Z tradycji spółdzielczości bankowej w Pelplinie Podziękowanie

Z tradycji spó³dzielczoœci
bankowej w Pelplinie
Rok 2006 to rok jubileuszowy – 145 lat istnienia w Polsce
spó³dzielczoœci bankowej. Pionierska rolê w rozwoju spó³ek
kredytowych oraz póŸniejszych banków ludowych na Kociewiu
odegrali równie¿ mieszkañcy Pelplina i jego okolic.
Gdy w maju 1866 r. Walenty Stefañski, dzia³acz niepodleg³oœciowy, zainicjowa³ utworzenie Towarzystwa Rolniczego w Pelplinie, ju¿ jesieni¹ tego
roku powsta³a przy kó³ku – spó³ka po¿yczkowa. Jak donosi³ „Piast”, pismo
rolnicze wydawane w Che³mnie, „aby
cz³onkom swoim w potrzebach pieniê¿nych dopomóc, a tym, którzy maj¹ zapas gotówki takow¹ bezpiecznie i jak
najkorzystniej umieœciæ, postanowi³o
Towarzystwo Rolnicze Pelpliñskie na
swoim posiedzeniu z dnia 4 listopada
1866 r. za³o¿yæ Spó³kê Po¿yczkow¹ Pelpliñsk¹”. Do zarz¹du Spó³ki weszli:
administrator parafii pelpliñskiej ks.
Franciszek Block, jako nadskarpi ks.
Maks Gapiñski – pisarz, Walenty Stefañski – podskarbi. Naczelnikiem Rady
Nadzorczej by³ Jan Mazurowski z Pelplina. Po roku istnienia spó³ka liczy³a
51 cz³onków. Po zwyciêskiej wojnie
Prus z Francj¹ w 1871 r. nast¹pi³o zaostrzenie kontroli dzia³alnoœci towarzystw polskich przez prusk¹ policjê.
Spowodowa³o to os³abienie i kryzys
Podziêkowanie
„Nie tracimy nigdy tych, których kochamy,
bo mo¿emy kochaæ ich w Nim, którego nie mo¿na straciæ”.
Sk³adamy serdeczne podziêkowania
ksiêdzu pra³atowi Tadeuszowi Brzeziñskiemu,
ksiêdzu proboszczowi Stanis³awowi Borzyszkowskiemu
za sprawowanie Najœwiêtszej Ofiary,
ksiê¿om klerykom za asystê i wsparcie, rodzinie, przyjacio³om, znajomym,
s¹siadom, delegacjom za przekazane wyrazy wspó³czucia
i uczestnictwo w uroczystoœci pogrzebowej
Mê¿a, Ojca, Teœcia i Dziadka
œp. Andrzeja Liegmanowskiego
Serdeczne „Bóg zap³aæ”, sk³ada ¿ona z rodzin¹
14
INFORMATOR PELPLIÑSKI
tych organizacji, równie¿ Spó³ka Po¿yczkowa w Pelplinie jeszcze przed rokiem 1880 zupe³nie podupad³a.
Ruch spó³dzielczy o¿y³ na Pomorzu
Gdañskim w latach dziewiêædziesi¹tych
XIX stulecia. Ekspansja spó³dzielczoœci
polskiej na Kaszuby i Kociewie rozpoczê³a siê od reaktywowania w 1895 r.
banku w Pelplinie.
21 listopada 1895 r. odby³o siê zebranie za³o¿ycielskie Banku Ludowego
w Pelplinie. Przewodniczy³ Franciszek
Hillary, w³aœciciel ziemski z Rajków.
Protoko³owa³ Teofil Sikorski, kupiec z
Pelplina. Osoby te by³y za³o¿ycielami
banku. W Walnym Zebraniu uczestniczy³ patron Zwi¹zku Spó³ek Zarobkowych i Gospodarczych ks. Piotr Wawrzyniak ze Œremu.
W sk³ad pierwszego zarz¹du Banku
weszli: F. Hillary jako dyrektor, T. Sikorski – kasjer, Leon Sielski mistrz rzeŸnicki jako kontroler. Natomiast Radê
Nadzorcz¹ tworzyli: administrator dóbr
z Pelplina Rudolf B¹czkowski – prezes,
Franciszek Scho³³a z Rajków – wiceprezes. Cz³onkami Rady byli m.in. Izydor
Kalisz, Juliusz Mass, Jan Krzy¿anowski.
Cz³onkami pelpliñskiego Banku byli
rolnicy, rzemieœlnicy, kupcy, drobni
przemys³owcy. Bank obs³ugiwa³ teren
doœæ obszerny, gdy¿ siêga³ Torunia,
Œwiecia, Gdañska, Kwidzyna, Koœcierzyny. Czêœciowo obejmowa³ powiat
tczewski i starogardzki.
W dniach od 20 do 22 sierpnia 1906
r. odby³ siê w Pelplinie Sejmik Spó³ek Zarobkowych. Na Kociewiu dzia³a³y wówczas polskie banki ludowe tak¿e w Skórczu (1907), Starogardzie (1897), Osiecznej (1895), Osieku (1904), Lubichowie
(1905), Zblewie (1905), Tczewie (1906),
Gniewie (1907), Skarszewach (1907).
Dyrektorem Banku Ludowego w Pelplinie by³ w latach 1906-1911 ks. Antoni Wolszlegier, proboszcz z Pieni¹¿kowa. By³ on wówczas znanym dzia³aczem
broni¹cym praw narodowych Polaków.
W latach 1895-1919 dzia³aczami
pelpliñskiego Banku byli m.in. Stefan
Lewicki – malarz artysta, ks. Teofil
B¹czkowski – emerytowany proboszcz,
Józef Masse – w³aœciciel ziemski z Nowej Cerkwi, Marceli Zieliñski, dr Izydor
Brejski, Bronis³aw Mania, Boles³aw
Szandrach.
I wojna œwiatowa nie przerwa³a pracy Banku Ludowego w Pelplinie. Szersza i bardziej o¿ywiona dzia³alnoœæ
Banku nast¹pi³a jednak pod koniec
1918 r. a rozwinê³a siê z chwil¹ przejêcia Pomorza przez pañstwo polskie w
styczniu i lutym 1920 r.
W latach 1911-1933 obowi¹zki dyrektora Banku pe³ni³ Teofil Sikorski,
dzia³acz narodowy, w³aœciciel hotelu i
restauracji.