Relacja z przygotowań oraz przebiegu uroczystości

150 rocznica Bitwy pod Żyrzynem
8 sierpnia 1863 roku odbyła się jedna z trzech największych bitew Powstania
Styczniowego – bitwa pod Żyrzynem. Bój, jaki stoczył gen Michał Jan Heydenreich-Kruk
nad dowodzonymi przez por Laudańskiego oddziałami carskimi był największą zwycięską
bitwą tego okresu. Poległo wówczas 181 Moskali, a 282 dostało się do niewoli. Straty polskie
były o wiele mniejsze, gdyż zginęło 10 żołnierzy, a 50 zostało rannych. Powstańcy zdobyli
wówczas 2 armaty, 400 karabinów i 200 tysięcy rubli.
Wiadomość o tym zwycięstwie rozeszła się nie tylko po Królestwie Polskim, ale też
po całej Europie.
Bitwa ta zyskała miano „Viktorii Żyrzyńskiej” i już dwa dni po bitwie w taki oto
sposób relacjonowała je prasa podziemna „Bóg błogosławi walczącym za niepodległość.
Nasze zwycięstwo płk Kruka nad Moskwą pod Żyrzynem dnia 8 sierpnia na zawsze pozostanie
pamiętnym w historii naszego Powstania”.
Za to zwycięstwo wyróżniony został i awansowany do stopnia generała brygady
Michał Jan Heydenreich pseudonim Kruk.
Uczestnicy tej bitwy, tak zadziwili świat, że nawet prasa rosyjska pisała: „trudno
zrozumieć, jak to było możliwe, iż garstka Powstańców, często dzieciaków i obdartych
kosynierów, umiejących zaledwie broń w ręku utrzymać, zdobyła na regularnej, po
europejsku zorganizowanej i wyćwiczonej armii, furgony i działa”.
To „zadziwienie” właściwie trwa do dziś.
O tej rocznicy nie można było zapomnieć, nad tymi mogiłami nie można było się nie
pochylić. Dbałość o narodowe tradycje i oddanie hołdu wszystkim tym, którzy przelewali
krew o wolność Ojczyzny – to obowiązek i przywilej naszego pokolenia.
Tak więc już w styczniu bieżącego roku zapadła decyzja, że Gmina Żyrzyn postara się
zrobić wszystko, aby godnie uczcić tę rocznicę.
31 stycznia 2013 r. wystąpiliśmy z prośbą i wnioskiem do Pana Bronisława Komorowskiego
Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej o objęcie patronatem planowanych uroczystości.
Przedstawiony przez Wójta Gminy Żyrzyn program uzyskał akceptację Pana Prezydenta i już
26 lutego br. otrzymaliśmy zgodę na objęcie naszych uroczystości Honorowym Patronatem
Prezydenta Rzeczypospolitej.
Pan Prezydent nie tylko udzielił nam wsparcia, ale także w dniu 1 marca osobiście zaszczycił
nas swoją obecnością oddając hołd poległym Powstańcom przy pomniku w Jaworowie
(miejscu stoczonej bitwy).
Następnym posunięciem było pozyskanie partnerów do realizacji zamierzonych
działań. Spotkaliśmy się z ogromną życzliwością i wszyscy, których poprosiliśmy o pomoc,
serdecznie nas wspierali przez cały okres realizacji projektu. Kolejna przeszkoda, którą
pokonaliśmy dotyczyła zabezpieczenia środków na wykonanie wszystkich planowanych
punktów programu. Napisany przez nas projekt uzyskał w ocenie Lokalnej Grupy Działania
„Zielony Pierścień” wysoką ocenę i znalazł się na pierwszym miejscu listy rankingowej.
I tak oto udało się zorganizować uroczystości współfinansowane przez Szwajcarię
w ramach szwajcarskiego programu współpracy z nowymi krajami członkowskimi Unii
Europejskiej. Liderem projektu była Gmina Żyrzyn, a partnerami: 4. Skrzydło Lotnictwa
Szkolnego z Dęblina, Wyższa Oficerska Szkoła Sił Powietrznych z Dęblina, Puławska Szkoła
Wyższa i Grupa Rekonstrukcji Historycznych „Wilki” z Osin w Gminie Żyrzyn. Patronat
medialny objął Tygodnik Powiśla.
