biała księga centrum transferu technologii

Transkrypt

BIAŁA KSIĘGA
CENTRUM TRANSFERU TECHNOLOGII
Biała Księga opracowana została jako podsumowanie dyskusji prowadzonych podczas
realizacji projektu pt. „Współpraca pracowników sfery B+R z ekspertami
w wypracowaniu praktycznego modelu funkcjonowania CTT najlepszą szkołą
innowacji, zarządzania badaniami rozwojowymi i komercjalizacji ich rezultatów”
(umowa nr UDA-POKL.04.02.00-00-027/08-00)
Warszawa, październik 2010
BIAŁA KSIĘGA CENTRUM TRANSFERU TECHNOLOGII
Kierownik Projektu: Wacław J. Białkowski, Politechnika Warszawska
Redakcja:
dr hab. inż. Artur Bartosik, Politechnika Świętokrzyska
dr inż. Jarosław Osiadacz, Innovaconsulting
Współpraca redakcyjna:
Krzysztof Zasiadły, Centrum Innowacji i Przedsiębiorczości
Urszula Kaplińska, Innowacyjna Polska Wschodnia
Warsztaty „Modelowe CTT” przeprowadzone zostały w okresie czerwiec-październik 2009 r.
Publikacja współfinansowana przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
PUBLIKACJA BEZPŁATNA
Projekt okładki: Grażyna Klechniowska
Zdjęcia: Centrum Transferu Technologii Politechniki Warszawskiej, Innowacyjna Polska
Wschodnia, Zbigniew Kądzielski
www.ipw.org.pl
Biała Księga opracowana została jako podsumowanie dyskusji prowadzonych podczas
realizacji projektu pt. „Współpraca pracowników sfery B+R z ekspertami
w wypracowaniu praktycznego modelu funkcjonowania CTT najlepszą szkołą
innowacji, zarządzania badaniami rozwojowymi i komercjalizacji ich rezultatów”
(umowa nr UDA-POKL.04.02.00-00-027/08-00)
W jej przygotowaniu uczestniczyli:
Eksperci, Wykładowcy:
Polscy:
dr Alicja Adamczak (Prezes Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej Polskiej),
dr hab.inż. Artur Bartosik (Politechnika Świętokrzyska), Wacław Julian Białkowski
(Politechnika Warszawska), prof. dr hab. inż. Maciej Bossak (Politechnika Warszawska),
Tomasz Cichocki (Krajowy Punkt Kontaktowy Programów Badawczych UE), dr Anna
Czarczyńska (Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Finlandii), Kamila Dobek (Poznański
Park Naukowo – Technologiczny), prof. Grzegorz Gorzelak (Uniwersytet Warszawski), prof.
Jan Koch (Wrocławskie Centrum Transferu Technologii, Elżbieta Książek (Poznański Park
Naukowo – Technologiczny), dr Krzysztof B. Matusiak (Stowarzyszenie Organizatorów
Ośrodków Innowacji i Przedsiębiorczości w Polsce), Mariola Misztak-Kowalska (Polska
Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości), Agnieszka Olechnicka (Uniwersytet Warszawski), dr
inż. Tomasz Olejnik (Politechnika Łódzka), dr inż. Jarosław Osiadacz (Wrocławskie Centrum
Transferu Technologii), Luk Palmen (InnoCo), Irma Pęciak (Polska Agencja Rozwoju
Przedsiębiorczości), Małgorzata Piotrowicz (Poznański Park Naukowo – Technologiczny),
Robert Podgórzak (Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości), prof. Andrzej Rabczenko
(Politechnika Warszawska), dr Dariusz Trzmielak (Centrum Transferu Technologii
Uniwersytetu Łódzkiego), Krzysztof Węgrzecki, dr Elżbieta Wojnicka (Instytut Gospodarki
Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie), Krzysztof Zasiadły (Centrum
Innowacji i Przedsiębiorczości)
Zagraniczni:
Andrea Di Anselmo (META GROUP, Włochy), Mervi Käki (InnoPraxis, Finlandia), Raivo
Tamkivi (TEHNOPOL Tallinn Technology Park, Estonia), Paul Zukowski (IC2 Institute at the
University of Texas at Austin, USA)
oraz Uczestnicy Warsztatów „Modelowe CTT”, przeprowadzonych w okresie czerwiecpaździernik 2009 r.:
Barbara Adamowicz (Instytut Tele - i Radiotechniczny), Agnieszka Banrowska (SINTEF),
Stanisław Bielski (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie), Michał Borowy (Szkoła
Główna Gospodarstwa Wiejskiego), Andrzej Butarewicz (Politechnika Białostocka),
Włodzimierz Chodań (Centrum Badawczo-Rozwojowe - Telekomunikacja Polska S.A.),
Grzegorz Cieślak (Politechnika Warszawska), Wojciech Czyżewski (Akademia Morska
w Szczecinie), Daniel Dojlidko (Wyższa Szkoła Kosmetologii i Ochrony Zdrowia
w Białymstoku), Adam Doliński (Politechnika Warszawska), Piotr Dumania (Instytut
Technologii Elektronowej), Tatiana Erenc-Sędziak (Politechnika Warszawska), Urszula
Glińska (Politechnika Białostocka), Magdalena Gnyszka (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w
Olsztynie), Piotr Grabiec (Instytut Technologii Elektronowej), Irena Gronowska (Politechnika
Warszawska), Marek Kałkusiński (Stowarzyszenie Konsultantów Polskich, FSN-T NOT),
Monika Ludmiła Kasieczka-Burnecka (Politechnika Łódzka), Zbigniew Kądzielski (Instytut
Łączności), Ewa Kleszczewska (Wyższa Szkoła Kosmetologii i Ochrony Zdrowia w
Białymstoku), Tomasz Kleszczewski (Uniwersytet Medyczny w Białymstoku), Helena
Korolewska-Mróz (Politechnika Warszawska), Maciej Kowalczyk (Politechnika Warszawska),
Katarzyna Krot (Politechnika Białostocka), Tadeusz Kulik (Politechnika Warszawska),
Małgorzata Kwestarz (Politechnika Warszawska), Dariusz Lenkiewicz (Instytut Technologii
Materiałów Elektronicznych), Krzysztof Łebkowski (Stowarzyszenie Konsultantów Polskich,
FSN-T NOT), Renata Marks-Bielska (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie), Łukasz
Menart (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie), Aneta Moćkun (Uniwersytet
Medyczny w Białymstoku), Dorota Myko (Politechnika Warszawska), Jan Orzechowski
(Politechnika Warszawska), Marzena Piasecka (Akademia Morska w Szczecinie), Józef
Przytulski (Politechnika Warszawska), Andrzej Rabczenko (Politechnika Warszawska), Maria
Radziszewska (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie), Zbigniew Rozmarynowski
(Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie), Adam Rudzewicz (Uniwersytet WarmińskoMazurski w Olsztynie), Roman Siczek (PIAP Przemysłowy Instytut Automatyki i Pomiarów),
Anna Strychalska-Rudzewicz (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie), Elżbieta
Terech-Majewska (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie), Dorota TomulewiczMikołajuk (Wyższa Szkoła Kosmetologii i Ochrony Zdrowia w Białymstoku), Ewa Trojnicka
(Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie), Wojciech Truszkowski (Uniwersytet
Warmińsko-Mazurski w Olsztynie), Tadeusz Walasek (Politechnika Warszawska), Tomasz
Winnicki (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie), Cezary Wójcik (Politechnika
Poznańska), Monika Żmuda (Centrum Badawczo-Rozwojowe - Telekomunikacja Polska S.A.)
CENTRA TRANSFERU TECHNOLOGII
– w pętli czasu, w pułapce definicji
Analizując projekty i programy wsparcia polskiej gospodarki, zwłaszcza
adresowane do małych i średnich przedsiębiorstw, finansowane z udziałem środków
Unii Europejskiej oraz programów pomocowych USA (USAID), Organizacji Narodów
Zjednoczonych (UNIDO), Instrumentów Finansowych (Europejskiego Obszaru
Gospodarczego, Szwajcarski, Norweski), można zauważyć swoistą cykliczność
preferowanych w kilkuletnich interwałach idei.
W okresie tzw. gospodarki centralnie planowanej stworzono i rozwijano
branżowe ośrodki badawczo – rozwojowe, które w założeniu miały skupiać się na
rozwoju nauk stosowanych i opracowywaniu ich aplikacji dla przemysłu (tudzież dla
innych obszarów działalności państwa, czego przykładem jest Instytut Badań
1
Edukacyjnych ). W wysoko specjalizowanych dziedzinach (takich jak np. aparatura
pomiarowa wykorzystująca źródła promieniowania) funkcjonowały Centra Naukowo
– Produkcyjne. Transformacji gospodarczej lat ’90 towarzyszyły dwa zjawiska
związane bezpośrednio z zagadnieniem transferu technologii: drastyczna zmiana –
praktycznie likwidacja – dotychczasowej grupy celowej, mianowicie zjednoczeń
i dużych zakładów przemysłowych, oraz gwałtowny rozwój sektora małych i średnich
przedsiębiorstw, nieposiadających zaplecza badawczego i nie mających żadnej
praktyki we współpracy z sektorem B+R. Konsekwencją takiego stanu rzeczy było
wystąpienie
w
drugiej
połowie
lat
’90
szczególnej
sytuacji:
istotnej
luki
technologicznej w sektorze MSP (mówiąc językiem rynku – istniał duży popyt –
w znacznej części jednak nieuświadomiony i/lub odłożony) przy równoczesnym
niewielkim
stopniu
identyfikowano
wykorzystania
zjawisko
potencjału
niewykorzystywanego
sektora
B+R.
potencjału
i wdrożeniowego wyższych uczelni.
1
W założeniu również służący gospodarce, bo odpowiadający za programy kształcenia
5
Dodatkowo
naukowego
Mając powyższe na uwadze podjęto szereg działań, mających na celu
zapewnienie małym i średnim przedsiębiorstwom dostępu do usług badawczo –
wdrożeniowych. Należy podkreślić, że podmiotem tych działań był w głównej mierze
sektor MŚP, ośrodki B+R i uczelnie były w największych programach wsparcia
traktowane przedmiotowo.
W efekcie niewielka część działających jednostek badawczo – rozwojowych (JBR)
uzyskała akredytację, jako ośrodki transferu technologii w Krajowym Systemie Usług
(KSU) dla małych i średnich przedsiębiorstw, powstał szereg tzw. „Centrów
Transferu Technologii” przy wyższych uczelniach, jednakże nie odnotowano
znaczącego wzrostu poziomu współpracy sektora MŚP z ośrodkami naukowymi.
Za zupełne niepowodzenie należy uznać działalność utworzonej na bazie KSU
Krajowej Sieci Innowacji.
Po niemal piętnastu latach wracamy do tematu tworzenia i działania tzw.
„centrów transferu technologii”. Z premedytacją używam cudzysłowu: czym bowiem
jest „Centrum Transferu Technologii”?
Dyskusja skupia się na tworzonych przy ośrodkach akademickich jednostkach
organizacyjnych, z założenia zajmujących się komercjalizacją wyników prac
prowadzonych na uczelni. Już w tym założeniu odnajdujemy semantyczne źródło
problemów – a mianowicie domyślny kierunek transferu – z uczelni do przemysłu.
Ciągle dominuje zatem mentalność „monopolu na wiedzę” i związany z tym
nierealny prymat podaży nad popytem. Skutek jest widoczny – niewielka część
oferty ośrodków akademickich spotyka się z zainteresowaniem przedsiębiorców.
Równocześnie zhierarchizowana struktura akademicka nie przewiduje zatrudnienia
na
etatach
profesorskich
doświadczonych
menedżerów
przemysłowych
–
a to właśnie „business professors” wskazują uczelniom kierunki współpracy
z przedsiębiorstwami, wnosząc równocześnie istotny wkład w poziom kształcenia
(kształcenie oparte na studiach przypadku z trudem znajduje uznanie zarówno w
procesie kształcenia na uczelniach, jak i w obszarze badań). A zatem – transfer
dwukierunkowy, zgodnie z przyjętą na gruncie norm serii ISO 9000 definicji jakości
jako „zdolności zaspokajania potrzeb”.
6
Rozważając rolę i zadania Centrów Transferu Technologii funkcjonujących
przy uczelniach należy zatem rozważyć ich zakres obowiązków: jaka jest/powinna
być rola CTT w definiowaniu obszarów prac badawczych prowadzonych przez
uczelnię?
Podobnym, choć odrębnym problemem – w części również semantycznym –
jest tzw. polityka klastrowa.
Przeprowadzone ostatnio badania klastrów działających w Polsce wskazują,
że znaczna ich część powstała w celu grupowego wdrożenia nowych technologii,
co odpowiada znanemu z literatury przedmiotu holenderskiemu modelowi klastra, w
którym rolę podmiotu sieciującego (network brooker’a, zwanego też facilitatorem)
pełni jednostka B+R. Sztandarowym przykładem są klastry z udziałem Instytutu
Lotnictwa, m.in. klaster „Dolina Lotnicza”. I znów dygresja „pętli czasu” – business
plan tego klastra powstał w ramach projektu „SME Networking & Clustering
In Poland” finansowanego w ramach programu PHARE w latach 1997 – 2000. Silnie
preferowane obecnie tworzenie ponadregionalnych organizacji/skupisk (klastrów?)
branżowych, jako żywo przypomina idee zjednoczeń; czy przywrócić zatem rolę
branżowych ośrodków transferu technologii? Obowiązująca od 1 października br.
ustawa przekształcająca Jednostki Badawczo – Rozwojowe w Instytuty Badawcze
nie podejmuje wprost tego tematu.
Klaster nie jest i nie może być uważany za panaceum na wszelkie bolączki
konkurencyjności i innowacyjności. Może jednak stanowić rozwiązanie szeregu
problemów, w tym dostępu przedsiębiorców m.in. do wiedzy i technologii.
Przywołane już w tekście badania benchmarkingowe klastrów, jako jeden
z wyników podają szereg problemów znanych już w 1996 r. Z podobnym zjawiskiem
mamy do czynienia w obszarze transferu technologii – po ponad dziesięciu latach
praktycznych prób z instrumentami wsparcia, dostępnymi w ramach Phare SSG
(lata 2000 – 2004) ZPORR (perspektywa 2004 – 2006) i obecnie w ramach POIG
(perspektywa 2007 – 2013), stopniowo wracamy zarówno do rozwiązań z połowy lat
’90 ubiegłego wieku, ale także do modeli sprzed transformacji systemowej.
7
Zatem wskazane wydaje się doprecyzowanie misji, zadań, formy prawnej
Centrów Transferu Technologii oraz ich osadzenie w systemie gospodarczym.
dr inż. Witold Witowski
Dyrektor Instytutu Organizacji i Zarządzania w Przemyśle
ORGMASZ
8
SPIS TREŚCI
Słowo wstępne
10
1. Wprowadzenie
14
2. Zarys analizy stanu obecnego CTT w Polsce
21
3. Kluczowe pytania – rekomendacje
24
4. Postulaty
41
5. Podsumowanie
45
O warsztatach
46
O projekcie
57
Dodatek – wykaz skrótów
62
Uczestnicy warsztatów
63
Dokumentacja fotograficzna
68
9
SŁOWO WSTĘPNE
Biała Księga CTT jest podsumowaniem dyskusji wybranego grona praktyków
transferu technologii – osób, które zajmują się na co dzień wprowadzaniem
innowacji do praktyki gospodarczej. Dyskusje te odbywały się na podstawie wizyt
studyjnych w wymienionych dalej polskich i zagranicznych ośrodkach transferu
technologii. Podsumowanie to jest istotnym dokumentem obok ostatnio wydanych
przez PARP raportów: „Rekomendacje zmian w polskim systemie transferu
technologii i komercjalizacji wiedzy”, „System transferu technologii i komercjalizacji
wiedzy w Polsce - siły motoryczne i bariery”, a także dopełniającym elementem
do stanu sytuacji w Polsce, opisanym w dokumencie „Raport: Polska 2030”.
