Niebezpieczny
Transkrypt
Niebezpieczny
ZBAWIENNE FLAWONOIDY „NIEZNANA” BROŃ PRZECIWKO CHOROBOM CYWILIZACYJNYM BÓLE BRZUCHA foto: Getty Images\Flash Press Media PRZYKRY TOWARZYSZ SZCZEPIONKI DLA DOROSŁYCH CHROŃMY ORGANIZM PRZED WIRUSAMI NAUKA NOWYCH UMIEJĘTNOŚCI JAK UŁATWIĆ SOBIE ŻYCIE? NR 6 (60) CZERWIEC 2007 Czasopismo pacjentów aptek www.dbamozdrowie.pl Niebezpieczny ZACHOWAJMY UMIAR infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.dbamozdrowie.pl W KĄPIELACH SŁONECZNYCH upał 1 2 infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.dbamozdrowie.pl 1 Aktualności W TYM NUMERZE POLECAMY NASTĘPUJĄCE NOWOŚCI KSIĘGARNI WYSYŁKOWEJ PROGRAMU DBAM O ZDROWIE: kup kartę podarunkową i zadbaj o swoich... kontrahentów - podaruj kartę - znakomity prezent na każdą okazję. • „KUCHNIA DLA ZAPRACOWANYCH” – to poradnik, który pomoże zaplanować zdrowe odżywianie osobom, które prowadzą aktywny tryb życia. • „RODZICE OFFLINE?” – to nieoceniona pomoc dla rodziców skomputeryzowanych dzieci. • „CHIŃSKI MASAŻ I AKUPRESURA” – skarb chińskiej sztuki leczenia zapisany w formie poradnika zrozumiałego dla zachodnich czytelników. • „CHOROBY ŻOŁĄDKA I DWUNASTNICY” - rady, jak postępować oraz co jeść by złagodzić lub nawet całkowicie zlikwidować dolegliwości towarzyszące omawianym chorobom. Zamówienia prosimy przesyłać na formularzu zamieszczonym wewnątrz gazetki lub na stronie internetowej www.dbamozdrowie.pl klientów - skorzystaj z karty zamiast tradycyjnych upominków i nagród rzeczowych w akcjach promocyjnych. pracowników - efektywnie wykorzystaj środki ZFSS. bliskich LETNIA PROMOCJA! - podaruj kartę jako wyraz troski o ich zdrowie. DHEA PRECURSOR Kartę można zamówić na stronie www. doz.pl Wspomaga organizm w każdym wieku Kartę podarunkową można zrealizować w aptekach z tym znakiem. Apteki zlokalizowane są na terenie całego kraju. Listę aptek znajdziesz na stronie www.doz.pl. Szczegółowe informacje możesz uzyskać pod bezpłatnym numerem infolinii: 0 800 278 354 2 Op. 30 tabletek Wybierając z Katalogu Nagród produkt DHEA Precursor otrzymasz go teraz w obniżonej punktacji PUNKTÓW PUNKTÓW 250 125 Od redakcji SPIS TREŚCI Z OKŁADKI: SZANOWNI CZYTELNICY Przed nami lato - pora roku radosna praktycznie dla wszystkich, zwłaszcza tych, którzy zaplanowali na ten czas swoje urlopy. Coraz więcej z nas wyjeżdża na wakacje zagranicę, gdzie upał i słoneczna pogoda są właściwie zagwarantowane i „wliczone w cenę”. Promienie słoneczne mogą korzystnie wpływać na samopoczucie i poprawiać nastrój lub wywołać silny dyskomfort będący następstwem przegrzania. Dlatego też w artykułach „Niebezpieczny upał” i „Działanie promieniowania słonecznego na skórę” przestrzegamy przed nadmierną ekspozycją na słońce. Przed wyjazdem do ciepłych i egzotycznych krajów warto zastanowić się, czy nie należałoby się zaszczepić przeciwko występującym tam chorobom. Także nie wyjeżdżający do tropików powinni pamiętać o podstawowych szczepieniach, które zabezpieczają np. przed wirusowym zapaleniem wątroby. Wszystkiego na temat dowiecie się Państwo z artykułu „Szczepionki zalecane dla osób dorosłych”. W czerwcowym numerze czasopisma Pacjentów Aptek „Dbam o Zdrowie” kontynuujemy temat zdrowego odżywiania. Opisujemy nieznaną szerzej broń przeciwko chorobom cywilizacyjnym – zawarte w niektórych produktach żywnościowych flawonoidy. Okazuje się bowiem, że mają one zbawienny wpływ na nasze zdrowie. Jak co miesiąc zachęcamy również do rozwiązania krzyżówki z nagrodami oraz zapoznania się z odpowiedziami lekarza medycyny i doktora nauk farmaceutycznych Jacka Owczarka z Zakładu Biofarmacji Uniwersytetu Medycznego w Łodzi na nurtujące Czytelników pytania dotyczące zdrowia. Zapraszamy do lektury Redakcja Przewodnik po aptece „Dbam o zdrowie” - czasopismo pacjentów aptek Wydawca: Bez Recepty Sp. z o.o. (spółka Polskiej Grupy Farmaceutycznej), 91-342 Łódź, ul. Zbąszyńska 3, tel. (0 42) 613 34 44, fax (0 42) 640 71 43, Prezes wydawnictwa: Wojciech Rosicki, tel. (0 42) 613 35 64. Redakcja: adres jak wyżej, Redaguje zespół: Redaktor naczelny: Krzysztof Chrzanowski, tel. (0 42) 613 35 81, Sekretarz Redakcji: Grzegorz Dróżdż, tel. (0 22) 510 41 17, Redaktor Graficzny: Izabela Raduszewska, tel. (0 42) 613 35 84, Dział Reklamy: Tomasz Cieślak, tel. (0 42) 613 35 83, 0 601 075 736, e-mail: [email protected], Skład: JURCZYK DESIGN, www.jurczykdesign.com, Zdjęcia: FPM, Indigo, Nadzór farmaceutyczny: Jerzy Stasiak, Druk: Drukarnia Prasowa SA, Łódź Redakcja nie odpowiada za treść reklam. Nie zwraca materiałów niezamówionych. Zastrzega sobie prawo do dokonywania skrótów redakcyjnych, nadawania tytułów i śródtytułów. Za treść opisów preparatów odpowiedzialność ponoszą Zleceniodawcy. infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.dbamozdrowie.pl NIEBEZPIECZNY UPAŁ 6 BÓL BRZUCHA PRZYKRY TOWARZYSZ 18 SZCZEPIONKI ZALECANE DLA OSÓB DOROSŁYCH 26 WARSZTATY, SZKOLENIA - NAUKA NOWYCH UMIEJĘTNOŚCI 34 „NIEZNANA” BROŃ PRZECIWKO CHOROBOM CYWILIZACYJNYM 44 DZIAŁANIE SŁOŃCA NA SKÓRĘ 12 48 JAK „UPORAĆ SIĘ” Z NIEDOKRWISTOŚCIĄ? CUKRZYCA INSULINOZALEŻNA 52 MĘSKI PROBLEM - CO WARTO WIEDZIEĆ O IMPOTENCJI 58 LISTA LAUREATÓW 65 KRZYŻÓWKA 66 PORADNIA 68 KSIĘGARNIA 72 3 4 infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.dbamozdrowie.pl 5 foto: Getty Images\Flash Press Media WARTO WIEDZIEĆ 6 Niebezpieczny upał PROMIENIE SŁONECZNE MOGĄ KORZYSTNIE WPŁYWAĆ NA SAMOPOCZUCIE I POPRAWIAĆ NASTRÓJ LUB WYWOŁAĆ SILNY DYSKOMFORT BĘDĄCY NASTĘPSTWEM PRZEGRZANIA. TAK RÓŻNORODNE REAKCJE ORGANIZMU ZWIĄZANE SĄ Z TYM, ŻE PROMIENIOWANIE SŁONECZNE JEST CZYNNIKIEM FIZYCZNYM, KTÓRY ODDZIAŁYWUJE NA NASZ USTRÓJ POPRZEZ SWOJĄ ENERGIĘ I DLATEGO NIE JEST NAM OBOJĘTNY. lek. med. Ewa Pakuła infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.dbamozdrowie.pl 7 WARTO WIEDZIEĆ Promienie słoneczne działają na skórę, której zadaniem jest chronić nas przed czynnikami zewnętrznymi. W celu ich szybkiego rozpoznawania w skórze znajdują się liczne zakończenia nerwowe tzw. receptory odbierające bodźce z otoczenia. Bodźce te drogą układu nerwowego przewodzone są do mózgu, z którego płyną impulsy nerwowe do narządów wewnętrznych czyli tzw. efektorów mięśni i gruczołów. Jednocześnie w skórze znajduje się bardzo bogata sieć naczyń krwionośnych. Pod wpływem ciepła ulegają one rozszerzeniu, co powoduje zwiększenie przepływu krwi w skórze. Dzięki temu możliwa jest termoregulacja, czyli utrzymywanie stałej temperatury ciała niezależnie od temperatury otoczenia. Przyczyniają się do tego skórne gruczoły potowe, które pod wpływem stymulacji nerwowej mogą wydzielać bardzo duże ilości potu. Zawarta w pocie woda 8 parując z przekrwionej skóry pobiera z niej nadmiar ciepła, zapobiegając podwyższeniu temperatury ciała. DZIAŁANIE SŁOŃCA Działające na skórę ciepło słoneczne pobudza na drodze odruchowej gruczoły potowe do wydzielania potu w celu utrzymania stałej temperatury ciała. Wraz z potem tracimy jednocześnie wodę, sód, potas, chlorki i inne substancje mineralne i dlatego, aby mechanizm ten był skuteczny w czasie upalnych, słonecznych dni, konieczne jest uzupełnianie wody i elektrolitów np. pijąc regularnie wodę mineralną lub dowolny napój izotoniczny niezależnie od odczuwanego pragnienia. Nadmierne pocenie bez uzupełniania płynów powoduje szybko tzw. wyczerpanie cieplne organizmu związane z odwodnieniem. Pamiętajmy, że samo uczucie pragnienia nie jest dobrym wskaźnikiem stopnia odwodnienia, zwłaszcza u dzieci i osób starszych, bo one często pragnienia nie odczuwają od razu lub nie sygnalizują jego wyraźnie. NIEBEZPIECZNY UDAR CIEPLNY W niektórych sytuacjach np. przy zbyt intensywnym działaniu ciepła na organizm człowieka (duże upały) lub przy pobycie w otoczeniu o wysokiej temperaturze i wilgotności (podczas pobytu w klimacie gorącym i wilgotnym lub w miejscu pracy – huta, kuźnia), dochodzić może w pewnym momencie do utrudnienia lub uniemożliwienia oddawania nadmiaru ciepła z ustroju do otoczenia. Następstwem jest podwyższenie temperatury ciała, a stan ten nazywamy udarem cieplnym. Czynnikami sprzyjającymi udarowi cieplnemu są również: zbyt grube ubranie utrudniające oddawanie nadmiaru ciepła oraz brak wody do picia. Na udar cieplny podatne są bardziej osoby otyłe, pijące dużo alkoholu (w tym i piwa), starsze i zniedołężniałe, zażywające niektóre leki np. środki przeciwcholinergiczne, przeciwhistaminowe, pochodne fenotiazyny, leki psychotropowe, narkotyki, a także niemowlęta i dzieci. Objawy udaru cieplnego są uzależnione od stopnia przegrzania ustroju. Chory jest osłabiony, ma trudności z chodzeniem, odczuwa nudności oraz wymiotuje, skarży się na silny ból i zawroty głowy, gorączkuje – niekiedy wręcz czuje, że „płonie”, akcja serca przyśpiesza do 150-160 uderzeń/minutę, skóra staje się sucha, a nerki nie wydzielają moczu. Niekiedy dochodzi do zaburzeń świadomości, a także do utraty przytomności i drgawek. U niemowląt i dzieci narażonych na nadmiar ciepła bardzo szybko dochodzi do odwodnienia, które objawia się zmianą zachowania tj. maluch początkowo staje się marudny, a następnie apatyczny, pojawia się również: przyśpieszony oddech, zapadnięcie oczu i ciemiączka, suchość języka i błon śluzowych jamy ustnej, zagęszczenie śliny, marszczenie skóry na brzuszku w fałdy. Udar cieplny jest stanem zagrożenia życia i jest bezwzględnym wskazaniem do pilnego wezwania zespołu pogotowia ratunkowego. PIERWSZA POMOC PRZY UDARZE Najważniejszą sprawą jest przeprowadzenie lub przeniesienie chorego z udarem cieplnym do chłodnego, ocienionego i przewiewnego miejsca i położenie go. Jeśli jest ubrany, odzież należy infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] rozluźnić i porozpinać. Korzystnie działają okłady z zimnej wody lub z lodu na czoło i klatkę piersiową lub zawijanie w mokre, zimne prześcieradło. Choremu przytomnemu podajemy co kilka minut chłodny, lekko osolony płyn do picia lub napój izotoniczny pamiętając, że nie wolno podawać mu żadnych leków przeciwgorączkowych, a także napojów lub środków z kofeiną oraz alkoholu. Jeśli chory jest nieprzytomny, ale oddycha i ma wyczuwalne tętno to układamy go w pozycji bezpiecznej, ustalonej na boku. Jeśli natomiast nie oddycha, wdrażamy postępowanie z zakresu pierwszej www.dbamozdrowie.pl pomocy w stanach zagrożenia życia, czyli sztuczne oddychanie i masaż serca aż do przyjazdu pogotowia ratunkowego. UDAR SŁONECZNY Udar słoneczny jest rodzajem udaru cieplnego spowodowanego bezpośrednim i długotrwałym działaniem promieni słonecznych na odsłoniętą głowę i kark. Najczęściej nie jest tak groźny dla życia jak udar cieplny, ale czasem może doprowadzić do wystąpienia obrzęku mózgu, zwłaszcza u małych dzieci oraz osób starszych, u których mechanizmy termoregulacji gorzej funkcjonują. Objawy udaru słonecznego to: ból i zawro- 9 Wyrób medyczny sugerowana cena w aptece 33599 M6 COMFORT - ciśnieniomierz • W pełni automatyczny ciśnieniomierz do pomiaru ciśnienia krwi na ramieniu • Technologia IntelliSense™ • Szybki pomiar • Wyposażony w wygodny rękaw dla średnich, jak i większych ramion (22-42 cm). • Zapisywane w pamięci wyniki zawierają datę i czas wykonania pomiaru • Funkcja wykrywania nieregularnej pracy serca pokazuje, że wykryto nieregularne tętno i pozwala wyświetlić tylko wiarygodne wyniki. • Pamięć pozwalająca zapisać wyniki 90 badań • Wskazuje, czy pacjent siedzi bez ruchu • Największy wyświetlacz z ciśnieniomierzy dostępnych na rynku • Przebadany klinicznie zgodnie z zasadami międzynarodowego protokołu badań i BHS • 1500 pomiarów dla jednego zestawu baterii • Miękkie etui HORNMEDICAL Szampon i żel zapobiegające wypadaniu włosów sugerowana cena w aptece sugerowana cena w aptece 49 99 Cena dotyczy szamponu Cena dotyczy żelu 24 28 DERMENA Szampon op. 200 ml Żel op. 100 ml DERMENA • zapobiega wypadaniu włosów • stymuluje odrost włosów DERMENA to innowacyjne produkty zapobiegające wypadaniu włosów o skuteczności potwierdzonej badaniami klinicznymi. DERMENA dzięki zawartości chlorku 1-metylonikotynamidu metabolidu witaminy PP (B3) - wykazuje działanie przeciwzapalne i przeciwłojotokowe. Regeneruje mieszek włosowy poprawiając jego ukrwienie. Szampon DERMENA przeznaczony jest do codziennej pielęgnacji włosów. Kurację szamponem można wspomagać równoczesnym stosowaniem żelu DERMENA. 10 Wskazania: • nadmierne wypadanie włosów o różnym podłożu • stany zapalne głowy, również ze współistniejącym łupieżem Skład: substancja czynna: chlorek 1-metylonikotynamidu Działania niepożądane: w wielomiesięcznych testach nie zaobserwowano działań niepożądanych W TWOJEJ APTECE CENY MOGĄ BYĆ JESZCZE NIŻSZE PHARMENA WARTO WIEDZIEĆ SKURCZE CIEPLNE Mało kto zdaje sobie sprawę, że następstwem wysiłku fizycznego w wysokiej temperaturze otoczenia mogą być również kurcze cieplne mięśni, które pojawiają się wtedy, gdy osoba aktywna fizycznie pije w celu uzupełnienia płynów czystą wodę bez dodatku soli mineralnych, co prowadzi do względnego niedoboru sodu, potasu i magnezu i zaburzeń kurczliwości mięśni. Dla wyjaśnienia - kurcz mięśnia jest to mimowolny, nadmierny skurcz mięśnia powodujący często uczucie bólu. Należy odróżniać go od skurczu mięśnia, który polega na aktywnym skróceniu włókienek kurczliwych mięśnia pod wpływem impulsów z ośrodków nerwowych, co odczuwamy jako naturalną pracę mięśni. Kurcze cieplne mogą wystąpić np.: • u pracowników fizycznych na stanowiskach pracy o gorącym mikroklimacie, • u osób przebywających w gorącym i suchym klimacie, który sprawia, że pot szybko paruje, • u osób ćwiczących podczas upału. infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] Dolegliwości pojawiają się nagle i zaczynają się od bolesnych kurczy mięśni kończyn. Później mogą dołączać się kurcze mięśni brzucha. Czynność serca, ciśnienie i oddech nie ulegają istotnym zmianom. Leczenie kurczy cieplnych polega na wypiciu osolonej wody lub lepiej płynu izotonicznego, co powoduje szybkie ustępowanie dolegliwości. Profilaktyka kurczy cieplnych obejmuje picie w czasie wysiłku fizycznego podczas upału wody lekko osolonej lub z dodatkiem preparatu doustnego uzupełniania niedoborów elektrolitowych (dostępnego w aptece bez recepty) albo napojów izotonicznych. JAK ZAPOBIEGAĆ POWIKŁANIOM CIEPLNYM? Znając zagrożenia związane ze zbyt intensywnym działaniem ciepła i słońca, możemy starać się uchronić przed przykrymi skutkami przegrzania. I tak, w czasie upałów: • ubierajmy się w lekką i przewiewną odzież z naturalnych włókien, które gwarantują właściwą cyrkulację powietrza, • koniecznie nośmy na słońcu nakrycia głowy w jasnych kolorach, które chronią głowę przed promieniami słonecznymi i przegrzaniem. Uwagę na to muszą zwracać szczególnie rodzice niemowląt i małych dzieci, których główki często są jeszcze słabo owłosione, • zaopatrzmy się w dużą ilość wody mineralnej wysokozmineralizowanej www.dbamozdrowie.pl (bo jest ona bogata w minerały) lub jeszcze lepiej - napojów izotonicznych, które uzupełniają podstawowe minerały, herbaty, mięty lub innych naparów ziołowych. unikajmy natomiast napojów słodkich i gazowanych, bo wzmagają one jeszcze bardziej pragnienie do picia, • zwróćmy uwagę na odpowiednią wentylację i klimatyzację pomieszczeń, w których przebywamy – zarówno w domu, jak i w pracy. • słuchajmy prognozy pogody i unikajmy ciężkiej pracy oraz innego wysiłku fizycznego (np. forsowny marsz, bieganie, ćwiczenia fitness lub ćwiczenia na siłowni) w wysokiej temperaturze otoczenia lub przy niedostatecznej wentylacji, • unikajmy długotrwałej, bezpośredniej ekspozycji na słońce – dotyczy to szczególnie niemowląt, dzieci i osób starszych. Szerzej o wpływie słońca na skórę piszemy także na stronie 12 foto: Getty Images\Flash Press Media ty głowy, nudności, wymioty, zaczerwienienie twarzy kontrastujące z bladą i zimną skórą tułowia oraz kończyn. W ciężkich przypadkach występują drgawki, zaburzenia widzenia i świadomości, aż do utraty przytomności włącznie. Leczenie udaru słonecznego podobne jest do leczenia udaru cieplnego. 11 Działanie słońca na skórę 12 foto: Getty Images\Flash Press Media WARTO WIEDZIEĆ na powierzchnię Ziemi. PROMIENIOWA- Umiejętne i właściwe dociera • UVB - o średniej długości fali, NIE SŁONECZNE korzystanie ze słoń- ma bardzo silne właściwości ruca może być nie tylko mieniotwórcze, wzmaga synteJEST NIEZBĘDźródłem przyjemności, zę barwnika skóry i jest odpoNE DO PRAale także zdrowia. Na- wiedzialne za oparzenia skóry. leży jednak wiedzieć, iż • UVA - jest promieniowaniem WIDŁOWEGO najdłuższej fali, jest mniej rumiedobroczynnego oniogenne, FUNKCJONOWA- oprócz ale za to bardziej barwdziałania, słońce może nikotwórcze od UVB. Ilość UVA NIA NASZEGO wywoływać też wiele ob- docierająca do powierzchni ziemi jawów niepożądanych. jest znacznie większa niż UVB. WyORGANIZMU. od wielu lat sokie dawki UVA mogą wzmacniać MA KORZYSTNY Panująca moda na opalanie, spo- odczyny rumieniowe i zwiększać WPŁYW NA SAwodowała wzrost zain- niekorzystne efekty biologiczne teresowania niepożąda- promieniowania UVB. MOPOCZUCIE, nymi efektami działania Efekt działania promieniowania ulAKTYWNOŚĆ promieni słonecznych. trafioletowego na skórę człowieka od takich czynników jak: FIZYCZNĄ, POZaczęto badać i opisy- zależy położenie geograficzne, zanieczyszBUDZA WYDZIE- wać coraz więcej zmian czenie czy pora roku i dnia. Skutki skórnych wynikających biologiczne działania promienioLANIE WIELU z ekspozycji na słońce. wania ultrafioletowego na skórę HORMONÓW, obserwuje się bezpośrednio wkrótPROMIENIOWANIE ce po naświetlaniu ale są one także UMOŻLIWIA długofalowe. SYNTEZĘ WITA- ULTRAFIOLETOWE Promieniowanie słoneczne jest proMIN Z GRUPY D. mieniowaniem elektromagnetycz- POPARZENIE Obejmuje ono promieniowa- SŁONECZNE NALEŻY JEDNAK nym. nie podczerwone, światło widzialne Poparzenie słoneczne spowodowaPAMIĘTAĆ O ZA- oraz promieniowanie ultrafioletowe ne jest przede wszystkim promie(UV). To ostatnie dzieli się na trzy niowaniem UVB. Bolesny rumień GROŻENIACH, główne zakresy o różnych efektach ujawnia się po około 2-4 godzinach po opalaniu się. Od tego momenJAKIE STWARZA biologicznych: • UVC - jest promieniowaniem tu rumień stopniowo się nasila, DLA NASZEJ o najkrótszej długości fali. Ma by osiągnąć swój szczyt po 9-14 najwyższą energię, jest silnie ru- godzinach. Po 24-48 godzinach ruSKÓRY. Ewa Marańda infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] mieniotwórcze, ale jest prawie całkowicie pochłaniane przez warstwę ozonową atmosfery i w normalnych warunkach nie www.dbamozdrowie.pl mień zanika. Bolesny oparzeniowy rumień dotyka najbardziej osoby o jasnej karnacji (o jasnych oczach i włosach). 