Kazimiera Zgórska - IHAR

Ziemniak Polski 2009 nr 2
1
Ochrona
REAKCJA ODMIAN ZIEMNIAKA
NA STOSOWANE
STOS WANE HERBICYDY
mgr inż. Janusz Urbanowicz
IHAR, Zakład Nasiennictwa i Ochrony Ziemniaka w Boninie
e-mail: [email protected]
C
hwasty stanowią konkurencję dla roślin uprawnych w stosunku do
wszystkich czynników siedliska. Plantacja wolna od chwastów zapewnia bardziej
korzystne warunki dla wzrostu i rozwoju roślin ziemniaka, który charakteryzuje się dużą
wrażliwością na zachwaszczenie. Jednym ze
sposobów eliminacji lub ograniczenia konkurencyjnego działania chwastów jest zastosowanie herbicydów. Ich skuteczność chwastobójcza jest uzależniona od terminu zabiegu,
który powinien być dostosowany do fazy rozwojowej zwalczanych gatunków chwastów
oraz od selektywności herbicydów względem
rośliny uprawnej. Selektywność jest to zdolność do wybiórczego działania środków
ochrony roślin. Selektywnie działające herbicydy powinny zwalczać tylko chwasty, nie
uszkadzając rośliny uprawnej (Praczyk
2003). Selektywność jest wypadkową następujących czynników: absorpcja substancji
aktywnej przez roślinę, jej przemieszczanie
oraz tempo metabolizmu. W niesprzyjających warunkach istnieje niebezpieczeństwo
uszkodzenia roślin ziemniaka przez herbicydy, które mogą powodować wystąpienie objawów fitotoksyczności.
Fitotoksyczność, według EPPO (Europejska i Śródziemnomorska Organizacja Ochrony Roślin), jest to zdolność do wywołania
chwilowych lub długotrwałych uszkodzeń roślin. Aby herbicyd mógł wywołać taką reakcję, musi być zaabsorbowany przez roślinę i
przemieszczony do miejsca jego oddziaływania (Różański 1998). Reakcja ta polega na:
● różnej wrażliwości mechanizmów życiowych roślin,
● zróżnicowanym pobieraniu i przemieszczaniu substancji biologicznie czynnej,
● zdolności roślin do metabolizowania substancji biologicznie czynnej.
Objawy fitotoksycznej reakcji występują
najczęściej wtedy, gdy herbicydy są stosowane po wschodach ziemniaków. Ale w niekorzystnych warunkach agrometeorologicznych może dochodzić do uszkodzeń po zastosowaniu herbicydów przed wschodami
ziemniaków. Gwałtowne spadki temperatury
w nocy, przy wysokiej temperaturze w ciągu
dnia po aplikacji herbicydów, mogą wywołać
fitotoksyczną reakcję, jak również herbicydy
przedwschodowe aplikowane zbyt późno,
gdy kiełkujące ziemniaki znajdują się tuż
przy powierzchni gleby: np. Afalon Dyspersyjny 450 SC powoduje chlorozy blaszek liściowych, Command 480 EC i Racer 25 EC
– bielenie tkanek liści, zahamowanie wzrostu. W skrajnych przypadkach może dojść
nawet do całkowitego zniszczenia plantacji.
Zjawisko to ma duże znaczenie w produkcji nasiennej, gdyż może utrudnić lub uniemożliwić selekcję negatywną poprzez zwiększenie trudności w identyfikacji chorób wirusowych. W uprawie odmian bardzo wczesnych i wczesnych, które mają krótki okres
wegetacji, a tym samym zbyt mało czasu na
odbudowę chlorofilu, w efekcie końcowym
może dochodzić do zdrobnienia bulw (Urbanowicz 2006).
2
Ziemniak Polski 2009 nr 2
Do zwalczania chwastów (głównie dwuliściennych) w uprawie ziemniaków od wielu
lat stosuje się Sencor 70 WG, który zawiera
substancję aktywną – metrybuzynę. Jego zaletą jest szerokie spektrum działania: 22 gatunki chwastów wykazują dużą wrażliwość, a
10 kolejnych – średnią (Czaplicki i in. 2000).
Jest to bardzo popularny herbicyd, według
badań ankietowych jest środkiem najczęściej
stosowanym przez rolników (Urbanowicz
2004). Metrybuzyna należy do związków
chemicznych z grupy triazyn, jest pobierana
głównie przez system korzeniowy oraz częściowo przez liście, powodując zakłócenia w
prawidłowym przebiegu procesu fotosyntezy
(Praczyk, Skrzypczak 2004). Sencor 70 WG,
a także generyki (oparte na metrybuzynie,
substancji aktywnej zawartej w Sencorze 70
WG): Mistral 70 WG i Wisar 70 WG mogą
być stosowane zarówno przed wschodami,
jak i po wschodach ziemniaków.