Cechą wspólną niniejszego i cytowanych wyżej raportów jest udokumentowanie
niewłaściwej konstrukcji systemu komercjalizacji wiedzy, systemu, od którego zależy
przyszłość gospodarcza Polski. Powiązanie obszarów „Administration-BusinessScience” w spójny system ABS, który w miejsce obecnej blokady spowoduje
udrożnienie przepływu wiedzy jest polską racją stanu. Zachodzi jednak pytanie,
dlaczego mając tak ogromny materiał porównawczy polski system ABS zawodzi.
Odpowiedź na to nie jest prosta, bowiem wiąże się z nieporozumieniami, które
stanowią o konstrukcji owego systemu.
Podstawowym nieporozumieniem jest przeświadczenie, iż dobre prawo
spowoduje dobrą praktykę. Administracja konstruuje mnogość nakazów i zakazów
opatrzonych „życzeniowymi” przypisami, nie zwracając uwagi na konieczność
dostosowania
metodologii
działania
do
wymogów
procesu
komercjalizacji,
funkcjonującego na zasadzie działalności twórczej. Delikatne procesy motywacji
wymykają się spod kontroli przepisu, a zachęcanie do innowacyjności zmieniło się
w powtarzanie pustych frazesów.
10
Innym nieporozumieniem są nabory konkursowe przy wspieraniu innowacyjnych
projektów. Wymyślone
z
dala
od
praktyki
reguły preferujące
stosowanie
retorycznych zwrotów w opisie wniosków powodują, iż beneficjentami systemu stają
się zespoły potrafiące napisać prawidłowo taki wniosek, a sens merytoryczny
projektu jest drugorzędny. Reguły te w połączeniu z wielomiesięczną procedurą
rozpatrywania wniosku, a potem, przy jego realizacji, skupianiu się głównie
na formalnej stronie wykonania projektu, powodują małą efektywność wydawanych
środków.
Nacisk na tworzenie spółek i związany z tym wysiłek szkoleniowy w tym
zakresie jest następnym obszarem niezrozumienia procesów komercjalizacji. Prosta
kalka sposobów działania rodem z Silicon Valley nie stworzy rynku innowacji
w Polsce. Dla skutecznego przeniesienia systemu z USA koniecznym byłoby
przeniesienie tamtejszego systemu prawa, finansów, księgowości, wzajemnych
rozliczeń, obyczajów i nieskodyfikowanych norm. Namawianie twórcy, by zajął się
prowadzeniem spółki niejednokrotnie prowadzi do zaniechania kontynuacji projektu
– twórca powinien tworzyć, prowadzeniem firmy winien zajmować się profesjonalny
menedżer, a księgowością księgowy.
Jeszcze jednym nieporozumieniem jest ustanowienie patentowania jako
ekwiwalentu publikacji naukowej i połączenie ilości zgłoszeń z kryteriami oceny
instytucji naukowej. Patent jest elementem procesu komercjalizacji i nie może być
celem samym w sobie. Ochrona prawna własności intelektualnej winna następować
po analizie w jaki sposób owa własność będzie mogła być wdrożona do praktyki.
Ilość patentów winna być pochodną ilości wdrożeń – samo patentowanie
bez związku z konkretnymi wykonawcami jest sztuką dla sztuki.
Wreszcie,
wracając
do
podstawowego
tematu
Białej
Księgi
–
nieporozumieniem jest założenie, iż sama organizacja Centrum Transferu
Technologii w określonej, optymalnej formule prawnej rozwiąże problemy związane
z komercjalizacją wiedzy danej jednostki badawczej. Esencją sprawności działania
CTT są ludzie, którzy wykonują pracę dla danego CTT; ich wiedza i umiejętności
nawiązywania kontaktów, wzbudzania zaufania oraz rzetelność. Wbudowanie CTT
11
w formalny układ jednostki badawczej, jej status organizacyjny i jej wewnętrzna
struktura są tylko narzędziami, które mają ułatwić poruszanie się osób zajmujących
się komercjalizacją w strukturach nauki i biznesu, a także monitorowanie wyników
oraz kontrolowanie działania.
Czy zatem można na podstawie obserwacji struktur, które odniosły sukces
w innych krajach ustalić optymalną strukturę dla CTT w Polsce? Odpowiedź na to
jest zbliżona do odpowiedzi, czy z badania sposobu uprawiania ziemniaków w
wysokich partiach Andów, w oazach Sahary oraz centralnej Brazylii można
zoptymalizować te uprawy na Mazowszu. Przejęcie systemu 1:1 będzie zawsze
ryzykowne, ale z każdej wyprawy należy wybrać te elementy, które w sposób istotny
mogą wpływać na wypracowanie struktury w naszych konkretnych warunkach. Biała
Księga to materiał dyskusyjny, przedstawiający punkt widzenia jej autorów, wydaje
się jednak, że dla właściwego działania każdego CTT niezbędne są następujące
elementy:
1. Struktura organizacyjna nie ma znaczenia, jednak dla zachowania
maksymalnej elastyczności działania, optymalnym rozwiązaniem to spółka
z o.o., której głównym wspólnikiem jest jednostka macierzysta (uczelnia,
instytut badawczy …). To rozwiązanie daje pełną kontrolę właścicielską, nie
podlega ustawowym i statutowym ograniczeniom jednostki macierzystej,
jednocześnie chroni tę jednostkę w przypadku „wpadki” finansowej.
2. Pracownicy
CTT
muszą
mieć
kwalifikacje
negocjatorów,
posiadać
umiejętność wyobrażenia sobie zastosowania innowacji oraz procesu
wdrożenia innowacji do praktyki. Pracownicy muszą również posiadać
umiejętność oceny wartości projektu, a także zarządzania jego wykonaniem.
3. CTT
musi aktywnie
poszukiwać
innowatorów.
Sprawą istotną jest
stworzenie takich warunków działania by autor innowacji nie musiał sam
angażować się w realizację projektu. Organizacja dedykowanej do projektu
firmy winno być ostatnim stadium wdrożenia.
4. CTT współpracuje z rzecznikami patentowymi, traktując ochronę własności
intelektualnych jako zwiększenie wartości rynkowej innowacji, a nie cel sam
w sobie. Ochrona taka jest elementem procesu komercjalizacji innowacji.
12
5. CTT powinno dysponować funduszem, z którego może finansować modele
czy prototypy innowacyjnych rozwiązań. Fundusz taki winno się traktować
jako fundusz wysokiego ryzyka, co de facto oznacza, iż CTT rozlicza się
z funduszu raportem, a nie ciągnionym wynikiem finansowym.
6. CTT winno zorganizować wokół siebie wirtualną „fabrykę wynalazków”, tak
że może, na zasadzie zleceń, wykonać dowolny model czy prototyp
proponowany przez innowatora.
Prof. Andrzej Rabczenko
Dyrektor
Centrum Transferu Technologii i Rozwoju Przedsiębiorczości
Politechnika Warszawska
13
1. WPROWADZENIE
Powszechnie uważa się, że istotny wpływ na wzrost konkurencyjności
2
gospodarki posiadają innowacje . Innowacje są procesem, którym należy właściwie
kierować na każdym poziomie organizacji – przedsiębiorstwa, regionu, państwa lub
Unii Europejskiej. Innowacje są odpowiedzią na popyt w zakresie nowych produktów
i technologii, w konsekwencji obniżając ceny przyspieszają tempo wzrostu danej
organizacji i stwarzają możliwość realizacji bardziej rentownych inwestycji. Wyniki
badań jednoznacznie wskazują, że wydajność, konkurencyjność, rozwój wymiany
handlowej są skorelowane z rozwojem innowacji. We współczesnych gospodarkach
rośnie
waga
innowacji
w
stosunku
do
tradycyjnych
czynników
wzrostu
gospodarczego, takich jak ziemia, kapitał i siła robocza. Ekonomiści oceniają,
3
że około 2/3 wzrostu krajów rozwiniętych wynika z wprowadzonych innowacji .
Zatem
zdolność
do
tworzenia
i absorbowania
innowacji
jest
największym
wyzwaniem obecnego wieku. Tak więc podstawy współczesnej konkurencji
budowane są przez firmy zdolne do realizacji, nabywania i wdrażania innowacji,
a także skutecznego uczenia się na sukcesach i błędach, wynikających z realizacji
procesów innowacyjnych. Podaż innowacji ograniczona jest ryzykiem osiągnięcia
sukcesu końcowego, dostępem do kapitału (venture capital) oraz wymaga
sprawnego systemu wsparcia MŚP za pośrednictwem instytucji około biznesowych,
w tym Centrów Transferu Technologii. Wynika to z niedoskonałość funkcji
samoregulacyjnej rynku, która niekiedy nie jest w stanie zapewnić innowacyjności
gospodarki na oczekiwanym poziomie.
Od pewnego czasu, w wielu krajach UE obserwuje się proces decentralizacji
i przesunięcia punktu ciężkości realizacji polityki przemysłowej i technologicznej
na poziom regionów. Współczesny rozwój i zwiększanie konkurencyjności regionu
2
Gulda K., Innowacyjność główną siłą napędową rozwoju polskiej gospodarki, Materiały Konferencyjne
Wzrost gospodarczy a transfer technologii, 13-14 października 2008, Wrocław.
3
Kierunki zwiększania innowacyjności gospodarki na lata 2007-2013, Ministerstwo Gospodarki,
Warszawa, 19 sierpnia 2006.
14
nie ogranicza się do pozyskiwania i promowania inwestycji zwiększających zdolność
produkcyjną poszczególnych przedsiębiorstw, ale obejmuje również działania
zorientowane na budowę systemu wspierania potencjału innowacyjnego. Wysiłki
władz, zarówno na poziomie państwa, jak i regionu, ukierunkowywane zostają na
organizację transferu technologii, a nie na sam proces generowania technologii.
Wynika to z dużego zróżnicowania zarówno po stronie podaży technologii, jak
i popytu. Z tych względów aktywność państwa i regionów powinna być wyraźniej
zorientowana na wspieranie wysiłków firm
w dążeniu do restrukturyzacji
technologicznej oraz stymulowanie badań i efektywnego transferu wyników
badań/innowacji do przemysłu. Dzięki takim działaniom rozwijać się będzie
i wzmacniać baza technologiczna regionu i w konsekwencji nastąpi podniesienie
jego konkurencyjności, co w konsekwencji wpływa na zwiększenie konkurencyjności
również całego państwa.
Wizja zwiększania innowacyjności gospodarki Polski w latach 2007-2013
zakłada budowę Gospodarki Opartej na Wiedzy, w której źródłem przewagi
konkurencyjnej większości przedsiębiorstw, w tym MŚP, są przedsięwzięcia
2
wiedzochłonne .
Diagnoza obecnego stanu gospodarki Polski wskazuje na szereg barier,
do których m.in. zaliczyć można:
1. Niskie nakłady na sferę B+R
2. Niski wskaźnik udziału pracowników naukowo-badawczych wśród osób
czynnych zawodowo
3. Brak mobilności kadry naukowo-badawczej
4
4. Wciąż niedostateczny system wsparcia MŚP w zakresie rozwoju innowacji ,
w tym źródeł finansowania, a szczególnie venture capital
5. Trudności w dostępie przedsiębiorców do zaplecza badawczego
6. Niedojrzałość regionalnych systemów innowacji
7. Niedojrzałość instytucji około-biznesowych, w tym słabo rozwinięte sieci
współpracy
4
Źródło: Commission of the European Communities, SEC, 2009, Brussels, 9-09-2009, "Making public
support for innovation in the EU more effective - Lessons learned from a public consultation for action at
Community level".
15
8. Niewystarczający wpływ programów edukacyjnych na kształtowanie postaw
innowacyjnych na wszystkich poziomach edukacji społeczeństwa
9. Obniżenie poziomu edukacji
10. Emigracja za granicę ludzi młodych, zwłaszcza wykształconych
11. ‘Krępująca’ ustawa PPP oraz czasochłonne i nieefektywne procedury
przetargowe
12. Niedostatecznie przygotowana do zadań związanych z komercjalizacją
nauki i technologii i nieefektywnie zarządzana, administracja publiczna:
a. procedury realizacji projektów krajowych są bardziej skomplikowane
i czasochłonne w stosunku do projektów finansowanych wprost
przez Komisję Europejską
b. niski stopień transparentności procedur konkursowych
c.
niespójność w interpretacji przepisów prawno-skarbowych
13. Niemal wszystkie programy pomocowe UE zarządzane są bezpośrednio
przez samorządy regionalne, ministerstwa i agencje rządowe, co skutkuje
koncentracją decyzji w rękach urzędników, których liczebność dynamicznie
wzrasta. Ilość przetargów na obsługę programów pomocowych przez
instytucje otoczenia biznesu jest symboliczna
14. Niezadowalające
ustawodawstwo
prawne
dotyczące
zatrudniania
i prowadzenia działalności gospodarczej
15. Wysoki wskaźnik regulacji rynku w stosunku do pozostałych krajów Unii
16. Niski odsetek osób ufających ludziom
17. Dynamicznie rozwijająca się biurokracja
18. Nadmierne upolitycznienie urzędów publicznych
19. Edukacja na wszystkich szczeblach niesprzyjająca kreatywności i rozwijaniu
indywidualnych predyspozycji
Należy także pamiętać o barierach popytowych, wynikających z ciągle
jeszcze niskiego poziomu dochodu narodowego per capita, co przekłada się na
ograniczone możliwości finansowe zarówno gospodarstw domowych jak i firm.
Uczelnie wyższe, zwłaszcza techniczne, posiadają ciągle rosnący potencjał
intelektualny wyrażający się w postaci publikacji indywidualnych i zespołowych
wyników prac badawczych, wynalazków i patentów. Jednak nie przekłada się to
wprost na wzrost poziomu życia społeczeństwa przez rozwój innowacyjnej
16
gospodarki. Znane są pozytywne przykłady, np. USA (Kalifornia, Texas), że dzięki
efektywnemu zarządzaniu własnością intelektualną, skupioną w jednostkach
badawczych
i
uczelniach,
można
przyspieszyć
proces
powiązania
nauki
z gospodarką. Można także ograniczyć nakłady ze środków publicznych
przeznaczanych na badania i rozwój, a zwiększyć zaangażowanie przedsiębiorców
w inwestowanie w badania, wzmacniające sukces rynkowy. Aby zaistniała taka
sytuacja również w polskich warunkach, konieczna jest znajomość nie tylko specyfiki
tego typu mechanizmów wśród decydentów na różnych poziomach struktur
państwowych, akademickich, władz regionalnych i biznesu, ale również aktywność
legislacyjna
na
rzecz
powstania
uregulowań
systemowych
wdrażających
mechanizmy funkcjonowania profesjonalnych struktur uczelnianych i uczelnianoregionalnych na rynku komercjalizacji wiedzy.
