docWspółczesne rozwiązania w zakresie modelowania
download 
Reklamacja Transkrypt
Współczesne rozwiązania w zakresie modelowania
WSPÓŁCZESNE ROZWIĄZANIA W ZAKRESIE MODELOWANIA SYSTEMÓW NAUCZANIA HYBRYDOWEGO PIOTR GŁOWICKI Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu Streszczenie W artykule zamieszczono refleksje terminologiczne nad pojĊciem zdalnego nauczania, zdefiniowano coraz bardziej znaczące pojĊcie nauczania hybrydowego. Celem artykułu jest wskazanie na znaczenie i moĪliwoĞci w zakresie modleowania systemów nauczania hybrydowego. Zasadniczą czĊĞcią artykułu są wskazania dotyczące sfery modelowania systemów nauczania hybrydowego dla organizacji w ujĊciu uniwersalnym. W procesie modelowania systemów nauczania z wykorzystaniem technologii e-learningowej wykorzystano metodologiĊ systemową w formułowaniu elementów i definiowaniu kategorii wejĞciowych i wyjĞciowych systemu. Słowa kluczowe: e-learning, nauczanie elektroniczne, media w nauczaniu, nauczanie hybrydowe, organizacja wiedzy, systemy nauczania, modelowanie systemów nauczania 1. Wprowadzenie Nasze otoczenie charakteryzuje si współczesne dynamicznymi i radykalnymi zmianami. Dotycz one wszystkich dziedzin naszego ycia, w tym dziedzin zwizanych z nauczaniem. Przekazywanie wiedzy jest nieodzownym elementem rozwoju społeczestwa, warunkuje postp cywilizacyjny. Pierwotn form nauczania – popularn do dzi – jest nauczanie tradycyjne, realizowane pod kierunkiem nauczyciela, mistrza, który pozostaje w fizycznym kontakcie z uczniem. Postp techniczny wkroczył jednak równie w t dziedzin ludzkiej aktywnoci. Naley dostrzec i wykorzysta szanse wynikajce z cigłego rozwoju nowoczesnych technik edukacyjnych. Dziki szerokim moliwociom zdalne nauczanie jest istotnym narzdziem w procesie kształcenia ustawicznego. Kształtowanie si społeczestwa informacyjnego stało si faktem społecznym i strategi rozwoju wielu pastw, w tym take Polski [1]. Mona dyskutowa nad trafnoci tego okrelenia; cz autorów wskazuje na jednoznacznie niedoskonał form tego pojcia. W literaturze wiatowej czciej mówi si o społeczestwie wiedzy i o społeczestwie opartym na wiedzy. Poprzez ten pryzmat naley równie interpretowa wszelkie przejawy zdalnego nauczania. Dzieje si tak, poniewa zdalne nauczanie opiera si w swej strukturze (jak równie standardach) na wiedzy i potencjale ludzkim. Technologia w Distance Learning (ang. zdalne nauczanie, nauczanie na odległo ) powinna pełni tylko rol narzdzia, natomiast nie powinna przejmowa ról dydaktycznych, co sugeruj niektórzy autorzy i praktycy. Z uwagi na ogromny potencjał zdalnego nauczania, na który składa si m.in.: zwikszenie efektywnoci nauczania, skrócenie czasu oraz zmniejszenie kosztów w porównaniu do nauczania tradycyjnego, staje si ono konkurencyjnym narzdziem na rynku edukacyjnym. Podanie za tymi zmianami wydaje si, w wietle przeprowadzonych bada, strategicznym zadaniem współczesnego społeczestwa. Dziki szerokim moliwociom modyfikacji wszelkie przejawy zdalnego nauczania staj si nierozerwaln czci naszego ycia. Płynno procesu 72 Piotr Głowicki Współczesne rozwiązania w zakresie modelowania systemów nauczania hybrydowego wypierania nauczania tradycyjnego poprzez nauczanie zdalne jest na tyle dua, e nie zawsze