Wpływ wielkości zalewów na zachowanie lasów łęgowych

Postêpy Nauk Rolniczych
nr 1/2011: 99–107
Wp³yw wielkoœci zalewów
na zachowanie lasów ³êgowych
Ma³gorzata Gregorczyk1, Bogdan Jaroszewicz2, Tomasz Okruszko3,
Stefan Ignar3
1
Narodowy Fundusz Ochrony Œrodowiska i Gospodarki Wodnej
2
Bia³owieska Stacja Geobotaniczna, Instytut Botaniki
Wydzia³ Biologii, Uniwersytet Warszawski
3
Wydzia³ Budownictwa i In¿ynierii Œrodowiska, Szko³a G³ówna Gospodarstwa Wiejskiego
ul. Nowoursynowska 159, 02-776 Warszawa
e-mail: [email protected]
S³owa kluczowe: zalew, tolerancja zalewu, siedlisko, ³êgi wierzbowe,
topolowe, olszowe i jesionowe
Wstêp
Funkcjonowanie ekosystemów siedlisk nadrzecznych zale¿y w znacznej mierze od
zachowania zmiennoœci warunków hydrologicznych, w których one powsta³y, w tym
przede wszystkim poziomu zalewów powierzchniowych wodami rzecznymi oraz poziomu wód gruntowych. Wody zalewowe dostarczaj¹ osadów rzecznych, na których
wyrastaj¹ siewki gatunków wchodz¹cych w sk³ad lasów nadrzecznych, jak wierzby
(Salix spp.) czy topole (Populus spp.) oraz pozwalaj¹ na ich rozwój utrzymuj¹c wysok¹ wilgotnoœæ gleb. Na dalszym etapie powolny odp³yw wód umo¿liwia g³êbsze
ukorzenienie m³odych drzewek. Dodatkowo wody zalewowe stanowi¹ istotny element zaburzenia, pozwalaj¹cy na utrzymanie siedlisk typowych dla dolin rzecznych
poprzez hamowanie i przerywanie procesu naturalnej sukcesji [4].
Rosn¹ce zainteresowanie podniesieniem walorów ekologicznych terenów po³o¿onych w dolinach zalewowych wytworzy³o potrzebê lepszego zrozumienia wp³ywu
warunków hydrologicznych na poszczególne siedliska. O ile kluczowa rola wód
powierzchniowych w utworzeniu i zachowaniu siedlisk nadrzecznych jest oczywista
[3, 14, 17], o tyle wci¹¿ brakuje iloœciowych danych, które okreœla³yby konkretne
parametry hydrologiczne (m.in. czas trwania, okres wyst¹pienia i g³êbokoœæ zalewu),
pozwalaj¹ce na ich uformowanie i zachowanie w niezmienionym stanie.
Celem pracy jest systematyczny przegl¹d dostêpnej literatury okreœlaj¹cej liczbowe charakterystyki re¿imu hydrologicznego dolin zalewowych w odniesieniu do roz-
M. Gregorczyk, B. Jaroszewicz, T. Okruszko, S. Ignar
100
k³adu przestrzennego trzech ni¿owych podtypów priorytetowego siedliska europejskiej sieci obszarów chronionych Natura 2000, oznaczonego symbolem 91E0: ³êgi
wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albae, Populetum albae, Alnenion glutinoso-incanae, olsy Ÿródliskowe), obejmuj¹cego nadrzeczne lasy wierzby
bia³ej i kruchej, topoli bia³ej i czarnej oraz nadrzeczne olszynki olszy szarej, lasy
olszowe i jesionowe. Artyku³ niniejszy powinien wspomóc ukierunkowanie dalszych
badañ nad siedliskiem, umo¿liwiaj¹cych bardziej szczegó³owe okreœlenie przedzia³ów jego tolerancji na zmiany warunków hydrologicznych.