Program obchodów przewidywał szereg zadań. Pracownia artystyczna uszyła piękne epokowe
mundury dla dziesięciu członków Grupy Rekonstrukcji Historycznych „Wilki”.
W kwietniu br. pojechaliśmy na własny koszt do Lwowa, aby pobrać ziemię z grobu gen.
Michała Jana Heydenreicha-Kruka na cmentarzu Łyczakowskim. Dzięki uprzejmości Pana
Tadeusza Rułki pozyskaliśmy gilzę armatnią, która stanowiła urnę na pobraną ziemię. Także
wówczas udało się nam uzgodnić występ Orkiestry Wojskowej z Radomia
i Reprezentacyjnego Zespołu Artystycznego Wojska Polskiego z Warszawy. Pozyskaliśmy
reżysera widowiska i uzgodniliśmy udział grup rekonstrukcyjnych z różnych zakątków kraju.
W maju zaprosiliśmy do uczestnictwa w naszym święcie Jego Ekscelencję Arcybiskupa prof.
dr hab. Stanisława Budzika Metropolitę Lubelskiego, odbyły się także dwa seminaria
poświęcone tematyce Powstania Styczniowego, ze szczególnym uwzględnieniem Bitwy pod
Żyrzynem, które prowadził Pan dr Janusz Kalbarczyk Rektor Puławskiej Szkoły Wyższej
oraz dr Zdzisław Bieleń autor książki „Zwycięzca spod Żyrzyna – Generał Michał Jan
Heydenreich-Kruk” i mgr Sławomir Pać autor książki „Powiśle Puławskie w Powstaniu
Styczniowym 1863 roku”. Także w maju zaprojektowana została tablica pamiątkowa,
pozyskany nieodpłatnie głaz polny od Pana Janusza Momonta właściciela Zakładu
Kamieniarsko Budowlanego ROMB z Młynek w Gminie Końskowola oraz uzgodniona treść
napisów na tablicy z Wojewódzkim Komitetem Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa
w Lublinie. Czerwiec i lipiec, był czasem poświęconym na uzgadnianie treści Apelu Pamięci
z Ministerstwem Obrony Narodowej, uzgodnieniem wszystkich dokumentów i materiałów
promocyjnych z Kancelarią Prezydenta Rzeczypospolitej, przygotowaniem ulotki
informacyjnej i plakatu, rozesłaniem materiałów promocyjnych do mediów oraz wysyłaniem
zaproszeń do gości. Zadbaliśmy również o zagospodarowanie terenu wokół tablicy
i uporządkowanie całego parku. Wykonana została także makieta i mapy obrazujące bitwę.
Sierpień to czas najbardziej intensywnych prac. To wówczas uzgadnialiśmy z partnerami
projektu szczegóły scenariusza, a z Dowódcą 4. Skrzydła Lotnictwa Szkolnego w Dęblinie
Panem gen. bryg. pil. Marianem Jeleniewskim i oficerami z tej jednostki udział Kompanii
Reprezentacyjnej i szczegóły ceremoniału wojskowego. 8 sierpnia – dokładnie w dniu
rocznicy Bitwy pod Żyrzynem odbył się rajd rowerowy szlakiem powstańczym, od miejsca
bitwy w Jaworowie do miejsca pomnika pochówku na cmentarzu w Baranowie. Uczestnicy
rajdu pobrali ziemię z tych miejsc i złożyli wiązanki kwiatów . Rajd zakończył się wspólnym
ogniskiem.
11 sierpnia 2013 r. mieszkańcy Gminy Żyrzyn i licznie zgromadzeni goście oraz
widzowie uczcili pamięć Powstańców z oddziałów gen. Michała Jana Heydenreycha-Kruka
zwycięzcy spod Żyrzyna. Według informacji podanej przez Radio Lublin – liczba widzów
przekroczyła 6 tysięcy osób.