Istnieje możliwość wystąpienia fitotoksycznej reakcji roślin ziemniaka na powschodowe stosowanie metrybuzyny. Pierw-sze
symptomy są widoczne w postaci chloroz
(żółknięcie liści) między nerwami oraz na
brzegach i wierzchołkach liści. Następnie
może dochodzić do nekroz liści i łodyg, a nawet do zamierania całych roślin (Woźnica
2008). Zmniejszenie plonu spowodowane
powscho-dowym stosowaniem metrybuzyny
w zależności od stopnia wrażliwości odmian
może wynosić od 5 do 60% (Canshow, Thoronton 1988). U odmian o najwyższej wrażliwości może dojść do całkowitego zniszczenia plantacji.
W latach 2006-2008 w Pracowni Ochrony
Ziemniaka IHAR w Boninie określono w doświadczeniu polowym reakcję 11 odmian
ziemniaka: Berber (bardzo wczesna), Annabelle, Carrera, Cyprian, Tucan (wczesne),
Aruba, Courage, Dali, Tetyda (średnio wczesne), Cecile (średnio późna) i Kuras (późna)
na metrybuzynę w dawce 350 g s. a. na 1 ha
(Sencor 70 WG w dawce 0,5 kg/ha) zastosowaną, gdy rośliny osiągnęły wysokość od 10
do 15 cm, oraz jej wpływ na plon. Doświadczenie założono metodą losowanych podbloków w czterech powtórzeniach, na glebie
bielicowej wytworzonej z gliny piaszczystej,
o zawartości próchnicy wynoszącej w 2006
roku 1,6%, w 2007 1,66% i w 2008 1,48%.
Fitotoksyczną reakcję odmian oceniono w
9-stopniowej skali (gdzie 1 oznacza brak objawów, a 9 – całkowite zniszczenie roślin).
Obserwacje prowadzono w odstępach siedmiodniowych od wykonania zabiegu do momentu całkowitego zaniknięcia objawów i porównywano z poszczególnymi odmianami
nie traktowanymi herbicydem (tab.1).
Najsilniejsza reakcja na Sencor 70 WG,
mierzona poziomem spadku plonu w stosunku do obiektu kontrolnego (pielęgnacja mechaniczna, bez użycia herbicydu), dotyczyła
w kolejności następujących odmian: Tetyda
(spadek plonu o 15,1%), Annabelle (-14,7%),
Aruba (-4,1%), Carrera (-2,1%), Cyprian
(-1,6%), Kuras (-1,1%). Z kolei dodatni efekt
stosowania herbicydu po wschodach, w porównaniu z kontrolą, wystąpił u odmian: Tucan (+16,9%), Cecile (+11,6%), Dali
(+7,2%), Courage (+3,6%), Berber (+1,7%).
Do roku 2008 w Boninie oceniono 152 odmiany ziemniaka (112 jadalnych i 40 skrobiowych) pod kątem wrażliwości na metrybuzynę stosowaną po wschodach, które podzielono na 5 grup wrażliwości (tab. 2, rys. 1 i 2).