13 14 WARTO WIEDZIEĆ OPARZENIE SŁONECZNE I STOPNIA Całodzienne opalanie się bez odpowiedniej substancji osłonowej na skórze (krem z filtrem) - może spowodować oparzenie 1 stopnia. Skóra jest wówczas zaczerwieniona, obrzęknięta, lokalnie ocieplona. Rumieniowi skóry towarzyszy świąd, pieczenie, niekiedy bolesność. Leczenie polega na stosowaniu okładów z kwasu borowego, zimnych okładów z wody czy lodu oraz maści chłodzących, środków regenerujących, środków nawilżających i nawadniających czy też środków lekko natłuszczających. Możemy stosować również okłady ze zsiadłego mleka czy jogurtu. W oparzeniach łagodnych, np. pierwszego stopnia (objawiających się głównie silnym zaczerwienieniem skóry i jej pieczeniem, niekiedy bąblami) korzystne jest stosowanie łagodnie działających ekstraktów roślinnych. Dotyczy to zwłaszcza delikatnej skóry dziecka. Skutecznym środkiem hamujących powstawanie mediatorów zapalenia są popularne ekstrakty z cebuli i czosnku dostępne w aptece. Wykazują one działanie przeciwzapalne i przeciwbakteryjne. Ekstrakty te nakładane na skórę w postaci maści, czy emulsji łagodzą stan zapalny i zapobiegają wystąpieniu bąbli i wysięków pooparzeniowych. Zaś w przypadku wystąpienia bąbli oparzeniowych i wysięków surowiczych – zapobiegają zakażeniom bakteryjnym. infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] DOMOWE SPOSOBY ŁAGODZENIA RUMIENIA Rumień posłoneczny na skórze zmniejszy i złagodzi okład z jogurtu, zsiadłego mleka czy kefiru. Okłady takie ściągną skórę i złagodzą poparzenia. Silny i bolesny rumień oparzeniowy po opalaniu się możemy krótkotrwale oziębiać wodą i lodem. Po każdym umyciu zmienionej zapalnie skóry wskazane jest smarowanie jej substancjami lekko natłuszczającymi, nawilżającymi i regenerującymi np. tłusty balsam do ciała. Mocno opaloną skórę twarzy dobrze pielęgnuje pasta złożona z 2 łyżek glinki kosmetycznej (do nabycia w aptece), 1 łyżki soku z cytryny, 1 łyżki miodu. OPARZENIE SŁONECZNE II STOPNIA Kiedy rumień skóry jest rozległy, nasilony oraz towarzyszy mu silne pieczenie skóry, lokalna opuchlizna, pęcherze, obfity wysięk surowiczy, wówczas mamy do czynienia z oparzeniem II stopnia. W takich przypadkach może być konieczne zastosowanie przeciwobrzękowych maści steroidowych, maści osuszających wysięki surowicze ze skóry, maści zabezpieczających przed wtórną infekcją bakteryjną w uszkodzonej skórze (do nabycia w aptekach). Szczególnie www.dbamozdrowie.pl niebezpieczne jest pękanie bąbli oparzeniowych i wyciek surowiczy. Płyn surowiczy jest bowiem bogaty w białko i stanowi pożywkę dla bakterii chorobotwórczych. W takich przypadkach należy posmarować bąble wypełnione płynem surowiczym preparatem chroniącym przed bakteriami. KIEDY DO LEKARZA? Jeśli poparzenie słoneczne jest bardzo silne - objawia się widoczną opuchlizną, silną gorączką i obfitym wyciekiem surowicy z tkanek, czy też bolesnymi zmianami barwnikowymi skóry należy skontaktować się niezwłocznie z lekarzem. Pamiętajmy, że w oparzeniu 2 stopnia może towarzyszyć tzw. udar słoneczny (cieplny), o którym możecie Państwo przeczytać w tym numerze DOZ w artykule „Niebezpieczny upał” na str. 6. DOBRE I ZŁE STRONY OPALANIA Pozytywnym efektem opalania się jest poprawa samopoczucia oraz możliwa tylko dzięki słońcu synteza witamin z grupy D. Umiarkowane opalanie się sprzyja prawidłowemu funkcjonowaniu naszego organizmu. Zapobiega depresjom, wzmacnia procesy kościotwórcze, hartuje skórę na niekorzystne oddziaływanie promieniowania UVB. Istnieją jednak także niepożądane powikłania. Długotrwałe opalanie 15 16 WARTO WIEDZIEĆ PRZEDWCZESNE STARZENIE SIĘ SKÓRY Jeśli lubimy, aby nasze ciało było cały rok lekko przybrązowione, lub latem potrafimy całe dnie spędzać na słońcu, możemy liczyć się z tym, że w przyszłości nasza skóra będzie starzała się szybciej. Całość tych zmian określa się jako fotostarzenie. Nadmierna ekspozycja na słońce powoduje niekorzystne zmiany w fibroblastach (tworzą one włókna kolagenowe i elastylowe). Na skutek długotrwałego działania promieni słonecznych dochodzi do stopniowego zwyrodnienia włókien sprężystych. Zmniejsza to elastyczność skóry. Skóra staje się przez to cieńsza i suchsza. Proces ten prowadzi do szybszego powstawania zmarszczek i bruzd. Zjawisko to powoduje między innymi pojawianie się w kącikach ust bruzdowań, w których mogą osiedlać się drożdżaki, wywołując częste u osób starszych drożdżakowe zapalenie kącików ust. Innym niepożądanym efektem promieniowania UV jest infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] foto: Getty Images\Flash Press Media grozi wysuszeniem naskórka. Deficyt wody w naskórku zaburza mechanizmy regulacyjne komórek. Przy niedostatku wody dochodzi do nadmiernego zagęszczenia płynów wewnątrzkomórkowych i szkodliwego zalegania substancji szkodliwych. W konsekwencji długotrwałe opalanie się może spowodować przyśpieszone starzenie się skóry. zjawisko teleangiektazji polegającej na rozszerzaniu i pękaniu drobnych naczyń krwionośnych. NOWOTWOROWE MUTACJE KOMÓREK Promieniowanie UV wywołuje nadmiar wolnych rodników w organizmie. Wolne rodniki to agresywne chemicznie cząstki, które występując w nadmiarze niszczą strukturę skóry i przyspieszają jej starzenie. Pośrednio niszczą włókna kolagenowe i atakują kod genetyczny komórek - DNA. Promienie UV-B wywołują osłabienie układu odpornościowego. Dotyczy ono nie tylko skóry, ale całego organizmu. Skłonności do tego schorzenia są uwarunkowane genetycznie. Jednak największym zagrożeniem dla zdrowia ze strony ultrafioletu jest wywoływanie nowotworu skóry zwanego czerniakiem. Inicjuje go uszkadzanie kodu genetycznego komórek barwnikowych zwanych melanocytami pod wpływem promieni www.dbamozdrowie.pl UVA i UVB. Na zmiany nowotworowe szczególnie narażone są osoby ze zmianami barwnikowymi na skórze (piegi płaskie i wypukłe), osoby o jasnej karnacji, osoby długo przebywające na słońcu. Przeciwwskazaniem do kąpieli słonecznych (w solariach także) jest przyjmowanie hormonów (m.in. antykoncepcja), kruchość naczyń krwionośnych, choroby serca oraz przebyte choroby nowotworowe. Zakres niepożądanych działań promieniowania słonecznego sięga od łagodnego oparzenia słonecznego po zmiany nowotworowe. Prowadząc zdrowy tryb życia i spędzając długi czas na dworze należy pamiętać o stosowaniu środków chroniących przed promieniowaniem słonecznym oraz ubrań ochronnych. A jeśli zależy nam na brązowym kolorze skóry warto też sięgnąć po bezpieczniejsze „opalanie z tubki”, czyli wszelkiego rodzaju kremy, balsamy i pianki samoopalające i brązujące. 17 foto: Image Source/Indigo Ból brzucha przykry towarzysz... 18 PORADNIK PACJENTA BÓL BRZUCHA JEST JEDNYM Z NAJCZĘŚCIEJ ZGŁASZANYCH PROBLEMÓW W GABINETACH PIERWSZEGO KONTAKTU. TRUDNY DO ZNIESIENIA BÓL JAMY BRZUSZNEJ MOŻE SKUTECZNIE SPARALIŻOWAĆ NAM NASZE PLANY, A CZASEM WYMUSIĆ REZYGNACJĘ Z CODZIENNYCH CZYNNOŚCI. Katarzyna Sosińska DLACZEGO BRZUCH? może być wiele. Najczę- BOLI Bez względu na siłę i charaktery- Przyczyn bólu brzucha ściej powodowany jest przez choroby układu pokarmowego lub schorzenia ogólnoustrojowe. Wiele z występujących objawów jesteśmy w stanie zdiagnozować i wyleczyć samodzielnie bez specjalistycznej pomocy lekarskiej czy szpitalnej. Niemniej jednak każdy przejaw bólu brzucha może powodować zaniepokojenie. infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.dbamozdrowie.pl stykę dolegliwości, ból brzucha jest spowodowany skurczami mięśni gładkich. Mięśnie gładkie, inaczej tkanka mięśniowa gładka, to rodzaj tkanki mięśniowej składającej się z wrzecionowatych komórek z jednym zcentralizowanych jądrem komórkowym. Występują one w ścianach naczyń krwionośnych, śluzówkach narządów jamistych i przewodów (pęcherza moczowego, przewodu pokarmowego, dróg oddechowych, dróg rodnych). Tkanka mięśniowa gładka jest odporna 19 PORADNIK PACJENTA na zmęczenie, działa niezależnie od naszej woli, długotrwale i powolnie. Bóle brzucha są powodowane skurczami właśnie tych mięśni. Odczuwalny ból może być spowodowany także stresującymi sytuacjami, nadmiernym przejedzeniem lub ostatecznie chorobą. Ból brzucha może być spowodowany także: • zaburzeniami metabolicznymi, • zmianami chorobowymi narządów jamy ustnej, • zmianami chorobowymi narządów, które są położone poza jamą brzuszną, • lekami lub truciznami, • zaburzeniami psychicznymi. Czasem dolegliwościom bólowym towarzyszą wzdęcia, nudności, biegunka, wymioty, zaparcia, przyspieszenie lub zwolnienie akcji serca, spadek ciśnienia tętniczego itp. RODZAJE BOLEŚCI Wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje bólu brzucha: stały oraz spastyczny (inaczej kolkowy). Stały ból brzucha można określić jako piekący, charakteryzuje się uczuciem ściskania lub kłucia. Tego typu ból może świadczyć o dolegliwościach związanych z: owrzodzeniem dwunastnicy lub żołądka, komplikacjami kamicy woreczka żółciowego lub innego zapalenia jamy brzusznej. Bóle spastyczne wyróżniają się okresowo pojawiającymi się krótkotrwałymi dolegliwościami. 20 Są to jednak bardzo przykre dolegliwości o dużym nasileniu. Ból powodowany jest skurczaniem i rozkurczaniem mięśniówki narządów wewnętrznych (jelita, pęcherzyk żółciowy, macica, moczowody). Tego typu bóle powodują: kamica żółciowa, gromadzenie gazów, bóle miesiączkowe, itp. Bóle brzucha można także rozróżnić ze względu na ich przyczynę. Tak zwane bóle trzewne są spowodowane podrażnieniami nerwów układu autonomicznego, zaś bóle somatyczne powstają w wyniku nieżytu nerwów układu somatycznego. Ból trzewny jest zwykle tępy i trudny do umiejscowienia, ponieważ promieniuje do obszarów należących do tego samego segmentu nerwowego. Nasila się podczas odpoczynku, zaś słabnie przy wykonywaniu ruchów. Dlatego też chorzy charakteryzują się pobudzeniem i są niespokojni. Ból somatyczny jest ciągły łatwy do zlokalizowania. Towarzyszy mu napięcie mięśni i przeczulica skóry. Chory unika ruchów i jest spokojny. ZAPARCIA Coraz częstszym problemem u dzieci i dorosłych powodującym ból są zaparcia. Większą część z nich powoduje wadliwie funkcjonujący układ pokarmowy. Najczęstszymi przyczynami takiego stanu jest nieprawidłowa dieta, zaburzenia emocjonalne związane ze stresem, brak aktywności fizycznej i wiele innych. Rolę dominującą w zaparciach powodującą ich powstawanie odgrywają czynniki środowiskowe. Wiąże się z tym niezdrowy tryb życia i odżywiania. Przyczyn zaparć jest wiele, ale najważniejsze są cztery spośród nich. Są to mianowicie czynniki psychologiczne, dietetyczne, „zaparcia nawykowe” oraz siedzący tryb życia. ZABURZENIE TRAWIENIA Niestrawność jest bardzo powszechnym problemem, szczególnie wśród ludzi żyjących w pośpiechu i nie zważających na to, co się je. Ból brzucha pojawia się po ok. trzech godzinach po spożyciu posiłku i zlokalizowany jest w nadbrzuszu. Dodatkowo towarzyszą mu zgaga, wzdęcia, odbijanie się, wymioty i mdłości. Niestrawność można łatwo pomylić z zatruciem pokarmowym, które jest spowodowane znajdującymi się w żywności drobnoustrojami lub toksynami. Poza bólem brzucha pozostałe objawy to m.in. nudności, wymioty, biegunka lub gorączka. BOLESNE MIESIĄCZKOWANIE Do najczęściej występujących bólów z grupy kolkowych zaliczana jest miesiączka. Okresowo występujące miesiączkowanie stanowi o prawidłowym funkcjonowaniu organizmu kobiety. U kobiet młodych przed trzydziestym rokiem życia miesiączkowaniu mogą to- warzyszyć dolegliwości bólowe spowodowane głownie przez skurcze macicy. W skrajnie ekstremalnych przypadkach bóle te rozprzestrzeniają się w okolice krzyżowe kręgosłupa. Ponad 50% kobiet młodych przed porodem potwierdza występowanie tego typu dolegliwości. Ból pojawia się zwyczajowo w dniu rozpoczęcia miesiączkowania, ale może występować również jeden–dwa dni przed jego rozpoczęciem. Trwa od kilku godzin do nawet trzech dni. Wiele z kobiet cierpi na miesiączkowe dolegliwości tak bardzo, ze jest zmuszona do rezygnacji z codziennie wykonywanych czynności. Nie do końca znana jest przyczyna występowania tego typu przypadłości. Nie jest również u wszystkich kobiet tak samo nasilona. Czynnikami tworzącymi tę niedogodność - prócz skurczów mięśniówki gładkiej macicy - może być napinanie kanału szyjki macicy. Kolejnym czynnikiem powodującym ból jest skurcz naczyń krwionośnych co prowadzi do ograniczenia przepływu krwi. Niedokrwienie może powodować stany zapalne narządów rodnych. Uporczywe, ciągle nawracające bolesne miesiączki mogą mieć bardzo poważne czynniki, takie jak wadliwa budowa macicy lub jej niedorozwój, guzy, włókniaki czy chroniczne stany zapalne organów rodnych, dlatego warto naradzać się w takich przypadkach z ginekologiem. Nasilone bóle miesiączkowe mogą być powodowane przez hormonalne zaburzenia, stres, wiek (zwykle przed narodzinami pierwszego dziecka), stosowane metody profilaktyczne i lecznicze (np. antykoncepcja przy użyciu spiralki), defekty budowy i anomalie macicy, choroby narządów rozrodczych, itp. Mimo ogromnej złożoności cyklu miesiączkowego podstawowym elementem powodującym ból są skurcze mięśniówki macicy. Najskuteczniejszą metodą leczenia jest zastosowanie leków rozkurczających mięśnie. Przyjmowanie takiego leku może rozpocząć się na jeden–dwa dni infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.dbamozdrowie.pl 21 PORADNIK PACJENTA przed rozpoczęciem cyklu miesiączkowego. Wtedy osiągniemy wyższą skuteczność. Jeżeli bóle są na tyle dolegliwe, iż nie pomaga stosowanie leków rozkurczających jest jeszcze jedno wyjście – terapia hormonalna. Jest ona skuteczna u ponad połowy pacjentek z nadmiernie dolegliwymi bólami miesiączkowymi. ZABURZENIA EMOCJONALNE Powszechną przyczyną bólu brzucha są problemy natury psychicznej. Ból ten jest związany ze stresującymi sytuacjami, na przykład egzaminem, ważnym spotkaniem lub podróżą. Oprócz bólu brzucha pojawić się może ogólny niepokój, przyspieszony oddech i bicie serca, nadmierna potliwość, napięcie mięśni i brak apetytu. GRYPA ŻOŁĄDKOWA Jest to ostra choroba zakaźna wywołana przez wirusy, które przenoszą się drogą kropelkową przez bezpośredni kontakt. Bólowi brzucha towarzyszą wymioty, biegunka, bóle mięśni, głowy i gorączka. Choroba utrzymuje się przez 2–3 dni i powoduje ogólne osłabienie organizmu. Należy zadbać o ciągłe uzupełnianie płynów. 22 PRZEWLEKŁE BOLĄCZKI Coraz częściej pacjenci narzekają na przewlekłe dolegliwości okolic jamy brzusznej. Osoby takie również najczęściej kierowane są do gastroenterologa. Ból taki może trwać wiele dni, tygodni, a nawet miesięcy. Tego typu dolegliwości nie powinny być lekceważone. Konieczne jest skierowanie się do specjalisty lub choćby lekarza pierwszego kontaktu. Lekarz powinien dokładnie dowiedzieć się od pacjenta, jaka jest dokładna charakterystyka bólu. Powinniśmy w takich przypadkach określać miejsce dyskomfortu, oraz jego charakter. Do przewlekłych bólów brzucha doprowadzić mogą: Zapalenie trzustki – choroba ta jest groźna nie tylko dla naszego zdrowia, ale przede wszystkim życia. Trzustka jest narządem gruczołowym położonym w nadbrzuszu, za żołądkiem. Wytwarza ważne enzymy trawienne oraz hormony regulujące poziom cukru we krwi. Choroba rozwija się przeważnie około 40-go roku życia, zaś jedną z głównych przyczyn są kamienie żółciowe i inne przeszkody, które utrudniają przechodzenie soku trzustkowego do jelita cienkiego, co w konsekwencji prowadzi do samotrawienia się trzustki. Nieleczona choroba może przyczynić się do krwawienia oraz ciężkiego uszkodzenia narządu. Zagrożone są tak- że inne narządy, takie jak serce, płuca, nerki, gdyż enzymy mogą przedostać się do krwi. Ryzyko wystąpienia zapalenia trzustki zwiększają ponadto: • nadużywanie alkoholu, • niedożywienie, • otyłość, • kamica żółciowa. Ostre zapalenie trzustki objawia się bardzo silnymi bólami brzucha, który promieniuje nawet do pleców. Dodatkowe objawy to wymioty, bardzo wysoka gorączka oraz bóle mięśni. Z kolei przewlekłe zapalenie związane jest z powoli rozwijającą się niewydolnością trzustki. Chory zaczyna tracić masę ciała, stopniowo pojawia się cukrzyca, biegunki, czasami żółtaczka lub świąd skóry. Choroba ta wymaga systematycznego leczenia w szpitalu. Podaje się leki przeciwbólowe i rozkurczowe, stosuje się całkowitą głodówkę i kontrolę wszystkich funkcji życiowych. Zapalenia trzustki nie wolno absolutnie zaniedbywać czy bagatelizować, gdyż choroba ta może doprowadzić nawet do śmierci. Zespół jelita drażliwego – jest bardzo powszechną chorobą, związaną z zaburzeniami ruchliwości jelita. Powoduje objawy, takie jak: ból brzucha, wzdęcia, zaparcie, biegunkę i niestrawność. Jest to choroba nawracająca i niezwykle kłopotliwa dla chorego. Jest także ciężka do zdiagnozowania. Niepokojące objawy to infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.dbamozdrowie.pl 23 PORADNIK PACJENTA Kamica pęcherzyka żółciowego – pęcherzyk żółciowy to workowate narzędzie występujące na dolnej powierzchni wątroby, które służy do magazynowania żółci. Żółć jest niezbędna w procesie prawidłowego trawienia pokarmów. Kamica żółciowa jest jedną z najczęściej występujących chorób przewlekłych. Najczęstszym objawem jest pojawiający się ból w prawej górnej części brzucha zwykle po obfitym posiłku. Dodatkowe objawy to wymioty lub nudności, niestrawność i bóle, które czasami promieniują do pleców. Pojawienie się choroby jest bardziej prawdopodobne w przypadku: • otyłości, • nadmiernego spożycia alkoholu, • występowaniem choroby w rodzinie, • szybką utratą masy ciała, • dietą bogatą w tłuszcze z małą ilością błonnika, • przyjmowaniem doustnie leków antykoncepcyjnych. 