Opis siedliska 91E0
Spoœród siedmiu wyró¿nionych podtypów siedliska 91E0, trzy zwi¹zane s¹ bezpoœrednio z nizinnymi dolinami rzecznymi [8]. S¹ to ni¿owe ³êgi wierzbowe i ³êgi
topolowe charakterystyczne dla dolin du¿ych rzek oraz ³êgi olszowo-jesionowe
wystêpuj¹ce w dolinach mniejszych rzek. Z uwagi na ograniczony zasób literatury
zwi¹zanej bezpoœrednio z siedliskiem 91E0, swój przegl¹d oparliœmy na gatunkach
drzew reprezentatywnych dla drzewostanów poszczególnych podtypów. I tak, jako
gatunki drzew dominuj¹ce na siedliskach ³êgowych w Europie wymienia siê zwykle
wierzbê bia³¹ Salix alba, wierzbê kruch¹ Salix fragilis, topolê bia³¹ Populus alba¸
topolê czarn¹ Populus nigra, topolê szar¹ Populus × canescens, olchê czarn¹ Alnus
glutinosa oraz jesiona wynios³ego Fraxinus excelsior (tab. 1).
Tabela 1. Gatunki drzew dominuj¹ce w drzewostanach podlegaj¹cych zalewom ni¿owych
podtypów siedliska 91E0 zwi¹zanych z dolinami du¿ych i œrednich rzek [8, 12]
Podtyp siedliska
*91E0-1
*91E0-2
*91E0-3
Gatunki dominuj¹ce w drzewostanie
³êg wierzbowy
wraz z wiklinami
nadrzecznymi
Salicetum albae
wraz z Salicetum
triandro-viminalis
wierzba bia³a
Salix alba
wierzba krucha
Salix fragilis
³êg topolowy
Populetum albae
topola bia³a (bia³odrzew)
Populus alba
topola czarna (sokora)
Populus nigra
topola szara
Populus × canescens
olcha czarna
Alnus glutinosa
jesion wynios³y
Fraxinus excelsior
ni¿owy ³êg
Fraxino-Alnetum
olszowo-jesionowy
Omawiane siedliska nale¿¹ do najbardziej wra¿liwych elementów œrodowiska
przyrodniczego, których uk³ad siedliskowy kszta³towany jest przede wszystkim przez
wody powierzchniowe [11]. Ich zachowanie jest zatem uzale¿nione od utrzymania
warunków hydrologicznych, w których powsta³y. Konkretne wartoœci liczbowe okreœlaj¹ce owe warunki nie s¹ jednak znane. Najwiêcej danych odnaleŸæ mo¿na w analizach odpornoœci poszczególnych gatunków drzew drzewostanów ³êgowych na stres
zwi¹zany z zalaniem. Wskazuj¹ one przede wszystkim maksymalne wartoœci czasu
trwania, czêstotliwoœci wyst¹pienia i g³êbokoœci zalewów.
Wp³yw wielkoœci zalewów …
101
Warunki hydrologiczne
Tolerancja zalewu
Tolerancja poszczególnych gatunków na zalanie jest definiowana najczêœciej jako
odpornoϾ na warunki beztlenowe [6, 7]. OdpornoϾ na zalanie jest rozumiana jako
odpowiedŸ wzrostu, stopieñ zniszczenia i przetrwania w zale¿noœci od specyficznych
warunków zalania, przy czym najczêœciej okreœlane s¹ czas trwania, czêstotliwoœæ
wyst¹pienia i g³êbokoœæ zalewu. Czas trwania zalewu charakteryzowany jest zarówno
jako ca³kowity okres zalewu (ca³kowita liczba dni z zalewem w ci¹gu roku), jak
i œredni okres zalewu (œrednia liczba dni z zalewem w roku). Czêstotliwoœæ wyst¹pienia zalewu jest interpretowana dwojako. Dla opisowych charakterystyk stanowi ona
liczbê zjawisk zalania w okreœlonym czasie (najczêœciej œrednio w roku) [21], w przypadku zaœ budowania modeli heurystycznych czêsto bywa ona definiowana jako
okres od wyst¹pienia ostatniego zalewu (TLC – time since last flood) [6, 7, 20].
