Nowy poci¹g Adtranz z przechylnym nadwoziem dla Norwegii

Anders Wermelin-Börjesson • Adtranz Sweden/F
Nowy poci¹g
Adtranz
z przechylnym
nadwoziem
dla Norwegii
Norwegia jest krajem o stosunkowo ma³ej liczbie
mieszkañców. Du¿e skupiska ludzkie s¹ bardzo rozproszone, a wielkie miasta takie, jak Stavanger, Bergen, czy Trondheim s¹ oddalone od stolicy Oslo o 400
do 500 km. Jest to kraj o piêknej, chwilami groŸnej
przyrodzie, gdzie wysokie góry s¹siaduj¹ z g³êbokimi fiordami, wrzynaj¹cymi siê w l¹d. Trudne warunki klimatyczne sprawiaj¹, ¿e na bardzo krótkich odcinkach wystêpuj¹ znaczne ró¿nice temperatur. Na
wybrze¿u morskim w zimie temperatura waha siê
w pobli¿u zera, natomiast w g³êbi kraju, ju¿ w odleg³oœci 50–60 km od linii brzegowej podczas szalej¹cych w regionach górskich zamieci œnie¿nych, mo¿e
spadaæ do –15°C. W miarê przemieszczania siê na
pó³noc kraju, temperatura spada jeszcze ni¿ej. Trudne warunki klimatyczne stawiaj¹ przed norwesk¹ kolej¹ (NSB) szczególne zadania.
17
Linie kolejowe z du¿¹ liczb¹ ³uków uniemo¿liwiaj¹ zwiêkszenie prêdkoœci tradycyjnych poci¹gów zestawionych z lokomotywy i kilku wagonów. Stosunkowo ma³e prêdkoœci
handlowe poci¹gów oraz koniecznoœæ pokonania du¿ych odleg³oœci miêdzy g³ównymi miastami sprawiaj¹, ¿e koleje nie
stanowi¹ dostatecznie silnej konkurencji dla linii lotniczych
i komunikacji samochodowej. Z tych powodów NSB podjê³y
decyzjê o zainwestowaniu w szybkie poci¹gi zespolone
z przechylnymi nadwoziami wagonów. Wzorem by³a Szwecja, gdzie koleje pañstwowe (SJ) ju¿ od kilku lat odnosz¹
sukcesy eksploatuj¹c produkowane przez Adtranz zespo³y
trakcyjne X2000.
Koncepcja AIM firmy Adtranz podstaw¹ konstrukcji
nowych poci¹gów zespolonych
Adtranz rozpocz¹³ opracowywanie nowej generacji taboru
kolejowego ju¿ przed kilku laty. Nowej rodzinie pojazdów
nadano nazwê AIM – Adtranz Intercity Multiple Unit. Opracowuj¹c koncepcjê rodziny zespo³ów trakcyjnych AIM oparto siê na modularyzacji podstawowych rozwi¹zañ konstrukcyjnych. Dziêki konstrukcji modu³owej te same elementy
i systemy mo¿na stosowaæ w pojazdach ró¿ni¹cych siê przeznaczeniem, œciœle dostosowanych do nawet bardzo specyficznych potrzeb i wymagañ klientów (rys. 1). Do nowej rodziny zespo³ów trakcyjnych AIM nale¿¹ zarówno poci¹gi
podmiejskie, przystosowane do eksploatacji na liniach usytuowanych w pobli¿u du¿ych aglomeracji. W pojazdach tych
zastosowano wiele rozwi¹zañ u³atwiaj¹cych szybkê wymianê pasa¿erów na przystankach (m.in. szerokie drzwi), jak
i umo¿liwiaj¹cych poruszanie siê poci¹gu z prêdkoœci¹ maksymaln¹ 160 km/h. W sk³ad nowej rodziny poci¹gów z Adtranz wchodz¹ te¿ poci¹gi du¿ych prêdkoœci InterCity, rozwijaj¹ce prêdkoœæ maksymaln¹ 250 km/h.
Pierwszym poci¹giem w rodzinie AIM jest ekspres ³¹cz¹cy lotnisko Gardermorder z Oslo. Zespó³ trakcyjny, sk³adaj¹cy siê z trzech wagonów wyposa¿onych w szerokie drzwi
Fot. 1. Poci¹g InterCity dla NSB
6 / 1998
6/98 strona 17
18
Fot. 2. Poci¹g Flytoget
Fot. 3. Przedzia³ dla pasa¿erów w poci¹gu Flytoget
Fot. 4. Kabina maszynisty
wejœciowe oraz przestronne pomieszczenia na baga¿, mo¿e
przewoziæ 170 pasa¿erów na miejscach siedz¹cych (rys. 2).