24 W leczeniu proponuje się unikanie obfitych posiłków, stosowanie środków przeciwbólowych i rozkurczowych. Czasami konieczne jest leczenie szpitalne. Podstawowym sposobem leczenia tej choroby jest operacja polegająca na chirurgicznym usunięciu pęcherzyka żółciowego. Wrzody żołądka i dwunastnicy – choroba jest zdradliwa, ponieważ zdarza się, że chory nie wie o jej istnieniu. Objawy choroby to głównie uczucie pieczenia lub palenia odczuwane w środkowym nadbrzuszu. Wrzody może posiadać każdy, niezależnie od wieku. Powszechnie uważa się, że główną przyczyną powstawania wrzodów jest stres, alkohol i papierosy. Badania wykazały, że główną przyczyną powstawania choroby jest bakteria zwana Helicobacter pylori. Wrzody to często wynik nadmiernego produkowania kwasu solnego i enzymu. Wrzody mogą także powstać w wyniku przyjmowania prze długi czas niektórych leków. Chorobę tą leczymy antybiotykami oraz preparatami, które zobojętniają działanie kwasu żołądkowego. Pod żadnym pozorem nie można tej choroby lekceważyć i należy zawsze konsultować z lekarzem jej objawy. Przepuklina – to inaczej uwypuklenie zawartości jamy ciała. Jest to otwór, przez który przemieszczają się narządy lub ich części, w wyniku osłabienia powłoki mięśniowej. Zwykle kojarzy się z okolicami pachwiny, jednak może nastąpić także w innym miejscu, np. w mózgu lub płucach. Podstawowe przyczyny tej choroby to błędy techniczne podczas zamykania jamy brzusznej po operacji, wdanie się zakażenia, a także otyłość cukrzyca, choroby nowotworowe, choroby płuc i zaawansowany wiek. Przepukliny brzuszne dzielą się na wrodzone i nabyte. Wrodzone są konsekwencją nieprawidłowego rozwoju płodu, ujawniają się po porodzie lub we wczesnym okresie niemowlęcym. Nabyte z kolei mogą pojawić się w czasie całego życia człowieka. Pierwszym foto: Getty Images\Flash Press Media między innymi gorączka, ubytek masy, niedokrwistość lub zapalenie jelit u kogoś bliskiego z rodziny. Przy diagnostyce stosuje się także badania diagnostyczne: morfologię krwi, ogólne badanie moczu i rektoskopię. Niestety nie można trwale pozbyć się tej choroby, a leczenie ma na celu jedynie złagodzenie objawów chorobowych. Ważne jest unikanie stresu, stosowanie odpowiedniej diety i środków farmakologicznych. objawem przepukliny jest uczucie dyskomfortu z powodu pobolewania w okolicy pachwiny tuż po wysiłku fizycznym. Do niedawna istniało przekonanie, że powstaje ona nagle pod wpływem dużego wysiłku. Obecnie podkreśla się, że wysiłek przyczynia się do ujawienia choroby, która istniała już wcześniej. Dodatkowe objawy towarzyszące chorobie to nawracające zaparcia, czasami niestrawność i wymioty. Pojawienie się uwypuklenia zdecydowanie świadczy o tej chorobie. Przepuklina nigdy sama nie wyleczy się, ani nie zmniejszy. Jedynym sposobem jej wyleczenia jest operacja. Istnieje wiele różnych rodzajów opera- cji, o wyborze których decyduje indywidualny przypadek każdego pacjenta. Operacja polega na zamknięciu wrót przepukliny. Choroba należy do niebezpiecznych, dlatego jak najszybciej należy zauważać niepokojące objawy i udać się od razu do lekarza. JAK SOBIE POMÓC? Ulgę bólom brzucha mogą przynieść również niefarmakologiczne rozwiązania. Pomagają między innymi ciepła kąpiel, masaż okolic podbrzusza lub miejscowe okłady. W tych przypadkach to zmiany temperatury są czynnikiem łagodzącym, ponieważ zmniejszają napięcie mięśni. Pozytywnie działają również zioła (melisa, mięta, kozłek lekarski, rumianek, rozmaryn, ruta zwyczajna, itp.). Dieta lekkostrawna i unikanie wysiłku są również zalecane. Nasza dieta ściśle wpływa na działanie naszego układu pokarmowego. Wiemy o tym już od dawna. Niezdrowe odżywianie prowadzi tak samo do zaparć jak i otyłości. W naszej diecie coraz częściej brakuje tak potrzebnych elementów jak błonnik. Spożywamy pokarmy wysokotłuszczowe oraz wysokokaloryczne (słodycze, wysoko-słodzone napoje, itp.), a coraz mniej elementów naturalnych - jak soki owocowe czy woda. Warto więc zmienić swoje nawyki żywieniowe. Ważnym elementem prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu jest aktywność fizyczna. Udowodniono, że wysiłek fizyczny stymuluje pozytywnie trawienie i prawidłowe przyswajanie pokarmów. Brak aktywności ściśle wiąże się z niezdrowym trybem żywieniowym i w ten sposób powoduje nie tylko zaparcia, ale i inne dysfunkcje organizmu. Ból brzucha jest naszym „kompanem” od dawien dawna. Istnieje wiele jego rodzajów i odczuć, niemniej jednak żadnego objawu nie powinniśmy lekceważyć i zawsze kierować się zasadą dobra dla swojego organizmu. infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.dbamozdrowie.pl 25 Szczepionki zalecane dla osób dorosłych 26 foto: Getty Images\Flash Press Media PORADNIK PACJENTA SZCZEPIENIA OCHRONNE KOJARZĄ NAM SIĘ GŁÓWNIE Z DZIEĆMI. CORAZ CZĘŚCIEJ JEDNAK PO SZCZEPIONKI SIĘGAJĄ TAKŻE DOROŚLI. Lek. med. Aniela Głowacz Szczepienie, czyli uodpornienie czynne polega na podaniu szczepionki tj. preparatu zawierającego antygen drobnoustroju. W wyniku pobudzenia układu immunologicznego u osoby szczepionej powstaje długotrwała, swoista odporność przeciwko chorobie zakaźnej. Gdy organizm wytworzy odpowiedni poziom przeciwciał, zabezpiecza on przed zakażeniem lub powoduje, że przebiega ono łagodniej. Szacuje się, że w stanach Zjednoczonych z powodu chorób, którym można zapobiec za pomocą szczepień umiera 100 razy więcej dorosłych, niż dzieci. Wynika infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.dbamozdrowie.pl to z faktu, że nie kontynuuje się programu szczepień podawanych po okresie dzieciństwa. Wszyscy dorośli powinni pamiętać o korzyściach szczepienia przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B i typu A, czy tężcowi. Dla niektórych osób korzystne może być uodpornienie przeciwko grypie lub kleszczowemu zapaleniu mózgu. Osoby podróżujące za granicę, zwłaszcza do krajów egzotycznych powinny, zgodnie z zaleceniami Sanepidu zaszczepić się przeciw durowi brzusznemu, żółtej febrze, czy japońskiemu zapaleniu mózgu. JAKIE SĄ RODZAJE SZCZEPIONEK? Szczepionki dzieli się w zależności od postaci antygenu. Szczepionki żywe, atenuowane zawierają drobnoustroje, które mają znikome właściwości chorobotwórcze lub są ich pozbawione. Szczepionki inaktywowane zawierają 27 PORADNIK PACJENTA drobnoustroje zabite przy użyciu ciepła, substancji chemicznych lub promieniowania. CZYM GROZI SZCZEPIENIE? Po każdym szczepieniu może pojawić się odczyn poszczepienny, którego nasilenie i przebieg odczynu zależy głównie od wrażliwości osoby szczepionej. Czas ich pojawienia waha się od 2-48 godzin. Odczyny miejscowe, w miejscu wstrzyknięcia objawiają się najczęściej niewielkim zaczerwienieniem, obrzękiem, bolesnością, naciekiem. Czasem towarzyszy im podwyższona temperatura ciała, czy złe samopoczucie. Odczyny ogólne, które występują rzadziej niż miejscowe przejawiają się wysoką gorączką, złym samopoczuciem, bólami mięśni, bólem głowy, uogólnionymi wysypkami. Miejscowe i ogólne odczyny poszczepienne nie są przeciwwskazaniem do dalszego prowadzenia szczepień. Zwykle wystarcza chłodny okład na bolesne miejsce po podaniu szczepionki i zastosowanie środka przeciwgorączkowego, działającego dodatkowo przeciwzapalnie i przeciwbólowo. Odczyny poszczepienne ustępują samoistnie do 2-3 dni. W przeciwieństwie do dość częstych odczynów poszczepiennych, powikłania poszczepienne występują rzadko. Powikłania poszczepienne mogą być spowodowane przez: nieprawidłowe wykonanie 28 szczepienia, zastosowanie niewłaściwych szczepionek (przeterminowanych, źle przechowywanych), nadmierną, patologiczną reakcją ustroju na prawidłowo podaną szczepionkę. Objawy występują od kilku godzin do 3-4 tygodni od podania szczepionki. Są one zwykle na tyle poważne, że nie można się obejść bez zasięgnięcia porady lekarza, czasem hospitalizacji oraz wdrożenia odpowiedniej diagnostyki i leczenia. Warto pamiętać, że mimo iż szczepienia ochronne wiążą się z ryzykiem wystąpienia powikłań poszczepiennych, to ryzyko i częstość ich występowania jest nieporównywalnie mniejsze od ryzyka narażenia się na groźne choroby, przeciwko którym te szczepienia się stosuje. KIEDY NIE WOLNO SZCZEPIĆ? Za przeciwwskazania do szczepień uważa się: • nadwrażliwość na składniki szczepionki (na jajo kurze, czynniki konserwujące, produkty lub składniki podłoża do namnażania) • nadmierna reakcja na poprzednią dawkę szczepionki. • schorzenia przewlekłe (niedobory immunologiczne, osłabienie układu odpornościowego przez różne czynniki, choroby nowotworowe) Względne przeciwwskazania do szczepienia to ostra choroba z gorączką i okres wylęgania choroby zakaźnej. DLA WSZYSTKICH DOROSŁYCH…. • Szczepienie przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B Wirusowe zapalenie wątroby typu B to choroba zakaźna o poważnych powikłaniach. Do zakażenia najczęściej dochodzi podczas zabiegów medycznych i kosmetycznych, wstrzykiwania narkotyków oraz podczas stosunków płciowych. Ostre WZW typu B objawia się złym samopoczuciem, wzrostem temperatury ciała, bólem brzucha, następnie pojawia się żółtaczka. Zakażenie może być również bezobjawowe. WZW B może mieć bardzo poważne powikłania, prowadzące do rozwoju niewydolności wątroby. Najpoważniejszym z nich jest marskości wątroby oraz rozwój raka tego narządu. Przed zachorowaniem chroni szczepionka, która znajduje się w kalendarzu szczepień obowiązkowych dla noworodków, młodzieży i pracowników służby zdrowia. Osoby nie objęte programem szczepień powinny również poddać się szczepieniu, bo korzyść z nabycia odporności przeciw tej groźnej chorobie, znacznie przewyższa dyskomfort przy podawaniu szczepionki oraz jej koszt finansowy. Szczepienie to jest również zalecane u osób przygotowywanych do planowych zabiegów operacyjnych. infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.dbamozdrowie.pl 29 PORADNIK PACJENTA Pełny cykl szczepienia obejmuje podanie trzech dawek w schemacie: 0; 1; 6 –miesięcy; przed operacją trzeba podać przynajmniej dwie dawki szczepienia, a zabieg przeprowadzić najwcześniej po 2 tygodniach od drugiej dawki. W wyjątkowych przypadkach, kiedy konieczne jest uzyskanie szybkiej ochrony przed zakażeniem HBV, u dorosłych można zastosować szczepienie w schemacie 0; 1; 21 dni, a następnie konieczna jest dawka przypominająca po 12 miesiącach od pierwszej dawki. Po szczepieniu podstawowym u 95% ludzi wytwarzane jest miano przeciwciał chroniące przed zakażeniem przez około 10 lat. Wszyscy dorośli, którzy dotychczas nie byli szczepieni powinni otrzymać 3 dawki szczepionki. Szczepienia obowiązkowo wykonuje się u: • osób wykonujących zawód medyczny, narażonych na zakażenie • uczniów średnich i policealnych szkół medycznych oraz studentów Akademii Medycznych w ciągu pierwszego roku szkolnego/akademickiego • osób z bliskiego otoczenia chorych na WZW typu B i nosicieli HBV (domownicy oraz osoby przebywające w zakładach opiekuńczych, wychowawczych i zakładach zamkniętych) • chorych z przewlekłym uszkodzeniem nerek, zwłaszcza osób dializowanych oraz z przewle- 30 kłym uszkodzeniem wątroby o etiologii wirusowej, autoimmunologicznej, metabolicznej lub alkoholowej, przede wszystkim z przewlekłym zakażeniem HCV • zakażonych wirusem HIV • dzieci z wrodzonym lub nabytym defektem odporności. • osób przygotowywanych do zabiegów wykonywanych w krążeniu pozaustrojowym Szczepienia podstawowe podaje się wg schematu: 0; 1; 6 miesięcy. Szczepień przypominających nie przewiduje się. • Szczepienie przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu A WZW typu A to choroba zakaźna przenoszona drogą zanieczyszczonej wirusami wody i żywności. Najczęściej występuje u dzieci i ma wtedy zazwyczaj łagodny przebieg, natomiast osoby starsze chorują ciężej. W wieku powyżej 40 lat nawet połowa pacjentów wymaga długotrwałej hospitalizacji. U 10-20 % pacjentów obserwuje się nawroty choroby, które mogą utrzymywać się nawet do pół roku od zakażenia. Objawy choroby to złe samopoczucie, brak apetytu, nudności, stan podgorączkowy. Następnie pojawia się pobolewanie pod prawym łukiem żebrowym, skóra i białkówki oczu stają się zażółcone. Występuje odbarwienie stolca, a mocz ciemnieje. Szczepionka przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu A zawiera inaktywowane, czyli unieczynnione wirusy HAV. Szczepienie to jest szczepieniem zalecanym, a więc odpłatnym. Powinni zaszczepić się pracownicy zakładów produkcji i dystrybucji żywności oraz personel przygotowujący posiłki. Ze względu na potencjalne ryzyko uszkodzenia już chorej wątroby u osób z przewlekłymi schorzeniami tego narządu przez wirus typu A, należy rozważyć szczepienie u osób zakażonych wirusem HBV lub HCV lub z inną patologią wątroby. Szczepienie przeciw WZW A zaleca się również osobom wyjeżdżającym do krajów o złych warunkach higienicznych i o wysokiej zachorowalności na żółtaczkę pokarmową. W celu wytworzenia odporności, która utrzymuje się ok. 20 lat, należy podać dwie dawki szczepionki w odstępie 6-12 miesięcy. • Szczepienie przeciwko tężcowi Zakażenie tężcem (laseczkami tężca) ma miejsce przy zranieniu i zabrudzeniu rany np. ziemią w której znajdują się przetrwalniki laseczek tężca. Laseczka tężca nie działa chorobotwórczo, lecz toksyna (tetanospasmina) wytwarzana przez nią w warunkach beztlenowych. Substancja ta przedostaje się wzdłuż włókien nerwowych do ośrodkowego układu nerwowego, gdzie blokuje procesy pobudzania nerwowego. Powoduje to nadmierne napięcie i kurcz mięśni, przede wszystkim biorących udział w oddychaniu, połykaniu i mięśni przebiegających wzdłuż kręgosłupa. Chorobie towarzyszy wysoka lub bardzo wysoka gorączka dochodząca do 42°C. W zaawansowanej chorobie pacjent nie może oddychać, następuje niedotlenienie mózgu i śmierć. Szczepienia przeciwtężcowe w Polsce są obowiązkowe, uwzględnione w kalendarzu szczepień. Ostatnia dawka podawana jest w 19. roku życia i powinna być powtarzana co 10 lat. Niestety, z wyjątkiem studentów oraz żołnierzy służby zasadniczej i czynnej, którzy mają zorganizowane szczepienia, rzadko kto o tym pamięta. DLA NIEKTÓRYCH DOROSŁYCH…. • Szczepionka przeciwko grypie W Polsce szczepienia przeciw grypie zaleca się: • przewlekle chorym (astma, cukrzyca, niewydolność serca, oddychania, nerek) • w stanach obniżonej odporności • w podeszłym wieku • pracownikom służby zdrowia, szkolnictwa, handlu, transportu, budownictwa oraz osobom narażonym na kontakty z dużą liczbą ludzi bądź pracującym na otwartej przestrzeni. Szczepionki ważne są tylko jeden rok ze względu na coroczne zmiany składu według zaleceń Światowej Organizacji Zdrowia. infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.dbamozdrowie.pl 31 PORADNIK PACJENTA • Szczepionka przeciwko kleszczowemu zapaleniu opon mózgowo- rdzeniowych i mózgu Kleszczowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu jest chorobą zakaźną, wywoływaną przez arbowirusy. Głównymi przenosicielami tych wirusów są małe gryzonie oraz kleszcze. Jeżeli wirusa namnoży się, w organizmie człowieka dochodzi do wystąpienia ciężkich chorób układu nerwowego. Jedną z postaci jest zapalenie opon mózgowych, może również rozwinąć się mózgowa postać choroby z uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego lub postać mózgowo-rdzeniowa, kiedy uszkodzeniu ulega również rdzeń kręgowy z następowymi niedowładami kończyn i zanikami mięśniowymi. W profilaktyce kleszczowego zapalenia mózgu ważne jest unikanie pokąsań przez kleszcze. Mieszkańcy terenów, na których endemicznie (czyli lokalnie) występuje kleszczowe zapalenie mózgu oraz osoby przebywające w tych okolicach czasowo, np. na wakacjach, powinni zostać zaszczepieni. Rejonami największego zagrożenia w Polsce są tereny północno- wschodniej Polski. Na rynku dostępne są trzy szczepionki przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu, nie szczepi się dzieci poniżej 2 roku życia, kobiet w ciąży i karmiących piersią. Szczepienie odbywa się według 32 schematu: 0, 1-3 miesiące, 9-12 miesięcy i dawka przypominająca po 3 latach. Szczepionka przeciw kleszczowemu zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu nie zabezpiecza przed boreliozą, często występującą groźną chorobą, również przenoszoną przez kleszcze. DLA PODRÓŻNYCH… • Szczepionka przeciwko durowi brzusznemu Przyczyną duru brzusznego jest bakteria Salmonella typhi. Choroba objawia się gorączką, bólami brzucha, wysypką, w ciężkich przypadkach prowadzi do śmierci. Choroba występuje przede wszystkim w Meksyku, Ameryce Południowej, Azji Południowo-Wschodniej i w Afryce. Dur brzuszny przenosi się za pośrednictwem skażonej wody i żywności. Podróżni powinni pamiętać, aby pić wodę tylko butelkowaną, unikać lodu, obranych owoców, niedogotowanego mięsa, skorupiaków, sałatek. Ryzyko zakażenia jest niewielkie, jeżeli przestrzega się wyżej wymienionych zaleceń. Szczepienie przeciwko durowi brzusznemu jest zalecane osobom podróżującym w regiony, gdzie choroba jest rozpowszechniona. Zaszczepić powinien się każdy, kto wybiera się w rejon, gdzie ta choroba występuje powszechnie, zwłaszcza jeśli zamierza spędzić tam więcej niż 6 tygodni i nie zamierza korzystać z bazy turystycznej. Istnieją dwie szczepionki przeciwko durowi brzusznemu: podawana podskórnie szczepionka monowalentna Ty lub skojarzona ze szczepionką przeciw tężcowi TyT. Szczepienie podstawowe wykonuje się wg schematu 0, 1, 12 miesięcy. Pojedyncze dawki przypominające: co 3-5 lat. • Szczepionka przeciwko żółtej febrze Żółta febra (żółta gorączka) jest chorobą wirusową, prowadzi do zapalenia wątroby oraz ciężkich zaburzeń krwotocznych. Zwykle objawia się gorączką, dreszczami, bólami mięśni i głowy oraz żółtaczką. Z powodu powikłań umiera około 20% chorych. Choroba przenosi się przez ukąszenie komara. Podróżni powinni strzec się ukąszeń, nosząc koszule z długimi rękawami i długie spodnie oraz stosować moskitiery i środki odstraszające owady. Szczepienie przeciw żółtej febrze zaleca się osobom wyjeżdżającym do Afryki i Ameryki Południowej. Szczepienie jest wymagane w takich krajach jak: Benin, Burkina Faso, Kamerun, Kongo, Wybrzeże Kości Słoniowej, Gabon, Niger, Gujana, Ghana, Liberia, Mali, Gujana Francuska, Mauretania, Rwanda, Senegal, Togo. Choroba jest również rozpowszechniona w Brazylii, Boliwii, Peru, Ekwadorze, Kolumbii, Panamie, Wenezueli, Gujanie, Surinamie, Gujanie Francuskiej. Szczepionka zawiera żywego wirusa o zmniejszonej zjadliwości. Pojedyncza