G³êbokoœæ zalewu wyra¿ana w metrach, b¹dŸ centymetrach, stanowi uœrednion¹
wartoœæ ró¿nych zalewów w roku wystêpuj¹cych na tym samym (analizowanym)
obszarze. Dodatkowo w niektórych badaniach [np. 9] autorzy brali pod uwagê
prêdkoœæ przep³ywu wód zalewowych. Wyniki badañ prezentowane przez poszczególnych autorów wskazuj¹ najczêœciej na krytyczne charakterystyki zalewu, które
maj¹ dominuj¹cy wp³yw na zdolnoœci przetrwania drzew.
Kompleksowe analizy – modele logiczne
Vreugdenhil i in. [21] badaj¹c m³ode drzewka (< 150 cm wysokoœci), m.in. jesiona
wynios³ego, wierzby kruchej i topoli czarnej, wykorzystuj¹c funkcjê logistyczn¹
œredniego okresu zalania, mierzonego w dniach, okreœlili iloœciowo wp³yw g³êbokoœci, czasu trwania i czêstotliwoœci zalewu na zdolnoœci przetrwania badanych
gatunków. Badania przeprowadzono dla ca³ego roku (styczeñ–grudzieñ) oraz dla
okresu wegetacyjnego. Wyniki liczbowe wskazuj¹ na mo¿liwoœæ podzia³u badanych
gatunków na dwie grupy.
Pierwsz¹ tworz¹ gatunki liœciaste o twardym drewnie, takie jak jesion wynios³y,
których czêstoœæ wystêpowania zmniejsza siê wraz z wyd³u¿aniem czasu trwania zalewu,
zw³aszcza, gdy wystêpuje on w okresie wegetacyjnym. Dla drzew z tej grupy istotny jest
przede wszystkim ca³kowity czas trwania zalewu w roku (³¹czna iloœæ dni zalewu).
Drug¹ stanowi¹ gatunki liœciaste o miêkkim drewnie, a wiêc m.in. wierzba bia³a
i topola czarna, których obecnoœæ wzrasta wraz z d³u¿szym czasem trwania zalewu,
a zjawisko to jest potêgowane, gdy zalewy wystêpuj¹ w okresie wegetacyjnym. Dla
grupy tej (szczególnie dla wierzby) œredni czas trwania zalewu (œrednia liczba dni
z wystêpuj¹cym zalewem w roku) okaza³ siê parametrem kluczowym warunkuj¹cym
ich wystêpowanie. Dla topoli czarnej istotniejsza od czasu trwania zalewu okaza³a siê
czêstotliwoœæ zalewu (liczba wyst¹pieñ zalewu w roku), a zw³aszcza œrednia g³êbo-
102
M. Gregorczyk, B. Jaroszewicz, T. Okruszko, S. Ignar
Tabela 2. Sumaryczne zestawienie danych liczbowych okreœlaj¹cych wp³yw wybranych charakterystyk
ród³o
Parametr
Uwagi
Kramer
i in.
2008
[9]
czas trwania zalewu (dni)
liczba dni zalewu powoduj¹ca zniszczenie 50%
drzew (martwych lub zniszczonych)
g³êbokoœæ zalewu (cm)
Siebel,
1998
[16, 17]
czas trwania zalewu czêœciowego wiosennego
(tygodnie)
czas trwania zalewu ca³kowitego wiosennego
(tygodnie)
czas trwania zalewu ca³kowitego letniego
(tygodnie)
wysokoϾ zalewu (m)
czas trwania zalewu ¿ywotny
czas trwania zalewu krytyczny
czas trwania zalewu - brak zniszczeñ (dni)
czas trwania zalewu - zniszczenie ³odyg/ pni/
korzeni (dni)
czas trwania zalewu – zniszczenie drzew (dni)
minimalny czas trwania zalewu w ci¹gu roku
daj¹cy 5% prawdopodobieñstwa wyst¹pienia
m³odych drzewek (wysokoœæ w cm) danego
gatunku (dni)
maksymalny czas trwania zalewu w ci¹gu roku
daj¹cy 5% prawdopodobieñstw wyst¹pienia
m³odych drzewek (wysokoœæ w cm) danego
gatunku (dni)
g³êbokoœæ zalewu powoduj¹ca zniszczenie 50%
drzew (martwych lub zniszczonych)
liczba tygodni w których 50% jednorocznych
sadzonek zmar³o
* nie osi¹gniêto ww. liczby, ale wszystkie ww.