Na pokonanie 48 km, dziel¹cych Oslo od Gardermoen, poci¹g ekspresowy bêdzie potrzebowa³ zaledwie 19 minut. Dlatego te¿ zosta³ wyposa¿ony w zespó³ napêdowy o mocy
2645 kW, roz³o¿onej na szeœæ silników (rys. 3). Poci¹g ekspresowy rozwija prêdkoœæ maksymaln¹ 210 km/h, a wiêc
znacznie powy¿ej prêdkoœci 130–160 km/godz, dla której zosta³y skonstruowane kursuj¹ce obecnie poci¹gi, a tak¿e szlaki
kolejowe. Jeden z poci¹gów wyposa¿ony zosta³ w wagony
z przechylnym nadwoziem, g³ównie celem zaprezentowania
tej techniki w Norwegii. Na trasie do Gardermoen rozwi¹zanie to nie jest konieczne – poci¹gi na tej linii mog¹
jechaæ z prêdkoœci¹ 200 km/h bez koniecznoœci stosowania
taboru z przechylnym nadwoziem. Poci¹g z przechylnym nadwoziem AIM dla Norwegii zosta³ zakupiony przez (NSB)
w celu zapoznania siê i sprawdzenia w praktyce nowych koncepcji (rys. 4).
Poci¹g ekspresowy wyposa¿ony jest w skonstruowane
przez Adtranz, zaawansowane technicznie wózki z radialnym
sterowaniem osi (rys. 5). Zastosowanie tego typu wózków,
w porównaniu z konstrukcjami dotychczas stosowanymi,
zapewnia wy¿szy komfort podró¿owania, umo¿liwia równie¿
zwiêkszenia prêdkoœci jazdy po ³ukach o oko³o 20–30%.
Wózki radialne zmniejszaj¹ zu¿ycie szyn i obrze¿y kó³, wp³ywaj¹c na obni¿enie kosztów eksploatacji poci¹gu.
Zastosowanie nowoczesnych wózków spowodowa³o, ¿e
poci¹g eksploatowany na trasie do Gardermoen jest jednym
z najciszej poruszaj¹cych siê poci¹gów na œwiecie. Dotyczy
to zarówno ha³asu emitowanego na zewn¹trz, co ma zna-
Rys. 1. Przyk³ad modu³owej budowy wagonu czo³owego
Rys. 2. Wagony: czo³owy i œrodkowy poci¹gu Flytoget
6 / 1998
6/98 strona 18
19
Rys. 3. Obwód g³ówny pociagu Flytoget
Rys. 4. Linia Gardermoen
i jej przekrój
Rys. 5. Wózek klasyczny i z zestawami ko³owymi sterowanymi radialnie
czenie dla mieszkañców osiedli po³o¿onych wzd³u¿ linii kolejowej, jak i wewn¹trz wagonów, podnosz¹c pasa¿erom
komfort podró¿owania (rys. 6). Poci¹g ten jest tak¿e w bardzo wysokim stopniu niezawodny, co potwierdzono udzielaj¹c gwarancji producenta w taki sposób, ¿e usterka powoduj¹ca nieplanowy postój nie mo¿e wystêpowaæ czêœciej ni¿
raz na 12 podro¿y wokó³ kuli ziemskiej.
Pierwszy poci¹g ekspresowy do obs³ugi lotniska Gardermoen zosta³ dostarczony jesieni¹ 1997 roku i by³ wynikiem
wspó³pracy pomiêdzy oddzia³ami firmy Adtranz w Szwecji
i Norwegii. Zamówienie, opiewaj¹ce na 16 sk³adów, ma byæ
zrealizowane i zakoñczone przekazaniem poci¹gów do eks-
Rys. 6. Poziom ha³asu emitowanego przez poci¹g Flytoget
ploatacji do dnia 8 paŸdziernika 1998 roku (dnia otwarcia lotniska i uruchomienia ruchu lotniczego).
Kolej norweska (NSB) przeprowadzi³a tymczasem badania, w jaki sposób mo¿na by odzyskaæ inicjatywê w dziedzinie ruchu dalekobie¿nego miêdzy najwiêkszymi miastami norweskimi. Adtranz wyst¹pi³ z propozycj¹, aby wykorzystaæ
elastycznoœæ koncepcji AIM i skonstruowaæ wersjê InterCity
poci¹gu Gardermoen. Powsta³y w ten sposób poci¹g ekspresowy bêdzie mia³ wyposa¿enie wnêtrz dostosowane do
6 / 1998
6/98 strona 19
20
miejsce na przedzia³ s³u¿bowy, przedzia³
dla matki z dzieckiem oraz pomieszczenie
do zabaw dla dzieci.