dawka szczepionki chroni przed zachorowaniem przez co najmniej 10 lat. • Szczepionka przeciwko japońskiemu zapaleniu mózgu Japońskie zapalenie mózgu jest wywoływane przez wirus, atakujący głównie dzieci. Objawy choroby to gorączka, bóle głowy, sztywność karku, wymioty. U około 25% zarażonych chorobą kończy się śmiercią, u pozostałych przy życiu dzieci często występuje trwałe uszkodzenie mózgu. Wirus jest przenoszony przez komary. Szczepienie przeciwko japońskiemu zapaleniu mózgu zaleca się osobom wyjeżdżającym do Azji Południowej i Afryki, przede wszystkim do Bangladeszu, Brunei, Birmy, Kambodży, Hong-kongu, Indii, Indonezji, Japonii, Korei, Laosu, Malezji, Nowej Gwinei, Filipin, Rosjei, Singapuru, Sri Lanki, Tajwanu, Tajlandii i Wietnamu. Szczegółowych informacji na temat szczepień wymaganych dla osób wyjeżdżających za granicę udzielają wojewódzkie stacje sanitarno-epidemiologiczne. Wszystkie szczepionki stosowane w punktach szczepień dla wyjeżdżających za granicę są zarejestrowane w Polsce. infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.dbamozdrowie.pl 33 Warsztaty, szkolenia nauka nowych umiejętności 34 PSYCHOLOGIA NA CO DZIEŃ WEDŁUG DEFINICJI ŚWIATOWEJ ORGANIZACJI ZDROWIA ZDROWIE TO NIE TYLKO BRAK CHOROBY, ALE TAKŻE JAK NAJLEPSZA JAKOŚĆ ŻYCIA. UWARUNKOWANA JEST ONA WIELOMA CZYNNIKAMI, CZASAMI NIEZALEŻNYMI OD NAS (JAK NIESZCZĘŚLIWE WYPADKI, KATASTROFY, WOJNY). MIMO TO MOŻNA DUŻO ZROBIĆ, ABY POPRAWIĆ WŁASNE FUNKCJONOWANIE I BYĆ BARDZIEJ SZCZĘŚLIWYM. foto: Image Source/Indigo Urszula Borawska – Kowalczyk infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] W obecnych czasach z jednej strony żyje nam się coraz lepiej (nie doświadczamy głodu, mamy więcej rzeczy materialnych), ale z drugiej strony coraz trudniej znaleźć równowagę i spokój. Ciągle gdzieś się spieszymy, mamy za dużo obowiązków, za mało czasu, jesteśmy przemęczeni i zestresowani. Nie każdy z nas potrafi sam sobie z tym poradzić. www.dbamozdrowie.pl Dlatego pojawiło się bardzo dużo szkoleń, na których poznajemy umiejętności pozwalające nasze życie trochę „ulepszyć”. W niektórych wypadkach jest to niezbędne, np. osoby, które przeszły zawał serca muszą nauczyć się relaksacji, zwolnić tempo, zadbać o siebie. Natomiast wielu z nas takie umiejętności pozwolą pełniej i bardziej świadomie żyć. Oferta firm, które zajmują się prowadzeniem takich warsztatów i szkoleń jest bardzo bogata. W internecie bez trudu znajdziemy takie hasła jak radzenie sobie ze stresem czy organizacja czasu. Chcę jednak przybliżyć tematykę 35 Szampon przeciwłupieżowy sugerowana cena w aptece sugerowana cena w aptece 99 99 Cena dotyczy opakowania saszetek Cena dotyczy butelki szamponu 29 25 NOWOŚĆ!!! Podwójne saszetki - kompletna pielęgnacja Twoich włosów SEBIPROX ZAWIERA 1% CICLOPIROXI OLAMINUM Op. butelka 60 ml Op. saszetki 6 x 10 ml (6+4 ml) Skutecznie eliminuje przyczyny i objawy łupieżu. Posiada doskonałe walory kosmetyczne. Sebiprox to nowy szampon przeciwłupieżowy charakteryzujący się wysokim profilem skuteczności. Zawiera innowacyjną formułę opartą na aktywnej substancji – CYKLOPIROKSOLAMINIE (CPO), która skutecznie i szybko zwalcza przyczyny i objawy łupieżu. Sebiprox hamuje rozwój Malassezia furfur i chroni skórę przed pojawieniem się mikroorganizmów, które mogą być przyczyną innych chorób owłosionej skóry głowy. Dzięki nowatorskim rozwiązaniom posiada właściwości łagodzące świąd i stany zapalne. Sebiprox to również precyzyjnie dobrana kompozycja substancji myjących, odżywczych i pielęgnujących oraz regulujących pH, które w wyjątkowy sposób dbają o piękny i zdrowy wygląd włosów. Wskazania: Pielęgnacja włosów i skóry owłosionej głowy zmienionej chorobowo, na której występuje łupież i towarzyszące mu często stany zapalne. Profilaktyka łupieżu. Korzystając z wieloletniego doświadczenia budowanego na współpracy z dermatologami na całym świecie zalecamy: dla uzyskania szybkiego i trwałego efektu Sebiprox należy stosować dwa do trzech razy w tygodniu, a każde mycie powinno składać się z dwóch etapów. KROK 1: należy zmoczyć włosy wodą, wmasować Sebiprox w owłosioną skórę głowy i we włosy tak by powstała obfita piana. Piana powinna pozostać na włosach około 3 minut, a następnie być dokładnie spłukana wodą. KROK 2: należy powtórzyć wszystkie czynności opisane wcześniej, nie zapominając o dokładnym spłukaniu włosów na koniec. STIEFEL 36 W TWOJEJ APTECE CENY MOGĄ BYĆ JESZCZE NIŻSZE PSYCHOLOGIA NA CO DZIEŃ takich warsztatów - czego możemy po nich oczekiwać, jakie umiejętności powinniśmy zdobyć uczestnicząc w określonym kursie. RADZENIE SOBIE ZE STRESEM Warsztaty, które przybliżają nam tematykę stresu, ale również podają praktyczne wskazówki i techniki, jak sobie z własnym stresem radzić. Poświęcone dla osób, które żyją w ciągłym napięciu, gotowości, są przeciążone i sfrustrowane. Mogą być bardzo przydatne również dla tych, którzy zaobserwowali pierwsze objawy somatyczne wywołane długotrwałym napięciem. Na takim szkoleniu dowiadujemy się jak wygląda mechanizm powstawania stresu. Każda sytuacja dla nas nowa, nieprzewidziana może być jego źródłem. Dlatego też kolejnym celem szkolenia jest nauka rozpoznawania stresorów, czyli bodźców wywołujących u nas stan gotowości i napięcie. Kolejnym krokiem jest przyjrzenie się własnym reakcjom, jak się zachowujemy w takich sytuacjach? Każdy ma swoją indywidualną gamę zachowań, np. niektórzy „zajadają stres” czyli w trudnych momentach sięgają po jedzenie, słodycze, inni po alkohol, niektóre osoby rzucają się w wir pracy. Na szkoleniu każdy próbuje znaleźć odpowiedź na pytanie, jaki jest jego sposób infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] reagowania. Możemy wtedy zorientować się, czy nasze sposoby są zdrowe, twórcze, prowadzą do rozwiązania problemu, czy raczej mają charakter ucieczki, odsunięcia go na bok. Kolejnym etapem szkolenia jest zaprezentowanie nowych, skutecznych sposobów reagowania na stres. Techniki te są bardzo różne, zależą też od programu firmy, w której się szkolimy. Na koniec pracuje się nad utrwaleniem nowych nawyków reagowania, wyrobieniem odporności, zmianą przyzwyczajeń. Mówi się, że nie stresuje się tylko ten, kto nie żyje. Jednak kluczem do zdrowego życia, jest umiejętność radzenia sobie z takimi sytuacjami. TECHNIKI RELAKSACYJNE Bardzo często techniki relaksacyjne są częścią warsztatów związanych ze stresem. Są to różnego rodzaju ćwiczenia mające na celu wyciszenie i zredukowanie napięcia. Podczas relaksacji dużą uwagę przykłada się do oddechu – prezentowane są ćwiczenia oddechowe. Jak również przedstawiane są (zazwyczaj uczestnicy biorą w nich udział) różne techniki wprowadzania w stan wyciszenia jak np. trening autogenny wg metody Schultza, trening Jocobsona. Część z tych technik możemy wykorzystywać w domu, w pracy. Natomiast niektóre wymagają www.dbamozdrowie.pl pomocy specjalisty, np. masaż. Do relaksacji używa się także najnowszych osiągnięć nauki np. biofeedbecku. Podkreślana jest również rola ćwiczeń fizycznych takich jak rozciąganie, rozluźnianie. Na niektórych warsztatach relaksacyjnych możemy spróbować elementów tai-chi, jogi, chińskich ćwiczeń przywracających harmonię wewnętrzną. INTELIGENCJA EMOCJONALNA Emocje są bardzo istotne w naszym życiu, np. badania pokazują, że podejmując decyzje rzadko kierujemy się rozsądkiem a częściej emocjami. Jeżeli potrafimy kierować emocjami, to dużo lepiej wychodzi nam kierowanie całym życiem. W ostatnich latach termin inteligencja emocjonalna pojawia się coraz częściej. Co się za nim kryje? Definicja mówi, że jest to zdolność rozpoznawania uczuć własnych i uczuć innych osób, zdolność motywowania się i kierowania emocjami. Zdolność do panowania nad emocjami i ich wykorzystywanie do osiągania celów. Na szkoleniu przede wszystkim dowiadujemy się czym są emocje, skąd się biorą, jakie mają dla nas znaczenie, jaką pełnią rolę, jak wpływają na nasze życie. Później uczymy się jak je rozpoznawać – zarówno u siebie jak i u innych. Niektóre uczucia są łatwe do „rozszyfrowania”, czasa- 37 PSYCHOLOGIA NA CO DZIEŃ mi jednak możemy mieć problem, aby je zidentyfikować, szczególnie u innych. Kolejnym etapem jest nauka kontroli, sterowania emocjami. Tak abyśmy to my decydowali o tym, jak chcemy się czuć, a nie byli tylko bezwolnymi „ofiarami” napadów złości czy smutku. Na warsztatach będziemy uczyli się również wyrażania własnych uczuć mając na uwadze to, że poprzez polepszenie komunikacji emocjonalnej, poprawiamy również nasze stosunki z innymi ludźmi. Inteligencja emocjonalna jest tak obszernym tematem, że na różnych szkoleniach mogą być poruszane odmienne zagadnienia, np.: • jak sobie radzić ze złością i innymi negatywnymi uczuciami • jak postępować z „toksycznymi” znajomościami • jak niwelować emocjonalne urazy do innych – kiedy czujemy do kogoś niechęć lub żal • jak wzbudzać pozytywne emocje u innych. Lepsze rozpoznawanie własnych emocji pozwoli nam również lepiej poznać siebie, zrozumieć, dlaczego zachowujemy się w określony sposób i w jakich sytuacjach reagujemy emocjonalnie. ORGANIZACJA CZASU Dlaczego tak się dzieje, że pewne osoby są w stanie spełnić wszystkie swoje obowiązki zawodowe i osobiste, a poza tym znajdu- 38 ją jeszcze czas na przyjemności i swoje hobby, podczas gdy inni z trudem wywiązują się ze zobowiązań i zupełnie nie starcza im czasu na przyjemności? Przecież doba ma równe 24 godziny dla wszystkich i każdy z nas ma tyle samo czasu. Tutaj pojawia się umiejętność organizacji. Każdy z nas w jakiś sposób planuje swój dzień, później trzymamy się go bardziej lub mniej. Trudno powiedzieć, czy to my nie jesteśmy w stanie działać według pewnych założeń, czy to plan był niewykonalny. Tego jak skutecznie wykorzystywać czas, mądrze planować, ustalać priorytety możemy nauczyć się na kursach organizacji. Jeszcze do niedawna kursy te dotyczyły zarządzania czasem w pracy, teraz już wiemy, że dotyczy to całego życia a nie tylko sfery zawodowej. Na warsztatach dowiemy się, jak dzielić zadania, tzn. nadawać im stopień „ważności”. Na początku znajdują się pilne i konieczne do wykonania, po nich mniej pilne itd. Nauczymy się także, jak rozplanować swój dzień, kiedy wykonywać obowiązki, a na którą godzinę planować rozrywkę. Możemy mieć również szansę na zobaczenie, co robić w nagłych sytuacjach (których nie uwzględniliśmy w naszym grafiku). Istnieją ogólne zasady, np. większość ludzi najlepiej pracuje w godzinach rannych, a wieczorem woli zajmować się swoimi pasjami czy uprawiać sport. Jednak każdy z nas ma indywidualny cykl biologiczny i powinien dostosować swój plan do własnych potrzeb i preferencji. Na szkoleniach poświęconych organizacji czasu znajdują się często także elementy motywacji. Bo cóż z tego, że stworzę sobie idealny plan działania, kiedy zabraknie mi energii i ochoty, aby go realizować. Jeżeli jednak znajdziemy w sobie odpowiednią motywację i uda nam się w praktyce wypełnić większość zadań zapisanych na ten dzień, czy coś się zmieni na lepsze? Otóż sprawi to, że nie będziemy się czuli zestresowani, nie będziemy myśleli wyłącznie o tym, co jeszcze nam zostało do zrobienia, a czego nie zdążyliśmy wykonać. Da nam to poczucie sprawczości i wpływu na to, co się dzieje dookoła. A także pokaże nam, że jesteśmy w stanie osiągać zaplanowane cele. MOTYWACJA Chyba każdemu z nas zdarza się obudzić rano i nie mieć na nic ochoty: ani wstawać, ani jeść śniadanie, a na pewno na pójście do pracy. Najchętniej przeleżelibyśmy w łóżku cały dzień. Brakuje nam motywacji do działania. Albo gdyby ktoś teraz zaproponował, żeby zabrali się Państwo do sprzątania mieszkania, czy mielibyście na to ochotę? Czy otrzymanie w zamian za wysprzątanie domu pewnej sumy pieniędzy infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.dbamozdrowie.pl 39 PSYCHOLOGIA NA CO DZIEŃ byłoby dobrą motywacją? Motywację można podzielić na wewnętrzną i zewnętrzną. Pieniądze są jedną z form motywacji zewnętrznej, są dość silnym bodźcem mogącym skłonić nas do wykonywania różnych czynności. Jednak wraz z ich zanikiem bardzo szybko tracimy też ochotę na dalsze działanie. Natomiast motywacja wewnętrzna jest to pewnego rodzaju osobista potrzeba podejmowania działania. Jeżeli robię coś pod wpływem motywacji wewnętrznej, jest duża szansa, że będę to kontynuować dłużej i będę bardziej zaangażowany. Na szkoleniu nauczymy się jak „wytwarzać” w sobie motywację wewnętrzną. Ustalać jasne cele, do których chcemy dążyć i planować małe kroki do ich spełnienia. Osiąganie poszczególnych etapów swojego planu jest dodatkowo bardzo motywujące. Niektórych dobrze motywuje strach, np. studenci przed egzaminem u szczególnie wymagającego profesora dużo więcej się uczą. Robią to ze strachu, że nie zdadzą. Jednak strach nie jest dobrym motywatorem na dłużej (długotrwały stres szkodzi naszemu zdrowiu). Zdecydowanie lepszym motywatorem jest nadzieja. Jeżeli wierzymy w sukces, w osiągnięcie swojego celu zrobimy wiele, aby go osiągnąć. A przy tym mamy dużo więcej satysfakcji a mniej stresu. 40 ASERTYWNOŚĆ Zazwyczaj asertywność rozumiana jest jako umiejętność mówienia „nie” w taki sposób, aby nie urazić innych. Jest to bardzo zawężona definicja tego pojęcia, gdyż dotyczy ono wszelkich zachowań, które pozwalają nam na bycie sobą, realizowanie swoich planów, bez krzywdzenia przy tym innych. Jest to również taki sposób komunikacji, który prowadzi w interakcji do obustronnej zgody i zadowolenia. Na szkoleniu dotyczącym asertywności porusza się oczywiście tematykę związaną z odmawianiem, podaje się praktyczne przykłady asertywnego i nieasertywnego mówienia „nie”. Jednak dużo więcej czasu poświęca się korzyściom, jakie wynikają z tego, że szanujemy siebie, własne prawa i wymagamy tego od innych. A przy tym dokładnie te same zasady stosujemy w odniesieniu do innych ludzi. Trening asertywności uczy dobrych relacji z innymi ludźmi. Ćwiczone są takie umiejętności jak np. przekazywanie komuś nieprzyjemnych wiadomości na jego temat w taki sposób, aby odebrał on to jako konstruktywną informację, a nie krytykę. Uczestnicy uczą się także, jak przyjmować oceny zarówno pozytywne jak i negatywne oraz jak wyrażać opinie i te dobre i te złe. Bycie asertywnym sprzyja nie tylko lepszej komunikacji z innymi, ale również ze sobą. Jesteśmy bardziej świadomi swoich potrzeb i dążymy do ich realizacji. Osiąganie wytyczonych celów sprawia, ze jesteśmy bardziej pewni siebie i wzrasta nasze poczucie wartości. Zaprezentowałam tu tylko niewielką część dostępnych szkoleń i warsztatów. Oferta jest bardzo bogata i dotyczy różnych umiejętności. Przy wyborze tematyki trzeba się zastanowić, które z tych umiejętności pozwolą nam zdrowiej żyć, spowodują, że będziemy odczuwać mniejszy stres i czuć się lepiej. Każdy z nas ma swoje mocne strony i w tym obszarze nie musi się szkolić. Warto więc zadać sobie pytanie: co sprawia mi trudność, z czym sobie nie radzę? I szukać takich warsztatów, które pomogą nam w tej właśnie dziedzinie. Podczas szkoleń uczymy się nowych umiejętności. Jednak o ich skuteczności będzie decydowało to, czy będziemy starali się czynnie wprowadzać je w życie. To, co na początku może być trudne, po pewnym czasie intensywnej pracy stanie się bardziej przystępne (tak jak to jest np. z prowadzeniem samochodu). Praktyka w życiu codziennym, a nie tylko w zaaranżowanym świecie szkolenia pozwoli nam przekonać się, jak cenne mogą być nowe umiejętności. Twój spokojny sen sugerowana cena w aptece 51 49 GOOD NIGHT II Op. 120 tabletek Twój spokojny sen może zapewnić preparat nowej generacji z naturalnych składników. Good Night II to preparat, który zawiera standaryzowane, naturalne ekstrakty; melisy i chmielu zwyczajnego. Zioła te zostały starannie wyselekcjonowane aby wspomagać naturalne zasypianie. Dodatkowo Good Night II zawiera magnez, który działa uspokajająco na nasz organizm, ponadto dzięki zawartej w nim witaminie B6 działa kojąco na stres, który jest jednym z czynników wywołujących bezsenność. GREENMED Seria pielęgnacyjna do włosów jasnych sugerowana cena w aptece sugerowana cena w aptece 99 49 Cena dotyczy balsamu lub lotionu Cena dotyczy szamponu 12 13 PETROLE Z AZULENEM Op. butelka 200 ml Zawiera znane tradycji ludowej składniki: naftę kosmetyczną i wyciągi ziołowe. Wskazania: włosy normalne, jasne lub rozjaśniane, cienkie, pozbawione blasku, osłabione działaniem czynników chemicznych i szkodliwych warunków zewnętrznych Seria składa się z 3 preparatów: SZAMPON – doskonale oczyszcza włosy, regularnie stosowany sprawia, że włosy stają się miękkie i lśniące. BALSAM – wzmacnia włosy zniszczone zabiegami chemicznymi, wyraźnie poprawia ich elastyczność, tworzy barierę chroniącą przed szkodliwymi zanieczyszczeniami środowiska. LOTION – unikalny, dwufazowy preparat do wcierania w skórę głowy, nie wymaga spłukiwania; intensywnie i długotrwale pielęgnuje, stymuluje włosy do wzrostu, łagodzi podrażnienia skóry głowy, zmniejsza objawy łupieżu Działanie: - włosy są chronione przed wysuszającymi skutkami używania preparatów koloryzujących dzięki pobudzeniu mikrokrążenia, znacznie przyspiesza się ich odrost, są intensywnie odżywione i widocznie lśniące, morski chitosan i kompleks witamin nadają im miękkość i sprężystość. INTER-FRAGRANCES W TWOJEJ APTECE CENY MOGĄ BYĆ JESZCZE NIŻSZE infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.dbamozdrowie.pl 41 PRZY KAŻDEJ WIZYCIE W APTEKACH DBAM O ZDROWIE wymień swoje punkty na jedną z tych nagród 50 - 150 PUNKTÓW Zestaw dwóch kremów 200 - 300 PUNKTÓW Zestaw dwóch produktów 300 - 900 PUNKTÓW 42 DOSTAJESZ COŚ W ZAMIAN 3000 - 4000 PUNKTÓW WIĘCEJ NAGRÓD W NOWYM KATALOGU. PYTAJ W APTEKACH! infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.dbamozdrowie.pl 43 „Nieznana” broń przeciwko chorobom cywilizacyjnym W ORGANIZMIE LUDZKIM NA SKUTEK PROCESÓW PRZYSTOSOWAWCZYCH DO OTACZAJĄCEGO GO ŚRODOWISKA POWSTAJĄ ZMIANY, KTÓRE MOGĄ PRZYCZYNIAĆ SIĘ DO POWSTAWANIA CHORÓB OKREŚLANYCH MIANEM CYWILIZACYJNYCH. PRZYJRZYJMY SIĘ BLIŻEJ MOŻE JESZCZE SŁABO ZNANYM ZWIĄZKOM CHEMICZNYM ZAWARTYM W PRODUKTACH ŻYWNOŚCIOWYCH - FLAWONOIDOM, KTÓRE POSIADAJĄ DOBROCZYNNY WPŁYW NA NASZE ZDROWIE. Monika Mielus 44 WARTO WIEDZIEĆ Do tych schorzeń zaliczamy m.in. choroby układu krążenia (miażdżyca), nowotwory czy nawet osteoporozę. Poprawę naszego zdrowia można uzyskać poprzez spożywanie pewnych składników żywności, do których m.in. należą flawonoidy. foto: Image Source/Indigo FLAWONOIDY - CO TO TAKIEGO? Ważnym czynnikiem w zapobieganiu tym schorzeniom, które nazywa się chorobami cywilizacyjnymi, jest profilaktyka żywieniowa, mająca na celu działania umożliwiające utrzymanie dobrego stanu zdrowia człowieka. Przyczynami chorób cywilizacyjnych mogą być: czynniki genetyczne, skażenie środowiska przyrodniczego, stres a w szczególności wadliwy sposób odżywiania się. infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] Flawonoidy to jeden z typów substancji fitochemicznych (nazwa pochodzi od łacińskiego słowa phyto – roślina), które znajdują się w roślinach, gdzie odgrywają rolę ochronną przed promieniowaniem ultrafioletowym oraz infekcją grzybów, bakterii i wirusów. Związki te w roślinach występują w charakterze barwników roślinnych. W związku z szerokim spektrum działania często nazywa się je bioflawonoidami, które należą do grupy antyoksydantów. WŁAŚCIWOŚCI FLAWONOIDÓW Aby uzasadnić celowość poruszanego tematu trzeba uzmysłowić sobie pewne mechanizmy zachodzące w naszym organizmie. Wiadomo, że życie ludzkie jest nierozerwalnie związane z tlenem. Wskutek szeregu skomplikowanych przemian w organizmie ludzkim powstają tzw. wolne rodniki. Powstawanie wolnych rodników jest procesem naturalnym. Ale jest wiele przyczyn sprawiających, że organizm ludzki wytwarza więcej www.dbamozdrowie.pl wolnych rodników niż powinien. Spośród ważniejszych czynników zewnętrznych powodujących powstawanie wolnych rodników, należy wymienić: • Stres – emocjonalny lub fizyczny stres hamuje oddychanie, zwiększa zaś utratę energii. Stres „karmi” się metabolizmem beztlenowym, nie tlenem • Dym tytoniowy – wdychany jest tlenek węgla i kwas chlorowodorowy, a nie tlen • Substancje zanieczyszczające środowisko • Stany zapalne – układ odpornościowy wytwarza więcej wolnych rodników w okresie zwalczania chorobotwórczych mikroorganizmów • Promieniowanie radiacyjne • Światło ultrafioletowe • Leki • Czynniki żywieniowe – niedostateczne spożycie antyoksydantów Choroby takie jak: miażdżyca czy niektóre rodzaje nowotworów wynikają z różnych przyczyn, lecz u podłoża wszystkich leżą zaburzenia równowagi pro- i antyoksydacyjnej organizmu. W związku z powyższym związki flawonoidowe występujące w surowcach roślinnych, które mają działanie nie tylko przeciwutleniające, ale również antymutagenne, przeciwzapalne, mogą działać profilaktycznie chroniąc przed rozwojem chorób cywilizacyjnych. 