^ "-a

"-a
FATIMSKA MATKA BOŻA
ować
enC.
,ścici}
lach
rolo;anie
)staci
,awie
ący
ladarj
cdzy
ttum
łdo
po-
No-
wem
1 niż
oraZ
,cZaS
lośCi
xnej
:anle
rvio-
tłf.
F.H.
nenl
ninu
twa-
.mic
i
est
llcm
eko-
lcgo
Vo]u
osobistych doświadczeń prowadzącvch do przekonania o
znikomym wpływie iednostki na bieg wypadków w życiu
(własnym i otoczenia), mała odporność psych. na ,+ fru-
będzic ona pierwszą osobą. ktć)Ia wejdzie do raju w czasic
a rzeczywistymi możliwościami ich zrea]izowania. PÓstawy
fatalisty'czne'tworzą się najczęścicjw sytuacjach frustracyjnych i stresogennych (+ defetyzrn), przybierając prze-
siedzącą na tronie. z mieczcm i diademeń lub w raju z koIoną na głowic (symbol Mahometa), z kolczvkami W uszach
strację, zbyt wielka dysproporcja między poziomcm aspiracji
Spengler) oraz niektóre prądy filoz. (-> egzystencjalizm,
+ nihilizm).
Fate Jron DetnocrittL.l to ,rąint Th.)mOs,4r7rriłtas. NY
H. Ringgren. F. in ]'crsidn Epk:s. \Jp 19_§2; C.B. Pisiorio. Faro
e diy,initi nel łtontlo.qrer:o. Palermo 1954: A. l)orncr i in._ ETIE \' 771_796;
\', Cioftirri. Fłłrtune and
1935. l9,192:
H, Rin.egren. Studies in Arąbiąn F.. Up i955; G, Hriuptner. Verlńngnis untl Ge
scłlcłlc. Meisenhęim l956; U. Rieclinger. Die Heilige Scllrift in KampJ tler
gricchischen Kirclr gegetl die Astrologie. Von ()rigcnes bis Joltunncs t,on
Dannskos, In 1956; K.R. Popper. 77k] I'oveft\,of Hisroricisnt. Lo l95?. 196]]:
t'. Heiler. ErscheintngsJórmen untl|I'escn der Rcligion. st l9ól: S,G,F. Blandon.
Mąn uttl His Destil| in tlt (jreąt Religiotts. Mch l962; R. Tavlor, lżrtrtllsłl.
PhRś\7 l ( l()h2) _5o-oó. A.J, Alęr. ?}e Concept of u Person ancl o|her Essays.|ś\
Iqol. Iq-.łj. 2.1§_-hN \|lIhIlt|iIlil!i.,ll ouiir{L.rI\ 'łq( lq(il), /. rpr,rii,lrlr: lłtłllrll,
R,,lt<,ls tn Reltci,,n. Ł,,lAl,,rr. lttJ l itłrllttrł. Paltr: RraLl ot tltt .\.t-tn]lostum on
F,ttuitln,, Beli, 1-, }leld u Ąho utt the 7ll1,glh of Septełń?r /9ól. sto-1gÓ7: L. GaI
det. Dleł tt lu dc.stinćc de l'llołnne. P 1967,. M. A. Krąpiec. (złov,iek wclbec wybolu. BCz ll 141-111 Tvpc,s of Retlenlptiotl. Lci l970; J. Ruhnau. HWP lI 913-9l5l
P. Weinqartner. Religióser F'. und tlus I'roblen des llbels. w,. Der Modernisnus,
Beitriigc zu seitler Et!órschung. Gr l973. 369,'109; S. l{aack. Oł u -I'ltecllogical
Argument for i]. PhO 21(t971) 1_56-159; P. llclm. ć)łr T'heological F. again.I'hQ
21(1971) 36(]_.362: S. Haack. ()n ,,On Theologic,al F. tlguin" agairr. PhQ 25(l975)
l59 161; P, Hclm. F. once More. PhO 25(197_5) 355356: J,B, Rotter. _§oź,ć
Problcłts attd Mist:onceptions Reląted to tlrc Construtl oJ'lnternal versus Lxterilal
(|ontrol of ReinJżlrcement, JCCP .13(1975) _56-67: I K. \ł'atson. ll-.)rł Kąrma kl
Mołrłł, Jourlral of Dharma l(.1977) 7-2I: M.M. Bravmann. Some Motifs antl
Teilns in Arubiun i. N,tuseon 92(1.17q) l71 1q5: L Scbrsrocrlttlr. L'ber Vłrrsehun,q
tnd Sthicksal. Meisenheinr L979: W. Meibaum. Anol Jdti, Kr 19lt]; T, NlgeI.
Der Korun uls Zeugnis L:inel Zcitcnwcąde. ZNIR 67(l9lJ3)
a.rrr-}r)|,r.r,
'.
lieknów
)Wą,
;tr()-
ran-
:Zny
esy1ła;
(io
Pi"-
,ll.