Wszystkie poci¹gi wyposa¿one zostan¹ w system wychy³u nadwozia Adtranz, oparty na stosowanej w Szwecji
konstrukcji. Pocz¹wszy od 1990 roku koleje
szwedzkie (SJ) zakupi³y 220 wagonów
z przechylnym nadwoziem. Konstrukcja ta
zosta³a ulepszona tak, aby uzyskaæ miniaturyzacjê i niezawodnoœæ.
W poci¹gach z przechylnym nadwoziem stosuje siê specjalny uk³ad zapobiegaj¹cy przechylaniu siê odbieraka pr¹du
(rys. 7). W poci¹gach Gardermoen – Oslo
oraz InterCity dla Norwegii zastosowano
nowoczesny uk³ad zapobiegaj¹cy przechylaniu odbieraka, który dziêki zastosowaniu
napêdu elektrycznego pozwala na znaczne
zmniejszenie przestrzeni zajmowanej dot¹d
Rys. 7. Zasada stabilizacji poziomu odbieraka
Rys. 8. Planowane trasy poci¹gów InterCity
we wnêtrzu wagonów przez uk³ady starpr¹du przy przechyle pud³a
w Norwegii
szej konstrukcji.
wymogów ruchu dalekobie¿nego w pojeŸdzie, m.in. zmniejProjekt realizowany jest we wspó³pracy pomiêdzy odszona zostanie liczba drzwi wejœciowych, wszystkie poci¹gi dzia³ami firmy Adtranz w Szwecji i w Norwegii. Oddzia³
(16 sztuk) bêd¹ mieæ system przechylania nadwozia. Nowo- norweski, we wspó³pracy z norweskimi kolejami (NSB),
czesna konstrukcja systemu wychy³u umo¿liwi zwiêkszenie konstruuje wyposa¿enie wnêtrz i prowadzi monta¿, podczas
prêdkoœci podczas jazdy po ³uku, a tym samym skrócenie gdy szwedzki Adtranz dostarcza zaawansowane technicznie
czasu podró¿y. W sk³ad poci¹gów InterCity z przechylnym wózki, pud³a wagonów ze stali nierdzewnej oraz osprzêt
nadwoziem dla Norwegii podpisa³y koleje NSB i Adtranz elektryczny.
w marcu 1997 roku.
Planowany ruch
Poci¹gi ekspresowe dla kolei NSB
Pierwszy poci¹g ekspresowy dostarczony bêdzie na prze³oPoci¹g ekspresowy dla NSB zestawiony jest z czterech mie lat 1998/99, a uruchomienie planowych przewozów nawagonów i ma nastêpuj¹ce podstawowe parametry tech- st¹pi wiosn¹ 1999 roku, po czym poci¹gi tego typu sukceniczne:
sywnie bêd¹ uruchamiane na kolejnych liniach w 2000 i 2001
D³ugoœæ
108 m
roku. NSB spodziewa siê po tych poci¹gach bardzo wiele.
Masa
208 t
Oblicza siê, ¿e doœæ umiarkowane inwestycje na moderniMaksymalny nacisk na oœ
16,5 t
zacjê szlaków kolejowych, w wysokoœci oko³o 1000 MNOK,
Zasilanie elektryczne
15 kV 16 2/3 Hz
oraz wykorzystanie systemu przechylnych nadwozi wagonów
Moc
2645 kW
pozwoli na znaczne skrócenie czasu przejazdu (rys. 8, tab. 1).
Maksymalne przyœpieszenie
0,6 m/s
Tablica 1
Liczba miejsc siedz¹cych
220
Poziom pod³ogi
1150 mm
Czas przejazdu
Termin
Uk³ad wychy³u nadwozia
hydrauliczny
Relacja
Odleg³oœæ
Poci¹g
InterCity wprowadzenia
System sterowania
MITRAC
tradycyjny dla NSB do eksploatacji
Pud³a wagonów
stal nierdzewna
[km]
[h]
W wagonie doczepnym mieœciæ siê bêdzie przedzia³ barowy. Poci¹g zostanie ponadto wyposa¿ony w kilka okien
panoramicznych tak, aby pasa¿erowie mogli podziwiaæ wspania³e norweskie krajobrazy. Ponadto we wnêtrzu przewidziano
Oslo – Bergen
Oslo – Trondheim
Oslo – Stavanger
471
552
598
6,30
6,40
7,37
5,36
5,50
6,34
1999
2000
2001
Fotografie: Adtranz
6 / 1998
6/98 strona 20