pobierz pdf

E-Motive
Partycypacja społeczna
Obywatelski monitoring budżetu
Instituto de Estudos Socioeconômicos
INESC
BRAZYLIA
Stowarzyszenie „Jeden Świat”
Poznań 2014
E-MOTIVE
równość emotions ruch
equity emocje movement
'E-Motive to sieć organizacji z całego świata, które dzielą się wiedzą i doświadczeniem, by tworzyć innowacyjne i skuteczne rozwiązania dla wspólnych problemów.
'E-Motive umożliwia specjalistom i organizacjom z Afryki, Azji, Ameryki
Łacińskiej i Europy nawiązanie kontaktów i poznawanie skutecznych metod pracy,
stworzonych w krajach Globalnego Południa.
'E-Motive wspiera wymianę wiedzy i doświadczenia, tworząc warunki do wzajemnego uczenia się, z poszanowaniem równych praw wszystkich uczestniczących
w programie organizacji.
'E-Motive to również uwrażliwianie szerokiego grona odbiorców na globalne
współzależności i upowszechnianie nowych metod współpracy na rzecz rozwoju.
'E-Motive rozpoczął się w Holandii w 2006 r., jako jeden z innowacyjnych programów Oxfam Novib. Od tego czasu zorganizowano ponad 80 wymian z udziałem
organizacji pozarządowych z Holandii i krajów Globalnego Południa.
'W 2014 r. pierwsze wymiany E-Motive w Polsce zorganizowało Stowarzyszenie „Jeden Świat” we współpracy z organizacjami z Laosu i Meksyku.
Zmieniaj to, co bliskie. Inspiruj się tym, co odległe.
1
WPROWADZENIE
Szanowni Członkowie Komisji, mam na imię Noureddine i jestem członkiem grupy,
zajmującej się obywatelskim monitorowaniem budżetu. Przeanalizowaliśmy budżet
naszej dzielnicy Indische Buurt. Na stronie 26 można przeczytać, że w wydatkach na
rok 2013 przewidziano kwotę 197 milionów euro. Dane finansowe za rok 2011 wykazują
wydatki rzędu 243 milionów. Czy dobrze rozumiemy, że w ciągu trzech lat planowane
wydatki zmniejszą się o 43 miliony? – tak rozpoczęła się seria pytań podczas posiedzenia Komisji Polityki Społecznej Rady Dzielnicy Wschodniej Amsterdamu w czerwcu
2012 r. Pytania zadawał Noureddine Oulad El Hadj Sellama, mieszkaniec Indische
Buurt, uczestnik projektu obywatelskiego monitoringu budżetu – pierwszego tego
rodzaju eksperymentu w historii Holandii.
Na przełomie 2011 i 2012 r. grupa przedstawicieli społeczności lokalnych postanowiła przyjrzeć się publicznym wydatkom w Amsterdamie, odczarować
biurokratyczny żargon i nadać danym finansowym zrozumiałą formę. Wystąpienie
tzw. przeciętnego mieszkańca podczas oficjalnego posiedzenia władz lokalnych
było niecodziennym zjawiskiem.
Podobne nastroje towarzyszyły pilotażowemu projektowi obywatelskiego monitorowania budżetu w Kaliszu i w Koninie. W jego realizację zaangażowali się
działacze ruchów miejskich: Kaliskiej Inicjatywy Miejskiej i Akcji Konin, którzy do
projektu „Liczy się miasto” zaprosili mieszkańców, przedstawicieli społeczności
lokalnych i władze miejskie. Szczegółowe informacje na temat projektu można
znaleźć na stronie www.liczysiemiasto.pl.
Obywatelski monitoring budżetu trafił do Europy z Brazylii, gdzie wykorzystywany jest od ponad 20 lat przez Instituto de Estudos Socioeconômicos –
INESC. Organizacja sięga po obywatelski monitoring budżetu, by upowszechniać znajomość praw człowieka i działać na rzecz ich przestrzegania na poziomie
lokalnym, krajowym i globalnym.
2
INESC
Idea' Instituto de Estudos Socioeconômicos (Instytut Studiów Socjoekonomicznych)
– INESC jest niezależną brazylijską organizacją pozarządową, od 1979 r. działającą na rzecz pożytku publicznego. Głównym celem organizacji jest wzmocnienie
demokracji i zapewnienie przestrzegania praw człowieka, poprzez budowanie
społeczeństwa obywatelskiego i angażowanie obywateli w życie publiczne.