]Zna
ma-
Lsz);
)enotl1,
lick
:ych
VW-
Zm,
tclść
łia-
,ądź
iko-
śle-
:Zy.-.
pcll
ego
},ny
tlką
ic]a
68
ptlstrć
mcchanizmórł obronnl ch (typu racjonalizacji), przejawiających się zwł. w próbach uwolnienia się
od ciążącego poczucia -- winy czy cldpowicdzialności za
własne czyny; niekiedy daje opanowanie, spokój psych..
refleksyjność;postawie tej sprzyjają również neg. przeżycia
podczas wojen i kataklizmów, terror w państwach totalitarnych. rozczarowania wobec wartości kultury eur. (O.
rł ażnie
,r,r,r
FATIHA (arab. kornora. która się otwiera), początkowa
Sura otwierająca
Koran, zarvicrająca 7 wersów, zw. także
SuIą uWielbienia. diitowana na koniec I okresu mekkańskiego;
-
najważnicjsza modlitwa Koranu, została w,łączona do modlitw codziennvch i jest recytowana jako prośba o zcllowie,
pomoc, takżc w trakcic składania przysięgi. zawierania małżeństwa stanowi też modlitwę wstawienniczą za dusze zmarłych.
H.A.R, Gibb. Mohąnłnerlunism. An l!istoricąl Słrrcl. Lo l9_5(). l96.1' (M.lhomctąnizm. Prze glątl hismryczt,y. Wu l lcb5. _] l ): H, Coirse hrlk . V'e ltl>ewłgendc
tnącltt- lsltlm. \\'cilhcim 1962. 5_5-5i]; S.D, (ioitcin. I'ruy,er it Islum. Stu(]ies in
Islam.ic Hi,stor1, ąnd lfislilLltions. Lęi lqń. 7],89; R. PJrćt. L)ęl l\oran. st 1971,
1977--
II-12.
FATIMA, ur. ok.
Zbigniew Sobt.zak
6()6
w Mekcc, zm. 632 w Medynie,
córka Mahometa. uznana przez nicgo za jedną z 4 doskonałych kobiet islamu (obok Azji - żonv faraona, która wl,chowała Mojżesza, Marii - wg Koranu córki Imrarra, oraz
obok Chadidży - żony Mahometa, matki F.); wraz z oicem
uszla 62ż do Medyny. gdzie 6ż3 poślubiłaswego kuzvna
Alego; jej synowie (al-Hasan i al-Husajn) byli pierwszi,mi
-+ imarnami; od imienia F. wzięla nazwę szyicka dynastia
Fatymidów w Egipcie.
Muzułmanie określają ją jako: ,.Jasno kwitnąca", ,,Dziewica", ,,Piękna F.", .,Matka swojego ojca"; urodziła się, w
ich przekonaniu. wolna od wszelkiego zla; pruez aniołów
otrzymała Boże objawienie, iż jest wvblaną przez Boga
miała ,,boską siłę" czy też ,,częśćbóstwa", a nawet .,ducha
bożego", którv wyszedłszy od Adama poprzez Mahometa
miał być plzekazany jej potomstwu, by przy końcu świata
objawić się w osobie ,.ukrytego imama"; bvła uobecnierriem
wszystkiego co boskie W naturze kobiecej.
Szczególną czcią otaczana jest wśród -+ szyitów. którzy
uważają, że Bóg stworzył ją ze światłaswojej wielkości i że
69
powszechnego zmartwychwstania; poświęcono je.j kilkanaście
uroczystoŚci;.Zanosi się do niej modlitwyl Za jej przyczyną
miało być wiele cudów. W ikonografii'przeditiwia'się'F.
(symbol jej synów) i micczem (symbol Alęo;. Amulet w
postaci pięci.u palc<iw zw. prz.z chfześcijan ńe wsch. części
hasenu M. Sródziemnego ,,ręką Marvi" jest nazwany przcz
muzułman(lw ..ręką F. "]
N, Sóderblom. ERE VII Ilt3 tE.l: D.S, Nlarcoliouth. ERE VIII 871_8lJ0;
G. Jobę§. Dictionary oJ Mtthobgl. Folklore utlŻl §rmóols. NY 1962. 1_552;
E.ncycklpcdia Ittlęłtutiotlcll. NY 1qh_]. Vll n_]: L, \ ceetr V.lclieri. 'fhe [,|ncyy',rf\rtllr,r
,|,,1,,rdio,,t 1,1,tln. | ęi Iq,,\ || \fl
Flrctcł,rł,i/iil.
lr, Illn-.
^:(l:
V 231:.T, Robson. '.1 Di?tioĄąr\, ,,1 C,utl,aratirc
R,,il.{i,ł. L,; l971. 282: T.P,
Hu_qhes. l)i(Ylonal,y oJ
lslałn,N'Ó ]978.
l]Ś.
Etłgettitt,s: Sąkovyic,z
miejscorvość w środk.Portugalii (okręg
^ FATIMA,
Santarćm),
od 1-568 parafiJ należąca do patrilrĆhatu Lizbo-od 19-18 do _diec._ l ciriu, ]500 mieŚzkańcrirł, na pclcz.