Próby realizacji misji transferu technologii podejmowane przez polskie
uczenie wyższe nie przełożyły się na wymierne efekty w gospodarce, pomimo
powstania
wielu
centrów
transferu
technologii,
centrów
rozwoju
innowacji
i przedsiębiorczości, parków technologicznych i inkubatorów, z powodu istotnych
przeszkód systemowych. Oprócz deklaracji sformułowanej w misji niemal każdej
uczelni, uczelnie z „nadętym” poziomem decyzyjności i niską efektywnością
zarządzania nie są w stanie samodzielnie dokonać transformacji swojej struktury
w Uniwersytet III Generacji, który oprócz kształcenia nastawiony jest na badania
aplikacyjne i współpracę z przedsiębiorstwami. Wymaga to zmian ustawowych
i wyodrębnionych środków budżetowych na proces przystosowania się uczelni
do nowych zadań dużego ryzyka oraz zbudowania odpowiedniego „pomostu” dla
zapoczątkowania integracji z otoczeniem gospodarczym na partnerskiej platformie
biznesowej.
W Polsce wciąż narasta podejrzliwość i brak zaufania w stosunku
do dysponentów środków publicznych. W zestawieniu z nadal niejednoznacznymi
przepisami dającymi dowolność interpretacji urzędniczej oraz możliwość utrudniania
życia osobom i firmom przez aparat fiskalny doprowadza się do narastania
biurokratycznych wymogów niweczących sens i chęć działania w zakresie
komercjalizacji wiedzy. Działające obecnie w takim otoczeniu uczelnie i ich gremia
ustawodawcze mające na względzie zachowanie z trudem budowanej przez wieki
17
marki Uczelni i dawanie dobrego przykładu swoim wychowankom w praworządnym
wykonywaniu statutowych obowiązków, nie podejmują nowatorskich wyzwań
i ryzykownych praktyk, będących nieodłączną domeną procesów związanych
z komercjalizacją wiedzy, nie inwestują w systemowe rozwiązania w tym zakresie,
lecz ograniczają się do misyjnej deklaracji wspierania transferu technologii.
Wobec
obecnie
obowiązującego
zacofanego
systemu
prawnego
obowiązującego w uczelniach oraz z powodu braku odrębnego wsparcia
budżetowego, zarówno zwolennicy komercjalizacji wiedzy, jak też i przeciwnicy
znajdują wiele słusznych uzasadnień dla poparcia swoich racji. Efekt jest taki,
że uczelnia, zgodnie z precyzyjnie zdefiniowanym przeznaczeniem środków
budżetowych z MNiSW, jest w stanie rozwijać efektywnie tylko dydaktykę i badania
podstawowe. Stan ten trwa praktycznie od połowy minionego stulecia. Pracownicy
skupiają się na osobistej karierze naukowej, dydaktyce i badaniach dla swoich
potrzeb, a nieliczni, wprowadzając innowacje do gospodarki, robią to pod groźbą
bycia zaliczonym do grona osób wspierających szarą strefę. Zarówno jedni, jak
i drudzy nie czują się z tym dobrze, lecz nie na tyle źle, aby być wystarczająco
zmotywowanym do zainicjowania otwartej debaty celem wypracowania rozwiązań
na miarę oczekiwań społecznych i przemiany uczelni w Uniwersytet III Generacji.
Brak konsensusu w tej materii często prowadzi do szukania sobie miejsca do
realizacji kariery naukowej poza granicami naszego kraju, gdzie zarówno władze
państwowe, jak i senaty uczelni odpowiedzialnie redukują ryzyko naukowca
i wdrażają spójne ustawodawstwo w perspektywie wykraczającej poza okres jednej
kadencji, np. w Szwecji nowo pisane projekty ustaw zatwierdza parlament następnej
kadencji.
W pakiecie nowelizowanych ustaw o nauce, które obowiązywać będą od
roku akademickiego 2010/2011, dopuszcza się możliwość zakładania przez uczelnie
centrów transferu technologii, czy akademickich inkubatorów przedsiębiorczości
w formie spółki prawa handlowego. Projekt zmian obnaża ograniczoną wiedzę w tej
materii, gdyż nie idą za nimi akty wykonawcze ani środki na start i rozwój.
Ustawodawca zakłada, że wystarczy lakoniczne przyzwolenie, aby naukowcy
kosztem
swoich
dotychczasowych
obowiązków
ruszyli
gremialnie
w
obcy
i nieprzyjazny im świat biznesu (np. vide znana z mediów historia firmy Optimus).
18
Ustawodawca zakłada też, że uczelnie mają już odłożony na ten cel kapitał (nie
bardzo wiadomo skąd, skoro nie pracują do tej pory dla zysku) i niezwłocznie
zaczną organizować CTT i wytwarzać w zakładanych przez CTT spółkach znaczne
zyski. Ustawodawca chyba nie zdaje sobie sprawy, że wniesienie do spółki
oszacowanej wartości intelektualnej w formie aportu skutkuje koniecznością
zapłacenia 22% podatku VAT (a 23% od 2011 roku). Jest też oczekiwanie, że CTT,
jako łącznik uczelni z biznesem, stworzy swoje struktury bezinwestycyjnie,
przygotuje uczelnię do współpracy z gospodarką i od samego początku będzie
przynosić zyski. Czy jest to oczekiwane rozwiązanie systemowe?
Skutkiem takiego podejścia ustawodawcy i braku spójnego systemu
(rozumianego jako łańcuch procesowy ze sprzężeniem zwrotnym, obejmujący
ministerstwa, uczelnie oraz gospodarkę oraz korzyści ludzi w nim uczestniczących)
i związanego z tym całego pasma przeszkód, jest wieloletni brak postępu w tej
kwestii. Co prawda istnieją uczelniane CTT, czy parki technologiczne oraz
inkubatory, lecz większość z nich nie jest sprawnym pomostem współpracy uczelni
z gospodarką. Zwykle są to fundacje, a czasami spółki, zakładane przez uczelnie,
które w bardzo krótkim czasie zmuszone były wytworzyć struktury sensu stricte
biznesowe, dalekie od uczelnianych, co w efekcie powoduje przerwanie współpracy
i praktyczny brak komercjalizacji wiedzy z macierzystej uczelni. Natomiast te CTT,
które funkcjonują w strukturze uczelni, oprócz braku środków budżetowych
na zbudowanie profesjonalnej struktury są uwikłane w ciasny garnitur codziennych
biurokratycznych
wymogów
organizacyjnych
i
finansowych
uczelni
z
racji
odmienności swoich potrzeb i procedur i nie mogą rozwijać biznesowej kultury
pracy, niezbędnej dla dotrzymania standardów oczywistych w biznesie.
Jak
już
wspomniano,
oprócz
potrzeby
rozwiązań
systemowych
zwiększających podaż nowych technologii w uczelniach, należy stwarzać warunki do
powstawania odpowiednio sprofilowanych i kompetentnych instytucji otoczenia
biznesu, w tym m.in. centrów transferu technologii, parków i inkubatorów
technologicznych oraz jednostek naukowo−badawczych. W tym gronie muszą się
także znaleźć komercyjni brokerzy technologii, zajmujący się wdrożeniami,
pośredniczący w kontaktach między różnymi partnerami innowacyjnego procesu.
Dane statystyczne wskazują, że wiele spośród nowoutworzonych CTT przeżywa
19
„kryzys”’ po pierwszych 3-ch latach funkcjonowania, a część z nich zaprzestaje
dalszej działalności. Z tych względów w opracowanej „Białej Księdze CTT”,
zawarto bariery i rekomendacje występujące w procesie tworzenia i funkcjonowania
CTT, co powinno przyczynić się do ograniczenia wielu problemów, z którymi często
borykają się powoływane i istniejące Centra Transferu Technologii.
Poglądy prezentowane w „Białej Księdze CTT” wynikają z osobistych doświadczeń
osób biorących udział w spotkaniach i warsztatach organizowanych w ramach
projektu. Poglądy te nie zawsze znajdują pokrycie w danych statystycznych i
wcześniejszych publikacjach. Należy zauważyć, że pomimo pozornej obfitości
publikacji źródłowych, dotyczących problemów transferu technologii i roli CTT w
procesie komercjalizacji wiedzy, większość z nich pochodzi z „jednej stajni”. Badania
te prowadzone są zwykle w oparciu o stałą, dość wąską pulę jednostek, nie dając
szansy na prezentację skrajnych czasami poglądów jednostkowych. W naszej
„Białej Księdze” taką możliwość, częściowo anonimową, stworzyliśmy. Wobec
powyższego nie rościmy sobie praw do absolutnej uniwersalności prezentowanych
tez.
20
2. ZARYS ANALIZY STANU OBECNEGO CENTRÓW TRANSFERU
TECHNOLOGII W POLSCE
Obecnie w Polsce funkcjonuje 87 CTT, z których największą grupę stanowią
ośrodki innowacji NOT (40%), a następnie jednostki instytucji naukowo-badawczych
(30%), samodzielne podmioty mające osobowość prawną (16%), parkowe
i
inkubatorowe
(9%)
oraz pozostałe
(5%).
Nadal
podstawowym
źródłem
finansowania CTT są granty i projekty celowe (46%), działalność konsultingowa
(19%) oraz działalność szkoleniowa (10%). Głównymi klientami CTT są: MŚP
(46%), pracownicy naukowo-badawczy (25%), studenci (9%) i początkujący
5
przedsiębiorcy (8%) .
Do pierwszoplanowych barier, o charakterze ogólnym, ograniczających
rozwój CTT, zaliczyć można:
1. Niechęć środowiska naukowego do działań komercjalizacji wiedzy i do
współpracy z biznesem, co głównie wynika z braku rozwiązań systemowych
2. Małe zainteresowanie tworzeniem firm technologicznych, co głównie
związane jest z wysokimi kosztami i ryzykiem
3. Niska podaż nowych technologii o aplikacyjnym charakterze
4. Niski budżet, brak dostatecznego wsparcia finansowego, co zmusza CTT do
działalności komercyjnej, na ogół luźno związanej z celami strategicznymi
5. Zawiłe procedury prawne transferu i komercjalizacji technologii
6. Niedostateczna współpraca z lokalnymi i regionalnymi instytucjami
7. Ograniczony popyt na nowoczesne produkty i technologie
8. Sytuacja gospodarcza w regionie − marazm, zastój, brak liderów
9. Niska podaż projektów ukierunkowanych na komercjalizację
W odniesieniu do CTT, funkcjonującego przy uczelni wyższej, oprócz barier
już wymienionych, dochodzą dodatkowe bariery, którymi są:
5
Raport: Ośrodki Innowacji i Przedsiębiorczości w Polsce 2009, PARP, Łódź/Warszawa 2009.
21
1. Tryb
zatrudniania
pracowników
CTT,
niedopuszczający
żadnej
elastyczności w stosunku do obowiązujących od lat uczelnianych nazw
stanowisk, kategorii zaszeregowania, wielkości wynagrodzenia, możliwości
zadaniowego rozliczania
czasu pracy,
telepracy czy uwzględnienia
składnika „success fee”.
2. Złożony proces decyzyjny, wielostopniowe narzuty na usługi obce i zawiłe
procedury w strukturach ekonomiczno-księgowych, powodujące opóźnienia
w decyzjach i płatnościach − nie akceptowalne przez partnera biznesowego
3. Brak mechanizmów dla pozyskiwania koniecznych środków na wkład
własny do projektów
4. Przetargi − marnowanie czasu i zapału zespołu na wykonywanie
biurokratycznych
czynności
nieprzynoszących
wartości
dodanej,
w szczególności przygotowywanie procedur przetargowych na zakupy
drobnych produktów, których sumaryczna wartość zakupowa w roku liczona
dla wszystkich jednostek uczelni podlega ustawie o zamówieniach
publicznych. W praktyce skutkuje to zakupem droższych i gorszych
jakościowo materiałów i urządzeń oraz znacznie wydłuża czas zakupu.
5. Strata czasu i środków przyznanych na zadania w projektach strukturalnych,
związana z koniecznością poszukiwania i wynajmowania obcych obiektów
poza uczelnią, np. sal wykładowych, gdyż faktura wewnętrzna uczelni nie
jest zaliczana, jako koszt kwalifikowany (nie jest dokumentem finansowym
w zrozumieniu prawa finansowego)
6. Ustawa o finansach publicznych nie zezwala uczelniom państwowym na
obejmowanie
części
udziałów
w
spółkach
prawa
handlowego,
ukierunkowanych na komercjalizację własności intelektualnej uczelni
7. Konieczność naliczania podatku VAT od aportu wniesionego do spółek
prawa handlowego, co wpływa na ograniczenie komercjalizacji własności
intelektualnej uczelni poprzez tworzenie firm typu ‘spin-out’
8. Wśród
wyników
badań
naukowych,
o
potencjalnym
zastosowaniu
w gospodarce, większość nie jest gotowa do wdrożenia, lecz wymaga
dodatkowych znacznych nakładów finansowych na dalsze prace rozwojowe,
badania marketingowe itp.
22
9. Konieczność generowania przychodów na funkcjonowanie CTT w krótkiej
perspektywie – poprzez usługi rynkowe i projekty – co powoduje odejście od
misji głównej, związanej z transferem technologii
10. Krepujący system podejmowania kluczowych decyzji przez kierownictwo
CTT, wymagający na ogół akceptacji rektora i prorektora lub Senatu oraz
konformizm i silna obawa przed podejmowaniem decyzji noszących
znamiona ryzyka
11. Niedostateczny kapitał zalążkowy, pozwalający na udział CTT w projektach
unijnych istotnych z punktu widzenia misji CTT
12. Niedostateczne zrozumienie, ze strony założycieli CTT, procesu dojścia do
samodzielności finansowej − z doświadczeń fińskich wynika, że proces ten
trwa od 5-ciu do 10-ciu lat
6
Wymienione wyżej bariery oraz polityka Ministerstwa Finansów, które
niecierpliwie nalicza i pobiera podatek na podstawie oceny „kwiatostanu drzewa
innowacji”,
nie
czekając
na
rzeczywiste
owoce,
w
tym
szczególnie
nieprzewidywalnym procesie dużego ryzyka, powoduje iż nie powstają firmy spinoff/spin-out w kraju, lecz poza nim, jak też budżet nie otrzymuje oczekiwanych
wpływów z podatku PIT od nowo zatrudnianych pracowników, podatku CIT od nowo
powstałych firm oraz podatku VAT ze sprzedanych innowacyjnych produktów.