zdajemy sobie spraw ze skali tego zjawiska. Dopiero po głbszej analizie szeregu faktów jestemy w stanie czciowo oceni zachodzce zmiany. Współczesne szkoły i uczelnie, jak adne inne przedtem, posiadaj szczególne warunki rozwoju. Czy zdalne nauczanie okae si wielk szans, czy zagroeniem dla współczesnych placówek dydaktycznych, dowiemy si niebawem. To, jak pedagodzy i uczniowie wykorzystaj dobrodziejstwa techniki oraz nowoczesne koncepcje nauczania, przesdzi o sukcesie bd klsce edukacyjnej kolejnych pokole. Celem niniejszego artykułu jest wskazanie na znaczenie i istot modelowania systemów nauczania hybrydowego. W dalszej czci zostan wyjanione główne terminy dotyczce celu artykułu. 2. Zdalne nauczanie – wyjaĞnienie terminu, charakterystyka Jak mona stwierdzi , obszar zdalnego nauczania jest do szeroki i zrónicowany. Obejmuje popularne narzdzia, współczesne media, jak i enigmatycznie brzmice pojcia. W zwizku z szybko rozwijajcym si rynkiem edukacyjnym, mnogoci definicji i okrele niełatwo jest precyzyjnie okreli , czym jest zdalne nauczanie. We współczesnej literaturze funkcjonuje wiele definicji zdalnego nauczania (ang. Distance Learning) oraz jego pochodnych. Cz z nich oddaje w pełni znaczenie tego pojcia, cz dezinformuje. Za Kubiakiem [2] mona stwierdzi , i istnieje wiele definicji edukacji na odległo , gdy wielu badaczy i osób zajmujcych si t problematyk rozumie kształcenie na odległo w róny sposób. Aby ucili to, co rozumiemy pod pojciem kształcenia na odległo , w pierwszej kolejnoci naley wyjani , co rozumiemy pod pojciem kształcenia. Bednarek [3] uwaa, e „w kadej szkole podstawow form realizacji edukacji jest proces nauczania – uczenia si, inaczej okrelany jako proces kształcenia lub proces dydaktyczno-wychowawczy”. Pod tym pojciem rozumie si najczciej system powizanej ze sob działalnoci nauczycieli i uczniów (std nauczanie i uczenie si), w toku której nauczyciel, take rodzic, opiekun, innymi słowy kady wychowawca, bd przekazuje uczniom (wychowankom) wiedz, bd te kieruje ich prac, stwarzajc im warunki do samodzielnego zdobywania wiedzy, rozwijania osobowoci i kształtowania postaw”. Borje Holmberg, jeden z pionierów tego sposobu nauczania, tak rozumiał edukacj na odległo : „Okrelenie edukacja na odległo zawiera w sobie róne formy i poziomy kształcenia, które nie wymagaj natychmiastowego nadzoru ani bezporedniej obecnoci nauczycieli prowadzcych zajcia”[4]. Tym niemniej kształcenie odbywa si w sposób planowy pod nadzorem edukacyjnej organizacji. W tej definicji zawarte s podstawowe cechy DL, tj.: kształcenie odbywa si pod nadzorem edukacyjnej organizacji, oraz kształcenie nie wymaga bezporedniego nadzoru ani obecnoci nauczyciela. Cho angielskie „learn” oznacza uczy si, a nie naucza , okrelenie to powszechnie stosowane jest w kontekcie zdalnego nauczania. W póniejszych rozdziałach mona napotka niecisłoci w odniesieniu do tego, gdzie w rodzajach nauczania wymieniane jest samokształcenie. Keegan [5] edukacj na odległo opisuje, wyszczególniajc nastpujce cechy: • nauczyciel i uczniowie s od siebie odseparowani, • stosowane s media, • zapewniona jest dwustronna komunikacja, • nad całoci czuwa edukacyjny system, • zapewnione jest odpowiednie zaplecze technologiczne i zespoły