45 WARTO WIEDZIEĆ WYSTĘPOWANIE FLAWONOIDÓW Do produktów żywnościowych bogatych w związki flawonoidowe zaliczamy warzywa (cebula, brokuły, pomidory, papryka), owoce (grejpfruty, pomarańcze, jagody, czerwone i czarne porzeczki, żurawiny, ciemne winogrona – uwaga! jasne nie), herbatę – przede wszystkim zieloną, czerwone wino, kakao, soję, fasolę. Związki te znajdziemy również w miłorzębie japońskim, który: • poprawia pamięć, działa antydepresyjnie i przeciwlękowo • poprawia ukrwienie mózgu • zmniejsza agregację płytek krwi, powstrzymując powstawanie zakrzepów w naczyniach krwionośnych • obniża wysokie ciśnienie krwi a podnosi zbyt niskie DZIAŁANIE PRZECIWMIAŻDŻYCOWE Miażdżyca to choroba, która powstaje na skutek odkładania się cholesterolu i tworzenia blaszek miażdżycowych, co prowadzi do zmniejszenia się światła naczyń krwionośnych. Efekt przeciwmiażdżycowego działania flawonoidów polega na usuwaniu powstałych w nadmiarze wolnych rodników, które uszkadzają naczynia krwionośne, jednocześnie razem z witaminą C wzmacniają je i uelastyczniają. Aby nie być gołosłownym, trochę faktów. 46 W badaniach ponad 8.500 mieszkańców miasta w Japonii - Yoshami, gdzie ponad połowa miała więcej niż 40 lat, stwierdzono, że zwiększone spożycie naparu z zielonej herbaty korelowało ze zmniejszeniem stężenia cholesterolu całkowitego i trójglicerydów w osoczu oraz poprawą proporcji HDL do LDL i VLDL. Duże spożycie zielonej herbaty – ponad 10 filiżanek dziennie wiązało się z obniżeniem w surowicy krwi stężenia enzymów charakterystycznych dla uszkodzenia wątroby. Prozdrowotne działanie zielonej herbaty ze względu na jej właściwości antyoksydacyjne, chroniące organizm przed działaniem wolnych rodników oraz wpływające korzystnie na poziom cholesterolu i trójglicerydów, wykazane w wielu obserwacjach epidemiologicznych i klinicznych, uzasadnia spożywanie naparu z zielonej herbaty jako ważnego składnika codziennej diety. DOBROCZYNNE WINO PRZECIW MIAŻDŻYCY Czerwone wino, zawiera naturalne przeciwutleniacze – flawonoidy, które działają profilaktycznie jako przeciwutleniacze, hamując proces utleniania lipoprotein o niskiej gęstości (LDL), zapobiegają uszkodzeniom ścian komórkowych i w rezultacie – powstawaniu miażdżycy. Okazało się bowiem, w badaniu przepro- wadzonym we Francji, że ilość zawałów w tym państwie stanowi 1/3-1/4 średniej liczby zawałów w północnej części Europy. Jedną z charakterystycznych cech francuskiej diety jest właśnie picie wina do posiłku. Oczywiście nie namawiamy naszych Czytelników do spożywania wina w dużych ilościach, ale przejęcie zwyczaju Francuzów – lampka czerwonego wina do obiadu – może być dobre dla naszego organizmu. DZIAŁANIE PRZECIWNOWOTWOROWE Flawonoidy wyłapując i neutralizując wolne rodniki w organizmie, hamują tym samym rozwój wielu typów nowotworów (dotyczy to zwłaszcza nowotworów przewodu pokarmowego). Działaniem przeciwnowotworowym charakteryzuje się głównie soja. Badania epidemiologiczne, które analizowały zależności pomiędzy dietą i nawykami żywieniowymi a występowaniem nowotworów wykazały, że w populacjach, w których jest zwyczaj spożywania potraw zawierających soję lub jej przetwory, ludzie rzadziej zapadają na nowotwory. Szczególnym przykładem potwierdzającym ten fakt jest Japonia, gdzie spożywa się dużo soi, soków sojowych oraz przypraw przygotowanych na drodze fermentacji ziaren soi (tzw. miso). FLAWONOIDY „NA KOŚCI”? Osteoporoza (zrzeszotnienie kości) jest chorobą układową kości i charakteryzuje się zmniejszeniem masy kostnej, co prowadzi do zwiększonej podatności na złamania. Najważniejszymi czynnikami jej powstawania są: wiek, płeć (dotyczy głównie kobiet), status prokreacyjny, rasa (biała lub żółta), nawyki żywieniowe i styl życia oraz przyjmowanie niektórych leków. Najprostszą metodą zapobiegającą występowaniu osteoporozy w okresie starzenia, a tym samym zmniejszającą rozszerzenie tej choroby, jest dostatecznie duże spożycie wapnia przez całe życie. Prawidłowe żywienie jest nieodłączną składową postępowania profilaktycznego osteoporozy. Zapobieganie wiąże się z koniecznością suplementacji witaminą D3, solami wapnia, magnezu, fosforu. Oprócz wymienionych składników pod uwagę w rozlicznych badaniach były brane również flawonoidy jako jeden ze składników biorących udział w profilaktyce osteoporozy. W wyniku szeregu badań stwierdzono, że: • Herbata poprzez zawarte w niej flawonoidy sprzyja wyższej gęstości kości (BMD), przez co ogranicza powstawanie osteoporozy. • Wśród kobiet pijących herbatę, mineralna gęstość kości wzrosła o 5%. • Dodatek mleka do herbaty nieznacznie wpływał na zwiększoną gęstość kości w porównaniu do kobiet, które nie stosowały mleka do herbaty, aczkolwiek mleko jako dobre źródło wapnia ma pozytywny wpływ w profilaktyce osteoporozy. Chcąc cieszyć się długim i dobrym zdrowiem zadbajmy o odpowiednią porcję warzyw i owoców, włączmy do codziennej diety zieloną herbatę, nie zapominajmy o dobroczynnych warzywach strączkowych, jak również od czasu do czasu o lampce czerwonego wina. Flawonoidy – bo to one łączą wszystkie wymienione produkty – niech staną się naszym sprzymierzeńcem w prewencji chorób cywilizacyjnych. infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.dbamozdrowie.pl 47 foto: Getty Images\Flash Press Media Jak „uporać się” z niedokrwistością? OSŁABIENIE, ROZDRAŻNIENIE, KŁOPOTY Z KONCENTRACJĄ – KAŻDY Z NAS MA TAKIE OKRESY W ŻYCIU. TAKIE OBJAWY MOGĄ OZNACZAĆ NIEDOKRWISTOŚĆ. NALEŻY WÓWCZAS ZBADAĆ MORFOLOGIĘ. JEŻELI WYNIKI BĘDĄ W PORZĄDKU – WYSTARCZY TROCHĘ RUCHU NA ŚWIEŻYM POWIETRZU ORAZ WITAMIN I WSZYSTKO WRÓCI DO NORMY. JEŻELI W BADANIU WYSZŁY NIEPRAWIDŁOWOŚCI, WARTO PRZYJRZEĆ SIĘ DIECIE. Monika Mielus 48 PORADNIK PACJENTA Zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) o niedokrwistości mówimy wówczas, gdy stężenie hemoglobiny w krwinkach czerwonych spada poniżej normy i tak odpowiednio dla poszczególnych grup wynosi: • u mężczyzn – poniżej 13g% (130 g/l) • u kobiet – poniżej 12g% (120 g/l) • u kobiet w ciąży – poniżej 11g% (110 g/l) • u dzieci w wieku od 6 do 14 lat – poniżej 12g% (120 g/l) • u dzieci w wieku od 6 miesięcy do 6 lat – poniżej 11g% (110 g/l) OBJAWY NIEDOKRWISTOŚCI Głównym zadaniem hemoglobiny jest przenoszenie tlenu z płuc do tkanek. Jeżeli nastąpi jej niedobór wówczas upośledzona jest zdolność krwi do zaopatrywania tkanek w tlen niezbędny do wytwarzania energii, dochodzi wówczas do: 1. zaburzeń ze strony układu nerwowego: • zawrotów głowy, szumu w uszach • uczucia pustki w głowie • niemożności skupienia uwagi • łatwości męczenia się i uczucia znużenia • zaburzeń pamięci 2. zauważalne są również objawy ze strony układu krążenia m.in.: • bladość skóry i błon śluzowych • zmniejszenie zdolności organizmu do utrzymania właściwej temperatury ciała • przyspieszenie akcji serca, szczególnie podczas wysiłku fizycznego infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] Częstym objawem niedokrwistości jest bezsenność, zwiększona drażliwość i pobudliwość nerwowa. CO POWODUJE KŁOPOTY Z HEMOGLOBINĄ? Przyczyn może być wiele, np. czynniki genetyczne, środowiskowe, żywieniowe. Dość częstą przyczyną występowania niedokrwistości u ludzi dorosłych są infekcje i przewlekłe stany chorobowe. Wykluczyć więc należy wszystkie czynniki medyczne, które muszą być konsultowane z lekarzem. Najczęściej jednak niedokrwistość wywołana jest niedoborami pokarmowymi, zwłaszcza niedoborem żelaza w diecie. Niedokrwistość na tle żywieniowym oprócz zmniejszonego spożycia żelaza może powstawać w wyniku niedoborów: • kwasu foliowego • witaminy B6 i B12 • witaminy C GDZIE ZNAJDZIEMY ŻELAZO? Zanim zaczniemy szukać źródeł występowania tego mikroelementu należy powiedzieć o jego biodostępności, czyli o stopniu w jakim żelazo zostanie wchłonięte z przewodu pokarmowego, aby spełniało swoje funkcje krwiotwórcze. W produktach żywnościowych występują dwa rodzaje żelaza: • hemowe, które znajduje się głownie w produktach pochodzenia zwierzęcego www.dbamozdrowie.pl • niehemowe, występujące głównie w produktach roślinnych Żelazo niehemowe jest wchłaniane zaledwie w 2%, podczas gdy przyswajalność żelaza pochodzącego z produktów zwierzęcych wynosi około 22%. Warto zaznaczyć, że na biodostępność żelaza niehemowego mają wpływ inne składniki diety. Korzystnie wpływają: • witamina C pochodząca z warzyw i owoców • nawet niewielkie ilości mięsa Należy natomiast „uważać” na: • kawę, herbatę – polifenole w nich zawarte utrudniają wchłanianie żelaza; ważne więc aby nie popijać posiłku herbatą! • szpinak, szczaw, rabarbar – ze względu na kwas szczawiowy • nadmiar błonnika w diecie – m.in. produkty z nieoczyszczonego ziarna np. razowe pieczywo, otręby pszenne itp. • jaja – mimo dużej ilości żelaza w żółtku nie jest ono dobrze przyswajalne • mleko i przetwory mleczne – z powodu wapnia, który ogranicza przyswajanie żelaza W POSZUKIWANIU ŹRÓDEŁ… Dla zaspokojenia potrzeb organizmu na żelazo konieczne jest zwrócenie uwagi na odpowiednie zestawienie poszczególnych posiłków. Powinny się w nich znajdować produkty, będące dobrym źródłem tego pierwiastka (patrz tabela 1) Aby skorzystać w pełni z tabeli na- 49 50 PORADNIK PACJENTA Tabela 1. Zawartość żelaza w wybranych produktach spożywczych (Kunachowicz H. i wsp., Tabele wartości odżywczej produktów spożywczych, IŻŻ, 1998) Produkt mg/100g wątroba wieprzowa kaszanka 18,7 11,4-16,9 wątroba drobiowa 9,5 Produkt mg/100g soja 8,9 fasola biała 6,9 groch 4,7 wołowina 1,5-3,1 kasza gryczana 2,8 cielęcina 2,4-3,0 płatki owsiane 3,9 baranina 2,3-3,7 chleb graham 2,2 kiełbasy 1,5-2,3 chleb jasny indyk 0,5-1,2 owoce i warzywa 0,4-1,2 mleko i produkty mleczne 0,1-0,6 kurczak 1,2 leży wiedzieć ile należy dostarczyć organizmowi żelaza w diecie, i tak zapotrzebowanie dla poszczególnych grup wynosi: • dzieci – 10 mg/dobę • kobiety – 18 mg/dobę • kobiety ciężarne – 26 mg/dobę • kobiety karmiące – 20 mg/dobę • mężczyźni – 15 mg/dobę bach pszennych, nasionach roślin strączkowych; • witamina B12 – należy jej szukać głównie w wątrobie i nerkach, w mniejszych ilościach natomiast występuje w mleku i jego przetworach; • witamina C – jej źródła to wymienione wyżej warzywa Jak wspomniano powyżej oprócz żelaza ważną rolę w eliminowaniu niedokrwistości pełnią inne składniki. Gdzie ich szukać?: • kwas foliowy – najbogatsze jego źródła to sałata, szpinak, natka, brokuły, owoce cytrusowe – jednym słowem produkty, które dodatkowo są bogactwem witaminy C ułatwiającej przyswajanie żelaza niehemowego oraz drożdże, wątroba, pełne ziarna zbóż, rośliny strączkowe; • witamina B6 - występuje w większych ilościach w drożdżach, kiełkach pszenicy, otrę- CO Z FARMAKOLOGIĄ? infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] Preparaty żelaza podaje się zawsze wyłącznie na zlecenie lekarza. Przedawkowanie jest bardzo szkodliwe, dlatego bez wyraźnych wskazań medycznych nie należy ich przyjmować. Preparaty kwasu foliowego wskazane są dla kobiet w okresie prekoncepcyjnym i w czasie ciąży, a także podczas karmienia dziecka piersią. Preparaty witaminy B12 wskazane są dla osób odżywiających się w sposób ściśle wegetariański. www.dbamozdrowie.pl 1,0 KOMPROMIS Zgodnie z zaleceniami żywieniowymi podroby nie powinny gościć na naszym stole. Co więc zrobić, aby pogodzić racjonalne żywienie z potrzebą uzupełnienia żelaza? Wątróbka drobiowa z pieczonym jabłkiem w majeranku z dodatkiem sałatki z brokułów i ziemniakami zapiekanymi posypanymi natką to prawdziwa uczta nie tylko dla podniebienia ale i „zastrzyk” w walce z niedokrwistością. Pamiętajmy, że codzienna taka porcja spowoduje, że przybędzie nam kolejny problem związany z walką z cholesterolem. Jak to pogodzić? Lecząc niedokrwistość żywieniową z niedoborem żelaza wybierajmy na co dzień mięso chude drobiowe w połączeniu z produktami zbożowymi z pełnego przemiału i wzbogacajmy dania produktami bogatymi w witaminę C, pamiętając jednocześnie o składnikach, które utrudniają przyswajanie żelaza. Smacznego! 51 Cukrzyca insulinozależna 52 foto: Getty Images\Flash Press Media PORADNIK PACJENTA CUKRZYCA SWOIM ZASIĘGIEM OGARNIA CAŁY ŚWIAT. DLATEGO I W POLSCE CHORYCH NA NIĄ JEST CORAZ WIĘCEJ. PRZY CZYM ILOŚĆ ZACHOROWAŃ NA TYP 1 CUKRZYCY (INSULINOZALEŻNY) UTRZYMUJE SIĘ NA DOŚĆ STAŁYM POZIOMIE, NATOMIAST ZWIĘKSZA SIĘ GWAŁTOWNIE LICZBA ZACHOROWAŃ NA CUKRZYCĘ TYPU 2 (INSULINONIEZALEŻNĄ). lek. med. Ewa Pakuła Szczęśliwie mórek i wykorzystanie jej jako źródła energii. Cukrzyca rozwija się w wyniku częściowego lub całkowitego niedoboru insuliny albo w wyniku nieprawidłowego jej działania, co powoduje wzrost stężenia glukozy we krwi (tzw. hiperglikemię). Efektem tego są głębokie zaburzenia przemiany materii i objawy choroby. Insulina, niezbędna w leczeniu cukrzycy typu 1 i czasem typu 2, jest hormonem trzustkowym umożliwiającym przenikanie glukozy z krwi do wnętrza ko- TYPY CUKRZYCY dla chorych, w ostatnich latach dokonano wielu zmian w terapii i opiece nad chorymi na cukrzycę – dotyczy to szczególnie insulinoterapii i samokontroli cukrzycy. infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.dbamozdrowie.pl Cukrzyca typu 1 (nazywana również młodzieńczą lub insulinozależną) rozwija się w wyniku autoimmunologicznego uszkodzenia 53 PORADNIK PACJENTA trzustki i braku insuliny. Ta postać cukrzycy zaczyna się głównie w dzieciństwie, przebieg choroby jest chwiejny i wymaga od początku insulinoterapii. Dotyczy około 10 % chorych na cukrzycę. Cukrzyca typu 2 (nazywana również cukrzycą dorosłych lub insulinoniezależną) rozwija się najczęściej w wyniku niedoboru insuliny. Przebieg choroby jest raczej stabilny. W przeciwieństwie do cukrzycy typu 1, nie wymaga od początku insulinoterapii, ponieważ dobrą kontrolę cukrzycy typu 2 mogą zapewnić doustne leki przeciwcukrzycowe. Wyróżniamy jeszcze inne, znacznie rzadsze typy cukrzycy związane z: chorobami trzustki lub endokrynologicznymi, niektórymi zakażeniami wirusowymi np. (różyczka wrodzona, cytomegalia, świnka), zespołami genetycznymi czy ciążą. ROZPOZNANIE CUKRZYCY Cukrzycę rozpoznaje się na podstawie typowych objawów cukrzycy i hiperglikemii lub tylko na podstawie hiperglikemii. Objawy cukrzycy typu 1 rozwijają się zazwyczaj gwałtownie w ciągu kilku-kilkunastu dni i są to: • wzmożone pragnienie do picia (nawet do kilka litrów płynów w ciągu doby) • zwiększone oddawanie moczu, • chudnięcie, • osłabienie, • senność, 54 • wyczuwalny zapach acetonu z ust. W przypadku chorego z cukrzycą typu 2, choroba przebiega przez długi czas w sposób utajony, bezobjawowy. Często cukrzyca typu 2 wykrywana jest przypadkiem na podstawie badania laboratoryjnego. Należy sobie uzmysłowić, że objawy i dolegliwości cukrzycy typu 1 związane są ze znacznie podwyższonym poziomem cukru we krwi, który prowadzi do zaburzeń wodno-elektrolitowych. Natomiast niewielkie podwyższenie glikemii w przebiegu cukrzycy typu 2 nie wywołuje tych objawów, tym niemniej choroba się rozwija ze wszystkimi swoimi konsekwencjami zdrowotnymi. Rozpoznanie laboratoryjne cukrzycy opiera się na określeniu stężenia glukozy (glikemii) we krwi, które u człowieka zdrowego na czczo jest poniżej 110 mg% (6,1 mmol/l). Cukrzycę można rozpoznać, jeśli: 1. glikemia na czczo jest dwukrotnie powyżej 125 mg% (6,9 mmol/l), 2. wykonane badanie glikemii o dowolnej porze dnia wykaże jej stężenie równe 200 mg% (11,1 mmol/l) lub wyższe. Jeżeli wartość glikemii na czczo znajduje się pomiędzy 110 mg% a 125 mg% (6,1 – 6,9 mmol/l), to wówczas lekarz zleca wykonanie doustnego testu obciążenia glukozą. LECZENIE