6
Kaki M., Fiński model współpracy nauki z przemysłem, Materiały Konferencji: Nauka i Gospodarka −
Perspektywa Współpracy, Politechnika Świętokrzyska − Euro Centrum Katowice − ŚCITT, 18 Maja 2010,
Kielce
23
3. KLUCZOWE PYTANIA - REKOMENDACJE
Do kluczowych pytań, których odpowiedź ma fundamentalne znaczenie
w procesie tworzenia CTT, zaliczyć można:
a) Jaka powinna być misja?
b) Jakie powinny być główne cele?
c) Jakie usługi powinno oferować CTT?
d) Jakie powinny być docelowe grupy klientów, w jaki sposób powinniśmy
do nich docierać i jaki powinien być obszar terytorialny działania CTT?
e) Jakie powinno być miejsce CTT w uczelnianym systemie zarządzania
pracami B+R i ich rezultatami?
f)
Czy
korzystanie
z
usług
CTT
powinno
być
obligatoryjne
dla pracowników uczelni w zakresie komercjalizacji?
g) Jaką formę prawną rekomendujemy?
h) Jaka powinna być modelowa struktura organizacyjna?
i)
Jaki model finansowego funkcjonowania rekomendujemy?
j)
Czy
CTT
powinno
być
beneficjentem
przychodów
z
tytułu
komercjalizacji? W jakiej wysokości?
k) Z jakimi instytucjami powinniśmy tworzyć sieci współpracy i związki
partnerskie / konsorcja?
l)
Jakie kwalifikacje powinni posiadać pracownicy CTT?
Próbę odpowiedzi na postawione pytania przedstawiono niżej.
3.1. Jaka powinna być misja CTT?
Klasyczna misja powinna uwzględniać transfer technologii w powiązaniu
z otoczeniem wewnętrznym i zewnętrznym funkcjonowania CTT oraz uwzględniać
definicję CTT.
24
Definicja
CTT
w
(szkołach
wyższych
i
innych
placówkach
7
naukowych ): CTT to zróżnicowana organizacyjnie grupa nie nastawionych na zysk
jednostek doradczych, szkoleniowych i informacyjnych, realizujących programy
wsparcia transferu i komercjalizacji technologii oraz wszystkich towarzyszących
temu procesowi zadań.
Misja CTT:
Misja
Centrum
Transferu
Technologii
ma
charakter
indywidualny,
uogólniając, możemy jednak przyjąć, że większość z nich deklaruje chęć
„wzmacniania konkurencyjności przedsiębiorstw poprzez wykorzystywanie wyników
badań naukowych oraz rozwijanie środowiska innowacyjnego, sprzyjającego
globalnemu transferowi technologii i innowacji”. Należy uznać, że tak sformułowana
misja, w większości przypadków, daleko odbiega od praktyki. Większość CTT
afiliowanych przy uczelniach i jednostkach B+R koncentruje się na obsłudze
procesu komercjalizacji w jednostce macierzystej.
3.2. Jakie powinny być główne cele funkcjonowania CTT?
Główne cele funkcjonowania CTT powinny uwzględniać perspektywę krótko, średnio- i długookresową. Do głównych celów, wynikających z partnerstwa
z
trzema
klientami,
tj.
jednostkami
naukowo-badawczymi/uczelniami,
przedsiębiorstwami oraz samorządami terytorialnymi, zaliczyć można:
−
Stworzenie
platformy
współpracy
jednostek
naukowo-badawczych,
wdrożeniowych, samorządów terytorialnych oraz przedsiębiorstw i instytucji
finansowych
−
Stworzenie lub zapewnienie dostępu do bazy danych wyników prac badawczych
finansowanych ze środków publicznych
−
Stworzenie systemu oceny rynkowego potencjału komercjalizacyjnego wyników
badań naukowych finansowanych ze środków publicznych
−
Integracja środowiska społeczno-gospodarczego regionu oraz systematyczne
podnoszenie kultury innowacyjnej
7
Innowacje i transfer technologii, Słownik Pojęć, PARP 2008.
25
−
Podnoszenie świadomości wiedzy na temat procesów innowacyjnych oraz
świadczenie
usług
wspierających
innowacje,
transfer
technologii
i komercjalizację wyników badań
−
Wykorzystanie
potencjału
badawczego
regionu
i
kraju
dla
wzrostu
konkurencyjności przedsiębiorstw
−
Działania na rzecz budowy społeczeństwa opartego na wiedzy
−
Wzmacnianie wizerunku regionu w oczach potencjalnych inwestorów
−
Aktywny udział w budowie regionalnego systemu innowacji
−
Uczestnictwo
w
opracowaniu
i
nowelizacji
dokumentów
strategicznych
dla regionu, np. RSI, Foresight, itp.
−
Inicjowanie działań spójnych z Regionalną Strategią Innowacji
−
Inicjowanie projektów sieciowych wzmacniających innowacyjną infrastrukturę
regionu
−
Inicjowanie i udział w konsorcjach, ukierunkowanych na kluczowe obszary
rozwoju regionu, np. OZE, biogazownie, ICT, Parki, Inkubatory Technologiczne,
itp.
−
Wzrost udziału przychodów nauki ze współpracy z przedsiębiorstwami
−
Systematyczna poprawa zakresu i jakości usług oferowanych dla MŚP
−
Kształcenie ustawiczne zorientowane na kadrę przedsiębiorstw
−
Śledzenie rozwoju technologii, w tym ich analiza, powiadamianie o naukowych
i technologicznych innowacjach, które mogą stanowić szansę lub zagrożenie
dla polskich przedsiębiorstw
−
Dostęp do informacji patentowej oraz badanie czystości patentowej
−
Organizacja specjalistycznych konferencji, seminariów, wystaw, audytów
technologii i misji gospodarczych.
Wątpliwość budzić może jednoznaczne akcentowanie celów związanych
z rozwojem przedsiębiorstw i regionu. Z oczywistych względów nie każde CTT (choć
zawsze to, w których samorządy lokalne czy regionalne mają swoje udziały) będzie
wpisywać te działania w swoje cele. Uważamy jednak, bazując na doświadczeniach
krajów, w których proces transferu technologii jest stymulowany i wspierany
systemowo (przez sieci wyspecjalizowanych instytucji otoczenia biznesu, m.in.
CTT), że wzięcie na siebie części odpowiedzialności za rozwój regionalny uzasadnia
26
jakąkolwiek interwencję ze strony instytucji publicznych (w postaci dofinansowania
tworzonych CTT). W przeciwnym wypadku należy skonstruować taki model
finansowania CTT, aby od początku nastawiony był na realizację celów
biznesowych i uzyskiwał spodziewane przez udziałowców (akcjonariuszy) stropy
zwrotu.
3.3. Jakie usługi powinno oferować CTT?
W
w
przypadku
jednostkach
Centrów
afiliowanych
naukowo-badawczych,
bez
przy
uczelniach
względu
na
wyższych
posiadaną
lub
formę
organizacyjną i prawną, CTT powinno działać na rzecz podmiotu macierzystego,
poprzez:
−
Krzewienie wiedzy o własności intelektualnej
−
Budowa bazy danych rezultatów badań posiadających potencjał wdrożeniowy
−
Badanie czystości patentowej
−
Opracowanie
procedur
transferu
technologii,
a
następnie
inicjowanie
i nadzorowanie procesu TT
−
Pomoc w procesie komercjalizacji wyników prac badawczo-wdrożeniowych
−
Inicjowanie tworzenia firm spin off/spin out
−
Mobilizowanie pracowników nauki, studentów i innych pracowników do
czynnego uczestnictwa w tworzeniu innowacji oraz transferze innowacji
i technologii, itp.
Do
pierwszoplanowych
usług
świadczonych
na
zewnątrz
organizacji
macierzystej, można zaliczyć:
−
Usługi audytu technologicznego
−
Usługi informacyjne, konsultingowe i eksperckie na rzecz MŚP, w tym
oferowane w ramach:
Krajowego Systemu Usług, a w szczególności Krajowej Sieci Innowacji
Międzynarodowej sieci transferu technologii − Enterprise Europe Network
Innych europejskich platform rozwoju innowacji
27
−
Pomoc w kojarzeniu partnerów gospodarczych w obszarze średnich i wysokich
technologii, w tym organizacja spotkań brokerskich
−
Pomoc
MŚP
w
dotarciu
do
poszukiwanego
zaplecza
badawczego,
w poszukiwaniu nowoczesnych technologii, w organizacji procesu transferu
technologii
−
Systematyczne
raportowanie
trendów
rozwoju
technologii
na
świecie
(Technology Watch/Business Intelligence)
−
Podnoszenie
kultury
organizacyjnej
przedsiębiorstw
poprzez
wdrażanie
Systemu Jakości
−
Organizacja wizyt studyjnych/misji gospodarczych w kraju i za granicą,
zorientowanych na potrzeby lokalnego/regionalnego biznesu i jednostek B+R
−
Organizacja konferencji, seminariów oraz wystaw dotyczących innowacyjnych
technologii, innowacyjnych usług i innowacyjnych procesów
3.4. Jakie powinny być docelowe grupy klientów CTT, w jaki sposób
powinniśmy do nich docierać i jaki powinien być obszar terytorialny
działania CTT?
Docelowymi grupami klientów CTT powinny być:
−
Pracownicy jednostek B+R, w tym uczelni, JBR-ów, centrów doskonałości,
centrów zaawansowanych technologii, itp.
−
Kadra mikro, małych, średnich i dużych przedsiębiorstw
−
Pracownicy jednostek otoczenia biznesu, w tym parków i inkubatorów
technologicznych,
agencji
rozwoju
lokalnego
i
regionalnego,
pożyczkowe, poręczeniowe, itp.
−
Kadra stowarzyszeń pracowniczych i klastrów
−
Grupy branżowe producenckie / usługowe
−
Kadra urzędów publicznych, w tym lokalnych i regionalnych
28
fundusze
3.5. Jakie
powinno
być
miejsce
CTT
w
uczelnianym
systemie
zarządzania pracami B+R i ich rezultatami?
Uczelnia, ze względu na ograniczone zasoby finansowe i przyjętą strategię,
powinna decydować się na ochronę i komercjalizację tylko tych wynalazków, które
mają potencjał wdrożeniowy. Prawa własności intelektualnej do wynalazków
o niskim potencjale komercjalizacji, powinny zostać zaproponowane, a następnie
przekazane twórcy, który w zależności od tego, jak głęboko wierzy w gospodarczy
potencjał swojego rozwiązania, może zdecydować się na założenie własnej firmy lub
8
odłożyć swój wynalazek „na półkę” . Uczelnia powinna zapewnić funkcjonowanie
odpowiedniej struktury organizacyjnej działającej w oparciu o wypracowane
procedury oceny potencjału ekonomicznego i decydującej o podjęciu działań
mających na celu uzyskanie tytułów ochronnych dla uczelni. Taką jednostką może
być CTT, pomyślane jako miejsce, gdzie zatrudnia się profesjonalnych rzeczników
patentowych, służące pomocą naukowcom chętnym do współpracy z biznesem.
Taką rolę spełnia np. CITTRU − zadaniem tej jednostki jest wspieranie transferu
9
technologii, promocja przedsiębiorczości akademickiej oraz aplikowanie o fundusze
na strategiczne inwestycje UJ, także te związane z rozwojem przedsiębiorczości.
Jednostka
ta
odpowiedzialna
jest
za
przyjmowanie
zgłoszeń
projektów
10
innowacyjnych a następnie za „pilotowanie” całego procesu .
Należy zaznaczyć, iż w przypadku takiej komercjalizacji, jak licencjonowanie
nie warto oszczędzać na kosztach związanych z ochroną własności intelektualnej −
korzystanie z usług profesjonalnych rzeczników patentowych i prawników jest
wskazane, by w lepszy sposób chronić technologię przed przejęciem rozwiązania
przez konkurentów. Z drugiej jednak strony, należy wziąć pod uwagę, iż nie zawsze
opatentowany wynalazek znajdzie licencjobiorcę. Tu wyraźnie można dostrzec, jak
ważną rolę odgrywa właściwa diagnoza potencjału gospodarczego wynalazku. Stąd
też wypływa konieczność posiadania odpowiedniej jednostki i ze względu
8
Rybacka M., Kanały transferu wiedzy i technologii z sektora nauki do gospodarki, IBGR, PPG 4/2008
(39).
9
Centrum Innowacji, Transferu Technologii i Rozwoju Uniwersytetu Jagiellońskiego (CITTRU) powstało w
2003 roku.
10
www.cittru.uj.edu.pl
29
na konieczność realizowania przez nią procedur „uczelnianych”, niezbędność
utrzymania przynajmniej częściowego finansowania CTT przez uczelnię.
Doświadczenia europejskiej sieci ProTon Europe wskazują na to, że centra
transferu technologii lokowane przy publicznych uczelniach wyższych powinny się
wpisywać w trzy obszary działalności uczelni. Wymaga to formalnego uwzględnienia
CTT w następujących politykach (procedurach) uczelnianych i interakcji uczelnia −
region:
1. Zarządzanie własnością intelektualną uczelni
2. Współpraca uczelni z lokalnym biznesem na rzecz realizacji polityk
średnioterminowego rozwoju regionalnego
3. Tworzenie nowych podmiotów gospodarczych, jako elementu realizacji
11
długoterminowej polityki rozwoju regionalnego .
3.6. Czy korzystanie z usług CTT powinno być obligatoryjne dla
pracowników uczelni w zakresie komercjalizacji?
Nie istnieje jednolity model zarządzania własnością intelektualną oraz
podziałem korzyści z jej komercjalizacji. Co za tym idzie nie istnieje też jednolity
model definiujący miejsce CTT w tej procedurze. Oceniając efektywność
funkcjonujących systemów należy uznać, ze obok siebie egzystują dwa podejścia:
obligatoryjnie angażujące CTT w proces zarządzania własnością intelektualną, np.
CITTRU oraz powszechniejsze, systemy dobrowolne. W przypadku tych drugich,
czynnikiem, który znacząco „polepsza” odsetek pracowników uczelni korzystających
z usług CTT jest konieczność odprowadzenia części wpływów do CTT – dzieje się to
(jak się należy domyślać) w myśl zasady „skoro i tak płacę, to może jednak
skorzystam z ich usług”. Takie doświadczenia ma np. RCIiTT
12
ZUT w Szczecinie.
Wartą odnotowania jest propozycja, która pojawiła się, jako rezultat Warsztatów,
aby przy ubieganiu się o finansowanie projektów badawczych, obligatoryjnym było
uzyskanie opinii CTT na temat zgłaszanego projektu. Wymuszałoby to wnikliwą
11
Gilles Capart, The Innovation Model of Knowledge Transfer in Europe, ProTon Training Programme,
Barcellona, 2005.
Regionalne Centrum Innowacji i Transferu Technologii Zachodniopomorskiego Uniwersytetu
Technologicznego
12
30
analizę literatury naukowej i patentowej z obszaru objętego badaniami naukowca,
przed zgłoszeniem projektu, a jednocześnie pozwoliłoby do zastanowienia się nad
możliwością uzyskania efektów komercyjnych. CTT i władze uczelni miałyby dzięki
temu czytelniejszy obraz prowadzonych w uczelni prac badawczych. Byłby
to mechanizm pozwalający z jednej strony na zmniejszenie marnotrawstwa naszych
wspólnych pieniędzy, z drugiej strony zaoszczędzone w ten sposób pieniądze
mogłyby wspomagać projekty wartościowe. O ile kontrola prywatnego inwestora nad
wydawaniem prywatnych pieniędzy jest dla nas rzeczą oczywistą, to pieniądze
publiczne (państwowe czy unijne) nadal wolimy traktować jako niczyje. Jeśli
budujemy system transferu technologii oparty o państwowe uczelnie, to stworzenie
mechanizmów racjonalizujących wydatki powinno być równie oczywiste jak
w przypadku inwestycji prywatnych.