!1)_,_
XX
w.. w 1980 ok. 6000; tlrl 19l7 ośrodekpątniczy
ze świat.
'nur.
centrum kultu --+ Fatimskiej Nlltki BrlżeI i
sanktuarium
Portugalii.
Nazwa miejscowości pochodzi prawdopodobnie z okresu
arab. podbojów Płw. Iberyjskiegtl (VIII--]X w.) od imicnia
córki Mahclmetą (_> Fatima) czĆzonej przez -) szvitć)w; w
p.obliż^u F.. król
.Jan l za zwvcięstwo 138_5 nat] armią'kastylijską ufundował kościćlłS. Maria cla Vitoria i klasztor clońiń.
Batalha - średniow. ośroclck kultu MB Różańcowej.
V. De Vilde. D}lGE Vl l3l1)-l31l: C, Domingus. F. llibeiro. Łłclr.1o-
pćtliu Ltt,so-Rrasilt,iro de Culturu_
Li
I977. \'I1I
,131,133,
Kr]-,ttl,ntt
Kuźmak
FATI}\ISKA MATKA BOż^, tvtul kult\czn1 -> Matki
Brlżej *r*od.ącv siq z ohjarłień l0l7 rł ....-"Fatimie, rł na-
jej kultu
inar. sanktuarium Portugllii: pod patr,lnatcm M.[].F. r()z-
stępstWie _którvch powstało tam Świat. centrum
winęłi,. się stowarzyszenia
ne i zak. zgromadzenia.
i ruchv rel. oraz dzieła charytatyw-
I. OeJarvtpNlł - trwającc od 13 V do 13 X w l3 drriu każdego micsiąca (w sierpniu 19) poprzedzone zostałv 1915-16
trzykrdnynr ukazaniem się anioła trojgu dzicciom - rodzeństwu Malto (7-letnia Hiacvnta, zrn. 1920 i 9-1etni Franciszek,
znl. 1919) oraz Łucji dos Santos (karmelitanka lv Coimbrze);
MB polecila im modlitwq i pokutę zJ grzeszników, a dla
uplosz_enia
p*oju
w świecic nabtlżcństrłti do Nie pokalanego
Scrca Maryi. któremu papież powinien poświęcic cały świit,
a z$,1, wskazane plzez nią nartldr, 1orędziĆ fatimskic): w czasic
ostatniego objawienia (którtmu to\Ą,arz}szvI}, niezwykłe
zjawiska atmosfeIyczne widzianc przez ok.'70 ()()0 osoh)-MB
oświadczvła.żc jest Królową RóŻańca przybywającą n;kłonić ludzkośćdo narvrócenia, gdyż od-eiśĆie' od Chr]-stusa
:lljc się przvczvną nieszczqśc i ntlulch wojcn: spisnnv-przez
Iucję na.polccenie władz krlśc.5.kr.' fetiinski Ó przysŻłych
losach ludzkościprzechclwujc Kongr. Doktrt,ny Wiirv.
Na prltlstarłic orzeczcniil hpu JÓsć Alves ('orreia'da Silva
o wiar},godności objawień Stolica Apost. 1930 zezwoliła
na kult, udziclając odpustów nawiedzającym Fatimę, a episkopat portug. poświęciłl9_11 naród Niepokalunemu Sercu
Maryi; pap. Pius XII poslt,ięcil l942 światNiepokalanemu
Serc^u Mary,i
(AAS
34(1912.) _]13-_]lq). a 1952 w dniu świętych
_1,C,yr_yla_i Metodego
lv
* nalody wsch.słow. (AAS
l). Pap. Paweł VI potwicrdził
41(19_52)
wiarygodność objawień
adhortacji Signtłm mlgłlum (z i3 V 1967) i udał'się do
505-51
z pielgrzymką dla uproszenia pokoju w Kościele
i świecie; na zakończenie Sobóru Wat. IL(2] XI 196Z) odnowił akt poświęcenia śrviata Niepokalanemu Sercu Maryl. Akt
ten ponowił pap. Jan Parł,eł II w Fatimie 13 V i982 (AAS
71(1982) 900-913) z okazji piclgrzymki dziękczynnej (za
Fatimy
uratowanie życia w zamachu 13 V l9t{1), a nast. 2_5']II 1984 z
okazji jubileuszo\\,ego Roku Odkupienia na Placu św.Piotra
w obecności figury MB z Fatim1,,.
[,, da Fonseca. Le łtt,raviglie cli Fatincl.
CV l9_]l.
197.1::
tenże.
Il
nessaggicl
70
FATIMSKA MATKA BOŻA
di sua sąntitd Pio XII nel giubileo di Nostra Signora di Fatima e lą consocruzione
del mondo ąll'Immącoląul Cuore di Mąrią, Civcat 93(t943) l37-14()l H, Jongen.
