze, zapada około 10 tys. osób. C o cztery minuty na świecie, a co godzinę w Polsce kolejnemu pacjentowi stawia się diagnozę nowotworowej choroby hematologicznej. Schorzenia krwi stanowią obszerną i zróżnicowaną grupę nowotworów złośliwych. Jeśli zmutowane komórki pojawiają się w układzie krwiotwórczym, czyli w grupie białych krwinek, mamy do czynienia z białaczką, czyli leukemią. Gdy rozwijają się wśród komórek układu limfatycznego, np. limfocytów B, T i NK, mowa o chłoniakach nieziarniczych. 12 I. BIAŁACZKA Charakterystyka Choroba ta stanowi 2,5 proc. wszystkich nowotworów złośliwych. Jej nazwa związana jest z białawym odcieniem próbki krwi pacjentów chorych na ostrą białaczkę. Zmiana barwy spowodowana jest nadmiernym i nieprawidłowym rozrostem układu białokrwinkowego oraz obecnością we krwi obwodowej dużej liczby niedojrzałych białych krwinek. Nowotwór charakteryzuje się zarówno jakościowymi, jak i ilościowymi zmianami leukocytów we krwi, szpiku kostnym i narządach wewnętrznych, takich jak śledziona czy węzły chłonne. Liczba białych krwinek zaczyna gwałtownie narastać, ale ich upośledzony charakter blokuje prawidłowe funkcjonowanie, przez co wypełniają szpik kostny, nierzadko tworząc również nacieki w różnych narządach (np. na wątrobie czy śledzionie). Białaczkę, ze względu na przebieg kliniczny, dzieli się na ostrą i przewlekłą. Wśród nich wyróżnia się cztery główne typy, tj. ostrą białaczkę szpikową (AML), przewleką białaczkę szpikową (CML), ostrą białaczkę limfoblastyczną (ALL) oraz przewlekłą białaczkę limfocytową (CLL). Podłoże Do tej pory nie udało się jednoznacznie wyjaśnić przyczyny tej choroby. Naukowcy KRWI “ 28 maja obchodzony jest Światowy Dzień Walki z Nowotworem Krwi w przebiegu choroby odnotowuje się także zmiany w jamie ustnej oraz gardle, np. owrzodzenia migdałków, błony śluzowej języka czy dziąseł. Inne objawy schorzenia to: gorączka, przerost śledziony, zaburzenia neurologiczne (np. zawroty głowy, zaburzenia widzenia) oraz powiększenie szyjnych, nad- i podobojczykowych węzłów chłonnych. Typowa dla osób chorych jest także trudna do scharakteryzowania męczliwość, często mylona z osłabieniem, depresją czy oddziaływaniem stresu. Rozpoznanie Diagnoza najczęściej jest stawiana na podstawie wyniku badania morfologicznego krwi obwodowej, tj. oceny liczby erytrocytów, leukocytów, płytek krwi, oraz analizy rozmazu krwinek białych. Jeśli wartości te (lub symptomy) są niecharakterystyczne, lekarz podstawowej opieki zdrowotnej powinien skierować pacjenta do ośrodka wysokospecjalistycznego, gdzie wykonane zostanie zdjęcie RTG klatki piersiowej, USG jamy brzusznej oraz pobrany zostanie szpik kostny do szczegółowej analizy. Leczenie W zależności od rodzaju i przebiegu choroby, wieku, płci, stanu ogólnego chorego wybiera się najbardziej odpowiednią dla pacjenta metodę terapeutyczną. W postaci ostrej najczęściej stosuje się polichemioterapię polegającą na równoległym podawaniu pacjentowi kilku cytostatyków. W przypadku białaczki przewlekłej lekiem tzw. pierwszego rzutu jest obecnie imatynib, czyli organiczny związek chemiczny hamujący receptory kinazy tyrozynowej. II. CHŁONIAKI NIEZIARNICZE wskazują jedynie na kilka potencjalnych czynników, które zwiększają ryzyko jej wystąpienia. Najczęściej wymienia się predyspozycje genetyczne, zakażenia onkogennymi retrowirusami, upośledzenie czynności układu immunologicznego (nabyte i wrodzone) oraz oddziaływanie czynników zewnętrznych takich jak promieniowanie jonizujące czy zanieczyszczenie otoczenia, np. związkami chemicznymi (pestycydy, herbicydy czy rozpuszczalniki). Objawy Jednym z najczęściej pojawiających się symptomów klinicznych białaczki są krwawienia z naturalnych otworów ciała oraz wylewy śródskórne (siniaki, wybroczyny) i do ośrodkowego układu nerwowego, wynikające z małopłytkowości i zaburzeń czynności płytek krwi. Ze względu na zwiększone ryzyko zakażeń wirusowych, bakteryjnych i grzybiczych, Charakterystyka Co roku w Polsce 6 tys. osób dowiaduje się, że choruje na chłoniaka nieziarniczego. To schorzenie układu limfatycznego stanowi ok. 2 proc. ogółu nowotworów złośliwych w Polsce. Ze względu na to, że chłoniaki powstają z komórek różnych narządów, określa się je jako grupę chorób, a nie jako jeden konkretny nowotwór. Dzieli się je ze względu na siłę złośliwości (słabe, silne), typ (B, T) oraz według kryteriów morfologicznych (limfocytowe, plazmocytowe, centrocytowe). Z klinicznego punktu widzenia chłoniaki nieziarnicze można przypisać do trzech grup: chłoniaków o powolnym przebiegu (np. chłoniak grudkowy), chłoniaków o agresywnym przebiegu (np. rozlany chłoniak z dużych limfocytów B czy obwodowy chłoniak T-komórkowy) oraz chłoniaków o bardzo agresywnym przebiegu (np. limfoblastyczne). Podłoże Jak dowiedziono, istotną rolę w rozwoju choroby odgrywa zanieczyszczenie otoczenia związkami chemicznymi (np. herbicydy, insektycydy, azbest), rozpuszczalnikami, pyłem drzewnym czy bawełnianym. W grupie ryzyka znajdują się więc przede wszystkim pracownicy przemysłu chemicznego, gumowego, syntetycznego oraz drzewnego. Wśród czynników ryzyka wskazuje się także immunosupresję po transplantacji, zakażenia wirusami (HIV, wirusem opryszczki typu 8 czy HCV) czy bakteriami (np. Helicobacter pylori). Ryzyko zachorowania na chłoniaka nieziarniczego zwiększają również wrodzone i nabyte niedobory odporności oraz choroby autoagresywne (np. toczeń rumieniowaty, reumatoidalne zapalenie stawów). Objawy Najwcześniejszą oznaką nowotworu układu limfatycznego jest powiększenie węzłów chłonnych. Te w okolicach szyi, pod pachami i w pachwinach u osób chorych zazwyczaj są bezbolesne i rosną powoli, czasem zrastając się ze sobą w tzw. pakiety. Powodem do niepokoju powinno być także pojawianie się wysokiej gorączki i nadmiernej potliwości w nocy, swędzenie skóry, zmęczenie czy utrata wagi. Innymi symptomami choroby są zaburzenia w morfologii krwi (np. niedokrwistość, mała liczba leukocytów, małopłytkowość), problemy z trawieniem, wystąpienie żółtaczki oraz symptomy neurologiczne (np. zaburzenia świadomości i widzenia, zawroty głowy). Diagnostyka Rozpoznanie choroby możliwe jest na podstawie badania fizykalnego pacjenta, w którym lekarz może stwierdzić, czy powiększeniu uległy węzły chłonne. Analizie poddawane są także szczegółowe wyniki badań: morfologicznego krwi (liczba erytrocytów, płytek krwi i leukocytów), rozmazu krwi (krwinki białe) oraz histopatologicznego i immunologicznego pobranego węzła chłonnego. W niektórych przypadkach – po skierowaniu pacjenta do szpitala przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej – wykonuje się badanie cytogenetyczne, molekularne oraz ocenia jakość płynu mózgowo-rdzeniowego. Leczenie Metoda terapeutyczna dobierana jest indywidualnie w zależności od rodzaju chłoniaka, stadium zaawansowania choroby, zajętych części ciała, ogólnego stanu zdrowia i wieku pacjenta. Najczęściej stosowane sposoby leczenia to: chemioterapia, polichemioterapia, radioterapia lub terapia przeciwciałem monoklonalnym czy sterydami, a także metody operacyjne. Ewa Chmielarz 13 STREFA ZDROWIA 30+ PRODUKTY LIGHT? NA NADWAGĘ I OTYŁOŚĆ CHORUJE W POLSCE 46 PROC. KOBIET I 64 PROC. MĘŻCZYZN. O przyczynach jej powstawania szerzej pisaliśmy w marcowym wydaniu „Strefy Zdrowia dla Każdego”. Osoby takie, w nadziei na zrzucenie zbędnych kilogramów, sięgają często po produkty typu light lub fit. Czy słusznie? Z miany zachodzące w sposobie życia oraz w preferencjach żywieniowych konsumentów spowodowały, że producenci zaczęli dostosowywać żywność do oczekiwań społeczeństwa, wprowadzając np. nieprzetworzoną, funkcjonalną i wygodną. Pierwsza to taka, która nie została poddana obróbce poprzez m.in. krojenie, siekanie, mrożenie itp. oraz zachowany został jej pierwotny skład. Żywność funkcjonalna to produkty, z których wyeliminowane zostały składniki 14 niepożądane (m.in. tłuszcz, sól, cukier) bądź zastosowano ich zamienniki. Oprócz tego