sadzonki zosta³y powa¿nie zniszczone
** nie zaobserwowano œmierci, b¹dŸ powa¿nych
zniszczeñ sadzonek
Späth,
1988
[19]
Späth,
2002
[18]
Vreugdenhil
et al.,
2006
[21]
% sezonu wegetacyjnego
œrednia z 10 lat
koœæ zalewu (g³êbokoœæ zalewu w centymetrach uœredniona dla wszystkich zalewów
w roku).
Podobne analizy wykonane tym razem dla dojrza³ych drzew zosta³y opublikowane przez Kramera i in. [9]. Analizuj¹c dane zebrane po powodzi na Renie w 1999
roku, dla ka¿dego z badanych gatunków okreœlili oni liczbê drzew, przypisuj¹c
jednoczeœnie poszczególne drzewa do jednej z piêciu kategorii zniszczenia (od braku
zniszczeñ po œmieræ drzewa). Ani wierzba bia³a, ani topola czarna nie uleg³y ¿adnym
zniszczeniom. Dla pozosta³ych gatunków objêtych analiz¹ starano siê okreœliæ, wykorzystuj¹c funkcjê logistyczn¹ ca³kowitego okresu zalania, statystyczn¹ zale¿noœæ
pomiêdzy prêdkoœci¹, czasem trwania i g³êbokoœci¹ zalewu a prze¿ywalnoœci¹ drzew.
I tak np. analiza wykonana dla jesiona wynios³ego wykaza³a, ¿e najwiêkszy wp³yw na
zniszczenia i straty mia³a g³êbokoœæ zalewu.
Wp³yw wielkoœci zalewów …
103
zalewów na gatunki drzew tworz¹cych ni¿owe drzewostany, podlegaj¹ce zalewom
Podtyp
*91E0-1 ³êg wierzbowy wraz z *91E0-2 ³êg topolowy Populetum albae
wiklinami nadrzecznymi
Salicetum albae wraz z
Salicetum triandro-viminalis
topola czarna topola szara
wierzba bia³a wierzba krucha topola bia³a
Populus ×
(sokora)
Salix alba
Salix fragilis
(bia³odrzew)
Populus alba Populus nigra canescens
brak œmiertelnoœci zarówno na brak œmiertelnoœci zarówno na obszarach
zalanych jak i w przypadku braku zalewu
obszarach zalanych jak i w
przypadku braku zalewu
*91E0 ni¿owy ³êg
olszowo-jesionowy
Fraxino-Alnetum
olcha czarna jesion wynios³y
Fraxinus excelAlnus
glutinosa
sior
czas trwania zalewu jest
nieistotny – 50% drzewostanu przetrwa ka¿dy zalew
175
110
**15
**11
**17
**12
**15
13
12,5–18
9–10
**9
9
*15
2,5
3,5
oko³o 95%
oko³o 99%
1,5 m
oko³o 12%
oko³o 40%
9-38/20
11-38/25
18-46/35
28
108
17, 3
Kolejny przyk³ad modelowania wp³ywu stresu wywo³anego zalaniem na drzewa
przy zastosowaniu logiki rozmytej zaproponowali Glenc i in. [6]. Analizuj¹c wp³yw
czasu trwania, g³êbokoœci i czêstotliwoœci (rozumianej jako okres od ostatniego
zalewu) zalewów na ograniczenie wzrostu okreœlanego jako optymalny dla drzew
Europy Centralnej wyró¿nili oni piêæ klas tolerancji zalania. Dane wprowadzone do
zaproponowanego przez nich modelu FSR (Flooding Stress Response) pochodzi³y
z wiedzy eksperckiej, która obejmowa³a iloœciowe i jakoœciowe dane dotycz¹ce
badanych gatunków. Model jako wskaŸnik przyjmuje przyrost pêdów na d³ugoœæ. I tak
najbardziej odporne na zalanie okaza³y siê oba gatunki wierzby oraz olcha czarna
(pi¹ta klasa – bardzo wysoka odpornoœæ). Do klasy czwartej (wysoka odpornoœæ)
zakwalifikowa³a siê topola czarna. Najni¿ej wœród interesuj¹cych nas gatunków
(wci¹¿ jednak doœæ wysoko w ogólnej klasyfikacji) znalaz³y siê jesion wynios³y
i topola bia³a (klasa 3 – odpornoœæ poœrednia).