Tajemnica Fatimy-. Jaslo 1946; K. Wilczyński. Zngk na niebię, Kr 1946, 1947',
R, Kostecki, Znaczenie objawień w Fatimo. Kr 1947; B. Brenninkme,ver, Zu den
Erscheirun?en und der Botschąfl von Fątima. GuL 2l(1948) 214,220; C. Barthas. Le missage de Futima et la pąix enlre les nations.'|S 195|i tęnżę, Futima,
merveille tlu XX siżcle. Ts 1952: E, Dhanis, ,4 propos de ,Fątimą et lą critique" ,
NRTh 74(1952) 580-606: W.T. Walsh. Ołr l.ady of Fatima. Lo 1956; J.M.
Hócht. Fatima und Pius XII. Maria Schiitzerrin des Abendlandes, Wie 1959; J.
dc Marchi, Ę. Simonin. Tćmoiqnuges sur les upparitions de Futimą^ Polto l959.
Fatima l97J:'l D, Paehecrl dc Amorin. O fenómcno yiar dc l 3 de ąłubro de l9l7.
I,tarEc XII lli9-232: J.M. Alonso. Hi§folid dd lilerah0a sóbra Fątima. Fatima
1967: Paulo Vl pallegrino a Fatimą. CV l9ó7; S,M. dos Ręis. Siżlese crilica de
Fatinta. Incidćncias e repefcussóes. Li 196l] (hibliogr,); I. Felici. Fatima, Catalia
1970: A.M. Martins. O rcgrćdo dc Fątima e o futuro tlo Portugal os escritos dą
ilmd l.ńcia. Porto 197.1; V, Berbcl. Los sacretos de Fątima y su reperLltsión en
el mundo de hoy. Sarag<>ssa l975; C,j, Nesmy. Łłcie raconte Futima, P 1975; J.A.
Pelletier. Exciilng Fąlima News. Rccently' Retealad in Sister Lucy's Letters,
§'orcester 1975: J.M. Al<>nso. Fatima, Espańą, Rusit, Ma 1976; tenżc, Laverdad
sobra el secrclo dc Fótinn. Fatima sin mitos. Ma 1976: L. Kondor. Memórias da
irnn Licią. Fótima l97ó; A.M, Martins, Documentos de Fótima. Seria adver,
tćncia ąl nlundo de hoy, Porto 1976; tenże. El futuro de Espąńą en los docum(ntos
de Futimu. Ma 1977; J,M. Alonso. De nuevo el secreto de lłótima. EphMar
3]( l9li]) 8l-q.l: Joseph de Saint Maric. Rćflexions sur un ącte de consćcralion. Fu,
tina l3 mai 1982-Mar 41(198ż) 8tt-l42l A. Boniecki, M.B.F. w Rzl"mie. Tygodnik
Powszechnv _18(198.ł) nr 15; Jan Pawet lL Akt oddanią Matce Nojświętszei,
Tlgodnik Powszechny 3lJ( l9lJ1) nr 13; L'Osservatore Romano _5(1984) nr 1-2,
II. Kur-r - przy kaplicy objawień wzniesionej 1918-ż2
zbudowano 1928-53 okazalą świątynię(od 1954 bazylika)
MB Różańcowej wg projektu Gerarda van Kriechena i Antonio Lino (kolumnada) na p|anie lac. krzyża z 14 kaplicami,
które wraz z prezbiterium mają symbolizować l5 tajemnic
różańca; sanktuarium należy do najliczniej odwiedzanych
w świecie, a o jego działa|nościi związanych z nim instytucjach informuje mies. ,,Voz de Fńtima" wydawany w 4
językach (portug., hiszp., franc., ang.) w nakładzie 300 000
eązemp|arzy.
Do podstawowych folm ku|tu M.B.F. należą nabożeństwa
pielwsze soboty miesiąca z komunią wynagradzającą
Niepokalanemu Sercu Maryi (+ Serce Maryi). pokutny
w
różŹniec fatimski (często odmawiany z rozwartymi lub wznie-
sionymi ramionami) z wezwaniem po każdej dziesiątce ..Jezu przebacz nam nasze winy, zachowaj od piekielnego
ognia i wprowadź do nieba wszystkie dusze, a szczegó|nie
te. które naibardziej potrzebują twojego milosierdzia";
wspomnienie objawień w l3 dniu każdego miesiąca rozpoczy,
na się wigilijnym czuwaniem i procesją różańcową; w niem.
sanktuariach (Altótting, Elmstein, Kassel, Bernbach,
Geismar, Kerzell, Alzen) urządza się tzw. dni fatimskie.