może być wzbogacona o substancje bioaktywne, tj. składniki odżywcze (np. białka) lub związki nieodżywcze (np. polifenole). Wyróżnić można artykuły spożywcze wzbogacone, niskoenergetyczne, wysokobłonnikowe, probiotyczne, o obniżonej zawartości sodu lub cholesterolu oraz energetyzujące. Żywność wygodna to kategoria obejmująca produkty wysoko przetworzone i łatwe w przygotowaniu przez konsumenta. Co kryją w sobie produkty light? Zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. (nr 1924/2006) w sprawie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywności, produkty light powinny mieć zredukowaną o 30 proc. wartość energetyczną w porównaniu do tradycyjnych artykułów spożywczych. Powinny również zawierać mniej niż 5 g cukru na 100 g bądź w ich składzie nie “ W odtłuszczonych jogurtach (zwłaszcza z dopiskiem „0 proc. tłuszczu”) białko zastępuje się wodą, zaś odpowiednią konsystencję uzyskuje się, dodając zagęstniki takie jak guma guar, mączka chleba świętojańskiego czy skrobia modyfikowana. powinno być więcej niż 40 kcal tłuszczu na 100 g produktu stałego lub 20 kcal tłuszczu na 100 g produktu płynnego. Zmniejszenie wartości energetycznej można uzyskać, stosując jeden z trzech sposobów: • ograniczając ilość cukru i/lub tłuszczu w tradycyjnym artykule; • stosując zamienniki cukru i/lub tłuszczu zawierające mniejszą lub zerową ich ilość; • ograniczając zawartość jaj i/lub mąki, zastępując je np. błonnikiem pokarmowym. Produkty bogate w cukier (słodycze, napoje, przetwory zbożowe i mleczne) są przez producentów chętnie modyfikowane i przekształcane na artykuły typu light, fit czy tzw. bezcukrowe. Aby je „odchudzić”, zamiast cukrów prostych (glukozy, fruktozy, sacharozy, maltozy) w procesie produkcyjnym dodawane są substancje słodzące takie jak polialkohole: sorbitol (E420), mannitol (E421), izomalt (E953), maltitol (E965), laktitol (E966), ksylitol (E967); substancje intensywnie słodzące: acesulfan K (E950), aspartam (E951), kwas cyklaminowy i jego sole: sodowa i wapniowa (E952), sacharyna i jej sole: sodowa, potasowa, wapniowa (E954), taumatyna (E957), neohesperydyna DC (E959). Produkty zawierające aspartam czy acesulfam K powodują większe niż w przypadku słodzonych cukrem wydzielanie endorfin, co wzmaga apetyt i paradoksalnie prowadzi do częstszego sięgania po dodatkowe kalorie. Warto zwrócić uwagę również na skład odtłuszczonych i pozbawionych cukru „owocowych” jogurtów, serków homogenizowanych czy deserów mlecznych. Owoce to dodatkowe źródło cukrów prostych i kalorii, więc producenci zamiast nich dodają sztuczne aromaty i barwniki. Kolejnym sposobem na „odchudzenie” żywności jest jej odtłuszczenie. Tłuszcz z pożywienia dostarcza najwięcej energii, 9 kcal/g, przewyższając ponad dwukrotnie białka i węglowodany. W produktach z wysoką zawartością tłuszczu (przetwory mleczne, wędliny, podroby) tłuszcz może być rozcieńczany wodą bądź zastępowany innymi składnikami. Zamienniki ze względu na właściwości dzielimy na: substytuty tłuszczu, tłuszcze niskokaloryczne, mimetyki tłuszczu i emulgatory. Ograniczenie zawartości tłuszczu w artykułach spożywczych typu light jest związane ze wzbogaceniem ich np. w skrobię modyfikowaną, mączkę chleba świętojańskiego, inulinę, gumę ksantanową, gumę guar, celulozę, których zadaniem jest imitować tłuszcz i zagęszczać produkt, ograniczając tym samym całkowitą wartość energetyczną produktu. Tłuszcz jest nośnikiem smaku, zarówno w nabiale, jak i mięsie, jego brak producenci rekompensują dodatkami chemicznymi polepszającymi smak, nadającymi kolor, konsystencję, utrzymującymi prawidłową strukturę produktu. Tłuszcz jest również nośnikiem witamin A, D, E, K i wraz z całkowitym odtłuszczeniem żywności (mleko 0 proc.) uniemożliwiony zostaje transport tych witamin. Przykładowo brak witaminy D powoduje znacznie gorsze przyswajanie wapnia zawartego w nabiale. Na co zwrócić uwagę? Na podstawie danych zawartych na opakowaniu konsument wybiera produkty zgodnie z własnymi preferencjami i oczekiwaniami. Wybierając te z określeniami „niska zawartość tłuszczu”, „bez dodatku cukrów”, warto porównać ich wartość odżywczą z tradycyjnym produktem. Ta informacja, zgodnie z obowiązującymi przepisami, powinna zostać zamieszczona na etykiecie. Jest ona szczególnie istotna dla osób stosujących różnego rodzaju diety, może się bowiem okazać, że jogurt smakowy o obniżonej zawartości tłuszczu zawiera większe ilości węglowodanów (cukrów). Trzeba pamiętać, że wykaz składników produktu podawany jest malejąco – według masy użytych komponentów. Im lista jest krótsza, tym mniej dodatków znajduje się w jedzeniu. Należy czytać dokładnie informacje zamieszczone na opakowaniu produktu, zwłaszcza te podane drobnym drukiem, by nie dać się nabrać na marketingowe sztuczki. Sylwia Kowalska REKLAMA 15 STREFA MAMY I DZIECKA HEMOROIDY W CIĄŻY SWĘDZENIE, BÓL I KRWAWIENIE Z OKOLIC ODBYTU TO DOLEGLIWOŚCI, Z JAKIMI BORYKA SIĘ NAWET POŁOWA KOBIET W CIĄŻY. Zazwyczaj nie stanowią zagrożenia dla życia ciężarnej i jej nienarodzonego dziecka, potrafią jednak skutecznie uprzykrzyć codzienne życie. Skąd się biorą i jak z nimi walczyć? H emoroidy, czyli guzki krwawnicze, to struktury naczyniowe naturalnie występujące w kanale odbytu. Zbudowane są z tkanki łącznej oraz połączeń tętniczo-żylnych, w stanie fizjologicznym kontrolują wypróżnianie i usuwanie gazów jelitowych. Patologia guzków, zwana chorobą hemoroidalną, objawia się m.in. stanem zapalnym, w którym struktury te obrzmiewają, bolą i krwawią. Dlaczego ciężarne skarżą się na hemoroidy? Czynnikiem sprzyjającym problemom z hemoroidami w ciąży jest nadmiernie ciśnienie, jakie pojawia się pod wpływem nacisku wywieranego na jamę brzuszną oraz znajdujące się w niej żyły przez rozrastającą się macicę i coraz większe dziecko. Ten szczególny w życiu kobiety 16 CZY WIESZ, ŻE... kobieta w ciąży, której dokuczają zaparcia, nie powinna starać się wypróżnić na siłę. Długotrwałe parcie dodatkowo sprzyja powstaniu zmian hemoroidalnych oraz nasila istniejący już problem. okres związany jest również z dużymi zmianami hormonalnymi. Wysoki poziom progesteronu, którego zadaniem jest podtrzymanie ciąży, jednocześnie wpływa niekorzystnie na stan żył. Ich ścianki stają się cieńsze i mniej sprężyste oraz bardziej podatne na przerosty wywołane parciem i pękanie w czasie wypróżniania. Za podstawową przyczynę występowania hemoroidów uważa się również przewlekłe zaparcia. W ciąży doświadcza się ich szczególnie intensywnie m.in. ze względu na: •dietę – jadłospis przyszłej mamy z różnych przyczyn (nudności, zachcianki) często jest ograniczony do produktów ubogich w błonnik, czyli włókno pokarmowe; to właśnie brak tego składnika w codziennym menu sprzyja zaburzeniom wypróżniania; •suplementację żelaza – ze względu na zagrożenie wystąpienia niedokrwistości przyszłe mamy przyjmują preparaty żelaza, które mogą przyczyniać się do zaparć; •zmniejszoną ilość ruchu – zajście w ciążę zwykle wiąże się z pewnym ograniczeniem aktywności fizycznej, co pociąga za sobą spowolnienie perystaltyki jelit. Lepiej zapobiegać niż leczyć Kobieta ciężarna powinna przede wszystkim zapobiegać zaparciom. Należy zwrócić szczególną uwagę na odpowiedni sposób odżywiania oraz zwiększyć ilość produktów zawierających błonnik. W codziennej diecie jasne pieczywo najlepiej zastąpić ciemnym razowym chlebem, a biały ryż jego brązową lub dziką odmianą. Do jadłospisu należy włączyć również jak najwięcej warzyw i owoców – zwłaszcza surowych. Rozluźnieniu masy stolcowej sprzyja także zwiększona podaż płynów, dlatego ciężarna powinna pić przynajmniej 2–2,5 litra wody dziennie. O ile nie ma przeciwwskazań, ważne jest również zadbanie o odpowiednią ilość ruchu. Trzy krótkie (ok. 15-minutowe) spacery w ciągu dnia poprawią perystaltykę jelit, a tym samym pomogą zapobiec wystąpieniu hemoroidów. Warto także pamiętać, aby w pozycji spoczynkowej UWAGA NA OCHŁADZANIE W sprzedaży dostępne są specjalne żelowe nakładki, które