Emigracje zarobkowe Polaków coraz bardziej bolesne dla

© European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions, 2008, Wyattvile Road,
Loughlinstown, Dublin 18, Ireland. Published in English At European Industrial Relations Observatory Online/European Working conditions Observatory.
Rafał Towalski
Emigracje zarobkowe Polaków coraz bardziej bolesne dla krajowego rynku
pracy
Wraz z wejściem Polski do Unii Europejskiej na polskim rynku pracy coraz bardziej
odczuwalne są skutki emigracji siły roboczej. Jak wynika badań "Migracje pracowników szanse czy zagroŜenia" opublikowanego w 2007 roku ponad połowa pracodawców twierdziła,
Ŝe w ostatnim czasie odeszli od nich pracownicy, którzy zamiast pracy w Polsce, wybrali
karierę za granicą łączącą się z lepszymi zarobkami. Najbardziej brakuje pracowników
produkcyjnych i kadry technicznej, posiadających konkretne kompetencje i uprawnienia.
Deficyt siły roboczej
Jednym z najwaŜniejszych skutków otwarcia granic stała się migracja siły roboczej. Szacunki
mówią nawet o dwóch milionach pracowników, którzy wyemigrowali z Polski w
poszukiwaniu pracy w innych krajach Unii Europejskiej. Wypada się jednak raczej zgodzić z
danymi zawartymi w raporcie Instytutu Spraw Publicznych na temat Analiza społeczno
demograficzna migracji zarobkowej Polaków do państw EOG po 1 maja 2004, gdzie skalę
migracji szacuje się na około od ośmiuset do dziewięciuset tysięcy osób rocznie. Tak czy
inaczej duŜe rozmiary zjawiska wywołały w niektórych branŜach efekt deficytu siły roboczej.
Problem ten doczekał się szeregu analiz. W 2007 roku ukazał się raport KPMG na temat
skutków migracji dla firm działających w Polsce. Badaniem objęto 104 przedsiębiorstwa,
zatrudniające powyŜej 250 pracowników. W ankiecie uczestniczyli dyrektorzy i kierownicy
działów zarządzania zasobami ludzkimi. Jednym z podstawowych pytań, na które autorzy
raportu poszukiwali odpowiedzi było: Na ile zjawisko migracji zarobkowej pracowników
dotknęło firmy i jaki jest jej rzeczywisty wpływ na rynek pracy oraz funkcjonowanie
przedsiębiorstw?
Jak wynika z raportu ponad połowa (52%) firm ma obecnie problemy z pozyskaniem siły
roboczej. Zjawisko to jest najbardziej odczuwalne wśród firm produkcyjnych. Jak podkreślają
autorzy raportu, obok braku pracowników gotowych do podjęcia pracy, na rynku polskim
pojawiło się zjawisko dobrowolnych odejść z firm spowodowanych wyjazdami za granicę.
Specjaliści poszukiwani
Pracownicy, głównie o kwalifikacjach specjalistycznych często decydują się na podjęcie
lepiej płatnej pracy, dającej moŜliwość rozwoju. Prawie 60% ankietowanych zetknęło się z
odejściami z pracy spowodowanymi wyjazdami za granicę. Firmy te na ogół mają trudności z
pozyskaniem nowych pracowników na wolne miejsca (72% przedsiębiorstw) Pracodawcom
najczęściej brakuje specjalistów, zarówno z wyŜszym wykształceniem (58% wskazań) jak i ze
średnim kierunkowym (połowa wskazań). Firmy nie odczuwają zaś braku pracowników
niewykwalifikowanych.
WaŜną grupą pracowników poszukiwanych przez pracodawców jest kadra techniczna.
Wymienione grupy pracowników mają obecnie relatywnie silną pozycję na rynku i dlatego
ich Ŝądania często przekraczają moŜliwości pracodawców. Co trzeci respondent (35%) tego
badania twierdził, Ŝe zdarzyła się u niego w organizacji przynajmniej raz sytuacja, kiedy to
rekrutowana osoba zrezygnowała z oferty decydując się na wyjazd do pracy za granicę.
Metody pozyskiwania pracowników
Badania pokazują, Ŝe polscy pracodawcy są zbyt słabi aby przekonać takiego pracownika.
Mniej niŜ połowa (42%) spośród pracodawców, których oferty okazały się niekonkurencyjne
w stosunku do pracy za granicą, podjęło próbę powtórnego przekonania kandydata do oferty
firmy. Wśród działań podjętych przez firmy, aby ograniczyć negatywne skutki odejść
pracowników oraz przyciągnąć nowe osoby znajdują się działania związane bezpośrednio z
podnoszeniem wynagrodzeń (60% przypadków) oraz rozszerzeniem pakietu świadczeń
socjalnych (54%). Bardzo wysoko zostały ocenione działania podejmowane na rzecz
kształcenia menadŜerów w zakresie motywowania pracowników, zmierzające do tworzenia
efektywnego środowiska pracy i wprowadzania większego zadowolenia pracowników z
wykonywanych zadań (np. większe uzaleŜnienie wynagrodzenia od indywidualnych osiągnięć
pracownika)
Migrant mile widziany
Badane firmy chętnie zatrudniłyby osoby, które mają za sobą doświadczenie w pracy za
granicą. Wśród zalet prezentowanych przez tych pracowników wymienia się ich gotowość do
zdobywania nowych doświadczeń (72% wskazań). Zdaniem respondentów osoby takie
szybciej się uczą i są w większym stopniu nastawione na klienta.
Komentarz
Prezentowane badanie odzwierciedla generalny proces przekształceń rynku pracy z „rynku
pracodawcy” na „rynek pracownika”. NaleŜy jednak pamiętać, Ŝe prezentowane wyniki
opisują pewną rzeczywistość z perspektywy firm. Pominięta została cala rzesza migrantów o
relatywnie krótkim staŜu pracy wykonujących prace wymagające niskich kwalifikacji. Jak
wynika z raportu ISP, taki jest typowy profil migranta zarobkowego. Niestety to właśnie tego
typu pracowników wykonujących „prace niskiej jakości” zaczyna w dotkliwy sposób
brakować. Specjaliści powoli wracają do kraju. Kuszą ich coraz lepsze wynagrodzenia i
stosunkowo dobry kurs polskiej waluty. Tak stało się w budownictwie i branŜy IT.