CUKRZYCY TYPU 1 Leczenie cukrzycy jest wielokierunkowe i obejmuje dietę wraz z insulinoterapią. Ważne są również: regularny wysiłek fizyczny dostosowany do ogólnego stanu zdrowia i obniżenie masy ciała u osób otyłych. Chorzy z cukrzycą nie powinni palić tytoniu, ponieważ palenie przyspiesza rozwój miażdżycy naczyń. Podstawą wymienionych działań jest edukacja terapeutyczna chorego na cukrzycę oraz jego rodziny, którą prowadzi lekarz lub przeszkolona pielęgniarka diabetologiczna. DIETA Podstawową sprawą w leczeniu cukrzycy niezależnie od jej typu jest dieta, która powinna zawierać wszystkie niezbędne składniki odżywcze. Dlatego w menu diabetyka powinny się znaleźć: • produkty węglowodanowe skrobiowe czyli pieczywo pełnoziarniste lub ciemne, makaron, ryż niełuskany, kasze. Skrobia jest wielocukrem trawionym powoli w przewodzie pokarmowym, co zabezpiecza chorego przed skokami glikemii. Niewskazane są natomiast cukry proste: sacharoza, glukoza i maltoza znajdujące się w cukrze, słodyczach, słodkich owocach. Cukry te bardzo szybko wchłaniają się w przewodzie pokarmowym i powodują duży wzrost stężenia glukozy we krwi, infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.dbamozdrowie.pl 55 PORADNIK PACJENTA • białko pochodzące z produktów zwierzęcych, jak i roślinnych, • duże ilości warzyw dostarczających witamin i błonnika, • owoce w ograniczonej ilości. Dieta diabetyka wymaga również ograniczenia tłuszczu z uwagi na wysoką kaloryczność, a do spożywania polecane są tłuszcze roślinne. Ograniczyć należy również ilość soli w diecie do 1 łyżeczki dziennie. Chory na cukrzycę powinien bezwzględnie powstrzymać się od picia alkoholu, który może nasilać działanie leków i wywoływać niedocukrzenie. Dla tych, którzy nie mogą sobie odmówić słodkiego smaku polecane są: słodziki, soki owocowe, galaretki owocowe w proszku, czekolada i inne produkty spożywcze dla diabetyków. Produkty te zawierają aspartam lub sorbitol jako substancje słodzące stosowane w zastępstwie cukru. Poza tym dla diabetyka bardzo ważne jest regularne spożywanie 4 – 6 niezbyt obfitych posiłków i przekąsek w ciągu dnia. INSULINOTERAPIA Jest konieczna od początku choroby u osób z cukrzycą typu 1, a u osób z cukrzycą typu 2 wtedy, gdy dotychczasowa terapia doustna przestaje być skuteczna. Insulinę stosuje się również u kobiet ciężarnych chorych na cukrzycę, w śpiączkach cukrzy- 56 cowych, w przebiegu zakażeń i zabiegów operacyjnych. Dzięki postępowi inżynierii genetycznej otrzymuje się obecnie insulinę o budowie identycznej z cząsteczką insuliny ludzkiej i różnym czasie działania, co umożliwia bardziej indywidualne dawkowanie. Insulina jest hormonem białkowym i dlatego nie może być podawana doustnie, a jedynie podskórnie. Fiolki z insulinami ludzkimi dostosowane są do tzw. penów czyli wstrzykiwaczy, które umożliwiają łatwe i samodzielne dawkowanie oraz wstrzykiwanie insuliny. Dawkę insuliny wyedukowany chory może sam nieco korygować w zależności od poziomu glikemii przed posiłkiem i swojej aktywności fizycznej. Od pewnego czasu w Polsce dostępne są pompy insulinowe, które podają insulinę podskórnie w sposób ciągły i które są przeznaczone dla osób, które wymagają bardzo dobrej kontroli cukrzycy i są w stanie dla osiągnięcia tego celu zrobić wiele. Alternatywą dla insulin są tzw. analogi insuliny otrzymywane syntetycznie, których cząsteczka została zmodyfikowana tak, żeby uzyskać krótszy lub dłuższy czas jej działania w stosunku do insulin ludzkich. Efektem ich działania jest lepsze obniżenie glikemii poposiłkowej, przy mniejszym ryzyku niedocukrzenia. Przyszłością jeszcze są insuli- ny wziewne podawane do płuc przez usta za pomocą prostego aparatu. Na obecnym etapie zaawansowania badań insulina wziewna testowana jest pod kątem skuteczności w wyrównaniu cukrzycy, bezpieczeństwa leczenia i wpływu na zmianę jakości życia pacjentów. Wyniki ukończonych już badań są bardzo obiecujące i miejmy nadzieję, że w niedługim czasie insulina wziewna stanie się realną alternatywą dla insulinoterapii podskórnej. SAMOEDUKACJA I SAMOKONTROLA CUKRZYCY Skuteczne leczenie cukrzycy w dużej mierze zależy od chorego. Wymaga to jednak od niego, jak i jego bliskich zaakceptowania faktu istnienia cukrzycy oraz dużej motywacji do samoedukacji i samokontroli w tym zakresie. Od samego początku chory powinien być dokładnie zaznajomiony i oswojony z cukrzycą. Oczywiście poznanie choroby wymaga wiele czasu, dlatego chory powinien otrzymać materiały informacyjne omawiające zasady samokontroli i leczenia choroby. W oparciu o nie i choremu, i lekarzowi łatwiej będzie rozmawiać o cukrzycy. Należy pamiętać, że rozpoczęcie leczenia cukrzycy szybko poprawia stan zdrowia i powo- duje ustąpienie dokuczliwych objawów chorobowych. Z długotrwałych obserwacji chorych na cukrzycę wiadomo jednak, że po kilku czy kilkunastu latach trwania choroby mogą rozwijać się u nich tzw. powikłania cukrzycowe czyli uszkodzenia niektórych tkanek i narządów organizmu. Okazuje się, że są one następstwem przede wszystkim długotrwałego wysokiego stężenia glukozy we krwi po posiłku, przyspieszającego rozwój miażdżycy naczyń i dotyczą oczu, serca, układu nerwowego oraz nerek. Dlatego tak ważne jest skuteczne leczenie cukrzycy, do czego niezbędna jest samodzielna, regularna kontrola glikemii na czczo i po posiłkach. U chorych na cukrzycę glikemia poposiłkowa powinna wynosić do 135 mg/dl (7,49 mmol/l). W edukacji chorych na cukrzycę kładzie się nacisk na samokontrolę stężenia poziomu glukozy we krwi, którą umożliwiają glukometry - aparaty do samodzielnego pomiaru glikemii z kropli krwi z opuszki palca. Są one szeroko dostępne w aptekach i sklepach medycznych, a od niedawna można je także nabywać poprzez liczną sieć aptek i sklepów internetowych. Współczesne glukometry są małymi i lekkimi aparatami, prostymi i wygodnymi w obsłudze. Niektóre z nich wyposażone są w pamięć kilkuset wyników oraz infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] możliwość przesłania danych do komputera. W celu ułatwienia nakłucia opuszki palca, produkowane są specjalne nakłuwacze oraz lancety, które jednocześnie pozwalają na regulowanie głębokości nakłucia opuszki palca. Paski stosowane do glukometrów, na które chory nakłada kropelkę krwi dostępne są w aptekach na receptę i objęte dla chorych na cukrzycę refundacją NFZ. Wyniki warto zapisywać w dzienniczku samokontroli (niezależnie od pamięci glukometru). Bardzo ważne są również jednoczesne notatki związane z: • porą badania (na czczo, ile minut przed posiłkiem lub po posiłku), • samooceną diety pod względem ilości kalorii i zawartości węglowodanów, • istotne zmiany w diecie lub leczeniu, • wydarzenia np. hipoglikemia, infekcja, stres. Badania poziomu cukru warto przeprowadzać kilka razy dziennie: • na czczo, • po posiłkach, • po spożyciu słodyczy, • po wysiłku fizycznym, • w nocy, przy podejrzeniu nocnej hipoglikemii. www.dbamozdrowie.pl Regularna, codzienna samokontrola glikemii pozwala choremu na dokonywanie pewnych modyfikacji w diecie oraz w dawkowaniu insuliny, ustalonych wcześniej z lekarzem w celu uzyskania dobrej kontroli nad chorobą. Jednocześnie regularne oznaczanie stężenia glukozy we krwi jest dla lekarza najważniejszym wskaźnikiem oceny bieżącego wyrównania cukrzycy. Innym badaniem informującym o tym czy cukrzyca była dobrze kontrolowana w ciągu ostatnich 3 miesięcy, jest oznaczanie stężenia tzw. hemoglobiny glikozylowanej we krwi tj. Hb A1c, której stężenie wzrasta wraz ze wzrostami stężenia glukozy we krwi. Wynik optymalny dla Hb A1c nie powinien być większy niż 6,5%. Badanie to wykonywane jest na zlecenie lekarza. Piśmiennictwo: „Leczenie cukrzycy – krok po kroku” Michael H. Drucquer, Paul G. McNally Sieradzki Jacek „Postępy w diabetologii w 2005 roku”, Medycyna Praktyczna 2006/02 „Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę, 2005” Polskie Towarzystwo Diabetologiczne 57 Męski problem co warto wiedzieć o impotencji? 58 foto: Getty Images\Flash Press Media PORADNIK PACJENTA STRESUJĄCY TRYB ŻYCIA, CHOROBY NACZYŃ, PALENIE PAPIEROSÓW NEGATYWNIE ODBIJAJĄ SIĘ NA ŻYCIU SEKSUALNYM. PROBLEMY ZE WZWODEM DOTYCZĄ DZIŚ CORAZ WIĘKSZEJ GRUPY MĘŻCZYZN. Lek. med. Aniela Głowacz Określenia impotencja, czy zaburzenia erekcji oznaczają, że mężczyzna nie jest w stanie osiągnąć i utrzymać wzwodu członka, który wystarczyłby do odbycia stosunku płciowego. Problem taki może wystąpić w każdym wieku. Z badań wynika, że prawie 50% mężczyzn między 40 a 70 rokiem życia cierpi na zaburzenia sprawności seksualnej. Mężczyźni często traktują impotencję jako „koniec męskości” i rezygnują z aktywności seksualnej, mają poczucie mniejszej wartości, lękają się ośmieszenia czy odrzucenia ze strony partnerki. Nowe metody leczenia impotencji nie tylko umożliwiają normalne życie seksualne, ale wpływają na samoocenę, związki i zdrowie psychiczne. JAKIE SĄ PRZYCZYNY ZABURZEŃ? Ocenia się, że 60-70% przypadków impotencji ma podłoże organiczne, a u mężczyzn w późniejszym wieku odsetek ten jest jeszcze wyższy. U starszych mężczyzn przyczyną trudności z erekcją jest andropauza, cechująca się zmniejszaniem wytwarzania męskiego hormonu – testosteronu; postępująca miażdżyca, zmniejszająca ukrwienie infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.dbamozdrowie.pl 59 PORADNIK PACJENTA penisa oraz niekorzystne zmiany organiczne wywołane chorobami i starzeniem się. Rzadziej przyczyną impotencji są nerwice seksualne, zahamowania psychiczne i stres. Często czynniki te występują łącznie, choroba somatyczna upośledza mechanizmy fizjologicznego wzwodu, wywołując lęk i zahamowania, które nasilają zaburzenia fizyczne. JAKIE CHOROBY MOGĄ POWODOWAĆ ZABURZENIA EREKCJI? Impotencję można podzielić na: • impotencję na tle krążeniowym Obecnie jest najczęściej rozpoznawana i obejmuje prawie połowę przypadków impotencji. Przyczyną są zaburzenia naczyniowe po zawale mięśnia sercowego, po udarze mózgu, na tle miażdżycowym, wady układu naczyniowego, nadciśnienie. Miażdżyca naczyń doprowadzających krew do ciał jamistych członka uniemożliwia właściwe stwardnienie ciał jamistych. Może to spowodować wydłużanie się czasu potrzebnego na osiągnięcie erekcji, niepełne stwardnienie członka lub też przedwczesne zakończenie wzwodu. • impotencję neurogenną Jej najczęstszą przyczyną są urazy i choroby kręgosłupa, w którym znajduje się ośrodek erekcji. Również wiele zaburzeń neurologicznych prowadzi do impotencji, np. 60 stwardnienie rozsiane, neuropatia cukrzycowa. • impotencję na tle hormonalnym Wbrew temu, co sądzi wielu mężczyzn, nie jest bardzo rozpowszechniona. Stanowi 5-10% przypadków impotencji. Najczęściej występuje w okresie andropauzy. • impotencję psychogenną Częściej jest spotykana u młodszych mężczyzn. Przyczyną są lęki, nastawienie zadaniowe, zahamowania na tle seksualnym, napięcia sytuacyjne, niepewność siebie w roli partnera, obawy przed ośmieszeniem. • impotencję mieszaną To około 1/3 przypadków impotencji. Spotyka się w niej różne kombinacje wymienionych przyczyn impotencji, a najlepszym przykładem są niektóre przewlekłe choroby. I tak w przebiegu cukrzycy powodem impotencji mogą być zaburzenia hormonalne, zmiany naczyniowe, neuropatia. Choroby urologiczne, takie jak choroba Peyronie’go lub przebyte operacje urologiczne (np. usunięcie prostaty) również mogą mieć negatywny wpływ na erekcję. LEKI I UŻYWKI NIE POMAGAJĄ… U mężczyzn leczonych z różnych powodów preparatami farmakologicznymi może dochodzić do zaburzeń erekcji, czasem jednak trudno powiedzieć, czy to sama choroba, czy raczej lek stosowany w terapii powodują tego typu problemy. Do leków potencjalnie niekorzystnych należą m.in. preparaty przeciw nadciśnieniu, leki psychiatryczne, leki przeciwdepresyjne, środki hormonalne, leki stosowane w leczeniu raka prostaty. Nie należy zapominać że steroidy anaboliczne, przyjmowane w celu zwiększenia masy mięśniowej przez sportowców również mają negatywny wpływ na potencję. Palenie papierosów, picie alkoholu lub przyjmowanie środków odurzających także powoduje impotencję. KRÓTKI TEST… Warto zadać sobie kilka pytań, które być może wskażą przyczyny zaburzeń już przed wizytą u specjalisty. Czy problemy z erekcją pojawiły się nagle (co sugerowałoby przyczynę psychologiczną), czy stopniowo nasilały się (co prawdopodobnie ma związek z chorobą ogólnoustrojową)? Czy w ostatnim czasie doświadczałeś stresów? Czy przyjmujesz leki, które wpływają negatywnie na erekcję? Czy pijesz alkohol, palisz ponad 20 papierosów dziennie? Czy zauważyłeś jakieś inne dolegliwości, które mogą sugerować choroby ogólne lub zaburzenia hormonalne? infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.dbamozdrowie.pl 61 PORADNIK PACJENTA DO JAKIEGO LEKARZA UDAĆ SIĘ PO POMOC? JAK LECZY SIĘ ZABURZENIA EREKCJI? Impotencja to problem, o którym mężczyźni niechętnie rozmawiają z lekarzem. Unikanie tematu nie pozwoli jednak na rozpoznanie przyczyny ani na zastosowanie leczenia. Warto więc pamiętać, że zaburzenia erekcji to jeden z częstych problemów medycznych i z pewnością lekarz nie będzie się niczemu dziwił i podejdzie do naszego kłopotu rzeczowo. Lekarz rodzinny po zebraniu wywiadu oceni, czy impotencja może wynikać ze schorzeń ogólnoustrojowych lub być wynikiem przyjmowania leków. Zleci wykonanie pewnych badań, które potwierdzą lub wykluczą prawdopodobne przyczyny organiczne, takich jak stężenie glukozy, cholesterolu, oznaczenie poziomu testosteronu i protaktyny. Diagnozowaniem i leczeniem zaburzeń wzwodu zajmują się lekarze urolodzy. W niektórych przypadkach mogą zlecić wykonanie specjalnych badań diagnostycznych, np. USG prostaty, iniekcji w ciała jamiste członka z prostaglandyny. Po ustaleniu przyczyn impotencji można rozpocząć leczenie, którego celem jest nie tylko eliminacja impotencji, ale również jej przyczyn. Podstawowymi metodami leczenia zaburzeń wzwodu prącia są: • Leczenie farmakologiczne doustne • Leczenie farmakologiczne wstrzyknięciami do ciał jamistych • Psychoterapia • Terapia z zastosowaniem urządzeń próżniowych • Leczenie chirurgiczne – mikrochirurgia, chirurgia naczyniowa, protezy prącia 62 LECZENIE FARMAKOLOGICZNE W leczeniu farmakologicznym zaburzeń wzwodu prącia stosuje się: • Leki doustne - inhibitory fosfodiesterazy typu 5 i inne • Leki naczyniowo czynne (podawane we wstrzyknięciach do ciał jamistych prącia lub docewkowo) • Leki hormonalne (androgeny) Inhibitory fosfodiesterazy typu 5 Inhibitory fosfodiesterazy typu 5 należą do grupy leków wazoaktywnych – tj. kontrolujących stężenie krążących w naczyniach krwionośnych fizjologicznych substancji działających na naczynia. Leki z tej grupy blokują enzym wyłączający wzwód (fosfodiesterazę typu 5), co zwiększa stężenie aktywatora wzwodu – cyklicznego guanozyno monofosforanu (cGMP). W Polsce dostępne są 3 leki z tej grupy: sildenafil, wardenafil oraz tadalafil. Różnią się one nieznacznie budową chemiczną i okresem działania. Lek przyjmuje się doustnie ok. 30-60 min. przed planowanym stosunkiem. Sildenafil i wardenafil blokują enzym fosfodiesterazę typu 5 na kilka godzin. Efektywność lecznicza tadalafilu utrzymuje się przez 12-36 godzin. Wardenafil jest skuteczny u 85% pacjentów z umiarkowanymi zaburzeniami erekcji i u 39% chorych z głębokim zaburzeniem erekcji. Tadalafil działa skutecznie u 87% pacjentów, sildenafil u 83%. Działania niepożądane leków z tej grupy nie zagrażają zdrowiu, są przemijające, mają niewielkie lub umiarkowane nasilenie. Zwykle są to bóle głowy, nudności, wymioty, wrażenie zatkania nosa lub gorąca na twarzy, niekiedy zaburzenia widzenia. Przeciwwskazaniem do stosowania leków z tej grupy jest przyjmowanie nitratów, podawanych w leczeniu choroby wieńcowej serca. Ponadto inhibitory PDE5 nie powinny być stosowane łącznie z antybiotykiem erytromycyną i sokiem grejpfrutowym, który nasila działanie leku. Agoniści receptorów dopaminergicznych i serotoninergicznych Leki wazoaktywne z grupy agonistów receptorów dopaminergicznych i serotoninergicznych, takie jak L-dopa, apomorfina i ich pochodne wywołują wzwód, ale ze infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.dbamozdrowie.pl 63 PORADNIK PACJENTA W RAZIE PROBLEMÓW Z EREKCJĄ, PAMIĘTAJ: • Prowadź zdrowy tryb życia – nie pal papierosów, nie pij alkoholu • Spędzaj czas aktywnie • Odpowiednio się odżywiaj • Kontroluj ciśnienie tętnicze i wagę ciała • Dbaj o swoje życie intymne • Staraj się rozwiązywać problemy pojawiające się w Twoim związku • Jeżeli leki są powodem wystąpienia zaburzeń erekcji, zgłoś to lekarzowi – rozważy możliwość zmiany leczenia • Zawsze możesz zasięgnąć porady lekarskiej względu na niepożądane działania ogólne oraz krótkotrwały efekt nie są popularne. Apomorfina - lek pobudzający receptory dopaminergiczne powoduje spadki ciśnienia, nudności i wymioty. Trazodon - agonista receptorów serotoninergicznych ma działanie nie tylko antydepresyjne, ale leczy organiczne zaburzenia wzwodu prącia. Leki podawane w formie wstrzyknięć do ciał jamistych prącia Leki podawane we wstrzyknięciach do ciał jamistych są również skuteczną formą leczenia 64 zaburzeń wzwodu. Chory musi jednak akceptować konieczność samodzielnego wykonywania zastrzyków do prącia przed każdym stosunkiem. Lek wstrzykuje się w okolicę podstawy prącia po jednej ze stron (naprzemiennie i unikając wstrzykiwania w to samo miejsce). Istnieje wiele leków i schematów ich podawania w formie zastrzyków. U różnych pacjentów mają one odmienną efektywność i różne nasilenie działań niepożądanych. Możliwym powikłaniem częstego podawania tych leków jest zwłók- nienie ciał jamistych, co powoduje skrzywienie prącia. Leki hormonalne Przyczyną zaburzeń wzwodu jest najczęściej deficyt androgenów, spowodowany fizjologicznym procesem starzenia się mężczyzny. Niedobór androgenów może być wynikiem schorzeń endokrynologicznych – przysadki, nadnerczy, tarczycy. Może też występować tzw. hypogonadyzm polekowy u mężczyzn uprawiających sporty siłowe i stosujących preparaty sterydowe dla poprawienia efektu przyrostu masy mięśniowej. Podstawowym testem w diagnostyce zaburzeń wzwodu jest stężenie wolnego testosteronu w surowicy krwi, obowiązuje wykonanie kilku oznaczeń dla