po schłodzeniu można przyłożyć do zmienionego chorobowo miejsca. Przynoszą one ulgę, działając przeciwbólowo i obkurczająco, jednak ich stosowanie zwiększa prawdopodobieństwo powstania zakrzepu w obrębie żylaka. trzymać nogi wysoko, raczej leżąc lub półleżąc, ponieważ długotrwałe siedzenie dodatkowo zwiększa nacisk powiększającej się macicy na żyły. Sposoby na wstydliwy problem W czasie ciąży guzkowate zmiany leczy się przede wszystkim zachowawczo – mają one zazwyczaj charakter okresowy. Choroba hemoroidalna występuje dość powszechnie, dlatego w aptekach dostępnych jest wiele preparatów przynoszących ulgę w tej dolegliwości. Farmaceuci polecają maści, czopki, a także leki doustne wspomagające leczenie błony śluzowej odbytnicy, łagodząc najbardziej dokuczliwe objawy. W doborze odpowiedniego środka przyszłej mamie powinien pomóc lekarz ginekolog prowadzący ciążę. Do higieny okolic odbytu warto stosować delikatne płyny, żele lub mydła przeznaczone dla kobiet w ciąży. Zapachowy papier toaletowy najlepiej zastąpić delikatnym białym i bezwonnym, by nie podrażniać wrażliwej skóry odbytu. Zadowalające efekty przynoszą również krótkie nasiadówki albo kompresy z działającej przeciwzapalnie kory dębu lub z oczaru wirginijskiego. Krwawiące miejsca można przemywać gazą zwilżoną w mocnym naparze czarnej herbaty. Zawarta w niej tanina działa ściągająco i zasklepia mikrouszkodzenia skóry. Hemoroidy zazwyczaj samoistnie ustępują w okresie połogu, czyli sześciu tygodni po urodzeniu dziecka. Jeśli nie mijają, należy skonsultować się z lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej, który w razie konieczności wypisze skierowanie do chirurga w celu podjęcia leczenia zabiegowego. Justyna Wydra REKLAMA BIOHEMORIL (Czopki przeciw hemoroidom) Suppositoria antihaemorrhoidales. Czopki, (0,2 g + 0,1 g + 0,15 g) /2g. 1 Co to jest lek Biohemoril i w jakim celu się go stosuje: Biohemoril jest lekiem stosowanym w łagodzeniu objawów choroby hemoroidalnej występujących w pierwszej fazie choroby, charakteryzującej się występowaniem słabo nasilonych objawów bólowych i świądu. 2. Informacje ważne przed zastosowaniem leku Biohemoril. Kiedy nie stosować leku Biohemoril: jeśli pacjent ma uczulenie na substancje czynne lun którykolwiek z pozostałych składników tego leku. Ostrzeżenie i środki ostrożności. W przypadku nieustąpienia dolegliwości w ciągu kilku dni oraz w przypadku wystąpienia krwawienia z odbytu lub znacznego nasilenia dolegliwości bólowych należy skonsultować się z lekarzem. Istnieje możliwość zmiany koloru kału na czarny, ze względu na tworzenie się siarczanu bizmutu. Dzieci i młodzież. Ze względu na brak badań dotyczących bezpieczeństwa stosowania w tych grupach wiekowych nie należy stosować leku u dzieci i młodzieży w wieku poniżej 18 lat. Biohemoril a inne leki. Należy powiedzieć lekarzowi lub farmaceucie o wszystkich lekach stosowanych przez pacjenta obecnie lub ostatnio, a także o lekach, które pacjent planuje stosować. Ciąża i karmienie piersią. Ciąża: Brak danych. Karmienie piersią: Brak danych. Stosowanie po konsultacji z lekarzem. Prowadzenie pojazdów i obsługiwanie maszyn. Brak danych. 3. Jak stosować lek Biohemoril. Dorośli: stosować doodbytniczo po 1 czopku jeden lub dwa razy dziennie. Przyjęcie większej niż zalecana dawki leku Biohemoril. Brak danych. 4. Możliwe działania niepożądane. Sporadycznie może wystąpić reakcja nadwrażliwości, wysychanie błon śluzowych odbytnicy. W przypadku wystąpienia objawów niepożądanych, należy zaprzestać stosowania leku. 5. Jak przechowywać lek Biohemoril. Lek należy przechowywać w miejscu niewidocznym i niedostępnym dla dzieci. Przechowywać w temperaturze poniżej 25ºC, chronić od światła. Przechowywać w zamkniętych opakowaniach. 6. Zawartość opakowania i inne informacje. Co zawiera lek Biohemoril – Substancjami czynnymi leku są: Bismuthi subgallas (bizmutawy galusan) – 0,2 g/czopek, Zinci oxidum (tlenek cynku) – 0,1 g/czopek, Tanninum (tanina) – 0,15 g czopek. Substancje pomocnicze to: masa czopka (Glicerolu monostearynian Witepsol H15 – tłuszcz obojętny). 17 STREFA MAMY I DZIECKA Trzy pytania do… POŁOŻNEJ NA NASZE PYTANIA ODPOWIADA GABRIELA KURZYCA – położna środowiskowa. „Strefa Zdrowia dla Każdego”: Kto i w jakiej sytuacji może skorzystać z konsultacji u położnej? Gabriela Kurzyca: Położna sprawuje opiekę nad kobietą w każdym okresie jej życia. Podczas wizyty można uzyskać poradę w zakresie profilaktyki chorób kobiecych, badania cytologicznego, edukacji zdrowotnej, tj. monitorowania cyklu miesięcznego, metod planowania rodziny czy antykoncepcji. Najbardziej znaną i powszechną rolą jest przyjmowanie fizjologicznego porodu (lekarz jej w tym asystuje, wyjątkiem są porody zabiegowe, tzn. z użyciem vacuum lub kleszczy). W ramach kontraktu z Narodowym Funduszem Zdrowia położna może (do czasu zagojenia się ran) sprawować bezpłatną opiekę nad kobietami po operacjach ginekologicznych oraz mastektomii – w takiej sytuacji należy jednak posiadać skierowanie od lekarza, który wykonywał zabieg. Dokument taki nie jest natomiast potrzebny w przypadku ciężarnych po 21. tygodniu ciąży (wizyty edukacyjne) oraz pań po porodzie będących w okresie połogu REKLAMA Gabriela Kurzyca (spotkania patronażowe). Edukacja dotycząca przebiegu ciąży, porodu, połogu i pielęgnacji noworodka odbywa się w szkołach rodzenia oraz na spotkaniach indywidualnych lub grupowych. Warunkiem bezpłatnych konsultacji, uczestniczenia w spotkaniach oraz opieki poporodowej jest złożenie deklaracji wyboru położnej podstawowej opieki zdrowotnej prowadzącej praktykę w ramach kontraktu z NFZ. Jako grupa zawodowa położne mają również uprawnienia do przeprowadzania spotkań tzw. przedkoncepcyjnych (poruszających kwestie naturalnego rytmu płodności) oraz rozpoznawania i prowadzenia ciąży – należą one jednak do grupy świadczeń nierefundowanych. Dodatkowo w Polsce te sfery działalności położnych są jeszcze mało popularne. O czym powinny pamiętać pacjentki przed wizytą? Jakie błędy najczęściej popełniają? G.K. Jeśli kobieta wybiera się do położnej celem pobrania wymazu cytologicznego, musi pamiętać, aby na dwa dni przed wizytą nie współżyć oraz nie stosować irygacji czy środków dopochwowych. Najlepiej zaplanować 18 taką wizytę między czwartym dniem po miesiączce a czwartym dniem poprzedzającym kolejne krwawienie. Jeśli przyszła mama chce skorzystać z edukacji okołoporodowej, tzw. spotkań w szkole rodzenia lub indywidualnych konsultacji, powinna na pierwsze spotkanie przynieść ze sobą dowód osobisty, kartę ciąży, a także dokument potwierdzający, że podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu, aby dokonać wszelkich formalności. Czy mogłaby Pani wskazać nietypową, a może zabawną sytuację, która dobrze opisuje specyfikę pracy położnej? G.K. Często spotykam się ze stwierdzeniem, że położna jest pielęgniarką. Nie jest to jednak prawda. Różnica polega na tym, że położna zajmuje się tylko kobietami i to w zakresie ginekologiczno-położniczym oraz noworodkiem do 6. tygodnia życia. Kiedyś, zapytana o to, jakich pacjentów otaczam opieką, powiedziałam, że nie interesują mnie mężczyźni. Pan, który o to pytał, popatrzył na mnie ze zdziwieniem… Rozmawiała: Maria Polak Jak myć ręce? Myj ręce przez ok. 40-60 sekund, aby wyczyścić je z niemal wszystkich drobnoustrojów. 1. Zmocz dłonie. między palcami po stronie grzbietowej. Powtórz czynność na drugiej ręce. 7. Myj kciuk jednej dłoni, drugą ręką wykonując ruchy rotacyjne. Czynność powtórz z drugim kciukiem. 2. Namydl je. 3. Myj ręce, pocierając nimi o siebie. 5. Pocieraj śródręcza obu dłoni, aby wyczyścić je między palcami. 8. Myj wewnętrzną stronę dłoni palcami drugiej i odwrotnie. 10. Zakręć kran, używając jednorazowego ręcznika. Wytnij i powieś w widocznym dla siebie miejscu 4. Jedną dłonią myj drugą mydło 6. Zegnij palce i myj dłonie ruchami przeciwnymi. 9. Opłucz ręce i wytrzyj je jednorazowym papierowym ręcznikiem. Twoje ręce są już czyste! 