ludzkie (an industrial base operation). POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZĄDZANIA WIEDZĄ Seria: Studia i Materiały, nr 28, 2010 73 Obszarem zainteresowa w powyszym artykule stały si zagadnienia zwizane ze zdalnym nauczaniem. Topografia pojcia zdalnego nauczania została przedstawiona rys. 1. [6] Zdalne Nauczanie Kursy korespondencyjne Wzbogacane technikami: - Audio - Wideo e-learning Radio edukacyjne Komunikacja radiowa m-learning Telewizja edukacyjna Online learning Rysunek 1. Przestrzeni badaĔ nauczania zdalnego (Distance Learning) Wskazanie Keegana na media jako nonik przyblia nas do obecnego rozumienia współczesnej edukacji zdalnej. Media stanowi integracyjny łcznik podczas tego procesu. Ich cechy sprawcze lub te niedoskonałoci mog wpłyn na powodzenie nauczania. W definicji tej odnale mona jeszcze jeden znaczcy element Distance Learning. Jest nim ostatnia z wymienionych cech – funkcjonowanie zaplecza technicznego i zespołu ludzkiego czuwajcego nad przedsiwziciem. W tym te rozumieniu, jak sugeruje Kubiak [2], do zdalnego nauczania nie mona zaliczy ogldania telewizji lub te surfowania po stronach WWW. Keegan przesdza o koniecznoci nadzoru i uczestnictwa w procesie specjalistów z danego obszaru. Mona interpretowa to załoenie w sposób nastpujcy: przy nauczaniu zdalnym konieczne jest powołanie zespołu technicznego, odpowiedzialnego za okrelone zadania utrzymujce sprawno komunikacji nauczyciel – ucze, oraz zespołu dydaktycznego, odpowiedzialnego za koncepcyjne ukierunkowanie nauczania, jak i nadzór pedagogiczny. Takie załoenie wyklucza stosowno nazywania kursami zdalnego nauczania programów i aplikacji, które funkcjonuj niejako w zawieszeniu – s pozostawione same sobie, nie posiadaj fachowego nadzoru. Tego typu przedsiwzicia s niestety czsto spotykanym zjawiskiem. Brak nadzoru prowadzi moe do wypaczenia procesu nauczania, zerowej elastycznoci aplikacji oraz do demotywacji uytkowników – ze wzgldu na brak informacji zwrotnej. Brak elastycznoci w aplikacjach moe prowadzi do ograniczenia przekazywanych informacji, a take do niedostatecznego lub te nieodpowiedniego wykorzystania mediów. Efektem moe by szereg problemów i zagroe dla procesu edukacyjnego. Pamitajmy, e media pozostaj tylko narzdziem, a o sprawnoci procesu nauczania decyduje wiele innych aspektów. Schemat przedstawiony na rys. 2 obrazuje czynniki majce wpływ na sprawno współczesnych procesów Distance Learning oraz rodzaje komunikacji wewntrz procesu. 74 Piotr Głowicki Współczesne rozwiązania w zakresie modelowania systemów nauczania hybrydowego 7 UczeĔ Media 6 8 • motywacja, • dostĊp do mediów (Internet), • uĪytecznoĞü, • dostĊpnoĞü, • predyspozycje psycho-fizyczne, 10 • • niezawodnoĞü, umiejĊtnoĞci techniczne 1 Nauczyciel • kompatybilnoĞü, 5 • sprawnoĞü, 4 • cena. Kurs DL 2 9 3 Obiekt wiedzy procesy bezpoĞrednie Legenda: relacje Obsługa techniczna • motywacja, • motywacja, • wiedza merytoryczna, • wiedza merytoryczna, • umiejĊtnoĞci techniczne, • wiedza i doĞwiadczenie dydaktyczne, procesy poĞrednie • umiejĊtnoĞci techniczne, • wiedza i doĞwiadczenie specjalistyczne • predyspozycje psycho-fizyczne Rysunek 2. Komunikacja i czynniki krytyczne w procesie zdalnego nauczania Załoenia dla układu: •okrelony czas, •okrelona przestrze, •zdefiniowane zasady komunikacji. Interakcje krytyczne dla procesu: 1. Nauczyciel – kreator alokuje wiedz na poziomie obiektu wiedzy – kursu, porednio komunikuje si z uczniem. 