uzyskania potwierdzenia, w związku z dobowym rytmem wydzielania i zmiennym poziomem hormonu w surowicy krwi w czasie doby. Tylko w nielicznych przypadkach zaburzenia wzwodu leczy się podawaniem androgenów. Preparaty testosteronu występują w formie doustnej, domięśniowej lub przezskórnej. PSYCHOTERAPIA W impotencji psychogennej stosuje się metody treningowe z udziałem partnerki, hipnozę, psychoterapię indywidualną i partnerską. Psychoterapia indywidualna jest zalecana w przypadkach, kiedy przyczyną impotencji są zahamowania i ura- zy seksualne, negatywne wpływy środowiska rodzinnego, nerwice, a partnerska - przy zaburzonych relacjach w związku. Metody treningowe są bardzo popularne i przeważnie obejmują 5-7 tygodni leczenia. INNE METODY LECZENIA IMPOTENCJI Inne metody leczenia impotencji to wszczepianie zewnętrznych aparatów próżniowych, operacje naczyń członka, wszczepianie protez. Metody operacyjne i protezy stosuje się w szczególnych przypadkach. Zewnętrzne aparaty próżniowe stosuje się u pacjentów opornych na leczenie farmakologiczne i psychoterapię. Składają się one z cylindra umożliwiającego wytworzenie podciśnienia wokół członka, co powoduje napływ krwi do prącia oraz pierścienia uciskowego zakładanego u nasa- dy prącia zabezpieczającego przed odpływem żylnym. Pierścień ten można utrzymywać przez ok. 30 min, co umożliwia współżycie. Leczenie chirurgiczne jest stosowane stosunkowo rzadko i polega na: usunięciu stulejki, usunięciu skrzywień członka, chirurgii naczyniowej. Laureaci krzyżówki Rozwiązaniem krzyżówki z numeru 5 (59) sponsorowanej przez ISTITUTO GANASSINI było hasło: RILASTIL SOFT - ULGA I UKOJENIE DLA SKÓRY Upominki wylosowali pacjenci następujących aptek uczestniczących w programie „Dbam o Zdrowie” 0052044 0110504 0164818 0219759 0268397 0390140 0524266 0539427 0553266 0717526 0740163 0897234 APTEKA „AKSAMITNA” 53-315 Wrocław, ul. Powstańców Śląskich 146 APTEKA „GRODZKA” 63-900 Rawicz, ul. Wojska Polskiego 7 APTEKA „WODNIK BIS” 62-800 Kalisz, ul. Łódzka 32 APTEKA „FAMILIJNA” 62-500 Konin, ul. Kościelna 3 APTEKA PRYWATNA 22-107 Sawin, ul. Chełmska 5 APTEKA „REMEDIUM” 64-10 Leszno, ul. Chrobrego 22 APTEKA DBAM O ZDROWIE „ JANA PAWŁA II” 62-200 Gniezno, ul. Ks. Prymasa Lubieńskiego 8 APETKA „FARMACJA” 27-400 Ostrowiec Świętokrzyski, ul. Jana Pawła II 7 B APTEKA „POD LWEM” 46-100 Namysłów, ul. Piłsudskiego 6 APTEKA „STRYWALD” 66-400 Gorzów Wielkopolski, ul. Łużycka 7 APTEKA „NA KATOWICKIEJ” 47-400 Racibórz, ul. Katowicka 4 APTEKA PRYWATNA 42-200 Częstochowa, ul. Kiedrzyńska 134 infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] 1015888 1019367 1152258 1176036 1202511 1321887 1439439 1504842 1581230 1726145 1944271 2029727 2031065 www.dbamozdrowie.pl APTEKA DBAM O ZDROWIE 22-400 Zamość, ul. Mikołaja Reja 13 A APTEKA 92-515 Łódź, Al. Przyjaźni 1 APTEKA PRYWATNA 62-035 Kórnik, ul. Średzka 2 APTEKA „ASPIRYNKA” 62-600 Koło, ul. Broniewskiego 21 APTEKA PRYWATNA „CENTRUM” 43-450 Ustroń, ul. Daszyńskiego 8 APTEKA DBAM O ZDROWIE 99-100 Łęczyca, ul. Ozorkowska 9 APTEKA „CENTRUM” 40-004 Katowice, Al. W. Korfantego 2 APTEKA „ZIELONA” 21-017 Łęczna, ul. Obrońców Pokoju 11 APTEKA DBAM O ZDROWIE 97-200 Tomaszów Maz., ul. Barlickiego 1 APTEKA „ŚW. ANNY” 32-650 Kęty, ul. Sienkiewicza 13 APTEKA DBAM O ZDROWIE 95-035 Ozorków, ul. Lotnicza 1 APTEKA DBAM O ZDROWIE 95-035 Ozorków, ul. Lotnicza 1 APTEKA VERBENA 93-219 Łódź, ul. Brzechwy 5 65 KRZYŻÓWKA rodzaj biżuterii kieruje Kłodzka samolotem lub Łużycka piekło z mitów z kataną hinduski bogacz zielona na obiad indyjskich skala muzyczna Sponsorem krzyżówki jest enzym z grupy transferaz 17 annał 11 Clay później 16 imię reżysera ISTITUTO GANASSINI 2 “Kodu Da Vinci” pieczywo miejscowość w Bretanii 14 12 15 lipca 1410 r. stolica Asyrii nioska ksiądz w wojsku początkujący w zawodzie cieplny, słoneczny, mózgu strefa głębinowa siedziba, osiedle marmur włoski wąska czekolada zespół Porazińska lub Marka Grechuty Ochojska wachlarz japoński 1 grał Michaela Corleone 10 płynie przez japońska Goleniów żona wyspa Yoko, Lennona 7 prowadzi burzliwe, pełne przygód życie kolorowa papuga pomieszczenie mieszkalne 4 miasto w stanie Michigan zawiadomienie gra z mieszkiem o przesyłce muza poezji pod pachą miłosnej rządzi Paryżem świętuje 3.01 lub 23.11 samiec świni stolica Galicji 13 okop 6 15 wstęp 9 kwitnie raz w życiu ciąży turyście Mauricio, znana współczesny agencja kompozytor prasowa argentyński płynie przez jezioro Bodeńskie stolica Senegalu wzleciał zbyt wysoko 5 norweski grosz część nogi osłania przystanek mniejszy od jastrzębia 3 imię Llalloshi - albańskiej piosenkarki przecina rzekę 1 8 napój alkoholowy lub zupa mierzy prędkość statku 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 WYGRAJ TERAZ!!! Dla dwudziestu pięciu osób, które przyślą na adres redakcji (91-342 Łódź, ul. Zbąszyńska 3) prawidłowe rozwiązanie, sponsor krzyżówki przygotował nagrodę w postaci zestawu szamponów z serii BIOCLIN: SZAMPON PRZECIWŁUPIEŻOWY PLUS oraz ODŻYWKA DERMATOLOGICZNA DO WŁOSÓW. 66 infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.dbamozdrowie.pl 67 PORADNIA zapytaj lekarza NA WASZE PYTANIA ODPOWIADA NASZ EKSPERT: LEKARZ MEDYCYNY I DOKTOR NAUK FARMACEUTYCZNYCH JACEK OWCZAREK Z ZAKŁADU BIOFARMACJI UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO W ŁODZI. 68 M ój czteroletni synek od kiedy zaczął chodzić do przedszkola co kilka tygodni przechodzi zapalenie ucha środkowego. Jak można zapobiec nawrotom tego schorzenia? B ól lokalizowany przez chorego w obrębie ucha nosi nazwę otalgii. Sama otalgia jest tylko w około 50% przypadków wynikiem patologii toczącej się w obrębie ucha. Może być bowiem spowodowana: zapaleniem węzłów chłonnych szyi, zapaleniem gardła, bólem zęba, zmianami w obrębie stawu skroniowo-żuchwowego i kręgosłupa szyjnego, urazem, zapaleniem lub czyrakiem przewodu słuchowego zewnętrznego, obecnością ciała obcego lub woskowiną w przewodzie słuchowym zewnętrznym, oraz neurologią nerwów czaszkowych V, VII, IX-X. Podstawą rozpoznania zapalenia ucha środkowego jest zawsze badanie otoskopowe poparte objawami podmiotowymi, a czasem badaniami dodatkowymi. Zapalenie ucha środkowego jest schorzeniem dość częstym, zwłaszcza w okresie niemowlęcym. U osób dorosłych występuje rzadko. W 85% przypadków zapalenie ucha środkowego jest spowodowane przez bakterie. Stąd dużą rolę w leczeniu odgrywają antybiotyki. U dzieci z zapaleniem górnych dróg oddechoinfolinia: 0-800 APTEKI [278-354] wych bakterie dostają się do ucha środkowego przez nos i trąbkę Eustachiusza. Powiększone migdałki lub źle zamykająca się trąbka Eustachiusza wspomagają ten proces. Zapalenie ucha środkowego może prowadzić do uszkodzenia słuchu. Pacjenci z nawracającymi zapaleniami ucha środkowego powinni, więc pozostawać pod stałą opieką laryngologiczną i mieć okresowo wykonywane badania słuchu. Nie należy lekceważyć tej choroby jeszcze z innej przyczyny. W sytuacji gdy, przyczyną choroby są bakterie, może dojść do stanów zapalnych znajdujących się w pobliżu kości (ostre zapalenie wyrostka sutkowatego, niedowład lub porażenie nerwu twarzowego, zapalenie ucha wewnętrznego, zapalenie piramidy kości skroniowej, ropień szczytu piramidy) lub powikłań wewnątrzczaszkowych (zapalenie opon mózgowych, ropień nad- i podtwardówkowy, zapalenie zatoki esowatej, ropień płata skroniowego, ropień móżdżku). Tak poważne powikłania występują jednak bardzo rzadko i nie przekraczają kilku procent. Dzieje się tak głównie dzięki szeroko prowadzonej antybiotykoterapii. Problemem ostatnich lat jest zwiększenie się liczby nawracających zapaleń ucha środkowego u dzieci. Jedną z podstawowych www.dbamozdrowie.pl przyczyn nawracających zapaleń ucha środkowego jest oporność bakterii na stosowane antybiotyki. Równocześnie należy ustalić przyczynę nawrotów choroby, ocenić stan nosogardła u dzieci, funkcję trąbek słuchowych, stopień ewentualnego niedosłuchu, wykluczyć alergię i niedobory immunologiczne, wady podniebienia i twarzoczaszki, poprawić drożność nosa i funkcję zatok przynosowych, wreszcie ustalić wskazania do usunięcia migdałków. Dużą rolę w patogenezie nawracających zapaleń ucha środkowego ma bierne palenie tytoniu i zanieczyszczenie środowiska. Szanowni Czytelnicy. Odpowiedzi udzielane w Poradni DoZ mają jedynie charakter informacyjny i w żadnym wypadku nie stanowią ostatecznej diagnozy problemów naszych Czytelników. Staramy się tu opisywać problemy najczęściej poruszane przez Was w listach, jednak nie jesteśmy w stanie podać ostatecznej diagnozy. W celu jej postawienia w większości wypadków konieczna jest osobista wizyta u specjalisty. Z tego też względu nie jesteśmy w stanie odpowiedzieć na wszystkie Wasze pytania. 69 Wyrób medyczny sugerowana cena w aptece 76 99 SIS 40 - urządzenie uśmierzające ból po ukłuciu owadów Firma BEURER oferuje urządzenie, które bardzo efektywnie uśmierza ból po użądleniach przez owady. Głowica płytki grzejnej pokryta jest warstwą złota. Płytka potrzebuje ok. 25 sekund, aby osiągnąć swoją max. temperaturę 50°C. Zastosowanie: urządzenie należy trzymać w miejscu opatrywania tylko tak długo, jak długo odczuwane jest to jako przyjemne, w żadnym przypadku nie dłużej niż 30 sekund. Poprzez działanie ciepłem następuje wpływ na receptory bólu w obrębie stosowania co powoduje zanik swędzenia. SIS 40 bardzo dobrze się sprawdza również w przypadku innych zmian skórnych powodujących swędzenie. BEURER Wyrób medyczny sugerowana cena w aptece 401 99 CIŚNIENIOMIERZ AUTOMATYCZNY BC 42 Najnowsza generacja ciśnieniomierzy nadgarstkowych wyposażona we wbudowany komputer i wyświetlacz graficzny! Wizualna interpretacja wyników na wykresie typu EKG. Szybki pomiar, Fuzzy logic, etui w komplecie. BEURER 70 W TWOJEJ APTECE CENY MOGĄ BYĆ JESZCZE NIŻSZE infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.dbamozdrowie.pl 71 KSIĘGARNIA BÓL KRĘGOSŁUPA JEST OBECNIE TAK POWSZECHNYM SCHORZENIEM, ŻE NIEMAL KAŻDY JE MIAŁ, MA, LUB MIEĆ BĘDZIE. BARDZO CZĘSTO SAMI PRZYCZYNIAMY SIĘ DO POJAWIENIA TYCH DOLEGLIWOŚCI, GDYŻ NIE MAMY NAWYKU DBANIA O KRĘGOSŁUP – PRZECIĄŻAMY GO PRZYJMUJĄC WADLIWĄ POSTAWĘ, ŚPIĄC W NIEWYGODNYM ŁÓŻKU LUB WYKONUJĄC NIEPRAWIDŁOWO CODZIENNE CZYNNOŚCI. cena 25,00 zł, Nr kat. 017 Bóle kręgosłupa Skala tego schorzenia oraz fakt, że dotyka ono często ludzi młodych sprawia, iż jest to bardzo poważny problem społeczny. Dlatego koniecznością staje się zapobieganie bólom pleców poprzez promowanie wiedzy o zdrowym kręgosłupie i właściwym leczeniu dolegliwości bólowych. Oczekiwania te spełnia poradnik pt. „Bóle kręgosłupa” po redakcją Jerzego Kiwierskiego i Romana Fiutko, będący w ofercie Księgarni Wysyłkowej Dbam o Zdrowie. Autorzy kierują swoją książkę nie tyko do osób dorosłych, ale i do młodzieży, lekarzy, nauczycieli i rodziców. Poradnik rozpoczynają informacje o budowie i czynności kręgosłupa, konieczne do zrozumienia, jak dochodzi do zmian chorobowych w krążkach międzykręgowych oraz innych strukturach kręgosłupa i bólu. Autorzy podkreślają niekorzystny wpływ na kręgosłup siedzącego trybu życia, pracy wymagającej wymuszonej pozycji ciała, nadwagi i otyłości. Z poradnika dowiemy 72 się o diagnostyce bólów kręgosłupa i zespołach klinicznych wywołujących ból kręgosłupa. Dużo miejsca poświęcono profilaktyce - najważniejszy dla kręgosłupa jest regularny, rekreacyjny ruch i ćwiczenia fizyczne, dzięki którym stajemy się bardziej świadomi swego ciała i wzmacniamy mięśnie. Gwarantuje to swobodę ruchową i zapobiega nadmiernym napięciom np. mięśni karku, grzbietu czy krzyża objawiających się jako bóle. Im wcześniej zaczniemy się ruszać i im wcześniej wdrożymy do rekreacji ruchowej dzieci, tym większa szansa, że będziemy ją kontynuować do późnego wieku. W poradniku zawartych jest także wiele praktycznych rad jak unikać chorób kręgosłupa i dolegliwości bólowych. Dotyczą one właściwych pozycji, które nie przeciążają niepotrzebnie kręgosłupa podczas m.in. siedzenia, stania, prasowania, sprzątania, mycia, podnoszenia przedmiotów z podłoża, a także spania. Ponieważ wiele osób cierpi na ból lek. med. Ewa Pakuła pleców, autorzy omawiają współczesne metody leczenia tych dolegliwości. Dużo miejsca poświęcone jest rehabilitacji, która ma wzmocnić gorset mięśniowy kręgosłupa i odciążać kręgi, a także łagodzić lub wręcz znosić uczucie bólu. Poruszają też wstydliwy do tej pory temat seksualności, która może ulegać zaburzeniu w przebiegu chorób lub urazów kręgosłupa. Dzięki rozwijającej się dynamicznie rehabilitacji seksualnej możliwa jest skuteczna pomoc i w tym jakże intymnym zakresie. Kończąc lekturę poradnika dowiadujemy się o psychospołecznych konsekwencjach bólów kręgosłupa, na które składają się m.in.: absencja chorobowa, niezdolność do pracy, inwalidztwo, pogorszenie sytuacji materialnej, dyskomfort psychiczny, stany depresyjne. Podsumowując „Bóle kręgosłupa” są idealnym źródłem wiedzy dla wszystkich, którzy chcą zadbać o swój kręgosłup niezależnie od tego czy mieli do czynienia już z bólem pleców czy jeszcze nie. WIEDZA TO NAJWIĘKSZA BROŃ W WALCE Z KAŻDĄ CHOROBĄ! Wiedza przedstawiona jest prosto i przystępnie, liczne rysunki dodatkowo ułatwiają zrozumienie treści. Wiele z tych rysunków przedstawia ćwiczenia, których regularne wykonywanie wzmocni kręgosłup i które są możliwe do wykonywania w warunkach domowych. Konieczna jest tylko motywacja do podjęcia regularnego treningu fizycznego, do której niech skłoni cytat z poradnika, że „ruch może zastąpić każdy lek, ale żaden lek nie zastąpi ruchu”. DRODZY CZYTELNICY! Wiedząc, że łatwiej zapobiegać niż leczyć, systematycznie wprowadzamy do naszej oferty nowe tytuły, które cieszą się Państwa zainteresowaniem i uznaniem. W tym numerze również zapraszamy do zapoznania się z ofertą nowości Księgarni Wysyłkowej programu Apteki Dbam o Zdrowie oraz zachęcamy do zakupu interesujących Państwa tytułów. Pełna oferta księgarni znajduje się na stronie www.dbamozdrowie.pl. Jednocześnie przypominamy, że nasza oferta skierowana jest wyłącznie do Uczestników programu Apteki Dbam o Zdrowie. Zamówienia można składać na stronie internetowej www.dbamozdrowie.pl lub wypełniając formularz zamówienia umieszczony na stronach gazetki i wysyłając na adres księgarni. Prosimy również o wskazanie ilości zamawianych książek i złożenie podpisu na formularzu. Złożenie zamówienia na książki z określonej oferty nie obliguje do zamawiania książek w kolejnych wydaniach. Książki wysyłamy do Państwa za pośrednictwem Poczty Polskiej, zgodnie z obowiązującym cennikiem. Życzymy miłej lektury i dużo zdrowia Zespół księgarni Apteki Dbam o Zdrowie Choroby żołądka i dwunastnicy Mirosław Jarosz (red.), Jan Dzieniszewski (red.) Rodzice offline? Jak nawiązać kontakt ze skomputeryzowanym dzieckiem Florian Huber, Christoph Neuschaffer W poradniku Czytelnik znajdzie rady, jak postępować oraz co jeść, a jakich potraw unikać, by złagodzić dolegliwości towarzyszące omawianym chorobom. Książka zawiera porady i zalecenia specjalistów z Instytutu Żywności i Żywienia w Warszawie; mogą z niej korzystać zarówno NOWOŚĆ!!! pacjenci, jak i lekarze podstawowej opieki zdrowotnej. NOWOŚĆ!!! Format: 145 x 205 mm, 132 Kuchnia dla zapracowanych. Nie trać czasu w kuchni, strać strony, oprawa broszurowa, Chiński masaż i akupresura cena 17,00 zł Nr. kat. 074 zbędne kilogramy! Kuan Hin Denise Hamilton, Chantal Jakel Miliony ludzi Państwa Środka ufa kilkutysiącletniej chińskiej metodzie leczenia. W książce tej dr Kuan Hin prezentuje swój osobisty i aktualny wariant. Po długiej i intensywnej współpracy z dziennikarką Brigidą Zaugg powstała ta praca, zawierająca cały skarb chińskiej sztuki leczenia. Napisana jest w formie umożliwiającej przyswojenie wiadomości przez zachodniego czytelnika. Format: 145 x 205 mm, 216 stron, oprawa broszurowa, cena 22,00 zł Nr. kat. 073 NOWOŚĆ!!! infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] Książka zawiera wiele cennych informacji dla osób, które mają mało czasu na przygotowanie posiłków. W poradniku Czytelnik znajdzie m.in. 4-tygodniowe menu wg norm kanadyjskich i amerykańskich, przepisy na szybkie potrawy o małej zawartości tłuszczu, listę zakupów na cały tydzień, wartość odżywczą produktów w tabelach, plan gry - jak krok po kroku przygotować posiłki i wiele innych zagadnień. Format: 205 x 255 mm, 184 strony, oprawa broszurowa, cena 19,00 zł Nr. kat. 075 www.dbamozdrowie.pl To dziwne - książka o komputerach dla rodziców!!! Nie jest to jednak instrukcja obsługi, raczej poradnik - ABC komputera w pigułce dla zupełnie niezorientowanych dorosłych. Jeśli Twoje dziecko spędza przed komputerem całe godziny, nie je, jest wymęczone i blade to nie zamartwiaj się, tylko kup tę książkę! Format: 145 x 205 mm, 156 stron, oprawa broszurowa, cena 27,00 zł Nr. kat. 076 NOWOŚĆ!!! 