Poświęcone 1947 w Fatimie figury Madonny Pątniczki piel-
grzymowaly poprzez Europę do Afryki, Azji, oceanii
i obu Ameryk, rozpowszechniając kult M.B.F. w świecie;
w niektórych krajach wznowiono pielgrzymowanie z okazji
Roku Swiętego 1950 i w roku maryjnym 1954, a we Włoszech
ponownie 1958-59 podczas plzygotowań do poświęcenia
kraju Niepokalanemu Sercu Maryi oraz w 1979-80 z inicjaty-
wy ruchu czcicieli M.B.F.
i
obrazy M.B.F. są przeważnie replikami rzeźby
Josć Ferreira Ter]lima wykonanej 1920 dla kaplicy objawień
w Fatimie; zgodnie z opisem podanym przez Łucję, postać
Figury
MB ma smukłą sylwetkę młodej kobiety o pięknej, ale smutnej twarzy, ubrana w białą suknię, długi, biały plaszcz
(kroju peleryny) wykończony zlotym ornamentem; p|aszcz
stanówi zarazem welon; na zlożonych do modlitwy dloniach
zawieszony jest perłowy różaniec z dużym krucyfiksem; w
przedstawieniach, zwł. malalskich, przed MB klęczą Łucja,
Hiacynta i Franciszek; M.B.F. przedstawia się też z rozłożonymi. opuszczonymi rękoma i z widocznym na sukni sercem
okoionym-ciernioŃą koroną (wg treści objawień z 13 Vl).
Statuę w Fatimie ukoronował 13 V 1946 pap. legat kard.
A. MaselIa, a pap. Pius XII wyglosil wówczas z Watykanu
orędzie radiowe (AAS 38(1946) 264-267). Swięto M,B.F.
13 V ustanowił 1963 pap. Paweł VI.
W Polsce kult M.B.F., kształtujący się w latach międzvwojennvch. rozwijano po II wojnie świat., począwszy
od aktu poświęcenia narodu Niepokalanemu Sercu Maryi
7l
przez episkopat pol, na Jasnej Górze (8 IX 1946); 1949 w
diec. katowickiej zainicjowano peregIynację statuy M.B.F.
i pod jej wezw. wzniesiono kościoływ Wesołej k. Mysłowic,
w Rybnej-Stlzebnicy k, Tarnowskich Gór, Chorzowie,
Grudzicach k. Opola i Ko.|onii Łomnickiej k, Olesna oraz
w Turzy k. Wodzislawia Sląskiego, gdzie od 1950 istnieje
najpopu|arniejsze w Polsce sanktuarium M.B,F.; salwatoIianie w Trzebini stworzyli ośrodek jej kultu, dla którego
1969 otrzymali z Fatimy figurę rzeźbioną w cedrowym drewnie; §alwatorianie w Gary w stanie Indiana urządzają dla
Polonii w Stanach Zjedn. nabożeństwa fatimskie w języku
pol. oraz propagują kult M,B.F. przez radio i ,,Kalendarz
Salwatora"; dominikanie l3 każdego miesiąca odprawiają
w swych kościołachpokutny różaniec fatimski, a 1957 ufundowali w krużgankach swego kościoław Poznaniu kaplicę
M.B.F. z pamiątkowymi tablicami; do kap|icy Fatimskiej w
domin. kościele św.Jacka w Warszawie w miejsce pielwotnej kopii fatimskiej nową rzeźbę wykonala Zofia Trzcińska-Kamińska (dziewczęca postać M.B.F. usytuo\i/ana na tle rozłożystego dębu); ośrodkamikultu M.B.F. są też kościoły
pallotynów w Warszawie, Szczecinie, Zakopanem i Wadowicach, kościółfarny w Poznaniu, Królowej Pokoju w Nowej
Hucie-Bieńczycach, św.Brygidy w Gdańsku, oblatów Maryi
Niepokalanej w lławie (od 198a), M.B.F, w Lublinie oraz w
Ursusie; w tarnowskim sanktuarium św.Józefa i M.B.F. (z
polichromowaną rzeźbą Bogdany i Anatola Drwalów wykonaną 1967) od 1953 vrządza się niedziele fatirnskie, a od 1970
tzw, noc pokuty w wigilię odpustu październikowego; w Borkach k. Szczucina bp J. Ablewicz dokonał 1983 intronizacji
figury M.B.F. (poświęconej 13 V 1982 w Fatimie przez Jana
Pawła II) dla kościołapod wezw, Różańcowej M.B.F., wznoszonego tam jako pomnik-wotum za ocalenie życiapapieża.
A,P, Fernandes. Fótima, santuario mundial, Recile 1944; E. Dąbrowski,
Porrugalskie Lourlles. Mądonną di Fatima, J'akty i interpretacje, Potulicc 1946;
P. Dćmontięz. M.T. Pcrcira da Cunha. Nossa Senhora de Fótima Peregrina do
mundo 1-1II. Li 19.19-52: E, da Si|va Bello. l20 dias con Nossą Senhora da Fótinu, ną peregrinąęao pelo Brasil. Rio de Janeiro 1954i E, Zęitlcr. Die Herz-Mariij,
-Weltweihe. Do?matisch-zeilłeschichtliche §cłcu, Steyl 1954: C. Cadel, Un petit
Falima normoild. Le Lulte de Notre-Dame de Fątima d VirąndeviLle. Coutances
1955: V, Marion. Eine Theologie ńber Fatima, In 19ó0; C. Wolkowińska, .4pe1
Falimski. Lo 1965; A. Garcia. Bodąs de ouro de Fótima (1917-19ó7), Li 1967;
H. Nctter, 50 Jąhre Fątimą, Rb 1967l P. Pavlicęk, Futimą-Rosenkrąnz-Sindeandąchten. W 1973: J. Wegener. J. Lichy, Fatimą. Geheimnisse-Wunder-Gnaden,
Steyl 1973; J. Drozd. orędzie Niepokalanel. R 1975; E. wanat. sanktuarią
salwąlorianów^ w,. Salwąlorianie w Polsce 1900-1975, R 1975,323-330; J,M,
Alonso. A mensągem de Fótima e os cincrl primeiros sóbądos,Fittma |976 S.