Podsumowując, czynnikiem decydującym o korzystaniu z profesjonalnej obsługi
CTT w zakresie komercjalizacji mogą być środki regulaminowe albo finansowe.
Wybór powinien mieć silne umocowanie w tradycji, praktyce i kulturze uczelni, ale
też wynikać ze strategicznych kierunków wyznaczonych przez władze centralne
i samorządowe.
3.7. Jaką formę prawną rekomendujemy?
Przy decydowaniu się na formę prawną i sposób funkcjonowania CTT,
pojawiają się dwa odmienne podejścia. Pierwsze z nich wynika z punktu widzenia
uczelni, a drugie z punktu widzenia przedsiębiorstw. Dotychczasowa praktyka
wskazuje, że w perspektywie długo-okresowej największe korzyści dla gospodarki
i uczelni osiągane są przez te CTT, których funkcjonowanie zorientowane jest na
oczekiwania przedsiębiorstw, w tym na współpracę macierzystej jednostki
z przedsiębiorstwami.
Możliwe formy prawne CTT:
–
Stowarzyszenie - członkami stowarzyszenia mogą być tylko osoby fizyczne,
osoby prawne mogą być jedynie członkami wspierającymi, co w przypadku
zakładania CTT przez Uczelnię lub władze regionalne i lokalne stanowi istotną
31
przeszkodę. Z drugiej strony, z punktu widzenia stabilności personelu
kierowniczego, CTT nie powinno być narażone na wpływ polityki/kadencyjności
władz.
–
Fundacja - kojarzy się jednoznacznie z podmiotem, który wymaga stałego
dofinansowania. Swoiste opóźnienia decyzyjne wynikające z odmiennej od
biznesowej struktury organizacyjnej utrudniają fundacji dynamiczne działanie
i tym samym wskazują na nieadekwatność tej formy prawnej z punktu widzenia
celów i zasad działalności CTT.
–
Spółka z o.o. - kapitał zakładowy wymagany do założenia takiej spółki wynosi
jedynie 5 tys. zł. Organami spółki z o.o. są Zarząd, Rada Nadzorcza, Komisja
Rewizyjna (dwa ostatnie organy występują tylko w sytuacji, gdy jest taka wola
wspólników). Zarząd prowadzi sprawy spółki i reprezentuje spółkę, składa się
z jednego albo większej liczby członków. Do zarządu mogą być powołane osoby
spośród wspólników lub spoza ich grona, członek zarządu jest powoływany
i odwoływany uchwałą wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.
–
Spółka Akcyjna - koszty obsługi takiego rodzaju spółki będą prawdopodobnie
o ok. 20% wyższe niż np. spółki z o.o., a podstawowa różnica (zaleta)
odróżniająca spółkę akcyjną od spółki z o.o., czyli możliwość emitowania akcji,
nie wydaje się w tym wypadku kluczowa. Decyzyjność w spółce jest
zdecydowanie efektywniejsza w porównaniu do decyzyjności wewnątrz uczelni.
Ta forma prawna zyskuje coraz więcej zwolenników.
–
Wewnętrzna Jednostka Uczelni. Powołanie wewnętrznej jednostki Uczelni ma
swoje pozytywy, gdyż pozwala na lepszą „penetrację”’ środowiska Uczelni pod
kątem możliwości patentowania wyników prac badawczych, powstawania firm
spin-off, spin-out. Taka forma pozwala także na uporządkowanie spraw
związanych z zasadami własności intelektualnej „badacz-uczelnia” oraz staje się
motorem „wymuszającym” uporządkowanie obszarów codziennej działalności
uczelni związanych z szeroko rozumianą komercjalizacją wyników badań.
Jednak działania CTT, jako wewnętrznej jednostki uczelni, ograniczone będą
pod względem efektywności zarządczej, efektywności finansowej i narażone
będą na konformizm środowiska. Powoduje też konflikt z zapisami ustawy
o finansach publicznych.
32
Spółka z o.o. wydaje się właściwą formą organizacyjną dla CTT. Utworzenie
podmiotu gospodarczego „Not for Profit”, z jednej strony zapewnia założycielowi/om
kontrolę nad Spółką, a z drugiej daje możliwość podejmowanie codziennych decyzji
w Spółce w sposób szybki. Efektywniejsze staje się także reprezentowanie Spółki
na zewnątrz. Kolejną istotną kwestią jest prowadzenie polityki kadrowej, którą łatwiej
prowadzić
w oparciu o kryteria kompetencji i zaangażowania personelu, w stosunku do CTT
będącego w strukturach uczelni. Warto zauważyć, że efektywna i bezstronna ocena
projektów badawczych jest możliwa właściwie tylko wtedy, gdy CTT nie będzie
jednostką organizacyjną uczelni. Pracownik uczelni w trosce o swoje miejsce pracy
raczej nie oceni krytycznie projektu badawczego swojego bezpośredniego lub
pośredniego przełożonego.
Istotną kwestią jest, aby Spółkę zabezpieczyć przed nadmiernym wpływem
polityki.
Zatem
zakładając,
że
Spółkę
tworzą
Uczelnia/e
oraz
władze
lokalne/regionalne, lub inne podmioty, należy powołać Radę Nadzorczą w taki
sposób, aby żadna ze stron nie miała przewagi liczebnej. Wskazane jest, aby
w Radzie Nadzorczej znalazły się osoby o uznanym autorytecie, co powinno
wpłynąć na większy obiektywizm podejmowanych decyzji przez RN. Udział w
pracach Rady Nadzorczej powinien być bezkosztowy, co także uchroni Spółkę
przed „atakami” udziałowców na ciepłe posadki dla osób im bliskich. Wprawdzie
można wyobrazić sobie odpłatność za uczestnictwo w RN spółki, powiązane
z wynikami finansowymi Spółki. Jednak to rozwiązanie mogłoby zaowocować
odchodzeniem
spółki
od
jej
misji
i
koncentrowanie
się
na
zadaniach
przysparzających profity spółce.
Warto nadmienić, że w świetle nowelizacji ustawy o szkolnictwie wyższym,
o czym wspomniano we wprowadzeniu, która obowiązywać będzie od roku
akademickiego 2011/2012, Rektor, za zgodą Senatu, będzie mógł utworzyć CTT
w formie spółki prawa handlowego. Z proponowanych zapisów wynika, że Uczelnia
wnosić będzie aportem do Spółki np. patenty. Z uznaniem należy odnotować
rozumienie potrzeby swobodnego tworzenia CTT przez Uczelnie, jednak obawę
budzą trzy fakty. Pierwszy to taki, że Uczelnia, wnosząc aportem patent do Spółki,
podwyższy kapitał Spółki w sposób sztuczny, gdyż doświadczenie wskazuje, iż mały
33
odsetek patentów jest faktycznie wdrażany. Po drugie, wniesienie do Spółki aportu
rodzi skutki podatkowe, co zwiększa rzeczywiste koszty jej funkcjonowania.
Po trzecie, z polityki krótko i długookresowej, nowelizowanej Ustawy o szkolnictwie
wyższym, wynika że uczelnie powinny integrować się z otoczeniem gospodarczym,
w którym funkcjonują. Jednak Ustawodawca nie przewiduje, aby CTT mogły
powstawać
wspólnie
z
jednostkami
samorządu
lokalnego,
regionalnego,
stowarzyszeniami przedsiębiorców, instytucjami finansowymi itp., co z pewnością
sprzyjałoby procesowi integracji uczelnia − region. Zatem tworzenie CTT, jedynie
przez Uczelnię, z góry ukierunkowuje je na zabezpieczenie oczekiwań uczelni,
a nie na rzeczywistą potrzebę polskich przedsiębiorstw. Mamy nadzieję, że głos
nasz w tej sprawie dotrze do osób, które uczestniczyć będą w procesie ścieżki
legislacyjnej ustawy o szkolnictwie wyższym. Co prawda w dniu 1 października 2010
r. wszedł w życie pakiet ustaw (pod nazwą: „Budujemy na wiedzy”) w znacznej
mierze porządkujący sprawy nauki, dopiero jednak w przyszłości należy spodziewać
się pakietu regulującego sprawy szkolnictwa wyższego, w których pokładamy
nadzieję rozwiązania powyższych nabrzmiałych już problemów.
Bez względu na to, którą formę prawną CTT wybierzemy oraz bez względu
na to czy CTT powstanie w uczelni czy poza uczelnią, to należy zdawać sobie
sprawę, że kluczową kwestią jest także dobór odpowiedniej kadry zarządczej (osoby
z doświadczeniem biznesowym, charyzmą i znające specyfikę funkcjonowania
uczelni) i pracowników. Istotne jest także wyposażenie CTT w stosowny kapitał
początkowy
i
zabezpieczenie
dogodnej
lokalizacji.
Ponadto,
zgodnie
z doświadczeniami fińskimi, udziałowcy powinni także wiedzieć, że:
osiągnięcie oczekiwanych rezultatów przez CTT, w tym samofinansowanie,
pojawia się zazwyczaj po okresie 5-10 latach,
wymagany czas na „ukształtowanie” nowego pracownika CTT wynosi około
2-ch lat.
3.8. Jaka powinna być modelowa struktura organizacyjna CTT?
Struktura organizacyjna funkcjonowania CTT zależy od formy prawnej.
Zakładając, że CTT jest podmiotem posiadającym osobowość prawną, a w toku
prowadzonych dyskusji, większość uczestników projektu uznała, że jest to forma
34
posiadająca widoczną przewagę nad innymi formami organizacyjnymi, to dla
początkowej fazy rozwoju CTT przedstawiona jest na Rys. 3.1 przykładowa
struktura organizacyjna.
Rys.3.1 Przykładowa struktura organizacyjna CTT
W początkowej fazie rozwoju CTT zalecany jest outsourcing usług finansowych
i informatycznych. W miarę rozwoju CTT konieczne stanie się korzystanie
z własnego Działu Finansowego. Wynikać to będzie z różnorodności projektów,
w których CTT z pewnością będzie uczestniczyć i których specyfika na ogół odbiega
od typowych usług finansowych.
3.9. Jaki model finansowego funkcjonowania CTT rekomendujemy?
Proces transferu technologii łączy się z koniecznością ponoszenia różnorakich
kosztów. Pojawiają się one zarówno na etapie poszukiwania dostawcy lub odbiorcy
technologii, przy prowadzeniu negocjacji, jak i przy finalizowaniu transferu, czyli
zakupie bądź innej formie przekazu technologii. O ile w pierwszym etapie koszty te
mogą być niewielkie, o tyle dokonanie właściwego transferu może przekroczyć
finansowe możliwości twórcy technologii.
13
13
Czupryński P. i in., Organizacja transferu technologii w sieciach instytucji otoczenia biznesu, Kraków,
2006.
35
Założenia procesu komercjalizacji rezultatów prac badawczych, opracowanych
w
uczelni,
wymagają
docelowo
Doświadczenia sieci ProTon Europe
14
dochodowości
całego
przedsięwzięcia.
potwierdzają tę tezę, wskazując jednocześnie
na konieczność (jak w każdej inwestycji) zapewnienia finansowania przedsięwzięcia
przez właściciela – w tym wypadku uczelni − aż do osiągnięcia samowystarczalności
finansowej projektu. Potraktowanie CTT jako inwestycji, docelowo przynoszącej
dochody uczelni, powinno być poprzedzone standardową analizą finansową. Biorąc
pod uwagę zaangażowanie CTT w realizację statutowych działań (polityk) uczelni
i regionu należy tę analizę poszerzyć, o niejednokrotnie trudno mierzalne, czynniki
ekonomiczne
(wpływ
na
podniesienie
innowacyjności
regionu,
wzrost
przedsiębiorczości akademickiej, wzrost aktywności naukowców w obszarze
ochrony własności intelektualnej itp.). Dlatego też należy przyjąć, że minimalny
okres uzyskiwania dochodów pozwalających na samofinansowanie się CTT
powinien wynieść 5 lat (BEP), natomiast całkowity zwrot z „inwestycji” powinien
nastąpić na ogół dopiero po 10 latach.
Sprzedaż
Całkowite przychody
Zysk
Całkowite koszty
Break-Even Point
Koszty zmienne
Strata
Koszty stałe
Jednostki sprzedane / czas
Rys.3.2. Teoretyczna zależność przychodów ze sprzedaży od czasu
14
Pietrabissa Riccardo, Managing the Transfer Office - Case Study: The TT experience at Politecnico di
Milano, ProTon Training Programme, Barcellona, 2005.
36
Biorąc powyższe pod uwagę, należy uznać, że CTT powinny w początkowym
okresie, przy jasno zdefiniowanym biznesplanie, móc korzystać z finansowania
uczelni na ściśle określone cele wynikające z polityk (procedur) uczelnianych
i interakcji uczelnia − region. Finansowanie to, w przypadku powołania jednostki
w formie organizacyjnej spółki prawa handlowego, może polegać na zaopatrzeniu
jednostki w odpowiednio duży kapitał założycielski, uzupełniony przez finansowanie
celowe wspomnianych wcześniej działań „statutowych” CTT na rzecz uczelni –
zwłaszcza w kontekście regulaminu zarządzania własnością intelektualną i podziału
korzyści z ich komercjalizacji. Nie stoi to zasadniczo w sprzeczności z możliwością
szybszego niż zaplanowano poszerzania zakresu działań i co za tym idzie przyrostu
kadry pod warunkiem zapewnienia finansowania zewnętrznego, np. z projektów lub
z działalności stricte komercyjnej.
Warto zauważyć, że każda forma organizacyjna wypełniająca formułę „Not for
Profit” do skutecznego działania potrzebuje „wyższych” motywacji, które mogą, acz
nie muszą, występować w działaniu CTT. Dlatego też trzeba wziąć pod uwagę głosy
uczestników dyskusji, którzy kwestionują działanie CTT nie dla zysku. Argumentują
to
koniecznością
motywowania
działania
CTT
wyłącznie
czynnikami
ekonomicznymi.
3.10. Czy
CTT
powinno
być
beneficjentem
przychodów
z
tytułu
komercjalizacji? W jakiej wysokości?
Przychody z komercjalizacji często w pierwszej kolejności przeznaczane są na
pokrycie kosztów związanych z samym procesem transferu technologii, w tym:
ochrony patentowej, obsługi itp., dopiero w dalszej kolejności rozstrzygana jest
kwestia podziału korzyści finansowych pomiędzy twórcą a uczelnią. Kwestia
ta stanowi indywidualną sprawę uczelni, która powinna być określona w
uczelnianych procedurach komercjalizowania technologii.
15
15
Rybacka M., Kanały transferu wiedzy i technologii z sektora nauki do gospodarki, IBGR, PPG 4/2008
(39).
37
Aby uczelniane CTT osiągnęło samowystarczalność finansową musi mieć
możliwość pozyskiwania i samodzielnego zagospodarowania części przychodów
uczelni z tytułu komercjalizacji technologii. W Polsce nie dopracowaliśmy się
jednolitych standardów mówiących o wysokości wynagrodzenia CTT z tytułu
pośredniczenia
w
procesie
komercjalizacji.
Jednak
istnieją
już
przykłady
uczelnianych regulaminów zarządzania własnością intelektualna i podziału korzyści
z ich komercjalizacji, przewidujące udział CTT w podziale przychodów. Wielkości
te wahają się w zakresie 20%−30% tej części przychodów, która pozostaje
16
w dyspozycji uczelni po zaspokojeniu zobowiązań wobec Twórców .