73 74 Rak jelita grubego Mark Bennet Pochapin M.D. Migrena Joan Raymond Odpowiada m.in. na pytania dotyczące zapobiegania chorobie, badań przesiewowych, rozpoznawania i sposobów leczenia. Format: 14 x 21 cm, 352 strony, oprawa broszurowa cena 25,20 zł Nr. kat. 005 Dzięki książce dowiemy się m.in. jak rozpoznawać objawy migreny, jak sporządzić kalendarz bólów głowy, jak uzyskać prawidłowe rozpoznanie oraz jak nauczyć się (a także swoich bliskich) radzić sobie z migreną. Format: 14 x 21 cm, 240 stron, oprawa broszurowa cena 23,40 zł Nr. kat. 003 Sen J. Paul Caldwell Cukrzyca Paul Heltzel Autor wyjaśnia co służy a co szkodzi nocnemu odpoczynkowi, wymienia zaburzenia snu i radzi jak postępować by nie mieć kłopotów z zaśnięciem i utrzymaniem snu. Format: 14 x 21 cm, oprawa broszurowa cena 29,00 zł Nr. kat.052 Mnóstwo praktycznych wiadomości o objawach, terapii, lekach, odżywianiu i leczeniu uzupełniającym. Format: 14 x 21 cm, 264 strony, oprawa broszurowa cena 23,40 zł Nr. kat. 002 Dbam o zdrowie! Pełna oferta księgarni na stronie www.dbamozdrowie.pl Astma i alergia. Postępowanie z dziećmi. Allen J. Dozor, Kate Kelly Zapalenie stawów John Marcus Thompson Aktualne informacje na temat przyczyn, rozpoznawania i różnych metod leczenia zapalenia stawów oraz nowe kierunki terapii immunologicznej. Format: 14 x 21 cm, 376 stron, oprawa broszurowa cena 26,10 zł Nr. kat. 004 Książka pomoże rodzicom zrozumieć sytuację chorego dziecka. Autorzy opisują program przez siebie stworzony, który ma umożliwić dziecku i jego rodzicom prowadzenie pełnego i aktywnego życia. Pokazuje jak skutecznie postępować. Format: 14 x 21 cm, 471 stron, oprawa broszurowa cena 29,70 zł Nr. kat. 007 Leczenie lęków i depresji Daniel G. Amen i Lisa C. Routh Autorzy przedstawiają siedem rodzajów lęków i depresji, wyjaśniają ich źródła i prezentują metody leczenia. Czytelnicy znajdą też w tej książce historie wyleczonych oraz kwestionariusz pozwalający rozpoznać ewentualne schorzenie. Format: 13,9 x 20 cm, 456 stron, oprawa broszurowa infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] cena 28,50 zł Nr. kat. 043 Choroby serca Rob Myers Najczęstsze choroby serca i ich objawy, rodzaje badań i metody leczenia, czynniki ryzyka i niebezpieczeństwa związane z hormonalną terapią zastępczą, wpływ diety i aktywności seksualnej na pracę serca oraz wiele innych zagadnień. Format: 14 x 21 cm, 224 strony, oprawa broszurowa www.dbamozdrowie.pl cena 22,50 zł Nr. kat. 006 75 Terapia stóp sugerowana cena w aptece sugerowana cena w aptece 49 99 11 Cena dotyczy kremu 8 Cena dotyczy płynu DR STOPA - intensywnie nawilżający krem do stóp Op. 100 ml Nawilża skórę – przeznaczony do skóry bardzo suchej, z objawami nadmiernego złuszczania, rogowacenia i pękania naskórka. Wyraźnie zmiękcza i wygładza stwardniały naskórek, zmniejsza pierzchnięcie. Świetny również na szorstkie łokcie i kolana. DR STOPA - płyn zmiękczający naskórek, odciski, zrogowacenia Op. 50 ml Przeznaczony do pielęgnacji suchej skóry stóp, podatnej na nadmierne rogowacenie, zwłaszcza na piętach i śródstopiu. Polecany do miejscowego stosowania na odciski i nagniotki w celu zmiękczenia i łatwiejszego usunięcia zgrubiałego naskórka. FLOSLEK Seria do skóry z problemami naczyniowymi sugerowana cena w aptece 10 49 ROZJAŚNIAJĄCY KREM POD OCZY Op. 20 ml Zmniejsza cienie i „worki” pod oczami. Nieperfumowany, o lekkiej konsystencji, przeznaczony do pielęgnacji bardzo delikatnej i szybko przesuszającej się skóry wokół oczu. • poprawia mikrokrążenie • działa przeciwobrzękowo • wyraźnie zmniejsza cienie i „worki” pod oczami oraz widoczność drobnych zmarszczek zarówno mimicznych jak i statycznych tzw. „kurzych łapek” • zwiększa odporność skóry na zmęczenie • sprawia, ze kontur oka jest bardziej wyraźny 76 W TWOJEJ APTECE CENY MOGĄ BYĆ JESZCZE NIŻSZE FLOSLEK Dieta łatwo strawna Anna Szczepańska Prawidłowy, dobrze skomponowany jadłospis, pozwoli uniknąć wielu chorób, takich jak choroby układu krążenia, cukrzyca, udary mózgu, nowotwory. Poradnik zawiera przepisy diety łatwo strawnej, uwzględniające zarówno odpowiedni dobór produktów, jak i ich przygotowanie. 100 roślin w Twojej kuchni. Format: 205 x 145 mm, 282 strony, oprawa broszurowa Wykorzystaj moc natury! cena 29,00 zł Nr. kat. 034 Maria Szustakowska –Chojnacka Książka zawiera informacje o 100 popularnych roślinach, które mają zastosowanie w kuchni, ich właściwościach odżywczych i prozdrowotnych, a także praktyczne porady i przepisy kulinarne. Format: B5, oprawa twarda cena 64,00 zł Nr. kat.054 Diety kuracje głodówkowe Kuracje sokami. Zdrowie i szczupła sylwetka Margot Hellmiss Margot Hellmiss dokładnie opisuje podstawowe kuracje sokami: jednodniową i jednotygodniową. Czytelnik znajdzie szczegółowe omówienie różnych gatunków owoców, warzyw i roślin leczniczych, starannie dobranych przez Autorkę i polecanych jako wartościowe produkty do sporządzania soków. Mocno podkreślone jest znaczenie głodówki sokami, uzgodnionej uprzednio z lekarzem, jako terapii wspomagającej w różnych chorobach, np. w miażdżycy, naciśnieniu tętniczym, hipercholesterolemii, nieżycie oskrzeli, reumatyzmie, nerwicach, stanach zapalnych pęcherza moczowego, nerek, jajników. Format: 175 x 200 mm, oprawa broszurowa. cena 19,00 zł Nr. kat. 066 Pełna oferta księgarni na stronie www.dbamozdrowie.pl i odzywianie Dieta bezglutenowa i bezmleczna dla dzieci i dorosłych Jolanta Rujner, Barbara A. Cichańska Kalorie na wodzy Ingeborg Wipler Alergie pokarmowe. Porady lekarzy i dietetyków Mirosław Jarosz (red.), Jan Dzieniszewski (red.) Alergia pokarmowa w najcięższej formie powoduje zapaść naczyniową połączoną z gwałtownym spadkiem ciśnienia. Autorzy sugerują co jeść, a czego unikać - aby nie dopuścić do takich sytuacji. Z książki mogą korzystać zarówno pacjenci, jak i lekarze alergolodzy. Format: 14,5 x 20,5 cm, 164 strony, oprawa broszurowa, cena 23,00 zł Nr. kat. 069 Zapoznaje czytelników z istotą choroby, jej przyczynami oraz możliwościami leczenia dietetycznego i rokowaniem. Przedstawia także sprawdzone przepisy kulinarne. Format: 145 x 205 mm, 112 stron, oprawa broszurowa cena 23,00 zł Nr. kat. 028 W ponad 100 zestawach obiadów i kolacji oraz 20 śniadań obliczono wartość energetyczną 1000 kcal, 1300 kcal dla dziennych racji pokarmowych, w zależności od wskazań. Zawarte w tej książce propozycje mogą być pomocne w takim doborze potraw, aby jadłospis był akceptowany przez całą rodzinę. Format: 145 x 205 mm, oprawa broszurowa, 164APTEKI strony [278-354] infolinia: 0-800 cena 19,00 zł Nr. kat.059 Żywienie w chorobach serca Zofia Wieczorek-Chełmińska Każdy moment jest dobry, aby podjąć decyzję, że chcemy żyć zdrowiej, a więc dłużej! A na to jest jedna rada: zmienić radykalnie sposób żywienia. Po prostu trzeba jeść inaczej. Format: 205 x 145 mm, 224 strony, oprawa broszurowa www.dbamozdrowie.pl cena 29,00 zł Nr. kat. 035 77 Otyłość. Zapobieganie i leczenie Mirosław Jarosz , Longina Kłosiewicz-Latoszek Dziecko nadpobudliwe. Jak zrozumieć objawy i znaleźć odpowiednie rozwiązania Cordula Neuhaus Publikacja przeznaczona głównie dla rodziców, lecz zainteresuje również psychologów, pedagogów, studentów pedagogiki specjalnej i psychologii. Format: 145 x 205 mm, oprawa broszurowa, 164 strony, Nr. kat. 064 Zdobądź +10 30 2700 dodatkowych punktów! 24 KUPUJĄC KSIĄŻKĘ MIESIĄCA ZYSKUJESZ 10 DODATKOWYCH PUNKTÓW W PROGRAMIE DBAM O ZDROWIE! Punkty będą dodane do twojej karty w momencie realizacji zamówienia.* *Uwaga! W przypadku zwrotu książki punkty będą automatycznie odejmowane. Pełna oferta księgarni na stronie www.dbamozdrowie.pl W naszym poradniku Czytelnik znajdzie rady dotyczące zdrowego trybu życia i leczenia dietą. Autorzy omawiają również leczenie farmakologiczne i chirurgiczne oraz zalety i wady stosowania różnych diet i leków. Format: 145 x 205 mm, 140 stron, oprawa broszurowa, cena 19,00 zł Nr. kat. 071 Medycyna naturalna pod red. Kazimierza Janickiego i Wojciecha Rewerskiego Wielka księga medycyny naturalnej odkrywa przed czytelnikiem sekrety dawnych zielarzy. Format: 16,5 x 23,5 cm, 664 strony, oprawa twarda, cena 70,00 zł Nr. kat. 010 Szczególnie polecamy! Ćwiczenia lecznicze w chorobach reumatycznych Adam Rosławski Zaburzenia lipidowe Barbara Cybulska , Longina Kłosiewicz-Latoszek, Aleksandra Cichocka Poradnik dla pacjentów cierpiących na chorobę reumatyczną, mających problem z samodzielnością. Znajdują się tu zwięzłe opisy ćwiczeń, zilustrowane prostymi i przejrzystymi rysunkami; Format: 145 x 205 mm, 88 stron, oprawa broszurowa, cena 18,00 zł Nr. kat. 047 Chrapanie Małgorzata M. Tafil-Klawe, Jacek J. Klawe Osobom mającym kłopoty z chrapaniem autorzy udzielają praktycznych wskazówek, które pozwolą wyeliminować lub ograniczyć tę przykrą dolegliwość. Format: 145 x 205 mm, oprawa 78 miękka, cena 15,00 zł Nr kat. 043 Właściwe odżywianie i zdrowy tryb życia mogą w wielu przypadkach zminimalizować ryzyko wystąpienia groźnych chorób układu krążenia, prowadzących m.in. do zawału serca lub udaru mózgu. Format: 145 x 205 mm, oprawa broszurowa, cena 19,00 zł, Nr kat. 039 Kobieta po czterdziestce. Obawy i nadzieje Lila Nachtigall, Robert D. Nachtigall, Joan Rattner Heilman Jak długo Twoja gospodarka hormonalna jest prawidłowa, tak długo „kwitniesz”. Większości chorób, które mogą nękać kobietę w tym wieku, można zapobiec. Wciąż możesz - i powinnaś - być atrakcyjna. Format: 145 x 205 mm, 372 strony, oprawa broszurowa cena 25,00 zł Nr. kat. 032 Rwa kulszowa Chet Cunningham Autor bardzo wnikliwie omawia zarówno rwę kulszową, jak i inne zespoły bólowe kręgosłupa. Z naszego poradnika Czytelnicy dowiedzą się m.in.: jakie sposoby leczenia proponuje nowoczesna medycyna, czy alternatywne metody leczenia są równie skuteczne i którą z nich wybrać w konkretnej sytuacji. Format: 145 x 200 mm, 184 strony, oprawa broszurowa, cena 27,00 zł Nr. kat. 070 Twoja prostata Chet Cunningham Sposoby leczenia chorób gruczołu krokowego oraz najnowsze techniki nieoperacyjnego leczenia gruczolaka stercza. Format: 14,5 x 20,5 cm, 128 stron, oprawa broszurowa, cena 24,00 zł Nr. kat. 011 Kobieta i męzczyzna W zdrowym ciele zdrowy duch! Ruch przedłuża młodość Adam Rosławski Autor radzi jak zachować sprawność i cieszyć się życiem. Propozycje ćwiczeń dostosowane są do możliwości osób starszych, cierpiących i przewlekle chorych. Gimnastyka, spacery sprawią, że poprawi się nie tylko kondycja fizyczna i samopoczucie, ale zwiększy się również samodzielność. Format: 145 x 205 mm, 56 stron, oprawa broszurowa, cena 15,00 zł Nr. kat. 046 Pełna oferta księgarni na stronie www.dbamozdrowie.pl Udar mózgu Krystyna Rożnowska Poradnik zawałowca Peter Mathes W poradniku w przystępny sposób przedstawiono, jak oszacować ryzyko zawału serca, jak zmniejszyć zagrożenie, jak wcześnie rozpoznać chorobę, a wreszcie - jak wrócić do zdrowia fizycznego i psychicznego, jeśli do zawału już doszło. Format: 145 x 205 mm, oprawa broszurowa cena 33,00 zł Nr. kat.055 Miażdżyca i inne choroby tętnic obwodowych Wojciech Noszczyk Poradnik jest źródłem cennych informacji dla tych, którzy mają już problemy z tętnicami, a także dla wszystkich, którzy chcą uniknąć takich problemów. Przekonuje do zdrowego trybu życia; Format: 145 x 205 mm, 156 stron, oprawa broszurowa, infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] cena 22,00 zł Nr. kat. 045 Książka w przystępny sposób omawia, jak zmniejszyć zagrożenie udarem, jak rozpoznać zwiastuny choroby, a wreszcie - jak za pomocą rehabilitacji wrócić do sprawności, jeśli do udaru już doszło. Format: 145 x 205 mm, oprawa miękka cena 29,00 zł Nr. kat. 048 Hemoroidy Grzegorz Krasowski, Marek Kruk Książka nie tylko wyjaśnia, jakie są przyczyny choroby hemoroidalnej, lecz i w sposób fachowy, choć bardzo przystępny, omawia objawy, profilaktykę, sposoby leczenia zachowawczego i chirurgicznego, a także ewentualne komplikacje. Format: 145 x 205 mm, oprawa broszurowa, www.dbamozdrowie.pl cena 14,00 zł Nr kat. 041 79 80 Żel pielęgnacyjno-łagodzący sugerowana cena w aptece 14 THERMI DO KAŻDEJ DOMOWEJ APTECZKI 99 THERMI® Op. 75 ml Żel THERMI to innowacyjny produkt oparty na chlorku 1-metylonikotynamidu – metabolicie witaminy PP (B3). Związek ten wykazuje działanie przeciwzapalne i stymuluje gojenie. Skuteczność żelu THERMI w łagodzeniu skutków oparzeń termicznych powierzchownych oraz słonecznych została oceniona w badaniach klinicznych na blisko 100%. Wskazania: • żel odpowiednio pielęgnuje skórę podrażnioną oparzeniami termicznymi powierzchownymi i słonecznymi oraz odmrożeniami, • zapobiega powstawaniu odleżyn, • działa łagodząco w skaleczeniach, otarciach i stanach zapalnych skóry różnego pochodzenia. Skład: 1g żelu zawiera 2,5mg chlorku 1-metylonikotynamidu. Działania niepożądane: żel THERMI jako produkt oparty na substancji czynnej pochodzenia witaminowego nie jest toksyczny i nie powoduje podrażnień skóry. PHARMENA Ulga bez recepty sugerowana cena w aptece 38 99 COLON C Op. 180 g • reguluje pracę jelit • zapobiega zaparciom • dostarcza błonnika i przyjaznych bakterii Wskazania: Colon C sporządzony jest z naturalnych składników, ułatwiających perystaltykę jelit. Codzienna dawka Colon C zapewnia odpowiednią ilość błonnika i dostarcza jelitom przyjaznych bakterii. Ponieważ Colon C nie jest wchłaniany przez organizm, można go stosować codziennie. Zaleca się stosować Colon C 25–30 minut przed posiłkiem. Należy wypijać dziennie co najmniej 250 ml wody lub soku owocowego na każde spożyte 5 g (czubatą łyżeczkę) Colon C. Colon C nie zawiera glutenu, pszenicy, mleka. Produkt może być spożywany przez wegan. Colon C jest laureatem Nagrody Zaufania Złoty OTIS 2007. Skład: Łupiny nasion babki płesznik (Plantago psyllium), fruktooligosacharydy, Lactobacillus acidophilus, Lactobacillus bifidus. W TWOJEJ www.dbamozdrowie.pl APTECE CENY MOGĄ BYĆ JESZCZE NIŻSZE infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] A-Z MEDICA 81 Kobieta i męzczyzna Pełna oferta księgarni na stronie www.dbamozdrowie.pl Celiakia Mirosław Jarosz, Jan Dzieniszewski Po odjęciu piersi Krystyna Aleksandra Mika Jak żyć ze stymulatorem lub defibrylatorem serca Franciszek Walczak, Roman Kępski W naszym poradniku Czytelnik znajdzie rady, jakie produkty spożywcze nie zawierają glutenu, jak komponować dietę bezglutenową, aby zapewnić organizmowi niezbędne składniki odżywcze. Format: 145 x 205 mm, oprawa miękka Kiedy należy wszczepić stymulator lub defibrylator? Jak żyć z tymi urządzeniami? Które leki mogą wpływać na czynność stymulatora? Na te i wiele innych pytań odpowiadają prof. dr hab. med. Franciszek Walczak i dr inż. Roman Kępski. Format: 145 x 200 mm, 156 stron, oprawa broszurowa, cena 27,00 zł Nr. kat. 072 Medycyna chińska Duo Gao (red.) Odjęcie piersi jest ciężkim przeżyciem dla każdej kobiety, ale może być ceną jaką trzeba zapłacić, aby żyć. Nasz poradnik pomoże tym kobietom, które po zauważeniu zmian w piersiach natychmiast udadzą się do lekarza, aby ratować to, co najdroższe - życie... Format: 145 x 205 mm, 152 strony, oprawa broszurowa cena 29,00 zł Nr. kat. 033 Jest to bogato ilustrowany przewodnik po 4 głównych dziedzinach chińskiej medycyny: akupunkturze, leczeniu dotykiem, uzdrawiającej żywności i ziołolecznictwie, przygotowany przez zespół lekarzy pod redakcją doktora Duo Gao. Format: 194 x 260 mm, 212 stron, oprawa broszurowa cena 39,00 zł Nr. kat.056 FORMULARZ ZAMÓWIENIA KSIĄŻKI Formularz bez numeru karty pacjenta jest nieważny Numer Karty Pacjenta Imię Opłata przerzucona na adresata. Umowa z OR CUP Łódź z dnia 26.07.2005 nr 00893/A/HH-Ł/2005 Tel. Kontaktowy Nazwisko Ulica Nr. Domu Kod Pocztowy Miasto ZAMAWIAM Nr. Mieszkania Uwaga! Koszt wysyłki zgodny z cennikiem Poczty Polskiej Nr Katalogowy Tytuł Cena Ilość KSIĘGARNIA WYSYŁKOWA PROGRAMU DBAM O ZDROWIE Jeżeli masz wątpliwości - zadzwoń pod bezpłatny numer infolinii 0 800 278 354 UL. ZBĄSZYŃSKA 3 Upoważniam firmę PGF S.A. do wystawienia faktury VAT bez podpisu odbiorcy. PGF S.A. zapewnia, że dane osobowe pacjentów będą wyłącznie wykorzystywane do działań marketingowych realizowanych dla potrzeb pacjentów korzystających z programu Dbam o Zdrowie. Informujemy, że zgodnie z Ustawą o ochronie danych osobowych, mają Państwo prawo do wglądu do swoich danych i ich poprawienia. 91-342 ŁÓDŹ DATA 82 PODPIS ZAMAWIAJĄCEGO Oferta dla uczestników programu DBAM O ZDROWIE infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.dbamozdrowie.pl 83 Narkomania. Podręcznik dla nauczycieli, wychowawców i rodziców Zygfryd Juczyński Książka traktuje problemy narkomanii w sposób całościowy, biorąc pod uwagę złożone relacje zachodzące między jej uwarunkowaniami psychologicznymi, społeczno-kulturowymi i medycznymi. Format: 145 x 205 mm, oprawa broszurowa cena 29,00 zł Nr. kat. 051 Wady postawy i stóp u dzieci Maria Borkowska, Izabela Gelleta-Mac Nasz poradnik przeznaczony jest dla rodziców, którzy chcą prawidłowo dbać o poprawny rozwój swoich dzieci. Zawiera informacje o budowie i funkcjonowaniu narządu ruchu w warunkach prawidłowych oraz najczęściej występujących jego schorzeniach. Przedstawione zestawy ćwiczeń, przystosowanych do wykonywania w domu, sprawiają, że książka może być pomocna również w rehabilitacji. Format: 145 x 205 mm, 112 stron, oprawa broszurowa, cena 19,00 zł Nr. kat. 073 Pełna oferta księgarni na stronie www.dbamozdrowie.pl Dysleksja Wojciech Brejnak O dysleksji wiemy wprawdzie coraz więcej, jednak wielu rodziców, a nawet nauczycieli, nie zdaje sobie sprawy z tego, że nierozpoznanie ryzyka tej dysfunkcji, i to już w „zerówce”, może mieć w przyszłości poważne konsekwencje. Format: 145 x 205 mm, oprawa broszurowa cena 27,00 zł Nr. kat. 050 W trosce o dzieci! Chcę karmić piersią Grażyna Rybak Czytelniczki znajdą w nim teoretyczne i praktyczne informacje na temat karmienia piersią, a także odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania, m.in. co robić, gdy karmienie boli? czy moje dziecko się najada? co robić gdy brakuje pokarmu?... Format:145 x 205 mm, oprawa broszurowa cena 17,00 zł Nr. kat.058 Dziecko Rozwój w pierwszym roku życia tydzień po tygodniu Penny Warner Autorka szczegółowo omawia rozwój fizyczny, umysłowy i psychiczny dziecka kolejno w każdym z 52 tygodni życia. Format: 16,5 x 23,5 cm, 220 stron, oprawa broszurowa, 84 cena 27,00 zł Nr. kat. 012 Naucz małe dziecko myśleć i czuć Katarzyna Rojkowska Jak odkrywać i rozwijać uzdolnienia u dziecka Christoph Perleth, Tanja Schatz, Martina Gast-Gamp Dzięki wykorzystaniu rad zawartych w książce przekonacie się, że może być ono przyjemne i dla Was i dla Waszych dzieci, a wspólne zabawy umocnią więzy między Wami. Format: 145 x 205 mm, wydanie I, 180 stron, oprawa broszurowa cena 27,00 zł Nr. kat. 025 Nowatorska książka na rynku polskim, ukazująca jak w formie zabawy można rozwijać inteligencję u małych dzieci. Konkretne metody dotyczące matematyki, czytania, muzyki i rozwoju emocjonalnego i ruchowego. Format: 143 x 204 mm, oprawa broszurowa cena 19,90 zł Nr. kat.053 infolinia: 0-800 APTEKI [278-354] www.dbamozdrowie.pl 3 4
Podobne dokumenty
mag listopad-grudzien2-druk.indd
„Dbam o zdrowie” - czasopismo pacjentów aptek Wydawca: Bez Recepty Sp. z o.o. (spółka Polskiej Grupy Farmaceutycznej), 91-342 Łódź, ul. Zbąszyńska 3, tel. (0 42) 613 34 44. Prezes wydawnictwa: Wojc...
Bardziej szczegółowoprzesilenie wiosenne
Przewodnik po aptece „Dbam o zdrowie” - czasopismo pacjentów aptek Wydawca: Bez Recepty Sp. z o.o. (spółka Polskiej Grupy Farmaceutycznej), 91-342 Łódź, ul. Zbąszyńska 3, tel. (0 42) 613 34 44, fax...
Bardziej szczegółowo