Według INESC największym wyzwaniem stojącym przed społeczeństwem brazylijskim jest wyeliminowanie ubóstwa i nierówności społecznych. INESC wykorzystuje obywatelski monitoring budżetu, by zachęcać do publicznej debaty i upowszechniać nową koncepcję praw obywatelskich, opartą na idei odpowiedzialności
społecznej i solidarności.
Obywatelski monitoring budżetu'
Obywatelski monitoring budżetu pomaga społecznościom i organizacjom pozarządowym aktywnie uczestniczyć w życiu publicznym:
uczy rozumieć proces podejmowania decyzji dotyczących budżetów lokalnych,
wzmacnia świadomość praw przysługujących obywatelom,
zachęca ich, by domagali się od przedstawicieli władz podejmowania odpowiedzialnych decyzji.
Istotną rolę w tym procesie odgrywa powszechna edukacja w ujęciu brazylijskiego
pedagoga Paulo Freire, autora Pedagogii uciśnionych. Według Freire edukacja to wymiana wiedzy i doświadczenia w grupie, we wspólnocie, a jej celem jest wywołanie zmian
organizacji społecznej, które przysłużą się wolności, równości i sprawiedliwości.
Etapy obywatelskiego monitoringu budżetu:
1.
Zebranie danych finansowych nt. wpływów i wydatków miasta, dzielnicy itp.
2. Analiza zebranych danych finansowych: skąd pochodzą wpływy do budżetu,
na co wydawane są publiczne środki, czy pieniądze wydawane są gospodarnie
i zgodnie z planem itd.
3. Infografiki: opracowanie zebranych danych w przejrzysty i czytelny dla każdego
sposób.
4. Włączenie społeczności lokalnych: określenie rzeczywistych potrzeb mieszkańców.
5. Wypracowanie rekomendacji dla władz.
3
Prawa człowieka'
Współczesna koncepcja praw człowieka to nie tylko deklaracja polityczna czy zbiór
idei, ale system praw (międzynarodowych i krajowych), do których przestrzegania
zobowiązane są zarówno poszczególne rządy, jak i cała społeczność międzynarodowa.
Nadrzędną zasadą leżącą u podstaw praw człowieka jest godność i równość wszystkich ludzi. Państwa – sygnatariusze konwencji międzynarodowych, zobowiązują się:
przestrzegać, chronić i upowszechniać prawa człowieka,
stosować się do zaleceń organizacji międzynarodowych,
dostosowywać prawo krajowe do umów międzynarodowych,
udostępniać rzetelne informacje nt. sytuacji praw człowieka,
prowadzić kampanie informacyjne upowszechniające znajomość praw
człowieka i wiedzę nt. instytucji powołanych do ich ochrony,
włączać obywateli w proces podejmowania decyzji: obywatele nie powinni
być klientami państwa, ale aktywnie uczestniczyć w procesie tworzenia
i realizowania jego polityki.
Powszechna deklaracja praw człowieka powstała ponad 70 lat temu, ale we współczesnym świecie nadal trwa walka o przestrzeganie praw człowieka – w wielu krajach ludzie są zastraszani, więzieni, torturowani i zabijani tylko dlatego, że domagają się wolności i sprawiedliwości społecznej. Organizacje i ruchy społeczne żądają
równych praw dla wszystkich i sprawiedliwej dystrybucji dóbr, ponieważ nie ma
mowy o poszanowaniu praw człowieka bez sprawiedliwego podziału publicznych
środków.
4
Budżet a prawa człowieka'
Budżet państwa, miasta czy gminy odzwierciedla planowane przez władze działania i wskazuje, które z nich uznane zostały za priorytetowe. To obszar wpływów
wielu różnych grup, które chcą zabezpieczyć własne interesy.
Dzięki znajomości i analizie budżetu każdy może dowiedzieć się:
skąd pochodzą środki publiczne i jak są dystrybuowane,
do kogo trafiają publiczne pieniądze,
czy obywatele mogą włączyć się w proces podejmowania decyzji w sprawach
dotyczących budżetu.