19 STREFA ZDROWIA SENIORA KOBIETĄ BYĆ! MENOPAUZA (GR. MENO – MIESIĄC I PAUSIS – PRZERWA, ZATRZYMANIE) JEST FAZĄ ŻYCIA KOBIETY, KTÓRA WYZNACZA KONIEC JEJ NATURALNYCH ZDOLNOŚCI REPRODUKCYJNYCH. W okresie okołomenopauzalnym panie doświadczają m.in. uderzeń gorąca, labilności emocjonalnej czy obniżenia libido. Dlaczego tak się dzieje? Ś wiatowa Organizacja Zdrowia menopauzę definiuje jako ostatnią menstruację, po której w okresie 12 miesięcy nie występuje żadne krwawienie z jamy macicy i nie stwierdza się patologicznych przyczyn tego stanu. Wyzwalana jest przez związany z procesem starzenia się organizmu spadek poziomu estrogenów i zmianę aktywności jajników. Menopauza najczęściej pojawia się u kobiet między 40. a 65. rokiem życia. Jej wystąpienie mogą przyspieszyć czynniki takie jak: palenie papierosów, alkoholizm, bezdzietność, samotność, niski standard życia czy stres. Menopauza czy klimakterium? Główną oznaką zbliżającej się menopauzy są zmiany zachodzące w cyklach miesiączkowych. Okres okołomenopauzalny, czyli klimakterium, może trwać nawet dekadę – zazwyczaj zaczyna się kilka lat przed ustaniem miesiączkowania i kończy parę lat po nim. W czasie przed menopauzą krwawienia stają się nieregularne, mają lekki przebieg i trwają krócej niż zazwyczaj. Zdarza się również, że pod wpływem niedoborów hormonalnych błona śluzowa macicy robi się grubsza, a przez to krwawienia miesięczne ulegają wydłużeniu, są bardziej obfite oraz skrzepowate. Objawy menopauzy Oprócz całkowitego ustania miesiączkowania w okresie klimakterium dochodzi do licznych zmian fizycznych i psychicznych: 1. Do najbardziej typowych symptomów menopauzy należą uderzenia gorąca, które mogą występować do kilku razy dziennie. Dotyczą one zwłaszcza górnej części ciała w okolicy klatki piersiowej lub szyi. Towarzyszą im zaczerwienienie twarzy oraz pocenie się, po którym występuje zimny dreszcz. Objaw ten 20 pojawia się u prawie 75 proc. kobiet w okresie okołomenopauzalnym, a ustępuje, gdy organizm przystosuje się do niedoboru hormonów płciowych – zazwyczaj około 60. roku życia. 2. Niektóre kobiety skarżą się na nocne fale gorąca, związane z obfitym poceniem się ciała. Nagły wzrost temperatury organizmu jest na tyle duży, że często piżama i pościel stają się mokre od potu. 3. Większość pań (88 proc.) doświadcza labilności emocjonalnej, czyli tzw. huśtawki nastrojów. Kobiety stają się bardziej płaczliwe, rozdrażnione, częściej się niepokoją, doświadczają ataków paniki czy depresji. Bardziej podatne na zmiany natury psychicznej są panie, które doświadczały podobnych symptomów w ramach zespołu objawów przedmiesiączkowych. 4. W wyniku zmian hormonalnych związanych z menopauzą mogą pojawić się także objawy takie jak: bezsenność czy problemy ze snem, kołatanie serca, bóle oraz zawroty głowy i kłopoty z pamięcią. Niższy poziom stężenia estrogenu może prowadzić do osłabienia koncentracji i pojawienia się luk w pamięci. Efekt ten może się pogłębić wskutek zmęczenia wynikającego z niewyspania. 5. W związku z obniżoną produkcją estrogenu wraz z wiekiem może dojść do spadku sprężystości i elastyczności skóry. Staje się ona sucha, zwłaszcza wokół oczu, przyczyniając się do powstania zmarszczek głębokich. Zmiany hormonalne wpływają także na przerzedzenie owłosienia głowy i łona przy jednoczesnym wzmożonym wzroście włosów na twarzy. Niedobory estrogenu prowadzą także do osłabienia paznokci, które stają się kruche i łamliwe. 6. Spadek poziomu estrogenu może powodować także obniżenie poziomu pobudzenia seksualnego. U około 30 proc. kobiet po zakończonej menopauzie występuje suchość pochwy, której przyczyną jest produkowanie mniejszej ilości naturalnych lubrykantów oraz zacieśnianie się ścian pochwy i utrata jej elastyczności. Może to powodować swędzenie, uczucie bólu lub dyskomfortu w trakcie stosunku, a przez to spadek zainteresowania współżyciem. 7. U około jednej szóstej kobiet w okresie klimakterium występują problemy z pęcherzem i nietrzymaniem moczu – podczas kaszlu, kichania czy śmiechu następuje wyciek strużek uryny. Tkanka moczowodu staje się cieńsza i mniej elastyczna, powodując zmniejszenie pojemności pęcherza oraz zwiększenie częstotliwości mikcji. 8. Rozrzedzenie tkanki kostnej, które rozpoczyna się około 35.–40. roku życia, jest nieodłącznie związane ze starzeniem się organizmu. Proces ten ulega przyspieszeniu bezpośrednio po menopauzie, by ponownie zwolnić ok. 8–10 lat po zaprzestaniu miesiączkowania. Estrogeny pobudzają aktywność osteoblastów i przyczyniają się do wzrostu masy kostnej. Ich niedobór w okresie menopauzy wywołuje utratę masy kostnej, co może prowadzić do rozwoju osteoporozy. 9. Spadek poziomu estrogenów w okresie menopauzy odpowiada za przyspieszenie rozwoju nadciśnienia tętniczego, które nieleczone przyczynia się do wystąpienia choroby niedokrwiennej serca, zawału czy niewydolności serca i udaru mózgu. Diagnostyka Wymienione objawy najczęściej związane są z menopauzą, ale mogą również maskować inną chorobę, dlatego nie należy ich bagatelizować. Diagnozę pomoże postawić lekarz ginekolog, do którego nie jest wymagane skierowanie od lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Specjalista ten zleci wykonanie badań, na podstawie których potwierdzi lub wykluczy zaburzenia dające podobne symptomy, np. dysfunkcje tarczycy, cukrzycę czy hormonalnie czynne guzy jajników bądź nadnerczy. Pacjentki w pierwszej kolejności kierowane są na: ginekologiczne badanie ultrasonograficzne, cytologię, morfologię krwi oraz oznaczenie stężenia hormonów w organizmie. W okresie okołomenopauzalnym u kobiet dochodzi do obniżenia ilości estrogenu, ale równocześnie zwiększenia czy nawet nadmiaru hormonu folikulotropowego (FSH), co jest wyznacznikiem wygasania funkcji jajników. Poziom FSH umożliwia lekarzowi ocenę, czy pęcherzyki dojrzewają normalnie, a produkcja estrogenu jest prawidłowa. Należy również skontrolować stężenie prolaktyny (PRL) oraz hormonów tarczycy (T3 – trójjodotyroniny, i T4 – tyroksyny) i wydzielanej przez przysadkę tyreotropiny (TSH). Interpretacja tych wyników w porównaniu do stężenia FSH pozwoli lekarzowi ocenić, czy u pacjentki nie występują inne choroby układu rozrodczego, np. wtórny brak miesiączki. Leczenie Większość ginekologów opowiada się za estrogenową terapią zastępczą, która wstrzymuje lub łagodzi występowanie objawów menopauzy, zapobiegając jednocześnie JAK ŁAGODZIĆ OBJAWY MENOPAUZY? • Ogranicz spożywanie ostro przyprawionych potraw, gorących • • • • • napojów, kofeiny, słodyczy oraz alkoholu – mogą potęgować napady gorąca. Przed snem nie pij kawy i nie jedz czekolady – mogą powodować bezsenność. Pij herbatę z szałwii, która pomaga w walce z nocnymi potami. Ćwicz! Aktywność fizyczna, nawet ta najprostsza (spacery), poprawia nastrój i zmniejsza napięcie spowodowane stresem. Dodatkowo wyzwala produkcję endorfin, czyli tzw. hormonów szczęścia, oraz zwiększa gęstość kości, dzięki czemu jest ważnym elementem profilaktyki osteoporozy. Unikaj gorących kąpieli oraz opalania – podnoszą temperaturę ciała i mogą wywołać fale gorąca. Bądź aktywna seksualnie – im bogatsze życie erotyczne, tym dłużej ścianki pochwy pozostają elastyczne. osteoporozie i chorobom serca w późniejszym wieku. U tych pań, które nie mogą stosować hormonalnej terapii zastępczej (HTZ), np. mają zdiagnozowany nowotwór piersi lub błony śluzowej macicy, a także chorobę zakrzepowo-zatorową, i hormony mogłyby zaostrzyć przebieg chorób, zaleca się stosowanie tabletek z fitoestrogenami, czyli tzw. roślinnymi hormonami. Naturalnie występują one m.in. w soi, soczewicy, fasoli, bobie, czosnku czy cebuli. Działają jednak dużo słabiej niż estrogeny i są skuteczne tylko w przypadku łagodnych objawów menopauzy. Sylwia Kowalska REKLAMA MENOPLANT SOY-A 40+ CZYJA TO WINA, GDY DOJRZAŁA KOBIETA ZACZYNA ODCZUWAĆ UDERZENIA GORĄCA, POCI SIĘ, ŁATWO SIĘ DENERWUJE, NIEPOKOI, NIE MOŻE ZASNĄĆ? SPADAJĄCEGO POZIOMU ESTROGENÓW – KOBIECYCH