3.11. Z jakimi instytucjami powinniśmy tworzyć sieci współpracy i związki
partnerskie / konsorcja?
Uniwersytet współczesny, czyli III Generacji, co było wielokrotnie podnoszone
w trakcie trwania warsztatów, powinien wziąć na siebie część odpowiedzialności
17
za rozwój regionalny . Może to czynić posiadając realny wpływ na kształtowanie
polityk
regionalnych.
Narzędziem
wspomagającym
takie
zachowania
jest
uczestnictwo w regionalnych sieciach innowacji (dedykowanych współpracy nauka –
biznes) i regionalnych forach gospodarczych. Przykładowymi celami Regionalnej
Sieci Innowacji, są:
•
Powiązanie siecią różnorodnych interakcji i współzależności oraz systemów
innowacyjnych, jej ogniw
•
Przepływ wiedzy i środków finansowych oraz tworzenie stosownych
konsorcjów, związków partnerskich dla realizacji wielostronnych celów
innowacyjnych
•
Przystosowanie
uczelni
działających
w
regionie
do
wspólnego
funkcjonowania w zmieniającym się otoczeniu w warunkach globalizacji
i integracji
•
Aktywne i efektywne powiązanie: podmiotów – działań – zasobów w
regionie na rzecz rozwoju innowacji w regionie
16
Regulaminy Politechniki Łódzkiej i Zachodniopomorskiego Uniwersytetu
w Szczecinie.
17
Wissema J.G., Technostarterzy, dlaczego i jak?, PARP, Warszawa, 2005.
38
Technologicznego
•
Rozwój kooperacji w sieci, jako odpowiedzi na szybki postęp nauki i wzrost
innowacyjności w Europie w warunkach ograniczonych zasobów
•
Tworzenie, zdobywanie, integracja i wykorzystywanie wiedzy i umiejętności
niezbędnych do powstania i wdrażania złożonej, konkretnej innowacji
•
Eliminacje przeszkód formalno-prawnych, personalnych, strukturalnych
w działalności integracyjnej w regionie
•
Wzrost efektywności nakładów przeznaczonych na innowacje
•
Rozwój
poziomu
przedsiębiorczości
pracowników
i
organizacyjnych (instytutów, katedr i zakładów) szkół wyższych
jednostek
18
Przygotowując plan działania CTT nie możemy zaniechać próby umieszczenia
naszego CTT w szerszym kontekście. Obecnie transfer technologii i innowacji ma
charakter globalny. Biorąc pod uwagę swobodę przepływu informacji i wymiany
towarowej, oraz ograniczoność rynku krajowego w zakresie możliwości absorpcji
nowoczesnych technologii należy bezwzględnie zadbać o uczestnictwo w sieciach
międzynarodowych. Analiza oferty międzynarodowych sieci instytucji otoczenia
biznesu wskazuje na ich różnorodność w zakresie celów działania, usług
dostępnych dla członków sieci oraz formy organizacji. Wiele z nich koncentruje się,
oprócz wspierania przedsiębiorczości, na zagadnieniach związanych z transferem
technologii i innowacjami i powstało z inicjatywy Komisji Europejskiej.
Najbardziej atrakcyjne dla polskich instytucji otoczenia biznesu wydają się być
sieci, których misją jest szeroko rozumiane wspieranie przedsiębiorczości
za pomocą różnego rodzaju usług oraz sieci tematycznie związane z transferem
19
innowacji, technologii i wyników badań (np. Enterprise Europe Network ). Do
niewątpliwych zalet uczestnictwa w międzynarodowych sieciach zrzeszających
instytucje otoczenia biznesu należy dostęp do najnowszych informacji, publikacji
i wyników badań w danej dziedzinie, możliwość wymiany doświadczeń i know-how
oraz podejmowania wspólnych projektów z innymi organizacjami.
18
Wawak T., Innowacje a zarządzanie w szkole wyższej, Uniwersytet Jagielloński, V Konferencja
Naukowa z cyklu "Wiedza i innowacje" Ochrona wiedzy i innowacji, 19-20 stycznia 2009.
19
www.enterprise-europe-network.ec.europa.eu
39
Istniejące sieci zrzeszające instytucje otoczenia biznesu, mają w większości
przypadków charakter otwarty, tzn. może przystąpić do niej każda zainteresowana
organizacja, której działalność jest zbieżna z misją i celami działania sieci.
Uczestnictwo w nich wiąże się najczęściej z koniecznością wnoszenia opłat
członkowskich w zamian za możliwość korzystania z przywilejów i usług dostępnych
w ich ramach. Na tej zasadzie działa europejska sieć zrzeszająca CTT, która
20
ulokowana jest przy publicznych jednostkach naukowych ProTon Europe .
20
http://www.protoneurope.org
40
4. POSTULATY
Powyższy skondensowany obraz negatywnych elementów otoczenia biznesu
został przedstawiony po to, aby czynniki te zostały wzięte pod uwagę przy analizie
i opracowywaniu planów naprawczych na różnych szczeblach decyzyjnych
mających na celu szeroko rozumiany wzrost poziomu życia społeczeństwa dzięki
komercjalizacji
wiedzy.
Poniżej
przedstawiono
rekomendowane
działania
i mechanizmy sprzyjające rozwojowi komercjalizacji wiedzy.
Szczebel legislacyjny
1. Biorąc pod uwagę zalecenia Komisji Europejskiej − 2008/416/WE z dnia
10 kwietnia, 2008 r. w sprawie zarządzania własnością intelektualną w ramach
działań związanych z transferem wiedzy oraz Kodeks postępowania dla uczelni
wyższych i innych publicznych instytucji badawczych należy podjąć pilne
działania na szczeblach parlamentarnych, ministerialnych i władz uczelni dla
ustanowienia przyjaznego prawa oraz opracowania rozporządzeń w celu
dostosowania
struktur,
weryfikacji
priorytetów
i
ustanowienia
ścieżek
finansowania dla potrzeb nowego zadania uczelni, jakim jest komercjalizacja
wiedzy. Zalecenie KE po ocenie reakcji państw i ich środowisk w krótkim czasie
stanie się obowiązującą dyrektywą w krajach WE.
2. Struktury rządowe RP, wzorem państw skandynawskich (Finlandia − Tekes,
Szwecja − Innova), powinny być zainteresowane pojawieniem się efektów
innowacyjnych w polskiej gospodarce. Rząd powinien skonsolidować działania
ministerstw w tym zakresie i wyznaczyć na sponsora Ministerstwo Gospodarki,
a ono z kolei powinno przeznaczyć specjalne środki, jak też w porozumieniu
z MNiSW ustalić zasady i zainwestować w stworzenie uczelnianych systemów
transferu technologii w okresie co najmniej 5 lat, w celu stworzenia wieloletniego
41
programu dla zbudowania „pomostu” efektywnej współpracy, przeradzającej się
później w integrację uczelni z gospodarką. Środki na zbudowanie filara dla tego
„pomostu”, rozumianego jako inwestycję w dostosowanie struktur uczelni do
wymogów TT, powinny pochodzić od MNiSW.
3. Parlament powinien usunąć różnice interpretacyjne w ustawach, aby senaty
uczelni mogły stanowić swoje wewnętrzne prawo przyjazne podejmowaniu
inicjatyw biznesowych przez pracowników i studentów dla wytworzenia efektu
synergii w kontaktach z gospodarką.
4. MNiSW, w uzgodnieniu z Ministerstwem Finansów, powinny zadbać, aby
uczelnie otrzymały jednoznaczną interpretację rozporządzeń, z których jasno
wynika, że jest pożądanym przez Państwo, aby uczelnie prowadziły legalny
proces komercjalizacji wiedzy poprzez zakładanie firm spin-off. Uczelnie
wprowadzające kapitał do spółek innowacyjnych w postaci know-how powinny
być zwolnione z podatku VAT.
5. Umożliwienie zakładania przez uczelnie CTT, jako spółek prawa handlowego,
w partnerstwie z jednostkami samorządu lokalnego, regionalnego oraz
instytucjami finansowymi i innymi jednostkami badawczymi, w tym szkołami
wyższymi.
6. Powołanie przy Premierze Rządu RP Rady ds. Innowacji, w skład której wejdą
Ministrowie Gospodarki, Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Finansów, Pracy oraz
przedstawiciele środowiska naukowego, otoczenia biznesu i organizacji
pracodawców.
Szczebel uczelniany
1. Niezależnie od osobowości prawnej centrów transferu technologii („pomostu”
TT) uczelnia musi przygotować część zasobów w swojej wewnętrznej strukturze
(„filar”), aby były zmotywowane i zdolne do współpracy z biznesem
za pośrednictwem CTT. Wszystkie jednostki biorące udział w procesie
komercjalizacji wiedzy powinny tworzyć spójny uczelniany system transferu
42
technologii (USTT). Problematyka, którą powinno się uwzględnić w USTT jest
następująca:
–
nadanie
właściwej
rangi
sprawom
komercjalizacji
wiedzy
poprzez
ustanowienie prorektora ds. rozwoju uczelni i współpracy z gospodarką
–
ustalenie i opracowanie dodatkowych mechanizmów motywujących do
komercjalizacji wyników badań naukowych, uwzględnianych w ocenie
merytorycznej pracowników naukowych
–
opracowanie i wprowadzenie w życie regulaminów Ochrony Prawnej Dóbr
Niematerialnych oraz Zasad Polityki Patentowej i Licencyjnej Uczelni w tym
zasad rejestracji prac badawczych w uczelnianym systemie transferu
technologii (USTT) i zgłoszeń publikacji
–
opracowanie przyjaznych zasad działania spółek profesorskich, firm typu
spin-off/spin-out oraz zasad samo zatrudnienia pracowników Uczelni
–
uzgodnienie i opracowanie przyjaznych zasad komercyjnego i efektywnego
wykorzystania laboratoriów, pracowni i aparatury badawczej uczelni na
rzecz innowacyjnej gospodarki
–
opracowanie i wprowadzenie w życie zasad tworzenia i wykorzystywania
Uczelnianego Funduszu Innowacji
–
przeszkolenie kadry w zakresie zarządzania własnością intelektualną
i funkcjonowania USTT w uczelni
2. Ustalenie sposobu zarządzania USTT, podlegającym Prorektorowi ds. rozwoju
uczelni i współpracy z gospodarką wraz z Radą ds. biznesowych programów
strategicznych oraz Komitetem Sterującym do działań operacyjnych TT.
3. Dokonanie podziału kompetencyjnego pomiędzy jednostkami działającymi
w obszarze USTT oraz sposobu partycypacji w wykorzystywaniu i tworzeniu
Uczelnianego Funduszu Innowacji.
4. Opracowanie i zatwierdzenie odmiennych od uczelnianych nazw stanowisk,
kategorii zaszeregowania i form zatrudniania pracowników jednostek USTT, np.:
CRP, CTT, AIP. Dopuszczenie możliwości elastycznego wprowadzania
zadaniowego rozliczania czasu pracy, telepracy, kontraktów oraz uwzględnienia
składnika „success fee” w wynagrodzeniu.
43
5. Opracowanie priorytetów w korzystaniu z zasobów USTT dla projektów
realizowanych w kooperacji z regionem i przedsiębiorstwami.
Poziom operacyjny - Centrum Transferu Technologii
Ustawiczne doskonalenie procesu wykorzystania potencjału szkól wyższych na
rzecz gospodarki, wymaga podjęcia wielu działań na szczeblu centralnym
i wewnątrz Uczelni. Do kwestii istotnych, z punktu widzenia misji tworzonego CTT,
należeć będą:
1. Usamodzielnienie organizacyjne CTT i wydzielenie go ze struktur uczelni.
2. Zapewnienie długookresowego finansowania CTT. Wskazane jest, aby
po okresie pierwszych 3-ch lat funkcjonowania CTT, dofinansowanie wynosiło
nie mniej niż 1/3 planowanych kosztów na dany rok budżetowy. Centra powinny
mieć długofalowe finansowanie na działalność statutową, rozliczaną w dłuższej
perspektywie, a nie wskaźnikami krótkoterminowymi.
3. Opracowanie przyjaznych zasad współpracy uczelni z nowymi spółkami oraz
naukowcami, udziałowcami nowych spółek.
4. Opracowanie prostych zasad udostępniania infrastruktury oraz „know-how”
spółkom, w tym wyposażenia laboratoryjnego, wyników badań, pracy kadry
naukowo-badawczej, pracy studentów, własności intelektualnej powstałej po
powstaniu spółki, pomieszczeń, mediów uczelni, itp.
5. Wprowadzenie zasad rozwiązywania konfliktu interesów pracowników Uczelni,
posiadających udziały w spółkach lub świadczących prace na rzecz tych spółek.
6. Opracowanie wzorcowych umów przeniesienia własności intelektualnej, umów
inwestycyjnych i innych umów niezbędnych do utworzenia spółki spin-off/spinout.
44
5. PODSUMOWANIE
Niżej
przedstawiono
dwanaście
fundamentalnych
rekomendacji
dla CODZIENNEJ PRACY kadry zarządzającej CTT.
Rekomendacje dla kadry zarządzającej CTT z punktu widzenia długookresowej
strategii:
1. Upewnij się czy MŚP i ich potrzeby nie znikają z pola widzenia twojego CTT
2. Współpracuj z innymi podmiotami i instytucjami i nigdy nie okazuj niechęci do
współpracy z nimi
3. Kontynuuj proces budowy konsensusu w Regionie i angażuj się w proces
doskonalenia RSI i Foresight’u
4. Nie angażuj się w zbyt wiele projektów
5. Angażuj się tylko w te projekty, których cele są ściśle związane z misją
i zadaniami Twojego CTT
6. Precyzyjnie określaj mierzalne cele w każdym projekcie i monitoruj ich
wykonanie
7. Angażuj się w uczestnictwo w krajowych i europejskich sieciach współpracy na
rzecz TT
8. Zwracaj
uwagę
na
etos
pracy
„Twojego”
personelu
oraz
uprzejmą
i profesjonalną obsługę każdego klienta
9. Staraj się zainicjować dużą „akcję” w Regionie minimum raz w roku
10. Dbaj o rozwój kadry i nie zapominaj o jej potrzebach finansowych
11. Miej na uwadze regionalną i krajową sytuację polityczną
12. Pamiętaj codziennie o komunikacji, komunikacji i komunikacji personelu
45
O WARSZTATACH
Podczas
warsztatów
zatytułowanych „MODELOWE CTT”
uczestnicy
pracowali nad praktycznym modelem funkcjonowania CTT. Wzięli też udział
w wizytach studyjnych krajowych i zagranicznych, mających na celu poznanie
dobrych praktyk w aktywnie działających i najlepszych CTT w zakresie organizacji
systemu transferu technologii w Polsce, Finlandii i na Litwie.
W ramach warsztatów odbyły się:
I etap: jednodniowa konferencja, połączona z warsztatami
II i III etap: warsztaty w formule 3-dniowych sesji (w tym jednej wyjazdowej) dla
30 osób
Podczas warsztatów w grupach problemowych, pod nadzorem moderatora,
uczestnicy przygotowywali propozycje rozwiązań i prezentowali je pozostałym,
wybierając w drodze dyskusji optymalne rozwiązania.