104
M. Gregorczyk, B. Jaroszewicz, T. Okruszko, S. Ignar
G³êbokoœæ zalewu
Margio i in. [10], dokonuj¹c przegl¹du literatury dotycz¹cej jesiona wynios³ego
wykazuj¹, ¿e jest on odporny na czêœciowe zalanie, jednak znacznie bardziej wra¿liwy na ca³kowite zalanie, przy czym wra¿liwoœæ ta w obu przypadkach jest wiêksza
w czasie zalewów póŸnowiosennych i letnich. Badania Spätha [19] na terenach
wezbrania letniego na rzece Ren w 1987 roku pozwoli³y na okreœlenie maksymalnego
poziom zalewu tego gatunku na 1,5 m. Jednoczeœnie wskazuj¹ one wierzbê bia³¹ jako
najbardziej tolerancyjny gatunek znosz¹cy zalew do 3,5 m.
Siebel [16], powo³uj¹c siê na wyniki badañ przeprowadzonych na rzece Ren,
wskazuje na tolerancjê jesiona wynios³ego, olchy czarnej, topoli czarnej oraz wierzby
bia³ej na zalanie, uwzglêdniaj¹c zarówno czêœciowy, jak i ca³kowity zalew. Podobnie
jak w badaniach Glenc i in. [6], najbardziej odporne na oba typy zalewu okaza³y siê
olcha czarna oraz wierzba bia³a. Kolejno sklasyfikowane zosta³y jesion wynios³y oraz
topola czarna.
Czas trwania zalewu
Badania Spätha [18, 19] przeprowadzone na rzece Ren w okresie wegetacyjnym
wskazuj¹ na ¿ywotne i krytyczne zakresy (przy których odnotowywano œmieræ
drzew) czasu trwania zalewu dla wybranych gatunków drzew. Procentowy udzia³
czasu trwania zalewu w okresie wegetacyjnym pozwalaj¹cy na przetrwanie siêga
niemal 100% dla wierzby bia³ej, dla olchy czarnej wynosi ponad 60%, dla jesiona
wznios³ego zaœ jest to ju¿ tylko 15–20%.
Sumaryczne zestawienie danych liczbowych okreœlaj¹cych wp³yw wybranych
charakterystyk zalewów na gatunki drzew buduj¹cych ni¿owe drzewostany ³êgowe,
podlegaj¹ce zalewom – podtypów siedliska 91E0 zwi¹zanych z dolinami du¿ych
i œrednich rzek przedstawiono w tabeli 2.
Przedstawiony w tabeli 2 przegl¹d charakterystyk hydrologicznych pokazuje, ¿e
zasób iloœciowych danych charakteryzuj¹cych warunki hydrologiczne, umo¿liwiaj¹ce wykszta³cenie siê i utrzymanie ³êgu, jest niewystarczaj¹cy do podejmowania
dzia³añ z zakresu odtwarzania czy czynnej ochrony istniej¹cych siedlisk ³êgowych.
Wiêkszoœæ dostêpnych analiz dotyczy bowiem pojedynczych gatunków drzew reprezentatywnych dla poszczególnych podtypów badanego siedliska i koncentruje siê
przede wszystkim na okreœleniu czasu trwania zalewu, wskazuj¹c jego górne granice,
których przekroczenie prowadzi do zniszczenia lub œmierci drzew. Brakuje natomiast
okreœlenia warunków optymalnych lub identyfikacji minimalnych wielkoœci zalewów pozwalaj¹cych na utrzymanie siedliska.