HORMONÓW. CO WTEDY ROBIĆ? TO PROSTE – SIĘGNĄĆ PO MENOPLANT SOY-A 40+. Preparat zawiera naturalne i zbliżone w budowie do estrogenów izoflawony sojowe. Dlatego stosują go dojrzałe kobiety, które chcą oswoić się ze zmianami, które zachodzą w ciele i psychice w tym trudnym okresie życia. A jeżeli zaczęłaś także odczuwać bardzo nieprzyjemne oraz krępujące objawy jak suchość pochwy oraz świąd okolic intymnych, powinnaś zacząć stosować kremo-żel Menoplant intimia. Jego idealnie skomponowane składniki pomogą Ci znowu cieszyć się kobiecością i zapomnieć o skrępowaniu. Menoplant przywraca komfort życia kobiety dojrzałej 21 STREFA ZDROWIA SENIORA RZUCIĆ PALENIE – TO MOŻLIWE! WŚRÓD PALACZY POKUTUJE PRZEKONANIE O NIEREALNOŚCI ZERWANIA Z NAŁOGIEM W STARSZYM WIEKU. Tymczasem, wbrew pozorom, to właśnie seniorowi może być łatwiej zrezygnować z tego nawyku. J ak wykazują badania przeprowadzone dla Komisji Europejskiej w 2014 r., pomimo spadającej z roku na rok liczby palaczy, po papierosa wciąż sięga co trzeci mężczyzna i co czwarta kobieta w Polsce. Nie odstrasza ich nawet potwierdzony naukowo związek między paleniem a zwiększonym ryzykiem rozwoju miażdżycy oraz schorzeń sercowo-naczyniowych, będących bezpośrednim jej następstwem. Nałóg ten należy do głównych przyczyn skrócenia długości życia seniorów – około 85 proc. zgonów z powodu choroby niedokrwiennej serca występuje właśnie u osób po 65. roku życia. Na co chorują palący seniorzy? Schorzeniem, które jednoznacznie kojarzy się z nałogowym paleniem, jest nowotwór płuc. Według szacunków onkologów aż 90 proc. zachorowań na tę chorobę ma bezpośredni związek z czynnym lub biernym paleniem papierosów. Dym tytoniowy jest najważniejszym ludzkim kancerogenem, czyli czynnikiem rakotwórczym. Zawiera blisko 4000 substancji chemicznych o uznanym działaniu rakotwórczym, w tym związki z grupy wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (np. benzopiren), nitrozoaminy, aminy aromatyczne, pochodne fenolu, katechole i związki niektórych metali ciężkich. Nałóg ten jest jedną z głównych przyczyn przedwczesnej śmierci osób w średnim wieku. Występuje również wyraźny związek między paleniem a zwiększoną podatnością na wiele schorzeń wieku dojrzałego oraz ryzykiem przedwczesnego zgonu z powodu tych chorób wśród starszej populacji nałogowców. Dotyczy to zarówno dolegliwości ze strony układu sercowo-naczyniowego, takich jak zmiany miażdżycowe tętnic obwodowych, nadciśnienie tętnicze krwi, choroba wieńcowa czy niedokrwienny udar mózgu, jak i układu oddechowego – np. obturacyjna choroba płuc, rozedma płuc, ostre zapalenie oskrzeli. Palenie przyspiesza starzenie się nerek, 22 przyczynia do pogorszenia wzroku (zwyrodnienie plamki żółtej, nasilenie zaćmy), jest także ważnym czynnikiem sprzyjającym rozwojowi osteoporozy. Palący seniorzy narażeni są dodatkowo na przyspieszoną demencję i utratę funkcji poznawczych. U osób, które nigdy nie paliły, w porównaniu z osobami aktualnie palącymi ryzyko rozwoju choroby otępiennej i pogorszenia funkcji poznawczych jest od 40 do 80 proc. mniejsze. Rzucić palenie po latach? Według niektórych obiegowych opinii wieloletni palacze nie powinni porzucać nałogu, gdyż TYLKO JEDEN PAPIEROS? Świadoma rezygnacja z palenia tytoniu nie oznacza odzyskania pełnej kontroli nad uzależnieniem. Po uwolnieniu się od nałogu sięgnięcie nawet po jednego papierosa potrafi zaprzepaścić efekty realizowanego postanowienia. ich organizm jest już tak przyzwyczajony do nikotyny, że jej odstawienie zaburzy homeostazę i w konsekwencji bardziej zaszkodzi, niż pomoże. Badania jednak nie potwierdzają tej tezy, wręcz przeciwnie – udowodniono, że rzucenie palenia, nawet przez osobę starszą, przyczynia się do spadku zapadalności na niektóre choroby. Obserwacje amerykańskiej populacji wskazały, że w grupach wiekowych 60–69, 70–74 oraz 75+ ryzyko zgonu z powodu chorób układu sercowo-naczyniowego u osób, którym udało się uwolnić od nałogu, oraz niepalących było podobne, natomiast u aktywnych palaczy dwa razy większe. Wykazano również, że po dwóch latach od rezygnacji z nikotyny zagrożenie udarem mózgu spada dwukrotnie, zaś po pięciu “ CHCESZ RZUCIĆ PALENIE? ZACZNIJ OD TEGO ZADBAJ O WEWNĘTRZNĄ MOTYWACJĘ Jeśli nie wystarczy zdrowotna, może zadziała finansowa? Warto przeliczyć miesięczny czy roczny koszt wypalanych papierosów na inne przyjemności, których trzeba sobie odmówić. Na panie z pewnością podziałają również argumenty estetyczne – palenie przyspiesza starzenie się cery, powoduje żółknięcie zębów, pozostawia charakterystyczny zapach na włosach i ubraniu. ZAPLANUJ PIERWSZE DNI BEZ PAPIEROSA Po kilkunastu czy kilkudziesięciu latach regularnego palenia rezygnacja z dnia na dzień nie będzie łatwa. Dobrze jest zawczasu przemyśleć sytuacje, w których sięga się po papierosa niejako automatycznie (stres, poranna filiżanka kawy itp.) i starać się ich w miarę możliwości unikać albo zmienić utarte nawyki na tyle, by jak najmniej kojarzyły się z paleniem. Możliwość rzucenia palenia w starszym wieku jest podobna jak u młodszych osób, a sześciomiesięczna skuteczność pozostania niepalącym u starszych chorych wynosi około 20 proc. latach podatność na wystąpienie tej choroby jest taka jak u osoby, która nigdy nie paliła. Porzucenie tego szkodliwego przyzwyczajenia przynosi korzystne skutki zdrowotne, a także znacząco zmniejsza śmiertelność u długotrwale uzależnionych. Emerytura, czyli wolność od nałogu Wieloletni nawyk, przyjemność zaciągnięcia się dymem – oto główne przyczyny, dla których seniorom trudno rozstać się z papierosami, nawet jeśli zdają sobie sprawę ze zdrowotnych konsekwencji palenia. Dobrym momentem na podjęcie próby rzucenia nałogu jest przejście na emeryturę. Niejako automatycznie wiąże się ono bowiem z poważną zmianą stylu życia. Mniej stresów, dużo wolnego czasu, szansa powrotu do uprawiania pasji, na które wcześniej brakowało możliwości i energii, sprawiają, że warto właśnie tę chwilę wykorzystać jako pretekst do podjęcia próby zrezygnowania z palenia. POPROŚ OTOCZENIE O WSPARCIE Trudno odmówić papierosa, gdy wokół unosi się dym papierosowy. Planując próbę porzucenia nałogu, można zasygnalizować palącym znajomym i rodzinie, by nie robili tego przy nas. Warto ich także uprzedzić o swoim zamiarze, nawet jeśli nie są osobami palącymi. Rezygnującemu z nikotyny często zdarzają się gorsze dni – spadki nastroju, zwątpienie, drażliwość. Dobrze, aby bliscy o tym wiedzieli, byli wyrozumiali i mogli odpowiednio reagować. ZASTĄP PALENIE TYTONIU KORZYSTNYM PRZYZWYCZAJENIEM Właśnie dlatego dobrze jest powiązać moment rozstania z papierosami oraz przejście na emeryturę. Mając więcej wolnego czasu, można zaplanować nowe i ciekawe aktywności, którymi, o ile wykonuje się je regularnie, można zagłuszyć przymus nałogu. Idealne, także ze zdrowotnego punktu widzenia, będzie codzienne wykonywanie krótkich serii ćwiczeń fizycznych, które mogą być także wplecione w codzienne czynności takie jak spacery z psem, prace w ogrodzie, sprzątanie czy marsz w drodze na zakupy. WYTRWAJ W POSTANOWIENIU Głód nikotynowy jest nieprzyjemnym, ale krótkotrwałym uczuciem, które mija zazwyczaj po ok. trzech minutach. Przeważnie występuje w czasie, w którym w ciągu dnia palacz najczęściej sięgał po papierosa. W takiej sytuacji należy stłumić pokusę, np. wypijając szklankę wody, jedząc przekąski (np. bakalie) lub żując gumę. Justyna Wydra 23 STREFA ZDROWIA DLA KAŻDEGO ALERGIE KONTAKTOWE W CYKLU DOTYCZĄCYM WIEDZY O ALERGII PRZEDSTAWIAMY INFORMACJE NA TEMAT UCZULEŃ KONTAKTOWYCH. Jakie są ich przyczyny, przebieg i skutki? A lergia kontaktowa, zwana także alergicznym kontaktowym zapaleniem skóry bądź wypryskiem alergicznym, to relatywnie często występujące schorzenie ujawniające się jako reakcja skórna, czyli egzema. Najczęściej diagnozowana jest u dorosłych oraz młodzieży powyżej 10. roku życia, ponieważ jej skutki ujawniają się zazwyczaj po długotrwałym okresie działania słabego czynnika