Rossi, A, de Oliveira, Fótimą. F^tima 1978: H, Herbertz, Falima. Dąs Buch fir
Pilger, Steyl 1979; J. Marszalek. Tąrnów - Matka Boża Fatimska, w,. Sanktuarią
diecezji tarnowskiej. Tw 1983, ż89-291,, I. Skąpski. Z Fatimy nad Wolę. Tygodnik
Powszechny 27(l9ti3) z, 22.
III. INsrvrucle - Do obsługi chorych pielgrzymów przy
sanktuarium w Fatimię powstało 1924 stow. Pia Unińo dos
Servidas de Nossa Senhora de Fńtima (eryg. 1926, I93I
otfzymało przywileje p?p.); sktada się z 4 sekcji - kaplanów.
lekirzy, óbsiugujicych transport chorych, pielĘgniarzy
pielęsniarekl cżłoilkowie
pfacuia w zał.
pielĘgniarek;
członkowie pr'acują
źal. 1929
1c)29 sźpitalir
szpitalu
i domu rekolekcyjnym oraz w otwartym 1926 Biurze Weryfikacji Uzdrowień. Patronat M.B.F. i Chrystusa Króla
i
---> Akcja Katolicka, z której wyloniła
się eryg. 1934 Pia Unińo dos Cruzados de Fźtima (1938
liczyla 500 000 członków). W Kanadzie powstała 1936 Kru-
przyjęła 1933 portug.
cjata Różańcowa M.B.F, dla realizacji orędzia fatimskiego
upowszechniona przez Raphaela Dignana, bpa z North Bay;
krucjatę
różańcową, z centrum od 1939 w Fatimie, a od 1957 w Rzymie, Franciszkanie z Wiednia od 1947 kierują Różańcową
Krucjatą Wynagradzającą w Austrii. W Niemczech Joseph
Enthofer pod patronatem M.B,F. założyl 1944 w Nesselbach
(Wirtembergia) Eucharistisch-Marianische Opfergemeinschaft z centralą w Altótting. Swiatowa Liga Zadośćuczynienia Niepokalanemu Sercu Maryi, zał, 1946 w Baltimore plzez
P. Ryana SJ, z 5-Ietnimi programami modlitw i pokuty liczy
objęla również Anglię. Dominikanie prowadzą
26 000 członków z 44 narodowości; ekspiacyjny ruch mężczyzn, zainlcjowany 1965 przez amer. żołnierzy, ma ponad
72
FATUM
F.
ic,
le,
az
)je
,o-
lla
ku
rz
Lją
,n-
cę
)t_
,a_
,z,l.y
Vl,ej
:yl
(z
la7o
)r-
cji
na
oki,
46;
do
źti,id-
elil
;ęs
pel
57,,
zn?n,
rią
M.
S.
fir
ria
rik
zy
os
]l
ł,
zy
lu
y-
la
la
}8
u!o
y;
tę
y-
,ą
lh
2 mln członków.
Stowarzyszenie Milczących Uczestników
Krzyża (Silenziosi Operai della Croce), które zawiązało się
1947 w Fatimie, jest od 1964 pod opieką Stolicy Apost.;
rozwi|a dzialalnośćw 3 sekcjach - chorych zw. ochotnikami
cierpienia (volontari della sofferenza), zdrowych zw. braćmi
ludŻi chorych (fratelli degli ammalati) oraz kapłanów stowarzyszonych w Maryjną Ligę Kapl. (Lega Sacerdotale Mariana): czlonkowie realizują orędzie fatimskie przez prywatny
ślubosobistej konsekracji i apostolatu, a takżę przez akceptację cierpienia jako aktu ekspiacji oraz przez pracę wśród
chórych; Śtowarzyszenie liczy 60 000 członków pracujących
w szpitalach, sanatoriach i leprozoriach. Kultowe slowarzyszeni-e Guarda de honra do CoraEńo de Maria, eryg. 1965 w
Fatimie posiada ok. 13 000 członków; celenr_ jest modlitwa
i apostollt na rzecz powsz. królowania Niepokalanego Serca
Maryi oraz ekspiacja przez oddanie się w niewolę Niepokalanemu Sercu Maryi. Orędzie fatimskie realizuje Kapłański
Ruch Maryjny (MÓvimento Sacerdotale Mariano) z centralą
w Mediolanie zainicjowany 1972przez Stefano Gobbi; współpracownikami ruchu mogą być zakonnice i świeccy gotowi
poświęcićsię Niepokalanemu Sercu Maryi i poprzez modlitwę
Óraz pokutę wspierać kapłanów w placy nad odrodzeniem
Kościóła;ruch fen znany jest i w Polsce. a zalożyciel przewodniczyl l978 spotkaniom modlitewnym (tzw. wieczernik)
w Częstochowie.-Niepokalanowie i Gostyniu. Z orędziem
M.B.F. jest związana + Błękitna Armia Maryi. Po|scy
marianie prowadzą w Fatimie Dom Pokojg glwąrty dla pielgrzymówipap. Jan Paweł II dokonal tu 12 V 1982 otwarcia
duszpast. ośrodka im. Pawła VI.