W uroczystościach uczestniczyli dostojni goście:
• Pan płk. Mariusz Fryc z Biura Bezpieczeństwa Narodowego , który przedstawił
przesłanie skierowanie na uroczystość przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Pan ppłk. Ryszard Najczuk – przedstawiciel Departamentu Wychowania i Promocji
Obronności Ministerstwa Obrony Narodowej
Pan gen. bryg. pil. Marian Jeleniewski – Dowódca 4. Skrzydła Lotnictwa Szkolnego
w Dęblinie
Pan płk. pil. dr inż. Waldemar Gołębiowski – Dowódca 41. Bazy Lotnictwa
Szkolnego w Dęblinie
Pan płk. dr Zbigniew Ciołek – Komendant Centrum Szkolenia Inżynieryjno –
Lotniczego z Dęblina
Pan płk. dr Daniel Kucharek – Prodziekan ds. Studentów Wyższej Szkoły Oficerskiej
Sił Powietrznych w Dęblinie
Pan ppłk. mgr inż. Jan Górniak – Zastępca Szefa Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego
w Lublinie
Pan ppłk. mgr inż. Krzysztof Wieczorek – Wojskowy Komendant Uzupełnień z Puław
Pan Włodzimierz Karpiński – Poseł na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej – Minister
Skarbu Państwa
Pan Komisarz Dariusz Kruk – Zastępca Komendanta Powiatowego Policji
w Puławach
Pan mł. brygadier Krzysztof Morawski – Zastępca Komendanta Powiatowego
Państwowej Straży Pożarnej w Puławach
Pani Alina Smagała – Wiceprezes Regionalnej Izby Obrachunkowej w Lublinie
Pan Witold Popiołek – Starosta Powiatu Puławskiego
Pan Wojciech Kuba – Przewodniczący Rady Powiatu Puławskiego
Pan dr Janusz Kalbarczyk – Rektor Puławskiej Szkoły Wyższej
Pan Jarosław Szymczyk – Dyrektor Generalny Lubelskiego Urzędu Wojewódzkiego
w Lublinie
dr Zdzisław Bieleń – autor książki „Zwycięzca spod Żyrzyna – Generał Michał Jan
Heydeneich-Kruk”
mgr Sławomir Pać – autor książki „Powiśle Puławskie w Powstaniu Styczniowym
1863 roku”
Pan Marian Rybak – Prezes Zarządu Zakładów Azotowych w Puławach.
Uroczystości rozpoczęły się Mszą Świętą , w intencji Powstańców i Ojczyzny, której
przewodniczył Jego Ekscelencja prof. dr hab. Stanisław Budzik Arcybiskup Archidiecezji
Lubelskiej, w asyście celebransów: Proboszcza Parafii pw. Matki Bożej Loretańskiej
w Dęblinie o. płk Mirosława Biernackiego, Księdza Dziekana Kanonika Piotra Treli oraz
wszystkich księży proboszczów z Dekanatu Puławskiego. Msza Święta odbyła się z udziałem
Pocztu Sztandarowego Kompanii Reprezentacyjnej i pocztów sztandarowych: Starostwa
Powiatowego, szkół i ochotniczych straży pożarnych z terenu Gminy Żyrzyn oraz Koła
Gminnego Polskiego Stronnictwa Ludowego, a także Orkiestry Wojskowej Sił Powietrznych
z Radomia i członków Grupy Rekonstrukcji Historycznych „Żuawi Śmierci” z Buska Zdroju.
Po Mszy Świętej nastąpiło przeformowanie i przemarsz sztandarów i Orkiestry
Wojskowej wraz z Kompanią Reprezentacyjną z 41. Bazy Lotnictwa Szkolnego w Dęblinie
przed tablicę pamiątkową, gdzie zebrani wysłuchali Hymnu Państwowego i nastąpiło
uroczyste podniesienie flagi na maszt oraz wmurowanie urny z ziemią z mogiły gen. Michała
Jana Heydenreicha-Kruka przywiezionej z cmentarza Łyczakowskiego we Lwowie oraz ziemi
pobranej z pola bitwy pod Żyrzynem i mogił powstańczych na cmentarzu w Baranowie.
Wmurowania urny dokonał Pan płk. Mariusz Fryc z Biura Bezpieczeństwa
Narodowego i Pan Witold Popiołek – Starosta Puławski.
Odsłonięcia pomnika dokonali: Pan gen. bryg. pil. Marian Jeleniewski Dowódca
4.Skrzydła Lotnictwa Szkolnego z Dęblina, Pan dr Janusz Kalbarczyk Rektor Puławskiej
Szkoły Wyższej i Pan Andrzej Bujek Wójt Gminy Żyrzyn.