Wp³yw wielkoœci zalewów …
105
Podsumowanie
Lasy nadrzeczne nale¿¹ce do najbardziej wra¿liwych elementów œrodowiska
przyrodniczego, tworz¹ zazwyczaj drzewa i krzewy zale¿ne od wysokiego poziomu
wody (phyreatophytic), a w naszej strefie klimatycznej, zw³aszcza bêd¹ce przedmiotem naszych badañ, topole i wierzby [15]. Ich uk³ad siedliskowy kszta³towany jest
przede wszystkim przez wody powierzchniowe [20]. I tak w naszych warunkach
klimatycznych, na ni¿szych po³o¿eniach rzecznych wystêpuj¹ najczêœciej bardziej
odporne na zalanie gatunki wierzb i topoli, nieco wy¿ej zaœ (uznawany niejednokrotnie za dalszy etap sukcesji) jesion wznios³y [1, 2, 3, 16].
Przyjmuj¹c, ¿e siedlisko 91E0, tak jak wszystkie siedliska charakterystyczne dla
dolin rzecznych, zosta³o ukszta³towane w warunkach okreœlonych, powtarzalnych
wzorców czasowego i przestrzennego zró¿nicowania przep³ywów, podstaw¹ jego
utrzymania jest zachowanie tych schematów [5]. Ochrona siedliska powinna zaœ mieæ
na celu zachowanie lub odtworzenie takiego re¿imu, w jakim odpowiednie zbiorowisko siê wykszta³ci³o [13].
Nale¿y podkreœliæ, ¿e siedlisko w rozumieniu Natura 2000, jest to obszar l¹dowy
lub wodny, naturalny, pó³naturalny lub antropogeniczny, wyodrêbniony na podstawie
cech geograficznych, abiotycznych i biotycznych, a nie tylko sk³adu gatunkowego
drzewostanu. Dlatego celowe jest podjêcie dalszych badañ, które d¹¿y³yby do kompleksowego okreœlenia re¿imu hydrologicznego, wymaganego do utrzymania ni¿owych podtypów siedliska 91E0, w³¹czaj¹c w badania równie¿ charakterystykê roœlin
dna lasu. Badania te powinny zmierzaæ do okreœlenia naturalnej dla ka¿dego z podtypów siedliska ³êgowego wartoœci, zarówno dolnej, jak i górnej, granicy czêstotliwoœci wystêpowania zalewów oraz ich wielkoœci wzglêdem obszaru siedliska jak
i g³êbokoœci.
Podanie wzmiankowanych parametrów pozwoli³oby na bardziej precyzyjne
okreœlenie istotnoœci oddzia³ywañ projektowanych w zlewniach rzecznych inwestycji
hydrotechnicznych na chronione siedliska w ramach programu Natura 2000.
Literatura
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
Blom C.W.P.M., Voesenek L.A.C.J. 1996. Flooding: The survival strategies of plants. Trends in Ecology and
Evolution 11(7): 290–295.
Blom C.W.P.M. 1999. Adaptations to flooding stress: from plant community to molecule. Plant Biology 1(3):
261–273.
Brown A.G., Harper D., Peterken G.F. 1997. European floodplain forests: structure, functioning and management.
Global Ecology and Biogeography Letters 6(3/4): 169–178.
Chapin D.M., Beschta R.L., Shen W.H. 2002. Relationship between flood frequencies and riparian plant
communities in the upper Klamath Basin, Oregon. Journal of the American Water Resources Association 38(3):
603–617.
Chylarecki P., Kucharczyk M. 2004. Zasady gospodarowania na obszarach NATURA 2000 w dolinach
rzecznych, Etap I. Czêœæ II,. Przyrodnicze uwarunkowania wdra¿ania sieci Natura 2000 na obszarach dolin
rzecznych. WWF Polska, Global Water Partnership Polska: 53 ss.
106
[6]
[7]
[8]
[9]
[10]
[11]
[12]
[13]
[14]
[15]
[16]
[17]
[18]
[19]
[20]
[21]
M. Gregorczyk, B. Jaroszewicz, T. Okruszko, S. Ignar
Glenz C., Iorgulescu I., Kienast F., Schlaepfer R. 2008. Modelling the impact of flooding stress on the growth
performance of woody species using fuzzy logic. Ecological Modelling 218(1–2): 18–28.