2. Nauczyciel otrzymuje informacj zwrotn (porednio od ucznia; bezporednio poprzez media, a w przypadku technik komputerowych poprzez software). 3. Komunikacja pomidzy nauczycielem a zespołem technicznym; na tym poziomie uzgadniane s sposoby realizacji projektu. 4. Zespół techniczny zaprzga media na potrzeby realizacji kursu. POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZĄDZANIA WIEDZĄ Seria: Studia i Materiały, nr 28, 2010 5. 6. 75 Media staj si integracyjnymi elementem kursu – narzdziami w procesie nauczania. Komunikacja pomidzy uczniem a mediami – przenoszenie informacji midzy układem (mediami) i otoczeniem (uczniem). 7. Interakcja uytkownika (ucznia) z mediami; media archiwizuj, systematyzuj i przekazuj informacje do okrelonych orodków układu. 8. Akomodacja dostpnych i przygotowanych w kursie informacji przez ucznia. 9. Kontrola procesu – nadzór obsługi technicznej nad przebiegiem procesu. 10. Interakcja pomidzy uczniem a nauczycielem – wymiana informacji zwrotnych – zamknicie jednego cyklu procesu komunikowania. Interakcja pomidzy nauczycielem (kreatorem, moderatorem) a obsług techniczn nie jest krytyczna dla procesu – podmioty te mog si komunikowa poprzez delegowanie zada. W definicji Keegana [5] zwraca si szczególn uwag na odseparowanie w przestrzeni i w czasie nauczyciela oraz ucznia, co pociga za sob konieczno stosowania mediów i dwustronn komunikacj midzy podmiotami. Dodatkow cech tej definicji jest obecno w czasie trwania procesu kształcenia właciwej instytucji edukacyjnej, stworzenie odpowiedniego zaplecza technologicznego i powołanie zespołów ludzkich odpowiedzialnych za tworzenie materiałów itd. Za Keeganem, nauczanie na odległo jest metod prowadzenia procesu dydaktycznego w warunkach, gdy: • uczniowie i nauczyciele s oddaleni od siebie, • do przekazu informacji pomidzy nimi stosowane s współczesne media, • istnieje dwustronna komunikacja midzy nimi (niekoniecznie w tym samym czasie), • grupy uczce si s nieobecne w jednym miejscu (nauczanie nie jest synchroniczne), • nad całym procesem czuwa jaka instytucja lub organizacja. Ta definicja wydaje si by najbardziej pełna i jednoznaczna. Okrelone s w niej cechy krytyczne dla zaistnienia procesu. Jednoczenie w prosty sposób – poprzez negacj – uzyskujemy informacje dotyczce zjawiska, którego nie mona okrela mianem nauczania zdalnego. Według Nagórskiego [7] rónorodno definicji powoduje, i w rónych czciach wiata, ze wzgldu na odmienne uwarunkowania i tradycje, jako kształcenie na odległo rozumie si inne obszary edukacji zdalnej. Nagórski proponuje nastpujc definicj edukacji na odległo : „Edukacja na odległo oznacza takie prowadzenie procesu kształcenia, w którym w istotny sposób uwzgldnia si znaczcy dla tego procesu brak bezporedniego kontaktu ucznia/ studenta (uczcego si) z nauczycielem i innymi kształccymi poprzez zastosowanie specyficznej organizacji kształcenia, w której kluczowe znaczenie maj: • specjalnie przygotowane materiały i pomoce dydaktyczne do wykorzystywania w procesie