alergizującego na organizm (np. detergentów czy kosmetyków). Szacuje się, że około 15–20 proc. populacji charakteryzuje się nadwrażliwością skórną na przynajmniej jedną substancję. Jeśli egzema kontaktowa wystąpi przynajmniej raz, prawdopodobnie będzie towarzyszyć osobie uczulonej przez całe życie. Powstawanie Alergia kontaktowa dotyczy osób uczulonych na dany alergen, z którym nawet najmniejsza styczność wywołuje reakcję skórną (np. pokrzywkę) oraz dokuczliwy świąd. Objawy te zwykle pojawiają się nie wcześniej niż po 24 godz. od styczności ze szkodliwą substancją. Wyprysk kontaktowy ujawnia się najczęściej jako grudkowata czy pęcherzykowata wysypka lub zaczerwienienie. Jeśli schorzenie to przyjmie formę przewlekłą, może doprowadzić do lichenizacji – skóra w miejscu zmian staje się nadmiernie sucha, szorstka i pogrubiona. Przebieg Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry przebiega dwufazowo. W pierwszym stadium – indukcyjnym – dochodzi do przenikania związków chemicznych w głąb naskórka i tworzenia kompleksów z białkami. W drugim etapie następuje wyzwolenie reakcji alergicznej. Na skutek zetknięcia z niepożądaną substancją układ odpornościowy reaguje nieproporcjonalnie do zagrożenia – z komórek do krwi uwalnia się, rozszerzając naczynia krwionośne, zwiększona ilość histaminy, czego efektem jest stan zapalny. Przy pierwszym kontakcie z alergenem organizm jest uczulany, jednak egzema pojawia się przeważnie dopiero po długotrwałym działaniu czynnika podrażniającego. 24 Źródła NAJCZĘSTSZE Najczęściej uczulają metale, takie jak nikiel czy kobalt. OBJAWY Są one składnikiem stopów metali wykorzystywanych do produkcji m.in. biżuterii, guzików, zamków ALERGII KONTAKTOWYCH: błyskawicznych, monet, magnesów na lodówkę czy •zaczerwienienie, •łuszczenie się skóry, •wysypka, •rumień, •obrzęk z pęcherzykami, •silne swędzenie. oprawek okularów. Do grupy popularnych alergenów zalicza się także chrom występujący w cemencie, barwnikach, wybielaczach, skórze garbowanej, zapałkach i detergentach. Alergia kontaktowa związana z niklem 4–5 razy częściej dotyczy kobiet niż mężczyzn z uwagi na jego powszechne zastosowanie w przemyśle biżuteryjnym. Z kolei chrom zwykle uczula mężczyzn, którzy wykonują pracę wymagającą częstego kontaktu z cementem, np. murarzy. Drugim co do częstotliwości czynnikiem uczulającym Polki (trzecim w przypadku Polaków) są perfumy zawierające aż 300 różnych substancji mogących wywołać reakcję alergiczną. Spośród nich najbardziej aktywny jest mech dębowy. Ponadto kosmetyki na bazie ziół i roślin zawierające w składzie barwniki (p-fenylenodwuaminę), konserwanty (formaldehyd, quaterinum-15, mocznik imidizolidinylowy, hydantoinę metylodwumetylową, PRODUKTY UCZULAJĄCE NAJCZĘŚCIEJ: przedmioty ze stopów metalu z niklem (np. biżuteria, zegarki, guziki, monety, klucze) ∙ produkty skórzane z chromem (np. rękawice, paski do spodni) ∙ farby, środki czyszczące z kobaltem (np. barwniki do porcelany) ∙ perfumy zawierające mieszaninę perfumową PM ∙ kosmetyki z formaldehydem, p-fenylenodwuaminą, quaterinum-15, mocznikiem imidizolidinylowym, hydantoiną metylodwumetylową czy z parabenami ∙ alkohole i środki odkażające ∙ benzyna lub olej napędowy ∙ rozpuszczalniki organiczne ∙ środki owadobójcze ∙ nawozy sztuczne ∙ kwasy zawarte w bateriach ∙ cement ∙ kleje do tapet ∙ nieutwardzone żywice epoksydowe ∙ sztuczna henna ∙ rośliny: sumak, dąb jadowity i trujący bluszcz, mango i liście miłorzębu ∙ guma i lateks ∙ leki (neomycyna, benzokaina) ∙ konserwanty ∙ barwniki. “ rękawiczki ochronne (np. przy kontakcie z cementem lub detergentami). Należy pamiętać o tym, że lateks również należy do grupy produktów, które mogą wywołać egzemę. Rozpoznanie alergenu W diagnozie alergii kontaktowej najczęściej stosuje się testy płatkowe, polegające na kilkudniowym pozostawieniu na skórze płatka nasączonego daną substancją. Dodatni wynik próby ujawnia się poprzez obrzęk, rumień lub zmiany grudkowe. Według przepisów Unii Europejskiej 26 substancji zapachowych o szczególnie wysokim potencjale alergennym Leczenie Najważniejszą zasadą dotyczącą osób uczulonych jest unikanie styczności z czynnikami powodującymi wymusi być – powyżej pewnej prysk kontaktowy. W sytuacji, gdy nie jest to możliwe, zawartości – zdeklarowanych w terapii dokuczliwych objawów wykorzystuje się środki z glikokortykosteroidami stosowane miejscowo na nana etykiecie lub opakowaniu skórek. Pomocne również przy uporczywym świądzie produktu kosmetycznego. są leki przeciwhistaminowe. Zdarza się, że objawy alergii parabeny) i substancje zapachowe to także potencjalne źródła kontaktowego zapalenia skóry. Wyprysk alergiczny może być również wynikiem styczności z detergentami (szczególnie wybielającymi), płynem do płukania ubrań czy proszkiem do prania. Aby zminimalizować ryzyko pojawienia się zmian tego typu, osoby uczulone powinny stosować produkty hipoalergiczne (np. do codziennej higieny) oraz manifestują się dopiero po wystawieniu niezabezpieczonej filtrem ochronnym skóry na działanie promieni słonecznych. Ważne jest, aby – szczególnie w okresie nasilonego nasłonecznienia – aplikować na ciało kosmetyki z faktorem ochronnym (SPF) min. 15. Należy także zadbać o właściwe nawilżenie i natłuszczenie skóry, stosując preparaty kosmetyczne przeznaczone dla osób z atopowym zapaleniem skóry. Ewa Chmielarz CZY WIESZ, ŻE... najbardziej uczulającym związkiem chemicznym jest formaldehyd. To substancja, która występuje m.in. w kosmetykach takich jak lakiery oraz odżywki do paznokci, antyperspiranty, żele pod prysznic, kremy i balsamy do ciała, płyny do płukania jamy ustnej, pudry i podkłady do twarzy. Składnik ten może również uwalniać się w postaci bezwonnego gazu z przedmiotów takich jak płyty okleinowe, izolacje, meble, dywaniki, odzież, a nawet ze spalin samochodowych. 25 STREFA ZDROWIA DLA KAŻDEGO MĘSKIE KŁOPOTY POKUTUJE PRZEKONANIE, ŻE ANDROLOGIA JEST DZIEDZINĄ MEDYCYNY POKREWNĄ GINEKOLOGII. CZY FAKTYCZNIE TAK JEST? Rozmawiamy z lekarzem poznańskiej Kliniki Niepłodności i Endokrynologii Rozrodu, prof. dr. hab. med. Piotrem Jędrzejczakiem. „Strefa Zdrowia dla Każdego”: Kim jest androlog i kto powinien skorzystać z jego pomocy? prof. dr hab. med. Piotr Jędrzejczak: Andrologia to powstała ponad 100 lat temu nauka zajmująca się niepłodnością i antykoncepcją, ale także zaburzeniami współżycia oraz procesami starzenia się mężczyzn. Najczęściej mówi się o niej w kontekście problemów z płodnością i faktycznie zdecydowana większość pacjentów jest kierowana do androloga w przypadku długotrwałych niepowodzeń podczas starania się o potomstwo. Lekarze medycyny rozrodu, do których zalicza się również andrologów, zajmują się bezpłodnością partnerską, w której przyczyn niepowodzenia w zajściu w ciążę szuka się w równym stopniu po stronie męskiej, jak i żeńskiej. Czy bazując na swoim doświadczeniu, może Pan potwierdzić, że bezskuteczne zabieganie o potomstwo rzeczywiście często spowodowane jest niepłodnością mężczyzny? P.J. Zdecydowanie! Często zdarza się, że w przypadku problemów z zapłodnieniem para koncentruje się głównie na szukaniu REKLAMA GRANAT 1 L ORAZ 0,5 L EKAMEDICA Zastosowanie: • „Eliksir młodości” zawierający pełną gamę witamin i minerałów, • zawiera białko, kwasy organiczne, żelazo, wapń i witaminę C, • związki zawarte w granacie mają korzystny wpływ na układ krążenia, • zawiera również związki typu estrogenowego (łagodzi objawy menopauzy), • korzystnie wpływa na pracę gruczołu prostaty. Proponowany sposób podania: 25 ml dwa razy dziennie. Po otwarciu przechowywać w lodówce i spożyć w ciągu 21 dni. 26 50 proc. związków ma kłopot z zajściem w ciążę przyczyn u kobiety. Okazuje się jednak, że obecnie za połowę niepowodzeń prokreacyjnych odpowiada czynnik męski. Warto podkreślić, że jego znaczenie wzrasta, gdyż na przestrzeni ostatnich dwudziestu lat jakość nasienia się pogorszyła. Wynika to przede wszystkim ze stresu, który stale nam