Glenz C., Schlaepfer R., Iorgulescu I., Kienast F. 2006. Flooding tolerance of Central European tree and shrub
species. Forest Ecology and Management 235(1–3): 1–13.
Herbich J. (red.) 2004. Lasy i bory. Poradnik ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – poradnik metodyczny.
Ministerstwo Œrodowiska. Tom 5: 344 ss.
Kramer K., Vreugdenhil S. J., Werf van der D.C. 2008. Effects of flooding on the recruitment, damage and
mortality of riparian tree species: A field and simulation study on the Rhine floodplain. Forest Ecology and
Management 255(11): 3893–3903.
Marigo G., Peltier J.-P., Girel J., Pautou G. 2000. Success in the demographic expansion of Fraxinus excelsior
L. Trees 15: 1–13.
Matuszkiewicz J.M. 2008. Zespo³y leœne Polski.Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa: 358 ss.
Matuszkiewicz W. 2001. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roœlinnych Polski. Wydawnictwo Naukowe
PWN, Warszawa: 357 ss.
Pawlaczyk P. 2008. Monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych ze szczególnym uwzglêdnieniem specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000. Metodyka monitoringu. Przewodniki metodyczne. 91E0 £êgi
wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albae, Populetum albae, Alnenion glutinoso-incanae,
olsy Ÿródliskowe. GIOŒ: 16 ss.
Piegay H. 1997. Interactions between floodplain forests and overbank flows: data from three piedmont rivers of
Southeastern France. Global ecology and biogeography letters. Floodplain forests: Structure, Functioning and
Management 6(3/4): 187–196.
Rood S.B., Gourley C.R., Ammon E.M., Heki L.G., Klotz J.R., Morrison M.L., Mosley D., Scoppettone G.G,
Swanson S., Wagner P.L. 2003. Flows for floodplain forests: A successful riparian restoration. BioScience
53(7): 647–656.
Siebel H.N. 1998. Floodplain forests restoration: Tree seedling establishment and tall herb interference in
relation to flooding and shading. Thesis (dissertatie), Wageningen.
Siebel H.N., Bouwma I.M. 1998. The Occurrence of herbs and woody juveniles in a hardwood floodplain forest
in relation to flooding and light. Journal of Vegetation Science 9(5): 623–630.
Späth V. 2002. Hochwassertoleranz von Waldbäumen in der Rheiunaeu. AFZ-der Wald 15: 807–810.
Späth V. 1998. Hochwassertoleranz von Auenwaldbäumen. Natur und Landschaft 63(6): 312–314.
Townsend P.A. 2001. Relationship between vegetation patterns and hydroperiod on the Roanoke River
floodplain. North Carolina. Plant Ecology 156: 43–58.
Vreugdenhil S.J., Kramer K., Pelsma T. 2006. Effects of flooding duration, frequency and depth on the presence
of saplings of six woody species in north-west Europe. Forest Ecology and Management 236(1): 47–55.
Effect of flooding on the alluvial forests
Key words: flooding, flooding tolerance, habitat, alluvial forests with Alnus
glutinosa and Fraxinus excelsior
Summary
Functioning of the riparian ecosystem habitats is highly dependent on the maintenance of the unstable hydrological conditions in which they were once established, of
which the flooding depth is particularly important. Growing interest in improving ecological values of floodplain areas created a need to enhance our understanding of the
impact of hydrological conditions on particular habitats. However, there is still lack of
quantitative data on particular hydrological parameters (such as: duration, time of oc-
Wp³yw wielkoœci zalewów …
107
currence, and depth of inundation) that are responsible for creation and maintenance
of riverine habitats in unchangeable condition. Therefore, the paper presents a systematic review of available literature that reports quantitative characteristics of hydrological regime of floodplains in relation to the spatial distribution of three lowland subtypes of Nature 2000 habitat: alluvial forests with Alnus glutinosa and Fraxinus excelsior (Alno-Padion, Alnion incanae, Salicion albae) (91E0). This article should help to
direct further research on the habitat, that would enable more specific determination of
scope of its tolerance to the change of hydrological conditions.