IV etap: konferencja podsumowująca, prezentująca dorobek poprzednich etapów,
w tym efekty wizyt studyjnych
Warsztaty/Wizyty studyjne
•
Sierpień 2009 r.: wizyta studyjna/szkolenie we Wrocławskim Centrum Transferu
Technologii i Centrum Innowacji i Transferu Technologii Uniwersytetu
im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Celem wizyty było poznanie „best
practices” w aktywnie działających i najlepszych CTT w zakresie organizacji
systemu transferu technologii poprzez szkolenie i dyskusje panelowe z udziałem
pracowników tych jednostek oraz nawiązanie kontaktów roboczych.
•
Wrzesień 2009 r.: wizyta studyjna/szkolenie w Finlandii. Celem wizyty było
poznanie zagranicznych „best practices” w CTT współpracujących aktywnie
46
z fińskimi parkami naukowo-technologicznymi (jednymi z najlepszych na
świecie), w szczególności w zakresie organizacji systemu transferu technologii
w Finlandii. Podczas wizyty odbyły się spotkania i dyskusje z udziałem
pracowników
fińskich
centrów
transferu
technologii,
parków
naukowo-
technologicznych i instytucji otoczenia biznesu.
•
Wrzesień 2009 r.: wizyta studyjna/szkolenie na Litwie. Celem wizyty było
zapoznanie się z systemem transferu technologii na Litwie i organizacją
litewskich CTT w Wilnie (Lithuanian Innovation Centre) oraz Parku NaukowoTechnologicznym „Northtown” w Wilnie, a także uczestnictwo w warsztatach
prezentujących dobre praktyki i możliwości komercjalizacji technologii.
47
PROGRAM WARSZTATÓW „MODELOWE CTT”
MODEL WSPÓŁPRACY NA RZECZ ROZWOJU INNOWACJI
Eksperci:
dr
Anna
Czarczyńska
(Ambasada
Rzeczypospolitej
Polskiej
w
Finlandii),
prof. dr hab. inż. Maciej Bossak (Politechnika Warszawska), Mariola MisztakKowalska i Robert Podgórzak (Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości), Mervi
Kaki (InnoPraxis, Finlandia), dr inż. Jarosław Osiadacz (Politechnika Wrocławska,
Wrocławskie Centrum Transferu Technologii), Wacław J. Białkowski (Politechnika
Warszawska), dr inż. Artur Bartosik (Politechnika Świętokrzyska)
I etap – konferencja i warsztaty
15-16 czerwca 2009
Konferencja
Doświadczenie fińskie w rozwoju przedsiębiorczości z perspektywy Polski (dr Anna
Czarczyńska, Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Finlandii)
Praktyczne doświadczenia w komercjalizacji badań naukowych w Instytucie
Mechaniki i Poligrafii Wydziału Inżynierii Produkcji Politechniki Warszawskiej
(prof. dr hab. inż. Maciej Bossak)
Europejskie i Krajowe Sieci Transferu Technologii – dobre praktyki (Mariola MisztakKowalska, Robert Podgórzak – Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości)
Fiński model współpracy na rzecz rozwoju innowacyjności
(Mervi Kaki – InnoPraxis, Finlandia)
Modele wparcia procesów komercjalizacyjnych funkcjonujących na Uniwersytetach
(dr inż. Jarosław Osiadacz – Politechnika Wrocławska, Wrocławskie Centrum
Transferu Technologii)
48
Warsztaty
Zarządzanie własnością intelektualną, komercjalizacja wyników prac badawczych na
przykładzie Finlandii
Prowadząca: Mervi Kaki, InnoPraxis, Finlandia
Misja, cele, forma prawna i sposób finansowania CTT – studium przypadku
Prowadzący: Artur Bartosik, Politechnika Świętokrzyska
II etap - warsztaty
Rynia n. Zalewem Zegrzyńskim
6-8 lipca 2009
Zarządzanie wytworzoną własnością intelektualną na uczelni oraz w jednostce B+R
w świetle obowiązującego prawa w Polsce
Prowadząca: dr Alicja Adamczak, Prezes Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej
Polskiej
Rozwój CTT poprzez aktywny udział w krajowych i międzynarodowych sieciach
transferu innowacji
Prowadzący: Artur Bartosik
Metody skutecznego zarządzania i motywowania pracowników CTT.
Prowadząca: Mervi Kaki, InnoPraxis, Finlandia
System zarządzania i finansowania badań naukowych w uczelni lub jednostce B+R
w świetle obowiązującego prawa.
Prowadzący: Jarosław Osiadacz
Metodologia Transferu Technologii.
49
III etap - warsztaty
21-23 września 2009
Podsumowanie wizyt studyjnych w parkach technologicznych i CTT w Polsce,
Finlandii i Litwie – wymiana doświadczeń
Prowadzący: Wacław Białkowski, Tadeusz Walasek, Krzysztof Zasiadły, Artur
Bartosik
Własność intelektualna i przemysłowa – model amerykański
Prowadzący: Prof. Andrzej Rabczenko, Politechnika Warszawska
Komercjalizacja wiedzy – model amerykański
Prowadzący: Prof. Andrzej Rabczenko, Politechnika Warszawska
Procedury Transferu Technologii w Polsce
Prowadzący: Krzysztof Zasiadły
Modelowe CTT:
- podsumowanie poprzednich Warsztatów
- wnioski z wizyt studyjnych
- budowa regionalnego systemu innowacji
- analiza potrzeb innowacyjnych firm
- inicjowanie działań regionalnych służących rozwojowi firm H-T
Prowadzący: Artur Bartosik, Jarosław Osiadacz
Negocjacje w Transferze Technologii – proces negocjacji
Polityka i praktyka współpracy nauki z przemysłem z punktu widzenia przedsiębiorcy
– studium przypadku
Modelowe CTT – proces komercjalizacji osiągnięć sfery B+R
50
IV etap – konferencja
Praktyczny Model Funkcjonowania CTT
20 października 2009
Podsumowanie wizyt studyjnych krajowych i zagranicznych - dyskusja
Prowadzący: Wacław Białkowski, Tadeusz Walasek, Krzysztof Zasiadły
Przedstawienie wyników prac oraz wyników dyskusji – rekomendacje do „Białej
Księgi”: misja, forma prawna, sposób organizacji, kluczowe zadania oraz
współpraca regionalna, krajowa i międzynarodowa
Prowadzący: Krzysztof Zasiadły
Przedstawienie wyników prac oraz wyników dyskusji - rekomendacje do Białej
Księgi: finansowanie i organizacja transferu technologii oraz zarządzanie
wytworzoną własnością intelektualną na uczelni oraz w jednostce B+R
Przedstawienie wyników prac oraz wyników dyskusji – rekomendacje do Białej
Księgi: regulamin zarządzania własnością intelektualną uczelni lub jednostki B+R
WYJAZD
do Wrocławskiego Centrum Transferu Technologii
oraz Centrum Innowacji i Transferu Technologii UAM w Poznaniu
w dniach 30.08 – 01.09.2009 r.
Partnerzy: Wrocławskie Centrum Transferu Technologii, Poznański Park NaukowoTechnologiczny
Cel: zapoznanie się z funkcjonowaniem i zwiedzanie Wrocławskiego Centrum
Transferu Technologii (WCTT), Wrocławskiego Parku Technologicznego (WPT)
oraz Centrum Innowacji i Transferu Technologii przy Poznańskim Parku NaukowoTechnologicznym (PPNT)
51
Tematyka:
1. Organizacja
i
funkcjonowanie
WCTT,
współpraca
z
Politechniką
Wrocławską i rola w uczelnianym systemie transferu innowacji.
2. Współpraca WCTT z WPT.
3. Organizacja i funkcjonowanie WPT, zapoznanie się z infrastrukturą WPT
i zwiedzanie obiektów WPT.
4. Struktura, organizacja i działanie PPNT.
5. Organizacja PPNT, współpraca z uczelnią i gospodarką, współpraca
zagraniczna i udział w projektach. Współpraca PPNT w działaniach na rzecz
rozwoju regionalnego.
6. Zwiedzanie obiektów PPNT.
Eksperci:
Wrocławskie Centrum Transferu Technologii: prof. Jan Koch
Poznański Park Naukowo-Technologiczny: Elżbieta Książek, Wojciech Przygocki,
Agata Wylegała, Izabela Stelmaszewska, Kamila Dobek, prof. dr hab. Hieronim
Maciejewski, prof. dr hab. Tomasz Goslar,
WYJAZD do Finlandii
w dniach 6-9 września 2009 r.
Partnerzy: Mervi Käki, Chief Advisor, InnoPraxis, Finlandia
Cel: poznanie zagranicznych „best practices” w CTT współpracujących aktywnie
z fińskimi parkami naukowo-technologicznymi (jednymi z najlepszych na świecie),
w szczególności w zakresie organizacji systemu transferu technologii w Finlandii.
New model of the university innovation management in Otaniemi Technology
Hub
Otaniemi International Innovation Centre, Helsinki University of Technology
Technology transfer,
Commercialization process,
University IPR management,
Funding,
Visit to the innovation centre
52
New Aalto Innovation University (Helsinki University of Technology)
Presentation of new university concept in Finland,
Innovation activities of the university,
Examples of inter-disciplinary collaboration,
Visit to the university and university’s labs
Regional cooperation in the innovation system
Culminatum Innovation
Presentation of the regional development program,
Presentation of the centre of expertise program,
Company case presentation
Active life village
Testing environment for life sciences,
Presentation of the non-profit company Active life village Ltd, which is
promoter and coordinator of well-being innovations,
Visit to testing premises
Academy of Finland
Presentation of Academy of Finland,
Presentation of Centers of Excellence,
Role of the Academy in shaping Finnish innovation strategy,
Discussion about possible collaboration
Science and Technology Park as a driving force in the Innovation System
Helsinki Business and Science Park
Presentation of Helsinki Business and Science Park,
Presentation of testing environment,
Technology park and business incubator operations,
Collaboration with the University of Helsinki,
Guided tour in the Helsinki Business and Science Park
53
WYJAZD do Wilna
w dniach 13-15 września 2009 r.
Partnerzy: Lithuanian Innovation Centre, North-Town Technology Park, Vilnius
Gediminas Technical University
Cel: zapoznanie się z systemem transferu technologii na Litwie i organizacją
litewskich CTT oraz uczestnictwo w warsztatach prezentujących dobre praktyki
i możliwości komercjalizacji technologii
Tematyka:
1. Organizacja
i
funkcjonowanie
Lithuanian
Innovation
Centre
(LIC),
współpraca z nauką i gospodarką.
2. Współpraca LIC z parkami technologicznymi.
3. Organizacja
i
funkcjonowanie
North-Town
Technology Park
(NTP),
zapoznanie się z infrastrukturą NTP i zwiedzanie obiektów parku.
4. Uczelniany system transferu technologii w Vilnius Gediminas Technical
University, współpraca uczelni z gospodarką, współpraca zagraniczna
i udział w projektach.
5. Organizacja i funkcjonowanie Sunrise Valley Science & Technology Park
w Wilnie.
Eksperci:
Northtown Technology Park: Gediminas Pauliukevičius (director), Tadas Armonas
(Project Manager)
Lithuanian Innovation Centre: Kastytis Gecas (director), Mantas Vilys (Project
consultant)
Vilnius Gedyminas Technical University: Raimundas Kirvaitis (Vice-rector for
research), Valentinas Skaržauskas (Director of Science Research Office), Vaidotas
Vaišis (Vice-Director of Science and Research Office), Ausra Pelediene (ViceDirector for International Relations), representatives of Sunrise Valley Science &
Technology Park
54
Przygotowaniem do warsztatów „Modelowe CTT” był cykl regionalnych szkoleń
i konferencji dla pracowników sektora B+R, realizowanych w Białymstoku, Olsztynie
i Warszawie z udziałem ekspertów krajowych i zagranicznych:
A. Innowacje,
Regionalne
Strategie
Innowacji,
System
wspierania
Innowacyjności w latach 2007-2013
Program przygotowali: Krzysztof Zasiadły (Centrum Innowacji i Przedsiębiorczości),
Irma Pęciak (Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości), Luk Palmen (InnoCo)
Eksperci-wykładowcy:
•
Andrea Di Anselmo, META GROUP, Włochy
•
•
dr Dariusz Trzmielak – Centrum Transferu Technologii Uniwersytetu Łódzkiego
•
Elżbieta Książek, Kamila Dobek, Małgorzata Piotrowicz – Poznański Park
Naukowo – Technologiczny
B. Instytucje otoczenia biznesu
Program przygotowali: Krzysztof Zasiadły, Irma Pęciak, Luk Palmen
Eksperci-wykładowcy:
•
Tomasz Cichocki – Krajowy Punkt Kontaktowy Programów Badawczych UE
•
Raivo Tamkivi - TEHNOPOL Tallinn Technology Park, Estonia
•
•
Luk Palmen – InnoCo
•
Anna Tórz – Rzepczyńska – Poznański Park Naukowo – Technologiczny
C. Zarządzanie technologią
Programy przygotowali: Krzysztof Węgrzecki, prof. dr hab. inż. Maciej Bossak
(Politechnika Warszawska)
Eksperci – wykładowcy:
•
Paul Zukowski – IC2 Institute at the University of Texas at Austin, USA
55
•
dr Dariusz Trzmielak – Centrum Transferu Technologii Uniwersytetu Łódzkiego
•
dr Elżbieta Wojnicka – Instytut Gospodarki Wyższej Szkoły Informatyki
i Zarządzania w Rzeszowie
•
dr inż. Tomasz Olejnik – Politechnika Łódzka
•
prof. dr hab. Grzegorz Gorzelak – Uniwersytet Warszawski
•
dr Agnieszka Olechnicka - Uniwersytet Warszawski
•
prof. Jan Koch – Wrocławskie Centrum Transferu Technologii
•
dr Krzysztof B. Matusiak – Stowarzyszenie Organizatorów Ośrodków Innowacji
i Przedsiębiorczości w Polsce
56
O PROJEKCIE
Współpraca pracowników sfery B+R z ekspertami
w wypracowaniu praktycznego modelu funkcjonowania CTT najlepszą
szkołą innowacji, zarządzania badaniami rozwojowymi i komercjalizacji
ich rezultatów
(umowa nr UDA-POKL.04.02.00-00-027/08-00)
Cel projektu: podniesienie umiejętności pracowników sektora badawczorozwojowego w zakresie wdrażania rezultatów opracowań naukowo-badawczych do
gospodarki – poprzez budowę kompetencji pracowników w takich obszarach, jak:
identyfikacja opracowań wdrożeniowych zagadnienia własności intelektualnej wycena wartości opracowań prawo patentowe zarządzanie technologią współpraca z instytucjami otoczenia biznesu (parki technologiczne, inkubatory,
klastry przemysłowe) współpraca z przedsiębiorstwami finansowanie
komercjalizacji badań benchmarking i foresight technologiczny
Koordynator Projektu:
CENTRUM TRANSFERU TECHNOLOGII Politechniki Warszawskiej
Partnerzy:
Stowarzyszenie INNOWACYJNA POLSKA WSCHODNIA
CENTRUM INNOWACJI I TRANSFERU TECHNOLOGII Uniwersytetu WarmińskoMazurskiego
www.MODELOWE.ctt.pw.edu.pl
Okres realizacji Projektu: 01.01.2009 – 30.11.2010
Kierownik Projektu: Wacław J. Białkowski
Koordynator współpracy: Urszula Tarnowska (Warszawa)
Koordynatorzy regionalni: Urszula Kaplińska (Białystok), Wojciech Samulowski
(Olsztyn)
NAJWAŻNIEJSZE DZIAŁANIA w PROJEKCIE:
Cykl regionalnych szkoleń dla pracowników sektora B+R:
marzec – maj 2009
Białystok – Warszawa – Olsztyn
A. Innowacje, Regionalne Strategie Innowacji, System wspierania Innowacyjności
w latach 2007-2013
B. Instytucje otoczenia biznesu
C. Zarządzanie technologią
57
Warsztaty dla Centrów Transferu Technologii: czerwiec – październik 2009
• Wypracowanie modelu funkcjonowania CTT podczas pracy w grupach
problemowych
• Przygotowanie „Białej Księgi” rekomendującej opracowane przez ekspertów
i uczestników rozwiązania
Warsztaty/Wizyty studyjne dla poznania „best practices”: jesień 2009
•
•
•
Wrocławskie Centrum Transferu Technologii przy Politechnice Wrocławskiej
i Centrum Innowacji i Transferu Technologii przy Uniwersytecie im. Adama
Mickiewicza w Poznaniu – doświadczenia najlepszych polskich Centrów
Transferu Technologii
Technopolis Helsinki – współpraca fińskich CTT z parkami naukowotechnologicznymi, w szczególności w zakresie organizacji systemu transferu
technologii
Centra Transferu Technologii na Litwie – organizacja litewskich CTT,
uczelniane Centra w Wilnie
Cykl regionalnych szkoleń dla pracowników sektora B+R
Olsztyn – Białystok - Warszawa
D. Zarządzanie projektami
E. Zarządzanie technologią i negocjacje w transferze technologii:
Biuro Projektu:
Centrum Transferu Technologii i Rozwoju Przedsiębiorczości
02-008 Warszawa, ul. Koszykowa 80
tel. +48 22 234 71 66 faks +48 22 234 71 67
[email protected]
[email protected]
Regionalne Biuro Projektu:
Stowarzyszenie Innowacyjna Polska Wschodnia,
ul. Antoniukowska 7, 15-740 Białystok
tel./faks +48 85 675 00 95
kom.+ 48 728 958 050
[email protected]
[email protected]
Regionalne Biuro Projektu:
Centrum Innowacji i Transferu Technologii
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
ul. Prawocheńskiego 4
10-957 Olsztyn
Tel. +48 89 523 39 00
[email protected]
[email protected]
58
O PARTNERACH
POLITECHNIKA WARSZAWSKA
Politechnika Warszawska jest najstarszą polską uczelnią techniczną. Od ponad 180 lat
kształci kolejne pokolenia inżynierów, wnosząc istotny wkład w rozwój nauk technicznych.