Tablicę poświęcił Jego Ekscelencja Arcybiskup Stanisław Budzik Metropolita
Archidiecezji Lubelskiej.
W dalszej kolejności uroczystości Apel Pamięci odczytał mjr. Artur Ostrowski oficer
41. Bazy Lotnictwa Szkolnego z Dęblina.
Po Apelu Pamięci i oddaniu salwy honorowej przez Kompanię Reprezentacyjną
41. Bazy Lotnictwa Szkolnego z Dęblina dowodzonej przez kpt. Pawła Orłowskiego, wieńce
i wiązanki kwiatów złożyli:
• w imieniu Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej – Pan płk. Mariusz Fryc z Biura
Bezpieczeństwa Narodowego
• w imieniu Ministerstwa Obrony Narodowej – Pan gen. bryg. pil. Marian Jeleniewski
Dowódca 4. Skrzydła Lotnictwa Szkolnego w Dęblinie i Pan ppłk Ryszard Najczuk
z Departamentu Wychowania i Promocji Obronności Ministerstwa Obrony Narodowej
• Pan płk. dr Daniel Kucharek – Prodziekan ds. Studentów Wyższej Szkoły Oficerskiej
Sił Powietrznych z Dęblina
• Pan Witold Popiołek – Starosta Powiatu Puławskiego
• Pan Andrzej Bujek – Wójt Gminy Żyrzyn
• Pan Wojciech Olszak – Przewodniczący Rady Gminy Żyrzyn
Złożone także zostały wieńce przez reprezentantów: Wojewody Lubelskiego, Posła –
Ministra Skarbu Państwa Włodzimierza Karpińskiego, Poseł Małgorzaty Sadurskiej,
Marszałka Województwa Lubelskiego.
Patriotyczna uroczystość wojskowa zakończyła się odegraniem pieśni „Śpij kolego”
i pieśni Reprezentacyjnej Wojska Polskiego.
W dalszej kolejności uroczystości widzowie mogli wysłuchać koncertu w wykonaniu
Orkiestry Reprezentacyjnej z Radomia dowodzonej przez st. chor. szt. Tomasza
Chwalińskiego , skosztować żołnierskiej grochówki przygotowanej przez 41. Bazę
Lotnictwa Szkolnego z Dęblina oraz być świadkami rekonstrukcji zwycięskiej Bitwy pod
Żyrzynem stoczonej w dniu 8 sierpnia 1863 roku.
Reżyserem widowiska był Pan Przemysław Bednarczyk – historyk z Radomia.
W rekonstrukcji uczestniczyło ponad stu aktorów-rekonstruktorów, 30 koni, wóz i armata.
Uczestniczący rekonstruktorzy to:
• Grupa Rekonstrukcji Historycznych „Wilki” z Osin
• Zespół Artystyczno Historyczny „VIS Radom” z Sekcją Kosynierów i Roty
Mohylewskiego Pułku Piechoty 51 Drużyny Harcerzy i Harcerek im. „Signi” 1863
z Rzeszowa
• Grupa Rekonstrukcji Historycznych „Żuawi Śmierci” z Buska Zdroju
•
•
•
•
•
•
Stowarzyszenie 22 Pułku Ułanów Podkarpackich z Garbatki
Stowarzyszenie Artylerii Dawnej „Arsenał” z Warszawy
Grupa Rekonstrukcji Historycznych „Kampinos”
Kozienickie Stowarzyszenie Rekonstrukcji Historycznej
Szwadron Radomskiego 11 Pułku Ułanów Legionowych z Radomia
Grupa Rekonstrukcji Historycznych „Gregor” z Puław
Po zakończeniu widowiska , w trwającym ponad godzinę pokazie grup
rekonstrukcyjnych, publiczność zobaczyła pokazy jazdy kawaleryjskiej, strzelania i armatnie
wybuchy oraz inne zmagania z okresu Powstania Styczniowego.
Niezapomnianym wrażeniem dla wszystkich uczestników uroczystości pozostanie
koncert w wykonaniu Reprezentacyjnego Zespołu Artystycznego Wojska Polskiego
z Warszawy.
