Wieś, niegdyś miasteczko w dolinie Sanu, na lewym brzegu rzeki

Mrzyglód
Wieś, niegdyś miasteczko w dolinie Sanu, na lewym brzegu rzeki, na Pogórzu Dynowskim. Leży przy drodze wiodącej z Sanoka doliną Sanu do Ulucza, w miejscowości skrzyżowanie z
drogą w kierunku Tyrawy Wołoskiej. Obecnie mieszka tu 436 osób. Istnieje ośrodek zdrowia,
poczta, Ochotnicza Straż Pożarna, Wiejski Dom Kultury, dwa sklepy spożywcze, przystanek
PKS.
Historia
Miejscowość wzmiankowana w połowie XIV wieku, końcem XIV wieku własność Władysława
Opolczyka.
12 września 1425 Władysław Jagiełło powierzył Matiaszowi ze Zboisk założenie miasta na
prawie niemieckim. W 1431 roku król nadaje miastu prawo odbywania 2 jarmarków w roku:
przez tydzień przed Zielonymi Świątkami i przed Narodzeniem Najświętszej Panny Marii oraz
targów tygodniowych wg zwyczaju miast Sanoka i Krosna. Parafia rzymsko-katolicka
wzmiankowana jest w 1410 roku, w 1424 powstaje kościół. Informację o istnieniu parafii
prawosławnej znajdujemy pod datą 1515. W 1435 roku wybuch w mieście pożar, o który
mieszczanie oskarżyli 3 mieszkańców Hłomczy i Tyrawy (?). Królowa Zofia, mając oprawę na
starostwie sanockim nadaje, z powodu pożaru wolność opłat na 3 lata 15 mieszczanom. W
latach 1492, 1498 i 1624 miasto niszczą napady tatarskie. W 1547 r. Zygmunt I Stary, ustanowił
jarmarki: na Boże ciało, św. Bartłomieja i Nowy Rok. Następne zniszczenia przynosi najazd
wojsk Rakoczego w 1657 roku. W 1616 roku pojawia się nowa nazwa miejscowości –
„miasteczko Mrziglod”. W XVII wieku Mrzygłód znany był z wyrobu ceramiki. Tradycja
garncarska przetrwała tu do połowy XX wieku. Najznamienitsze rody garncarskie to:
Krzanowscy, Sokołowscy, Starościakowie, Chutkowscy, Raszkiewiczowie, Rudniccy. Niestety,
obecnie rzemiosło to znikło zupełnie. Mrzygłód pozostawał miastem królewskim od 1431 do
1772 r. W siedemnastym wieku rozpoczął się jego powolny upadek gospodarczy. Wydatnie
przyczyniły się do tego wspomniane najazdy obcych wojsk, jak i liczne pożary i powodzie.
Według miejscowej tradycji zmianę nazwy miasta z Tyrawa na Mrzygłód spowodowała
epidemia tyfusu, która wybuchła na wskutek nieurodzaju, podczas której zmarło wielu
mieszkańców. W siedemnastym i osiemnatym stuleciu Mrzygłód stanowił ośrodek klucza dóbr,
do którego należała Dobra i Łodzina.
Na dawnym rynku miejskim stał w XVIII w. drewniany ratusz, który spłonął prawdopodobnie
podczas ostatniego pożaru miasta w 1855 r. Ostatecznie prawa miejskie utracił Mrzygłód w
1955 r.
Istnieje hipoteza, iż około 1430 roku San zmienił koryto, dzieląc miejscowość na dwie,
oddzielne osady – obecnie Mrzygłod, leżący na prawym brzegu oraz wieś Tyrawa Solna, leżąca
na lewym. W siedemnastym wieku, w popularnym użyci była również nazwa Miasteczko, w
odniesieniu do Mrzygłodu. Mieszkańcy Mrzygłodu trudnili się również flisactwem, spławiając sól,
drewno, dziegieć i ceramikę. Pracowali tu również rzemieślnicy wszystkich niemal profesji. Na
początku dwudziestego wieku zbudowano na „Kikowej Górze” kopalnie ropy naftowej. Na
wschód od rynku istniała żydowska bożnica, zniszczona w czasie II wojny.
1/3
Mrzyglód
Zabytki
1. Kościół parafialny p.w. Rozesłania Apostołów. Wzniesiony w 1 ćwierci XV wieku,
prawdopodobnie jest to rok 1424, został zniszczony w 1624 r. Przez Tatarów w 1624 roku. Wielokrotnie odnawiany i
przerabiany – w latach 1624, 1881,1934, 1865 - zatracił gotyckie cechy. Orientowany,
murowany z kamienia łamanego, potynkowany, jednonawowy. Wewnątrz sklepienia zapewne z XVII wieku. W prezbiterium
krzyżowokolebkowe, w nawie pozorne – kolebkowe, , w zakrystii kolebkowe. Pod kościołem niedostępne
krypty
grobowe. Okna zmieniono w 1934 roku. Portal z prezbiterium do zakrystii prostokątny,
profilowany,
kamienny z pierwszej połowy XVI wieku. Z zewnątrz kościół opięty jednouskokowymi
szkarpami z kapnikami. Dachy dwuspadowe, pokryte blachą. Nad nawą wieżyczka syganturkowa. W
ołtarzu głównym
obraz Chrystusa Króla z datą 1660. Chrzcielnica drewniana z 1 połowy XVIII wieku. Pod
ołtarzem głównym grób Krzysztofa Bartłomieja Scholackiego. Przy kościele murowana dzwonnica parawanowa wzniesiona w 1836 roku.
Miejscowa legenda mówi, że przy budowie kościoła pracowali krzyżacy – jeńcy spod
Grundwaldu.
2. Cerkiew p.w. Zaśnięcia Bogurodzicy z 1901 roku., murowana, orientowana, potynkowana.
Wzniesiona w miejscu starszej, która spłonęła podczas pożaru w 1893 roku. Zamieniona po
wysiedleniach na magazyn, obecnie w ruinie.
3. Zabytkowy układ architektoniczny rynku – domy wzdłuż pierzei rynku wzniesione po pożarze
w 1893 roku. Ustawione do niego kalenicowo lub szczytowo, drewniane, konstrukcji zrębowej.
Parterowe, na murowanych piwnicach . Dachy dwuspadowe, kryte blachą, szczyty szalowane
deskami, niekiedy z ozdobną wycinanką.
4. Kuźnia – rynek, dom nr 12, Zbudowana końcem dziewiętnastego wieku. Konstrukcji
zrębowej, połączony z budynkiem gospodarczym.
5. Młyn wodny – położony w przysiółku Juhnie. Wzniesiony około 1900 r. Konstrukcji zrębowej,
połączony z budynkiem gospodarczym. Funkcjonował do 1950 roku. 6. Kapliczki murowane, potynkowane, z dziewiętnastego stulecia.
7. Stary cmentarz – położony na płn. – zach. od rynku. Zachowana dziewiętnastowieczna
kamieniarka.
8. Pomnik Władysława Jagiełły postawiony w 1910 roku na rynku miejskim, został zniszczony
przez Niemców w 1942 r. W 1960 roku pomnik odtworzono.
2/3
Mrzyglód
Szlaki
Pieszy szlak dydaktyczny - Szlak Ikon, znakowany kolorem niebieskim.
Rowerowy szlak dydaktyczny – Szlak Nadsańskich Umocnień – znakowany kolorem czarnym.
Szlak wodny – Błękitny San.
3/3