towarzyszy. Obserwuje się również coraz większą liczbę wrodzonych zaburzeń anatomicznych męskiego układu płciowego oraz rosnącą zapadalność na choroby nowotworowe – w tym jąder. Nie bez znaczenia jest także zmiana trybu życia na siedzący, co prowadzi do wzrostu temperatury panującej wewnątrz moszny, a która powinna być niższa od ciepłoty ciała i wynosić 34°C. Podczas siedzenia parametr ten rośnie, co odbija się niekorzystnie na jakości spermy. Równie ważne są czynniki środowiskowe takie jak np. palenie papierosów, ale też popularne – zwłaszcza wśród młodych mężczyzn – stosowanie dopingu anabolicznego, wpływające negatywnie na gospodarkę hormonalną organizmu. Czy potencjalna niepłodność to jedyny problem, z którym mężczyźni mogą się zwrócić do androloga? P.J. Pomoc udzielana jest również w przypadku zaburzeń współżycia. W takiej sytuacji androlog będzie głównie wsparciem dla seksuologa, z którym pacjent również powinien się skonsultować. Andrologia zajmuje się także wahaniami hormonalnymi u starszych mężczyzn. Kiedyś mówiło się o andropauzie jako męskim odpowiedniku menopauzy; dziś coraz częściej stosuje się określenie hipogonadyzm wieku późnego (zespół LOH – ang. late onset hypogonadism). Objawia się on ogólnym osłabieniem organizmu, zwiększoną potliwością oraz zmniejszającym się libido. Lekarz posiadający odpowiednią wiedzę na ten temat jest w stanie zdiagnozować i opóźnić ten proces. Rozmawiał: Piotr Kowalski Pełna wersja wywiadu dostępna na www.estrefazdrowia.pl DIETA DLA DIABETYKA CUKRZYCA TO PRZEWLEKŁA CHOROBA METABOLICZNA, KTÓREJ PRZYCZYNĄ JEST ZABURZENIE WYDZIELANIA INSULINY. Nieprawidłowościom w gospodarce węglowodanowej organizmu towarzyszą także problemy z przemianą pozostałych składników ustrojowych, do których należą białka i tłuszcze. Szczególne znaczenie dla diabetyków ma więc odpowiednio dopasowana dieta. W przebiegu cukrzycy odnotowuje się hiperglikemię, czyli podwyższone stężenie cukru (glukozy) we krwi oraz w wydalanym moczu. Jest to wynik niewystarczającej produkcji insuliny, tj. hormonu odpowiedzialnego za dostarczenie glukozy do komórek i gromadzenie jej zapasu w wątrobie i mięśniach. Rosnący po posiłku poziom glukozy we krwi to znak dla trzustki, aby uwolniła do krwi insulinę. Pewna ilość cukru od razu jest zamieniana w energię, a część zostaje zmagazynowana w wątrobie, skąd dzięki insulinie uwalniana jest również pomiędzy posiłkami. O cukrzycy mówi się, gdy proces metabolizmu węglowodanów jest zaburzony, a poziom glukozy we krwi oraz urynie nie spada. znacznie rzadziej niż typu II – szacuje się, że cierpi na nią tylko około 10 proc. chorych. Najczęściej dotyczy dzieci i młodzieży, dlatego określana jest mianem cukrzycy młodzieńczej lub pierwotnej. Charakterystyka choroby śniadanie – 25 proc. drugie śniadanie – 10 proc. obiad – 30 proc. podwieczorek – 10 proc. kolacja – 25 proc. Szacuje się, że obecnie na cukrzycę choruje ok. 175 mln ludzi na całym świecie. Wśród chorych wyróżnia się dwa podstawowe typy cukrzycy – I i II. Typ I to tak zwana cukrzyca insulinozależna spowodowana uszkodzeniem lub niewydolnością komórek trzustki do produkcji i wydzielania tego hormonu. Insulina przyspiesza przenikanie cukru do komórek, dzięki czemu obniża jego stężenie we krwi. Niedobór insuliny powoduje, że mimo wysokiego poziomu we krwi glukoza nie jest transportowana do komórek. Leczenie w tym przypadku polega głównie na podskórnej iniekcji insuliny, skąd następnie dostaje się ona do krwi, oraz na prawidłowym odżywianiu i regularnym wysiłku fizycznym. Wśród diabetyków cukrzyca typu I występuje Cukrzyca typu II, czyli insulinoniezależna, jest chorobą, na którą zapadają głównie dorośli, osoby starsze i na ogół otyłe. Może być również uwarunkowana genetycznie. Jest schorzeniem postępującym; jej rozwój REKOMENDOWANY DZIENNY ROZKŁAD SPOŻYCIA WĘGLOWODANÓW przebiega stopniowo – hormon wydzielany jest z opóźnieniem i dłużej niż powinien. W typie II choroby trzustka produkuje insulinę w niedostatecznej ilości, przez co zaburzone zostaje wchłanianie glukozy z krwi do komórek ciała. Zdarza się również, że komórki te wykorzystują hormon jedynie w niewielkim stopniu (oporność insulinowa). Cukrzyca zarówno typu I, jak i II, może mieć różne przyczyny i przebieg, ale niezmienny jest fakt, że od momentu rozpoznania jej leczenie trwa przez całe życie pacjenta. Brak podjęcia odpowiedniej terapii powoduje wiele powikłań, w tym uszkodzenia naczyń krwionośnych małych (mikroangiopatia) oraz dużych (makroangiopatia). W konsekwencji skutkuje to niewydolnością różnych narządów, np. oczu (retinopatia), nerek (nefropatia), nerwów (neuropatia), a także serca (choroba niedokrwienna serca) i naczyń krwionośnych (np. choroba naczyń mózgowych, miażdżyca oraz tzw. stopa cukrzycowa). Odpowiednio wcześnie zdiagnozowana i leczona pozwala na w miarę normalne funkcjonowanie. W zależności od indywidualnych potrzeb chorego oprócz przyjmowania medykamentów i insulinoterapii niezbędne jest tzw. leczenie dietetyczne ustalone według należnej masy ciała. Węglowodany i produkty niskoglikemiczne Dieta cukrzycowa prowadzi do wyeliminowania z jadłospisu cukrów prostych, które są wchłaniane bezpośrednio z przewodu pokarmowego, powodując nagły wzrost poziomu glukozy i poważne obciążenie trzustki. Celem nie jest całkowite zmniejszenie ilości spożywanych węglowodanów, których dopuszczalny poziom oscyluje w granicach 200–400 g na dobę, ale wybieranie produktów zawierających te węglowodany w odpowiednich proporcjach ilościowych i jakościowych. Z badań wynika, że najkorzystniejsze działanie na organizm osoby chorej wykazują artykuły o niskim bądź średnim indeksie glikemicznym IG (wolnowchłaniające się – IG poniżej 50), gdyż te o wysokim wskaźniku (IG powyżej 70, 27 STREFA ZDROWIA DLA KAŻDEGO ZESPÓŁ STOPY CUKRZYCOWEJ tzw. szybkowchłaniające) powodują gwałtowny wzrost, a po niedługim czasie spadek stężenia glukozy we krwi. Unikanie spożywania cukrów prostych (glukozy, fruktozy, galaktozy) wiąże się również z ograniczeniem w diecie słodkich owoców zawierających duże ilości fruktozy – dotyczy to zwłaszcza winogron, jabłek, gruszek, bananów i czereśni oraz rodzynek czy suszonych śliwek i moreli. Znacząca przewaga w diecie produktów o IG poniżej 50 pozwala zapobiegać dużym wahaniom poziomu cukru we krwi. 2 mln osób w Polsce choruje na cukrzycę Słodzik zamiast cukru? Kontrowersje wzbudza temat naturalnych i sztucznych substancji słodzących, które mają być pomocne w wyeliminowaniu z diety cukru, czyli sacharozy składającej się z glukozy i fruktozy. Słodziki nadają potrawom smak, nie dostarczając kalorii i nie podnosząc poziomu glukozy we krwi, choć większość z nich jest nawet kilkaset razy słodsza od białego cukru. Są to 28 Jest to jedno z najbardziej powszechnych powikłań cukrzycy – zwłaszcza typu II. Według statystyk dotyka ok. 10 proc. diabetyków. Najczęściej jest efektem wieloletnich zaniedbań w terapii choroby – stale wysoki poziom cukru we krwi prowadzi do poważnych zmian w budowie ścian naczyń krwionośnych. Wyróżnia się dwie odmiany tego schorzenia – zespół stopy niedokrwiennej, którego przyczyną jest gorsze ukrwienie w obrębie stopy, oraz zespół stopy neuropatycznej, którego podłożem jest uszkodzenie obwodowego układu naczyniowego. Choroba ta charakteryzuje się m.in. bolesnymi kurczami mięśni (pojawiającymi się przeważnie w nocy), łuszczeniem się naskórka czy zmniejszoną wrażliwością bólową. Stopa przestaje pełnić funkcję podpierającą, pojawiają się także problemy z gojeniem się ran i owrzodzeń związanych z postępującym procesem martwiczym oraz deformacjami kości i stawów stopy. Jeśli u chorego pojawiają się powyższe objawy, powinien on skonsultować się z diabetologiem, który dobierze odpowiednią metodę leczenia. Zazwyczaj pacjentom zaleca się odpowiednie dbanie o stopy, tj. krótkotrwałe (3–4 minuty) obmywanie ich w letniej wodzie, dokładne osuszanie i odkażanie ran, natłuszczanie zdrowej skóry maściami lub kremami. Istniejące