Przybyła na uroczystości młodzież mogła się zabawić przy muzyce zespołu DEIKS.
Chwile wzruszenia, które przeżyli uczestnicy tych uroczystości na długo pozostaną
w ich pamięci, a organizatorzy mają nadzieję, że będą mogli z czystym sumieniem
wypowiedzieć słowa, które pewnie wypowiedzieliby do nich uczestnicy Powstania
Styczniowego, a których użył w swojej książce Pan Sławomir Pać „Zginęliśmy niedarmo
i nauka dla was ze śmierci naszej płynąć może”.
My organizatorzy, ze swej strony pragniemy podziękować wszystkim darczyńcom,
dzięki którym mogliśmy zrealizować to przedsięwzięcie.
Za okazaną pomoc materialną dziękujemy Panu Marianowi Rybakowi Prezesowi
Zarządu Zakładów Azotowych Puławy i Panu Mirosławowi Grzędzie Prezesowi Firmy
„Biowet Puławy”.
Za pomoc rzeczową dziękujemy Paniom: dr Jolancie Herda Dyrektorowi
Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Puławach, Pani Annie Cur-Golcc,
przedsiębiorcy z Żyrzyna, a także Paniom: Małgorzacie Stalęga z Puław i Elżbiecie
Kałkowskiej z Końskowoli oraz Panom: Ryszardowi Płecha Nadleśniczemu Nadleśnictwa
Puławy, Henrykowi Mizakowi Prezesowi Miejskiego Zakładu Komunikacji w Puławach,
Leszkowi Sońta Dyrektorowi PGE Rejon Energetyczny Puławy, Andrzejowi Poleszakowi
Prezesowi Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji w Puławach, Tadeuszowi
Rybakowi Prezesowi Zarządu Firmy „Mostostal Puławy”, Tomaszowi Wadasowi Prezesowi
Zarządu Zakładu Usług Komunalnych w Puławach, Kazimierzowi Rułce z Cezaryna
i Piotrowi Mikosowi z Żyrzyna.
Z całego serca dziękujemy oficerom Wojska Polskiego za okazaną pomoc
i cierpliwość. Panu gen. bryg. pil. Marianowi Jeleniewskiemu Dowódcy 4. Skrzydła
Lotnictwa Szkolnego w Dęblinie, Panu płk. dypl. inż. Markowi Wachowiec Szefowi Sztabu
4. Skrzydła Lotnictwa Szkolnego w Dęblinie, Panu mjr. Arturowi Ostrowskiemu i kpt.
Pawłowi Orłowskiemu - dowódcy Kompanii Reprezentacyjnej z 41. Bazy Lotnictwa
Szkolnego w Dęblinie oraz Panu mjr. rezerwy Mirosławowi Michalukowi, a także
Kapelmistrzowi Orkiestry Wojskowej z Radomia st. chor. szt. Tomaszowi Chwalińskiemu
i wszystkim oficerom, którzy udzielali nam rad i wsparcia.
Dziękujemy Księdzu Błażejowi Woszczkowi – naszemu rodakowi, za piękną narrację.
Dziękujemy wszystkim druhom strażakom, pracownikom samorządowym Gminy Żyrzyn
i innym osobom współpracującym przy organizacji obchodów.
Miłe chwile za nami, ale to jeszcze nie koniec naszych zajęć.
Obecnie pracujemy nad przygotowaniem broszury i filmu z przebiegu uroczystości, a we
wrześniu będzie urządzona sala historyczna poświęcona pamięci Powstańców Styczniowych
– uczestników Bitwy pod Żyrzynem, w której zostaną zgromadzone: makieta obrazująca
bitwę, umieszczone w gablotach mundury powstańców, mapy obrazujące przebieg bitwy,
fotografia starego pomnika carskiego i współczesnego z Jaworowa, obraz przedstawiający
bitwę oraz fotografie z pobytu Pana Prezydenta Bronisława Komorowskiego w dniu 1 marca
br. i fotografie z organizowanych obchodów.
Wszystkie materiały, które będą dostępne będziemy sukcesywnie zamieszczać na
naszej stronie internetowej.
W imieniu organizatorów dziękuję wszystkim Państwu za udział w uroczystościach.
Z poważaniem
Iwona Góźdź
Sekretarz Gminy Żyrzyn