C. Balić, EMar ż50-254: J. de oliveira Dias, No//€ Dąme dąns lą pićtć po,
puluire portugaise, MarMan IV ó31-642 (bibliogr,); G,M. Roschini, Dizionario di
'mdriologid,
R l9ól, 16ó-167l J, de Marchi, The Crusąde of Fatima^ Fźłtimal9ó4:
A.
Magli. Problemi psicologici dell'apostolato in rapporlo ulle apparizioni di
Lourdeśe Fatima-MatEc XII 337--]6l: J. Schreiner. Murianisches ]ahrbuch II.
lJnsere Maricnsnudenstótten in deutschen Landen. Lęalesdoń am Rhein l9ó7:
J. Cunha, CuŹrda de honru do Coragóo de Mąria, w| De primordiis cultus
mdriani. Actu Congrcssus Inkfnationąlis Mariologici,Mariani in Lusitąnią
(Lisbonu-Fatimu) anno I967 celehrati, R 1970. VI 339-346; L. Novarese. Come
viene realizzątą la richiesta di penitenza dellą Madonna nellą luce del Concilio e
dell' in\egnamento dei papi. w: De primordiis cultrc mariąni. Acta Congressus
Internationalis Mariologici-Mariani in Lusitania (Lisbona-Fatima) unno l9ó7
celebrąti^ R 1970. VI 107-12i; R. dcl Fante. La Madonną ai suoi sącerdoti
prcdileń. Movimenro Sucertlotąle Mariano, Mi l973, l9ł]0l | (Kapłański Ruch
,9laryjny. Matka Boża do kaplanów swoich najmilszych synów, Mi 1980); J, Haffęrl, Fdlimo dJ,Orolol mondial, P 1984.
IV. ZcnolłłDzENlA
ZłxoNNn - pod wezw. M.B.F.
powstało kilka zgromadzeń zak.:
1" wynagrodzicielki MB Bolesnej z Fatimy, Irmas reparadoras de Nossa Senhora das Dores de Fótima, zal. 1926 w
Lizbonie przez ks. Manuela Nunes Formigóo i Cecylię Santos, a zatwierdzone 1949 przezbpa Leirii (od 1934 dom macierzysty w Fatimie); pełnią wieczystą adorację Najśw.
SakramĆntu w sanktuarium fatimskim, a czynnie apostołują
przez szkolnictwo oraz prasę kat. (wydają mies. ,,Stella"
i ,,Almanaque
de Nossa Senhora de Fdtima"); 1982 było 108
plofesek i 1-0 domów zak. (w tym 2 w RFN);
2" służebnice M.B.F., Servas de Nossa Senhora de Fótima, bezhabitowe. zał. 1,923 w Santarćm (Portugalia) przez
Luizę Marię Langstroth Figueira de Sousa celem wspomagania duszpastersfwa diec.; eryg. 1939 przez patriarchę Liz6ony kard. Manuela Gonęa|ves Cerejeira, który przyjmując
prot'ektorat nad zgrom. plzeniósł jego siedzibę gen. do Lizbony; 1983 było 268 profesek i 34 domy zak.; pracują zwl.
z młodzieżą i w seminariach duch. ;
3" dominikanki M,B.F. Różańcowej z Yauco
(Puerto
Rico), Dominicanas de Nuestra Seńora del Rosario de Fa-
d
tima, na prawie diec., eryg. 1965 z unii pobożnej (zal. 1949
w Yauco przez Domingę Guzman, 7953 zatwierdzonej przez
bpa San Juan de Puerto Rico i 1954 afiliowanej do zak. dońinikanów); prowadzą ambulatoria, katechizację i opiekę
nad rodzinami;1971 było 75 czlonkiń i 11 placówek;
4" córki M.B.F., Figlie di Nostra Signora di Fatima, zał.