uczenia, • odmienne ni w tradycyjnym kształceniu szkolnym sposoby komunikowania si ucznia/ studenta z nauczycielem i monitorowania przez nauczyciela procesu uczenia si, a take inne sposoby kontaktowania si (w miar potrzeby) uczcych si midzy sob, • odpowiednia obsługa toku kształcenia i administrowania nim. Przy rozpatrywaniu pojcia nauczania elektronicznego w sposób oczywisty rozwaamy jego skuteczno . Na podstawie bada przeprowadzonych przez CIPD (Chartered Institute of Personnel and Development) [8] stwierdzono, e o powodzeniu w procesach e-learningowych decyduj nastpujce czynniki: • Cel strategiczny – potrzebna jest strategia e-learningu, która moe polega na zmianie podejcia do kształcenia w ogóle lub do jego okrelonych elementów. 76 Piotr Głowicki Współczesne rozwiązania w zakresie modelowania systemów nauczania hybrydowego • Wprowadzenie systemu – system naley wprowadza ostronie, po uprzedniej analizie i starannych przygotowaniach. Przy wprowadzaniu systemu pomocny moe by Intranet. • Nauczanie mieszane – naley dołoy wszelkich stara, aby uzyska odpowiednie połczenie kształcenia w systemie e-learningu i szkolenia bezporedniego. • Tre szkoleniowa – z bada CIPD wynika, e ogólne programy nabywane od dostawców czsto s krytykowane. Organizacje wol dostosowane do swoich potrzeb moduły opracowane wewntrz przedsibiorstwa lub opracowane na zlecenie przez specjalistyczne firmy. • Wspieranie uczenia si – badanie wykazało, e wród respondentów pytanych o czynniki majce najwikszy wpływ na e-learning najwicej osób wskazało na motywacj do nauki i odpowiednie wsparcie. Motywacja czsto zaley od tego, w jakim stopniu tre szkoleniowa jest postrzegana jako przydatna, dostosowana do kultury i uwzgldniajca róne style uczenia si. Wsparcie oznacza zapewnienie czasu na kształcenie w systemie e-learningu, a to moe stanowi problem. Czas na nauk bywa przez organizacje zagwarantowany, ale zasada ta czasami jest trudna do wdroenia. • Mierzenie i monitorowanie – obecnie monitorowanie skupia si na sprawdzeniu, z czego korzystali pracownicy oraz ile czasu spdzili w sieci. 3. Nauczanie hybrydowe Nie ma idealnej metody nauczania – odpowiedzi na współczesne zapotrzebowanie w zakresie zdobywania wiedzy jest próba połczenia tradycyjnych programów z formami e-learningowymi. Uczenie si sposobami łczonymi, hybrydowymi (ang. Blended Learning) mona potraktowa jako now kategori, a nie nowy gatunek nauczania, jest ono wynikiem ewolucji, a nie rewolucji. Nauczanie hybrydowe jest okrelane szczegółowo w literaturze jako włczenie w ramach procesów nauczania technologii takich jak [9]: • CD-ROM, DVD-ROM, • e-learning, • online learning (nauczanie; uczenie si z wykorzystaniem Internetu), • klasy wirtualne (VCS). Mona równie przytoczy inn definicj nauczania hybrydowego, za Heinze i Procterem: „Blended learning to metoda ułatwiajca nauk poprzez efektywne połczenie rónych sposobów przekazu, modeli nauczania i stylów uczenia si, które opieraj si na przejrzystej komunikacji midzy wszystkimi uczestnikami danego kursu” [10]. Nauczanie hybrydowe jest czasem okrelane jako Mixed-Mode (metoda mieszana, metoda komplementarna) lub te Resource-Based Learning (nauczanie oparte o „ródła”) [11]. Jak zauwaa Knapp i McKeague [12], połczenie