Tabela 1
Ocena fitotoksycznej reakcji roślin ziemniaka i tempo
jej zanikania po zastosowaniu herbicydu Sencor 70 WG
w dawce 0,5 kg/ha po wschodach (średnia z lat 2006-2008)
Data obserwacji (dni po zabiegu)
Odmiana
9.06.(7) 16.06.(14) 23.07.(21)
30.06.(28)
Bardzo wczesna
Berber
3
2
1
1
Wczesne
Annabelle
5
3
2
1
Carrera
3
2
1
1
Cyprian
3
2
1
1
Tucan
1
1
1
1
Średnio wczesne
Aruba
Courage
Dali
Tetyda
4
2
2
5
Cecile
2
Kuras
3
3
1
1
3
Średnio późna
1
Późna
2
2
1
1
2
1
1
3
Ziemniak Polski 2009 nr 2
Rys. 1. Odmiana Tara – 7 dni
po zabiegu (fot. autora)
Rys. 2. Odmiana Ursus – 14 dni
po zabiegu (fot. autora)
Tabela 2
Fitotoksyczna reakcja odmian ziemniaka na metrybuzynę stosowaną po wschodach
Charakterystyka
wrażliwości
Niewrażliwe
O niskiej
wrażliwości
O średniej
wrażliwości
O podwyższonej
wrażliwości
Bardzo wrażliwe
Kierunek użytkowania odmian
jadalne
skrobiowe
Tucan, Zuzanna,
Satina, Barycz*, Felsina
Nimfy, Saturna
Adam, Fregata
Arkadia, Bellarosa, Bryza, Cecile**, Courage,
Pomorska, Ikar, Kuba,
Cykada, Dali, Drop, Ewelina, Folva, Gloria, Karatop,
Neptun, Panda,
Karlena, Lord, Lady Florina, Nora, Romula, Ruta, SalRudawa, Skawa, Grot,
to, Syrena, Accent, Aksamitka, Danusia, Delikat,
Łucja, Meduza,
Mors, Rywal, Triada, Wawrzyn
Omulew
Andromeda, Aruba, Augusta, Bard, Bartek, Berber,
Albatros, Glada,
Bila, Carrera, Colette, Cyprian, Czapla, Denar, Ditta,
Hinga, Inwestor, Jasia,
Fianna, Gracja, Ibis, Jelly, Lady Claire, Monsun,
Kuras, Oktan, Olga,
Owacja, Pirol, Roxana, Tajfun, Tara, Vitara, Zebra,
Pasja Pomorska, DoŻagiel, Albina, Ania, Balbina, Baszta, Beata, Felka
rota, Jantar, Koga, ViBona, Fribona, Lena, Marta, Maryna, Mila, Olza,
stula
Rybitwa, Sumak, Tokaj, Wigry, Vital
Anabelle, Cekin, Clarissa, Cycloon, Irga, Irys, Kolia,
Korona, Miriam, Molli, Orlik, Perkoz, Rosalind, Santé, Gandawa, Opus,
Tetyda, Vineta, Wiking, Zeus, Anielka, Bekas, Fala,
Pokusa, Klepa,
Frezja, Jagna, Jagoda, Jaśmin, Koral, Kos, Lotos,
Lawina, Ślęza
Malwa, Mors, Orłan, Wolfram
Pasat, Sonda, Umiak,
Fresco, Krasa, Ursus, Aster, Fauna
Dunajec, Gabi
* kursywą wyróżniono odmiany skreślone z Krajowego Rejestru Odmian
** tłustym drukiem wyróżniono odmiany sklasyfikowane w 2008 roku; Źródło: opracowanie własne
Niektóre efekty fitotoksyczne, takie jak 1. Canshow W. S., Thoronton M. K. 1988. Effects of
nekrozy, chlorozy, skręcenia i zahamowanie systemie insecticides on potato growth and their interwzrostu rośliny, są zwykle zjawiskiem przej- action with metribuzin. – Am. Potato J. 65: 535-541;
ściowym. Znaczące efekty fitotoksyczne 2. Czaplicki E., Podgórska B., Głębocki J. 2000.
zwykle eliminują daną odmianę z wykazu Substancje biologicznie czynne i zawierające je środki
tych, w uprawie których herbicyd można sto- ochrony roślin dopuszczone do obrotu i stosowania w
sować.
Polsce w 1999 roku. Wyd. IOR Poznań: 105 s.;
Na plantacjach nasiennych i w uprawie 3. Gruczek T. 2004. Wrażliwość odmian ziemniaka na
odmian, u których stwierdzono podwyż- metrybuzynę. – Biul. IHAR 232: 193-199; 4. Praczyk
szoną wrażliwość na metrybuzynę stoso- T. 2003. Identyfikacja uszkodzeń herbicydowych na rowaną po wschodach, zabieg herbicydem ślinach uprawnych. – Prog. Plant Prot. 43 (1): 331Sencor 70 WG zaleca się wykonać przed -336; 5. Praczyk T., Skrzypczak G. 2004. Herbicydy.
wschodami, do 10 dni po posadzeniu.
PWRiL Poznań: 274 s.; 6. Różański L. 1998. Przemiany pestycydów w organizmach żywych i środowisku.
Literatura
Agro-Enviro Lab. Poznań: 382 s.; 7. Urbanowicz J.
4
Ziemniak Polski 2009 nr 2
2004. Występowanie chwastów w ziemniaku i metody
ich zwalczania na terenie Polski. – Biul. IHAR 232:
185-191; 8. Urbanowicz J. 2006. Wrażliwość odmian
ziemniaka na metrybuzynę stosowaną po wschodach.
– Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 511: 355-361; 9. Woźnica Z. 2008. Herbologia. Podstawy biologii, ekologii i
zwalczania chwastów. PWRiL Poznań: 430 s.