Władze Uczelni i wszyscy nauczyciele akademiccy dbają o utrzymanie wysokiego poziomu
kształcenia. Uruchamiane są nowe kierunki studiów, tworzone nowe laboratoria, rozwijana
współpraca z przemysłem i ośrodkami zagranicznymi. Politechnika Warszawska jest
miejscem, w którym tradycja łączy się z nowoczesnością.
Politechnika kształci na poziomach: inżynierskim, magisterskim i doktoranckim we wszystkich
dziedzinach techniki - od mającej najdłuższe tradycje inżynierii lądowej i architektury do
dzisiejszej
optoelektroniki,
nanotechnologii
materiałowej,
biotechnologii
i
technologii
biomedycznej. Naturalnym uzupełnieniem studiów w kierunkach technicznych jest kształcenie
w zakresie ekonomii, nauk społecznych, zarządzania, administracji i biznesu.
Politechnika Warszawska to 32 tys. studentów, 950 doktorantów, ponad 2,5 tys. nauczycieli
akademickich, 20 wydziałów, 28 kierunków studiów, 143 doktoraty i 31 habilitacji w ostatnim
roku, setki grantów, tysiące publikacji, dziesiątki patentów.
Misją
funkcjonującego
przy
Uczelni
Centrum
Transferu
Technologii
i
Rozwoju
Przedsiębiorczości jest rozwijanie aktywnego systemu wspierającego komercjalizację
wiedzy i wyników badań Politechniki Warszawskiej.
Ważnym celem działania CTT PW jest pomoc w nawiązywaniu kontaktów i relacji MŚP
ze sferą B+R, pomoc w usprawnianiu procesów produkcyjnych, organizacji produkcji
i systemów jakości, oraz w opracowywaniu wspólnych, także międzynarodowych programów
badawczych. CTT PW współpracuje z instytucjami rządowymi i pozarządowymi, wszystkimi
wydziałami PW oraz wybitnymi indywidualnościami nauki i przemysłu, zarówno z kraju jak
i z zagranicy, którzy oprócz rozległej wiedzy teoretycznej posiadają duże doświadczenie
praktyczne.
59
INNOWACYJNA POLSKA WSCHODNIA
Stowarzyszenie Innowacyjna Polska Wschodnia zostało powołane 9 marca 2007 r. w celu
współdziałania Członków oraz współpracujących osób, instytucji i przedsiębiorców na rzecz
rozwoju gospodarki opartej na wiedzy, w szczególności dla rozwoju Polski Wschodniej, przy
wykorzystaniu współpracy międzynarodowej, a także dla rozwoju wspólnych przedsięwzięć
wykorzystujących zaawansowane technologie, w tym z partnerami zagranicznymi,
w szczególności z krajów Regionu Morza Bałtyckiego i z krajów Europy Wschodniej (Ukraina,
Białoruś, Rosja).
IPW jest koordynatorem Polskiego Wschodniego Klastra Medycznego, działającego
w obszarze inżynierii biomedycznej, technologii medycznych, biotechnologii, ochrony zdrowia
oraz ICT. Koordynuje także działania Międzynarodowego Wschodniego Centrum Innowacji
(MWCI).
Do najważniejszych inicjatyw MWCI należą: rozwój zbudowanej sieci współpracy, Grupy
Ekspertów MWCI, organizacja cyklicznych międzynarodowych spotkań:
International Forum on Innovative Technologies for Medicine ITMED (Międzynarodowe
Forum Innowacyjne Technologie dla Medycyny)
Dni Nauki i Technologii POLSKA – WSCHÓD
IPW jest także właścicielem firmy BEST Park Sp. z o.o., której utworzenie w grudniu 2009 r.
było pierwszym krokiem do utworzenia na terenie województwa podlaskiego parku naukowotechnologicznego o specjalności „inżynieria biomedyczna”.
60
CENTRUM INNOWACJI I TRANSFERU TECHNOLOGII UNIWERSYTET
WARMIŃSKO-MAZURSKI W OLSZTYNIE
Celem CIiTT, powołanego w 2007 r. Uchwałą Senatu Senat Uniwersytetu WarmińskoMazurskiego w Olsztynie, jest lepsze wykorzystanie potencjału intelektualnego i technicznego
Uniwersytetu oraz transfer (sprzedaż lub nieodpłatne przekazanie) do gospodarki wyników
badań naukowych i prac rozwojowych UWM.
Klientami CIiTT są jednostki naukowo-badawcze (przede wszystkim UWM w Olsztynie) oraz
małe i średnie przedsiębiorstwa regionu Warmii i Mazur, które poszukują informacji na temat
innowacyjności i transferu technologii oraz usług w tym zakresie.
Działalność Centrum adresowana jest przede wszystkim do:
•
przedsiębiorstw, które wprowadzają lub planują wdrożenie innowacyjnych technologii;
•
firm zainteresowanych zleceniem prowadzenia na Uniwersytecie badań,
•
właścicieli innowacyjnych technologii, które za pośrednictwem CIiTT mogą być
promowane w kraju i za granicą;
•
studentów, absolwentów i pracowników UWM w Olsztynie, zainteresowanych
prowadzeniem własnej działalności gospodarczej;
•
uczelni oraz instytucji badawczo-rozwojowych z regionu Warmii i Mazur, które mogą
oferować za pośrednictwem CIiTT swoje usługi oraz technologie.
CIiTT jako regionalny promotor korzyści płynących ze współpracy biznesu z nauką
i popularyzator idei przedsiębiorczości akademickiej proponuje naukowcom oraz
przedsiębiorcom z regionu Warmii i Mazur szeroki zakres usług, między innymi:
•
usługi informacyjne i doradcze z zakresu innowacji, własności intelektualnej, źródeł
finansowania innowacji, współpracy międzynarodowej itp.;
•
usługi szkoleniowe z zakresu przedsiębiorczości, transferu technologii i wiedzy,
innowacji;
•
wsparcie kontaktów biznes – nauka poprzez organizację różnego rodzaju imprez,
spotkań;
•
aktualizacja i promocja bazy ofert usługowo – technologicznych UWM
•
promocja regionalnych technologii na rynku międzynarodowym
•
wsparcie przedsiębiorców i naukowców w nawiązywaniu międzynarodowych kontaktów
•
poszukiwanie dostawców i odbiorców nowych technologii
•
wystawianie opinii o innowacyjności.
W Centrum Innowacji i Transferu Technologii UWM każdego klienta traktujemy indywidualnie
starając się dostarczyć usługę najwyższej jakości.
61
DODATEK – wykaz skrótów
AIP – Akademicki Inkubator Przedsiębiorczości
B+R – Badawczo – Rozwojowe (instytuty/organizacje/projekty)
CRP − Centrum Rozwoju Przedsiębiorczości
CTT – Centrum Transferu Technologii
ICT – Technologie Informatyczne i Telekomunikacyjne
MŚP – Małe i Średnie Przedsiębiorstwa
NTP − North-Town Technology Park
OZE – Odnawialne Źródła Energii
PPNT − Poznański Park Naukowo-Technologiczny
PT − Park Technologiczny
RSI – Regionalny System Innowacji/Regionalna Strategia Innowacji
TEKES − Finnish Funding Agency for Technology and Innovation
Ustawa PPP – Ustawa o Partnerstwie Publiczno-Prywatnym z dnia 19 grudnia 2008
USTT - Uczelniany System Transferu Technologii
WCTT − Wrocławskie Centrum Transferu Technologii
WPT − Wrocławski Park Technologiczny
62
UCZESTNICY WARSZTATÓW „MODELOWE CTT”
(w porządku alfabetycznym)
Lp.
Nazwisko i imię
Instytucja
1.
Adamowicz Barbara Lidia
Instytut
Tele - i Radiotechniczny
2.
Balcerzak Wojciech
Przemysłowy Instytut
Automatyki i Pomiarów „PIAP”
3.
Banrowska Agnieszka
SINTEF
4.
Bielski Stanisław
Uniwersytet WarmińskoMazurski w Olsztynie
5.
Bieńkowski Andrzej
6.
Borowy Michał
Szkoła Główna Gospodarstwa
Wiejskiego
7.
Butarewicz Andrzej Jerzy
Politechnika Białostocka
8.
Chodań Włodzimierz
Centrum BadawczoRozwojowe - Telekomunikacja
Polska S.A.
9.
Cieślak Grzegorz
10.
Czajka Władysław
Wyższa Szkoła Informatyki i
Zarządzania w Rzeszowie
11.
Czyżewski Wojciech
Akademia Morska w
Szczecinie
12.
Dębski Daniel
13.
Dojlidko Daniel
Wyższa Szkoła Kosmetologii
i Ochrony Zdrowia w
Białymstoku
14.
Doliński Adam
63
15.
Dumania Piotr
Instytut Technologii
Elektronowej
16.
Erenc-Sędziak Tatiana
17.
Glińska Urszula
18.
Gnyszka Magdalena
19.
Grabiec Piotr
Elektronowej
20.
Gronowska Irena
21.
Kałkusiński Marek
Stowarzyszenie Konsultantów
Polskich, FSN-T NOT
22.
Kasieczka-Burnecka Monika
Politechnika Łódzka
Ludmiła
23.
Kądzielski Zbigniew
Instytut Łączności
24.
Kleszczewska Ewa
i Ochrony Zdrowia w
Białymstoku
25.
Kleszczewski Tadeusz
Uniwersytet Medyczny w
Białymstoku
26.
Korolewska-Mróz Helena
27.
Kowalczyk Maciej
28.
Krot Katarzyna
29.
Kulik Tadeusz
30.
Kwestarz Małgorzata
64
31.
Lenkiewicz Dariusz
Materiałów Elektronicznych
32.
Łebkowski Krzysztof
Stowarzyszenie Konsultantów
Polskich, FSN-T NOT
33.
Marks-Bielska Renata
34.
Marzecki Jerzy
35.
Menart Łukasz
36.
Mazurkiewicz Szymon
Kielecki Park Technologiczny
37.
Mirkowska Monika
Materiałów Elektronicznych
38.
Moćkun Aneta
Uniwersytet Medyczny w
Białymstoku
39.
Myko Dorota
40.
Orzechowski Jan
41.
Owczarek Joanna
42.
Panecki Piotr
43.
Piasecka Marzena
Akademia Morska w
Szczecinie
44.
Przybylski Robert
Politechnika Poznańska
45.
Przytulski Józef
46.
Rabczenko Andrzej
65
47.
Radziszewska Maria
48.
Rozmarynowski Zbigniew
49.
Rudzewicz Adam
50.
Siczek Roman
PIAP Przemysłowy Instytut
Automatyki i Pomiarów
51.
Statucka Magdalena
52.
Strychalska-Rudzewicz Anna
53.
Szadkowski Wiesław
54.
Szczepek-Wcisło Katarzyna
Instytut Zaawansowanych
Technologii Wytwarzania
55.
Szymerska Marta
56.
Terech-Majewska Elżbieta
57.
Tomulewicz-Mikołajuk Dorota
i Ochrony Zdrowia w
Białymstoku
58.
Trojnicka Ewa
59.
Truszkowski Wojciech
60.
Trzciński Marcin
61.
Waćkowski Kazimierz
62.
Walasek Tadeusz
66
63.
Wąs Andrzej
64.
Winnicki Tomasz
65.
Wojciechowski Jacek
66.
Wójcik Cezary
Politechnika Poznańska
67.
Żmuda Monika
Centrum BadawczoRozwojowe - Telekomunikacja
Polska S.A.
67
DOKUMENTACJA FOTOGRAFICZNA
najważniejszych wydarzeń w projekcie
Warsztaty „Modelowe CTT”, I etap - Warszawa, czerwiec 2009 r.
68
Warsztaty „Modelowe CTT”, II etap - Rynia, lipiec 2009 r.
69
Wyjazd do Wrocławia i Poznania – sierpień 2009 r.
70
Wyjazd do Finlandii – wrzesień 2009 r.
71
Wyjazd na Litwę – wrzesień 2009 r.
72
73
Specjalne podziękowania
za szczególnie cenny wkład w przygotowanie „Białej Księgi Centrum Transferu
Technologii” dla
Tomasza Kleszczewskiego z Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku,
Tadeusza Walaska i Adama Dolińskiego
z Centrum Transferu Technologii Politechniki Warszawskiej,
Katarzyny Krot i Urszuli Glińskiej z Politechniki Białostockiej
oraz Małgorzaty Kwestarz z Politechniki Warszawskiej
74

biała księga centrum transferu technologii

Transkrypt

Podobne dokumenty

Rola uczelnianych centrów transferu technologii w komercjalizacji wyników badań naukowych