e-learningowych form szkolenia z tradycyjnymi formami nauczania zwiksza elastyczno procesów zarzdzania organizacj i umoliwia lepsz identyfikacj indywidualnych potrzeb członków przedsibiorstwa. Wskazujc na korzyci wynikajce z zastosowania tej formy, warto wymieni [13]: • korzyci społeczne z treningu bezporedniego, • indywidualizacj procesu nauczania, ograniczenie samokształcenia do niezbdnego minimum, • oszczdno kosztów poprzez ograniczenie absencji w pracy oraz wydatków zwizanych z podró, baz dydaktyczn i kosztami trenerów, POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZĄDZANIA WIEDZĄ Seria: Studia i Materiały, nr 28, 2010 77 • popraw relacji oraz moliwo wpływania na procesy zarzdzania poprzez dedykowane, dynamiczne aplikacje (online), • wiksz moliwo oddziaływania, wpływania na podmioty nauczania. Na potrzeby tego opracowania, mona przyj , e nauczanie hybrydowej jest zespołem celowo zorientowanych czynnoci dydaktycznych, łczcych nauczanie tradycyjne i elektroniczne, w celu osignicia wyszej efektywnoci. W czasie nauczania sprzonego z elementami nauczania elektronicznego zgodnie z obowizujcymi standardami (AICC, SCORM i inne) tworzone s repozytoria wiedzy. Stanowi one doskonały zasób wiedzy i przyczyniaj si do zdynamizowania procesów decyzyjnych. Poddajc analizie zawarte w repozytoriach informacje, mona planowa indywidualne cieki rozwoju pracowników, fluktuacj kadr czy nawet wyznacza cele edukacyjne dla zespołów i grup. Kolejny rysunek [14] przedstawia schemat ukazujcy zbieno funkcji systemu nauczania hybrydowego z procesami zarzdzania dla organizacji w uniwersalnym znaczeniu. 1. Planowanie 2. Organizowanie • wyznaczanie celów edukacyjnych (zespoły, grupy), • planowanie ĞcieĪek zawodowych, • planowanie fluktuacji kadr. • • • • • ”tworzenie” wiedzy, zarządzanie procesem nauczania, tworzenie baz danych, tworzenie repozytoriów wiedzy, wyposaĪanie w kompetencje. System Nauczania Hybrydowego 3. Kontrola • bieĪąca kontrola efektywnoĞci nauczania, • kontrola treĞci nauczania, • kontrola stosowanych metod dydaktycznych, • kontrola intensywnoĞci procesu nauczania, • kontrola kosztów nauczania. 4. Motywowanie • uatrakcyjnianie procesu nauczania poprzez media, • wizualizacja postĊpów, • integrowanie grup i zespołów, • uĞwiadamianie procesów organizacji. Rysunek 3. Funkcje nauczania hybrydowego a procesy zarządzania w organizacji (ujĊcie uniwersalne) Korzyci w odniesieniu do tradycyjnych funkcji zarzdzania wydaj si niezwykle atrakcyjne, nie tylko z perspektywy osób odpowiedzialnych za rozwój organizacji, ale równie z perspektywy interesariuszy. 78 Piotr Głowicki Współczesne rozwiązania w zakresie modelowania systemów nauczania hybrydowego 4. Modelowanie systemu nauczania hybrydowego We współczesnej literaturze i praktyce organizacyjnej istniej równie modele opisujce procesy Nauczania Hybrydowego w organizacji. Jedn z takich koncepcji – dedykowanych dla administracji publicznej opisuje Szandurski [15]. Uczelnie zagraniczne Firmy szkoleniowe Indywidualni specjaliĞci oraz praktycy Uczelnie krajowe Uczelnia wiodąca Kierownictwo Organizacji Centrum Wsparcia Blended Learningowego Jednostki symulacyjne i wzorcowe Pracownicy Organizacji • szkolenia zawodowe, • szkolenia i doradztwo