PŘÍNOS WITKACYHO DRAMATIKY VÝVOJI POLSKÉHO DIVADLA
Transkrypt
PŘÍNOS WITKACYHO DRAMATIKY VÝVOJI POLSKÉHO DIVADLA
ZNACZENIE DRAMATYKI WITKACYHO DLA ROZWOJU TEATRU POLSKIEGO Wprowadzenie • • • • • • • życie Witkacyho wpływy i motywy w jego dramatach Teorią Czystej Formy Dramaty - forma, postacie, język i reakcja publiczności Szewcy Resumé Źródła ŻYCIE • • • • • • • • • *24 lutego 1885, Warszawa - †18 września 1939, Jeziora Dramatyk, malarz, filozof Zakopane 1905-1906 Akademia Sztuk Pięknych 1914 podróż do Australii 1. wojna światowa 1918 powrót do Zakopanego-pisze dramaty, maluje 1923 ślub z Jadwigą Urnug 1939 samobójstwo Inspiracja, wpływy, motywy 1. 2. 3. 4. 5. 6. Ojciec Młoda Polska (-izmy, Miciński, Przybyszewski, Wyspiański) rewolucja bolszewicka narkotyki nagromadzona energia i utrata motywacji Irena Solska (wzór dla księżny Iriny w Szwewcach) Teoria Czystej formy • Teoria Czystej Formy = estetyka ontologii Witkacego: świat jest złożony z wielu Istnień Poszczególnych, skończonych i śmiertelnych, które jednak jako jedna całość (świat) są nieskończone. Przeżycie tej jedności w wielości to uczucie metafizyczne czyli Tajemnica Istnienia • „To uczucie jedności w wielości jest nam bezpośrednio dane [...] i dlatego [...] nazwałem je uczuciem metafizycznym […]“ (Witkacy, S. I.: O Czystej Formie i inne pisma o sztuce, Warszawa 2003, s. 60) • Metafizyczne uczucie można dosięgnąć przez pewne konstrukcje formalne, ich elementy to dźwięk, obraz, znacznie słów, działanie • Ma się odrzucić całą rzeczywistość pozaartystyczną • Treść istnieje, ale jest drugorzędna Dramaty • 36 (według Kwiatkowskiego 21), większość napisana w ciągu lat 1918-1925 • Nie udawa mu się wprowadzić teorię Czystej Formy uczucie metafizyczne zostawa tematem sztuki, fascinacja złem, komizm, groteska, parodia,wiele miejsca dla treści społecznych i historiozoficznych • katastrofizmus estetyczny • konflikty warstw antagonistycznych, boje o potęgę, stosunki rodzinne, pytanie miejsca człowieka w towarzystwie, nieuchronny koniec kultury burżuazyjnej, często splot seksu z uczuciem metafizycznym i motywem demonicznej kobiety, jeszcze częściej połączenie uczucia metafizycznego z złem • forma dramatów – groteska, umożliwiająca umknąć się z wizji o nieuchronnej katastrofie świata • Postacie – obojętne, znichęcone, bez uczuć marionetki, teraźniejszość jest prawie niby sen, z którego mają nadzieje zbudzić się. Są jednostkami wyjątkowymi i niepowtarzalnymi, dążą zmienić swoją rolę, przybierają maski • rozmaity język, oto urywek (akt I, s. 34): I CZELADNIK To ci sturba, psia ją cholera w suczą by ją wlan! SAJETAN Już ci się też język w tych wyklinaniach skiełbasił – daj lepiej pokój. Ja chcę, żeby kto ten proceder raz detailicznie wyświetlił, a ten klnie już bez żadnego dowcipu i bez żadnej francuskiej lekkości. Poczytałbyś lepiej „Słówka“ Boya, aby choć trochę kultury narodowej nabrać, ty wandrygo, ty chałapudro, ty skierdaszony wądrołaju, ty chliporzygu odwantroniony, ty wszawy bum… • Reakcja-negatywna aż nieprzyjacielska, skandaly, zwrót od 70. lat Szewcy • Dramat polityczny krytykujący systemy ideologoczne i rewolucję • z Teorią Czystej Formy ma mało współnego • Zmiany ustroju politycznego prowadzą do zmian społeczeństwa • komunikacja dostawa kształt perwerznych prowokacji i seksualnych aluzji • katastrofizm staje się bardziej wierzytelnym Resumé • Witkiewicz to prekursor teatru absurdu • Katastroficzna groteska • Pisał według swojej Teorii Czystej Formy, w teatrze ma się przeżyć Tajemnica Istnienia • Przez katastrofizmus estetyczny przestrzegał przed katastrofą, fetyszem popularności, krytykował kulturę masową i komercjalizację kultury • Groteska jest jedynym wyjściem • Bohaterowie dramatów są marionetkami i nosicielami filozofii • Posługiwał się bogatym rozróżnionym językiem • Uznawany od 70. lat ŹRÓDŁA Literatura • Krajewska, Anna: Dramat i teatr absurdu w Polsce, Poznań 1996. • Kwiatkowski, J.: Dwudziestolecie międzywojwnne, Warszawa 2000. • Maciąg, Włodzimierz: Nasz wiek XX, Wrocław 1992. • Nasiłowska, Anna: Trzydziestolecie 1914-1944, Warszawa 2002. • Pelikán, Jarmil: Nástin dějin polského divadla, Univerzita J. E. Purkyně, Brno 1988. • Štěpán, Ludvík: Hledání tvaru. Vývoj forem polských literárních žánrů (poezie a próza). Brno 2003. • Witkiewicz, S. I.: O czystej formie i inne pisma, Warszawa 2003. • Witkiewicz, S. I.: Szewcy, Kraków 1992. Internet • http://pl.wikipedia.org/wiki/Stanis%C5%82aw_Ignacy_Witk iewicz • http://cs.wikipedia.org/wiki/Stanis%C5%82aw_Ignacy_Witk iewicz • http://pl.wikipedia.org/wiki/Czysta_forma • http://www.kulturologia.uw.edu.pl/page.php?page=haslo&ha slo=witkiewicz • http://www.polonistika.cz/index.php?ido=1&idp=743&t=lete m-medialnim-svetem-witkacy-a-malinowski • http://pl.wikipedia.org/wiki/Szewcy_(dramat) • http://sz.ostatnidzwonek.pl/a-1323.html • http://sciaga.nauka.pl/index.php/id=index/dept=54/cath=22 1/sc_kat=74/sc_id=6941/title=Witkiewicz__Teoria_Czystej_ Formy_i_pojecie_Istnienia