Prawa człowieka gwarantowane są umowami międzynarodowymi i prawem krajowym – z tego abstrakcyjnego poziomu przekładane są na konkretne działania, realizowane zgodnie z polityką państwa i budżetem.
poziom abstrakcyjny
umowy międzynarodowe
prawo krajowe
polityka państwa
budżet
poziom konkretnych działań
Zdarza się, że pomiędzy deklaracjami zawartymi w umowach międzynarodowych,
a działaniami zaplanowanymi w budżecie, jest prawdziwa przepaść.
W każdym publicznym budżecie powinno znaleźć się dość środków, by zapewnić
każdemu obywatelowi godne życie. Sprawiedliwość społeczna i zrównoważony
rozwój stają się pustymi hasłami, gdy władze dbają jedynie o interesy nielicznych,
najsilniejszych grup.
5
Program edukacyjny dla młodzieży'
W 2009 r., w sześciu szkołach średnich na przedmieściach Brasilii, INESC rozpoczął
program edukacyjny, który jest prowadzony do dzisiaj.
Celem programu jest pokazanie młodym ludziom jaki wpływ na ich życie ma polityka, również budżetowa, i zachęcenie ich do społecznego zaangażowania. Młodzież
powinna włączać się w dyskusje nt. praw i wolności obywatelskich i znać związek
między budżetem a prawami człowieka.
W programie edukacyjnym wykorzystywane są atrakcyjne metody pracy, by w interesujący i aktywizujący młodzież sposób przedstawić ideę praw człowieka oraz
zasady tworzenia, realizacji i monitorowania budżetu. Podczas warsztatów młodzi
ludzie stają się pisarzami, fotografami, dziennikarzami, ilustratorami itd. i wspólnie
przygotowują czasopismo nt. praw człowieka i budżetu. Dzięki temu szczegółowo
poznają opisywane zagadnienia, uczą się współpracy oraz sztuki dyskusji i dochodzenia do konsensusu.
Młodzi ludzie są również zachęcani do uczestnictwa w publicznych dyskusjach
nt. budżetu (np. podczas posiedzeń rady miasta) oraz angażowania się w działania rzeczniczych organizacji młodzieżowych. W 2009 r. młodzi przedstawiciele
jednej z takich organizacji doprowadzili do przyjęcia przez władze brazylijskiej
stolicy poprawki do budżetu wartej milion dolarów! Te dodatkowe środki zostały
przeznaczone na budowę boisk szkolnych i remont szkół.
Szkoły, w których realizowany jest program INESC, stają się przestrzenią zaangażowania społecznego, solidarności i twórczego rozwiązywania problemów.
ZAKOŃCZENIE
INESC zajmuje się obywatelskim monitoringiem budżetu, by upowszechniać ideę
transparentności i jawności informacji publicznej. Przekładając skomplikowane
dokumenty i tabele budżetowe na obrazowe i zrozumiałe infografiki, INESC pokazuje
Brazylijczykom jaki wpływ na ich życie mają podejmowane przez władze decyzje
budżetowe. Organizacja prowadzi również szkolenia i warsztaty, by zachęcić obywateli
do angażowania się w życie publiczne.
Wszystko to prowadzi do nadrzędnego celu: eliminacji nierówności społecznych
i powszechnego przestrzegania praw człowieka.
6
Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach programu E-Motive.
Projekt jest współfinansowany w ramach programu polskiej współpracy
rozwojowej Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP w 2014 r.
Publikacja wyraża wyłącznie poglądy autora i nie może być utożsamiana z oficjalnym
stanowiskiem Unii Europejskiej i Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP.
Stowarzyszenie „Jeden Świat”, www.jedenswiat.org.pl
INESC, www.inesc.org.br
Materiały źródłowe:
Budget Monitoring and Human Rights. Sumary of the methodology, Amsterdam 2012
www.budgetmonitoring.nl/english/downloads/Brochure Budgetmonitoring (ENG).pdf
Liczy się miasto. Obywatelski monitoring budżetu, Poznań 2014,
http://pierwsze.liczysiemiasto.pl/do-pobrania/index.html
Przekład i redakcja tekstu: Aneta Cruz-Kąciak
Projekt graficzny i skład: studioKO Jerzy Nawrot
Publikacja jest dostępna na licencji Creative Commons 3.0 Polska: uznanie autorstwa.
7