indywidualne, • szkolenia specjalistyczne, • weryfikacja umiejĊtnoĞci, • audyt kadry, • analizy kadrowe, • strategie personalne, • ĞcieĪka kariery, • motywowanie. Rysunek 4. Centrum wsparcia Blended Learningowego ródło: Szandurski w: Dbrowski, Zajc 2008. Jak wida koncepcja nauczania hybrydowego ma bardzo szerokie zastosowania, a załoenie elastycznoci systemu gwarantuje moliwo szybkiego dostosowania do zmieniajcych si potrzeb w ramach organizacji. Jak wskazuje Kulka [16], badania nad inteligentnymi systemami uczcymi (ang. Intelligent Training Systems – ITS) rozpoczły si ju na pocztku lat siedemdziesitych. Ich celem było stworzenie komputerowego programu edukacyjnego zapewniajcego indywidualnemu uytkownikowi optymalne warunki nauczania poprzez generowanie treci i działa sterujcych przebiegiem transferu wiedzy dostosowanych do potrzeb konkretnego ucznia. Realizacj tego celu zapewniaj trzy moduły stanowice podstawowe elementy kadego ITS: •moduł dziedziny, •moduł ucznia, •moduł nauczyciela. POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZĄDZANIA WIEDZĄ Seria: Studia i Materiały, nr 28, 2010 79 Powizania pomidzy poszczególnymi modułami przedstawia rys. 5. [16] Moduł ucznia Reprezentacja wiedzy przedmiotowej (moduł dziedziny) Zarządzanie nauczaniem (moduł nauczyciela) Interfejs komunikacyjny Rys. 5. Ogólny schemat organizacyjny inteligentnego systemu uczącego Moduł dziedziny zawiera reprezentacj wiedzy, jak posiada nauczyciel–ekspert, wyraon najczciej w postaci bazy danych zawierajcej zbiór reguł i faktów. W systemach ITS moduł wiedzy dziedzinowej pełni dwie zasadnicze funkcje. Po pierwsze wykorzystywany jest do diagnozowania postpów ucznia w nauce przedmiotu oraz oceny stopnia jego zaawansowania. Po drugie natomiast słuy do generowania treci adekwatnych do aktualnego poziomu wiedzy osoby uczcej si. Drugi moduł odzwierciedla aktualny stan wiedzy ucznia. Jej reprezentacja ma charakter dynamiczny i zmienia si wraz z postpem procesu dydaktycznego. Aktualizacja modułu odbywa si na podstawie wyników porównania osigni ucznia, tj. przyswojonej przez niego wiedzy, z odpowiednim fragmentem wiedzy przedmiotowej w module dziedziny. W zakresie diagnozowania postpów osoby uczcej si i oceny stopnia jej zaawansowania moduł ucznia współpracuje z modułem dziedziny. Uzyskane rezultaty słu do planowania kolejnych działa sterujcych procesem nauczania oraz przewidywania prawdopodobnych reakcji ucznia. W modelowaniu stanu wiedzy osoby uczcej si wykorzystuje si dwa podejcia. Pierwsze z nich polega na ocenie stopnia zgodnoci wiedzy ucznia z wiedz nauczyciela– eksperta i wyszukiwaniu luk w przyswojonym materiale. Drugie natomiast na wykrywaniu błdów powstałych podczas procesu uczenia si i wspomaganiu ucznia przy ich korygowaniu. Moduł nauczyciela zawiera wiedz o strategiach nauczania, np. w jakiej kolejnoci przekazywa pojcia zwizane z danym zagadnieniem, kiedy podawa przykłady i stosowa dygresje do wprowadzonych wczeniej treci, jakie formy sprawdzajce wykorzysta do zweryfikowania zdobytych wiadomoci. Planowanie nastpnych działa dydaktycznych odbywa si przy współudziale modułu ucznia i nauczyciela [16]. System Nauczania Hybrydowego w oparciu o definicje nauczania elektronicznego mona