1942 w Decorata k. Benewentu przez prob. Pellegrina Iasiello
ż
73
:h
naz
.!
z-
(1909-36) w odpowiedzi na apel F. Forgione OFMCap (ojciec
Pio) o poparcie kapłanów w ich działalnościna rzecz uchronienia wiernych od propagandy ateistycznej; eryg. 1946
przez bpa Benewentu; 1961 przeniesiono dom gen. do
opactwa Cava dei Tirreni; ponownie eryg. 1964 przez opata
Fausto Mezza jako zak. zgromadzenie na prawach diec.; 1971
było 38 profesek, 5 nowicjuszek i 9 domów zak.; siedziba gen.
w Roccapiemonte (Salerno);
5" misjonarki córki M.B.F., Misioneras hijas de Nuestra
Seńora de Fźtima, zal. 1956 przez abpa La Paz (Boliwia)
i Marię Immacolatę Cruz
Ponce jako pobożna unia; po śmiercizałożycielki uległo
Abela Isidoro Antezana y Roias
kasacie (1975);
6" misjonarki franciszkanki M.B.F., Missionźrias franciscanas de Nossa Senhora de Fótima, zal. 1966 w Campos do
Jordńo (Sźo Paulo, Brazylia) przez Oreste Antonio Girardiniego OFM jako pobożna unia; 1968 zatwierdzone czasowo
przez bpa z Taubatć; opiekują się opuszczonymi dziećmi
(przedszkola i szkoły zawodowe); 7977 było 19 profesek, 13
nowicjuszek, 31 aspirantek; dom macierzysty w Campos
do Jordńo;
7" siostry M.B.F. z Shendam (Nigeria), Sisters of Lady of
Fatima, kongregacja zak. na prawie diec., podlegająca
Kongr, Ewangelizacji Narodów, zal. 1964 w Shendam przez
bpa Johna Reddingtona, a eryg. 1965; opiekują się chorymi,
katechizują i przygotowują świeckich do apostolstwa: l97ż
było 6 profesek, 2 nowicjuszki, 1 dom;
8" oblatki M,B.F., Oblate di Maria Vergine di Fatima, zał.
1978 przez diakona Gina Burresi przy sanktuarium M.B.F. w
San Vittorino k. Tivoli i eryg. przez bpa livoli; prowadzą
apostolat środowiskowy oraz szerzą kult M.B.F. (na jej cześć
noszą niebie§ki habit ze szkaplerzem i różaniec);
9" dominikanki MB Różańcowej z Fatimy, Dominicanas
de Nuestra Seńora del Rosario de Fźtima, eryg. 1955 przez
abpa San Salvadoru ze wspólnoty tercjarek domin., które bez
erekcji kan. istnialy w Santa Tecla od 1868; 1958 miały 60
czlonkiń i 5 domów (w Guatemali, Nikaragui i Salwadorzc);
mocą dekretu Stolicy Apost. 1958 zawarły unię z dominikankami MB Zwiastowania amer. i hiszp. kongregacji;
10" siostry M.B,F. z Puny (Indie), Sisters of Our Lady of
Fatima, na prawie diec., powstałe I95I ze zgrom. misjonarek
św.Franciszka Ksawęrego (zal. 1,89ż w Bellari przez Francisa Xavier Kroota, a zatwierdzonego kan. t896 przez abpa
Madrasu); podlegają Kongr. Ewangelizacji Narodów; 1983
byly ż64 profeski, 11 nowicjuszek, 26 domów; siedziba gen. w
Fatima Nagar (Puna).
A, Richard, La pasnrale post-Cottciliaire et le mes,sage de Fótimą, w,. De
primordiis cultus mariąni, Acta Congressus M ąriologici- M ariąni Internątionalis in
Lusitaniu (Lisboną-Fatima) anno ]9ó7 celcbrąti, R 1970, Vl 525-538; A, Rosado
Fileno, .A Mensagem de Fótima e a problemótica pastoral pós-Conciliąr. w,. De
primordiis cultu mariani. R 1970, Vl 303-325; G. Rocca. DIP I 587; O. Petti_
nati. DlP tII 905_906. 164ó; J. Torres. DlP lll 905; D. Kalverkamp, DlP V
1551-1552; G. Rocca. DIP V 1547. Vl 3t}1-3lt2: P. Calliari, DlP VI 582i G, Per
tinati. DIP VlI 1793,
Kryslyna Kuźmąk
FATUM (łac. ,,to, co zostało powiedziane", wróżba),
uosobienie losu, koniecznościw religii rzym.; identyfikowane
też z wolą i wyrokami bogów (Wergiliusz, Aen. IV 614, VIII
292; Horacy, Carm. lII 3,57; Owidiusz, Met XV 913-915),
a potem z 3 -> Mojrami (tria F.); w teogonicznych spekulacjach orfików i neoplatoników występuje (jako pojęcie i jako
personifikacja bóstwa) pod nazwą Ananke na oznaczenie
konieczności praw natury; znane też było w postaci żeńskiej
(Fata), F. wyobrażano jako ślepąistotę zrodzoną z Chaosu
(- chaos) i Nocy. panującą tyrańsko nad niebem, ziemią,
morzem i podziemiem, a nawet nad bogami, mocą skrytego
prawa, któremu tylko człowiek sprawiedliwy i mocny mógł
się przeciwstawić; wg Tertuliana przyzywano F. scribunda
w ostatni dzień tygodnia po urodzeniu dziecka (De anima
39,2), a wg kalendarza Filokala (--> Chronograf z roku 354)
świętazw, ludi fatales obchodzono ż9-30IX.
W l iteraturze polski
e
j
-.>
Fortuna.
74