owrzodzenia zabezpiecza się specjalnymi żelami oraz jałowym opatrunkiem tzw. aktywnym, który pochłania nadmiar wysięku czy zapachu i działa antybakteryjnie. W przypadku bakteryjnego zakażenia ran stosuje się antybiotykoterapię. Brak podjęcia leczenia często skutkuje amputacją kończyny – prawdopodobieństwo wykonania takiego zabiegu jest 30–40 razy większe u osób chorych na cukrzycę niż u zdrowych. PRODUKTY O WYSOKIM INDEKSIE GLIKEMICZNYM: •makaron biały, pieczywo pszenne, cukier, napoje gazowane, ziemniaki, bób, dynia, arbuz (IG 70–80) •mąka pszenna i ziemniaczana, ziemniaki pieczone i smażone, frytki, płatki kukurydziane, miód, piwo (IG powyżej 80) i omega-6, pozytywnie wpływające na poziom cholesterolu, wzmacniająco na ściany naczyń krwionośnych oraz działające przeciwzapalnie. Z jadłospisu wyeliminować należy tłuszcze pochodzenia zwierzęcego, których nadmierne spożycie przyczynia się do rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego. Cukrzycy powinni wykluczyć z diety masło, śmietanę, sery PRODUKTY O ŚREDNIM INDEKSIE GLIKEMICZNYM: •chleb i makaron razowy, kasza gryczana, ryż brązowy, otręby, płatki owsiane, ananas, winogrona (IG 40–45) •kiwi, kasza kuskus, ryż basmati, makaron razowy ugotowany al dente, banan, melon, kukurydza, mleko, buraki, ryż biały, kasza manna, dżem, rodzynki, batoniki muesli (IG 50–65) “ Przy cukrzycy typu II posiłki powinno się przyjmować 4–5 razy dziennie. Dla osób chorych na cukrzycę typu I rekomendowana liczba to 6–7 na dobę. •sałata, ogórki, papryka, fasolka szparagowa, seler naciowy, bakłażan, cukinia, por, cebula, czosnek, kiszona kapusta, orzechy, migdały (IG 15) •wiśnie, gruszki, pomidory, soczewica, ciecierzyca, groszek, brzoskwinie, nektarynki, jabłka, śliwki (IG 25–35) Wytnij i powieś w widocznym dla siebie miejscu Diabetycy powinni zwracać również uwagę na ilość i jakość spożywanych tłuszczów. Według zaleceń Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego ich ilość dla osób chorujących na cukrzycę powinna stanowić mniej niż 35 proc. dziennej wartości energetycznej diety. Zaleca się spożywanie tłuszczów roślinnych (np. oliwy z oliwek, oleju rzepakowego i lnianego, a także orzechów i migdałów), ponieważ zawarte w nich kwasy jedno- i wielonienasycone pozytywnie wpływają na stężenie lipidów we krwi, przyczyniając się do spadku poziomu cholesterolu całkowitego i jego frakcji LDL, a tym samym przeciwdziałając miażdżycy. Ważne jest również spożywanie jak największej ilości ryb (np. śledzi, sardynek, makreli, tuńczyków, halibutów, łososi), bogatych w wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 PRODUKTY O NISKIM INDEKSIE GLIKEMICZNYM (IG): Tłuszcze m.in. acesulfam K (E-950), aspartam (E-951), cyklaminiany (E-952), sacharyna (E-954) czy maltitol (E-965). Dietetycy nie rekomendują ich jako substytutu cukru, ponieważ skutki ich długotrwałego stosowania nie zostały jeszcze zbadane. Jeśli osoba chora nie potrafi odzwyczaić się od cukru, jak zaleca prawidłowy model diety diabetologicznej, może sięgać po naturalne słodziki, które nie wywołują w organizmie reakcji insulinowej. Są to: stewia (niemal zerowy IG), ksylitol (IG = 8) lub erytrytol (IG = 0). pleśniowe i topione, a także tłuste mięsa, takie jak wieprzowina, baranina czy gęsina, będące źródłem nasyconych kwasów tłuszczowych. Zaleca się natomiast jedzenie chudego drobiu, cielęciny, niskoprocentowego mleka i jego przetworów oraz jaj. Bardzo ważne jest ograniczenie spożycia utwardzonych tłuszczów roślinnych, tzn. trans (zawartych w produktach cukierniczych, żywności typu fast food, słonych przekąskach czy margarynach roślinnych), bowiem sprzyjają rozwojowi cukrzycy typu II i choroby wieńcowej. Kontrola masy ciała Cukrzycy borykający się z nadwagą lub otyłością żyją średnio o osiem lat krócej niż chorzy o prawidłowej masie ciała, dlatego nie powinni oni zapominać o kontroli wagi, aktywności fizycznej oraz stosowaniu właściwej diety. Jest to istotne zwłaszcza w przypadku cukrzycy typu II, nadwaga bowiem istotnie wpływa na zaburzenia w wydzielaniu insuliny własnej, zwiększając jednocześnie oporność tkanek na jej działanie, a także obniżając skuteczność niektórych leków hipoglikemizujących. Dla diabetyków szczególnie groźne są wynikające z otyłości zaburzenia lipidowe, takie jak podwyższone stężenie „złego” (LDL) cholesterolu i trójglicerydów oraz nadciśnienie tętnicze. Niezależnie od typu cukrzycy należy ograniczyć stosowanie soli, która jest przyczyną problemów z układem krążenia. Bardzo ważne jest także unikanie alkoholu, który prowadzi do zahamowania produkcji glukozy w wątrobie i nasila uwalnianie zgromadzonych zapasów, jak również palenia tytoniu, ponieważ podwyższa poziom glukozy we krwi. Marta Bieniek W CZERWCOWYM WYDANIU „STREFY ZDROWIA DLA KAŻDEGO” OPISZEMY M.IN. ZALECENIA DIETETYCZNE DLA OSÓB Z PODWYŻSZONYM CHOLESTEROLEM. REKLAMA 29 STREFA RELAKSU Nagrody przygotował C M Y CM MY CY CMY K LITERY Z PÓL OD 1 DO 26 UTWORZĄ ROZWIĄZANIE. Hasło kwietniowej krzyżówki to: SENIORZE DBAJ O WZROK Dziękujemy wszystkim Czytelnikom za udział w konkursie. Nagrody otrzymują: Krystyna z Marek, Wanda z Białegostoku, Andrzej z Nowego Sącza, Elżbieta z Warszawy, Teresa ze Zduńskiej Woli, Ewelina z Kobyłki, Teresa z Legionowa, Monika z Warszawy, Katarzyna z Zielonki, Maria z Warszawy 15 pierwszych osób, które nadeślą prawidłowe rozwiązanie, otrzyma od firmy EGIS Polska Sp. z o.o., właściciela marki Biovital, jedną z wymienionych nagród: skórzany breloczek, pamięć USB w kształcie serduszka, pamięć USB w skórzanej oprawie lub zestaw do robienia selfie. Rozwiązanie krzyżówki należy przesłać pocztą do 20 maja 2016 r. Pierwsze 15 osób, które we wskazanym terminie nadeślą prawidłowe rozwiązanie, otrzyma nagrodę. Korespondencję należy kierować na adres: Centrala Farmaceutyczna CEFARM SA, ul. Jana Kazimierza 16, 01-248 Warszawa z dopiskiem: KRZYŻÓWKA – DZIAŁ MARKETINGU HASŁO KRZYŻÓWKI: .................................................................................................................... IMIĘ I NAZWISKO: ......................................................................................................................... DOKŁADNY ADRES: .................................................................................................................... Jednocześnie CF CEFARM SA informuje, że zgodnie z art. 24 ust. 1 Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz.U. z 2002 r., nr 101, poz. 926) podanie danych jest dobrowolne, a osoba, której dane dotyczą, ma prawo dostępu do ich treści oraz ich poprawiania. Zbiór danych osobowych zebranych do celów organizacji konkursu zostanie zniszczony niezwłocznie po jego rozstrzygnięciu. Regulamin konkursu jest dostępny w siedzibie CF CEFARM SA. 30 Wyrażam zgodę na jednorazowe przetworzenie moich danych osobowych przez CF CEFARM SA, ul. Jana Kazimierza 16, 01-248 Warszawa dla celów przesłania nagrody za rozwiązanie krzyżówki w magazynie „Strefa Zdrowia dla Każdego”. KOLEJNY NUMER JUŻ... Gdy Twoje stopy wymagają specjalnej pielęgnacji ZAUFAJ EKSPERTOWI Krem do stóp prodiab Testowany dermatologicznie, posiada właściwości hipoalergiczne potwierdzone badaniami KOMPLEKSOWE DZIAŁANIE: zmiękczenie i nawilżenie skóry, regeneracja, działanie przeciwbakteryjne (mocznik 10%) pobudzenie mikrokrążenia, przywrócenie naturalnej gładkości i sprężystości skóry, ochrona przeciwzapalna (ruszczyk) zapobieganie stanom zapalnym, silne właściwości bakteriobójcze, grzybobójcze i wirusobójcze (mikrosrebro) zapobieganie wysuszeniu skóry, stymulacja procesów tworzenia się nowej tkanki, polepszenie ukrwienia tkanki (witamina E) Laboratorium BIOTON. Kompleksowe podejście do pacjenta.
Podobne dokumenty
magazynu - Strefa Zdrowia dla Każdego
WYDAWCA: Centrala Farmaceutyczna CEFARM SA, ul. Jana Kazimierza 16, 01-248 Warszawa
Redaktor naczelna: Joanna Januszewska, Konsultacja programowa: Dział Marketingu CF CEFARM SA, tel. 22 634 01 61,
...