sformułowa w nastpujcy sposób: jest to celowo-zorientowany zbiór modułów edukacyjnych, 80 Piotr Głowicki Współczesne rozwiązania w zakresie modelowania systemów nauczania hybrydowego pozostajcych we wzajemnych sprzeniach, wykorzystujcych moduły nauczania elektronicznego (e-learningu) oraz nauczania tradycyjnego. Na wstpie zostanie przedstawiony pogldowy model systemu nauczania hybrydowego uniwersalny dla kadej z organizacji, model o najwyszym poziomie ogólnoci (Rys.6.). T t0 t1 t2 Wyniki Cele Specyficzne potrzeby i ograniczenia Otoczenie Wiedza, UmiejĊtnoĞci, DoĞwiadczenia, NarzĊdzia (technologia) Zasoby + - WejĞcie Zakłócenia i czynniki katalizujące Procesy nauczania tradycyjnego, medialnego, e-learning Wyniki zamierzone i nie zamierzone oceniane pozytywnie - efekty (sprawnoĞü, skutecznoĞü, ekonomicznoĞü Wynik niezamierzone ocenianie negatywnie (straty) WyjĞcie (Sekwencje, Aplikacje, Moduły, Specyficzne Systemy) Rysunek 6. Ogólny model systemu nauczania hybrydowego ródło: Opracowanie własne. Przedstawiony powyej ogólny model systemu nauczania hybrydowego akcentuje najwaniejsze elementy tego układu. Punktem wyjcia s potrzeby edukacyjne, które determinuj okrelone cele. Na poziomie wej obserwujemy pocztkowy poziom wiedzy i umiejtnoci oraz dowiadczenia, ograniczenia i moliwoci technologiczne i pozostałe zasoby. Na poziomie transformacji wystpuj procesy nauczania tradycyjnego (bezporedniego) wspomaganego kursami zdalnej, elektronicznej edukacji (e-learning). Procesy te s realizowane poprzez aplikacje klasy LMS, LCMS i inne. Wynikiem funkcjonowania systemu s efekty zamierzone (w postaci podniesienia poziomu wiedzy w okrelonej dziedzinie), wyniki niezamierzone oceniane pozytywnie, jak i wyniki niezamierzone oceniane negatywnie (straty). Procedura projektowania systemu powinna si opiera na nastpujcych krokach: a) geneza powstawania systemu nauczania hybrydowego, Konieczne jest poznanie specyfiki sytuacji problemowej, pozwoli to unikn błdnych załoe b) okrelenie granic systemu, Naley dookrelic przedmiot działa systemu, czy jest to cała firma, dział, sekcja, lub wybrana grupa pracowników. c) okrelenie celów systemu, POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZĄDZANIA WIEDZĄ Seria: Studia i Materiały, nr 28, 2010 81 Kluczowe kryterium w procesie modelowania systemu nauczania hybrydowego, naley poprzez wewntrzne uzgodnienia okreli cel główny (oraz porednie) i wskaza na miary oceny efektywnoci tego systemu. d) okrelenie cech systemu, W zalenoci od celów, formułowane s cechy systemu, które warunkuj specyficzne narzdzia pracy i wymogi dotyczce infrastruktury informatycznej. e) identyfikacja faz w kaskadowym cyklu ycia systemu, Wskazanie dotyczce kluczowych faz całego przedsiwzicia, okrelenie daty uruchomienia procesu, wskazanie na przewidywany termin wstpnego podsumowania efektywnoci, modernizacji oraz zakoczenia. f) identyfikacja funkcji systemu, Bardzo precyzyjne okrelenie funkcji z rozpisaniem na instrumenty i mapowaniem kluczowych procesów. g) modelowania pełnego systemu, h) mapowanie procesów w ramach funkcjonujcego systemu w fazie projektowej. Sporód wymienionych powyej kroków, najwaniejszym wydaje si okrelenie celów systemu oraz mapowanie procesów. Te dwa etapy rzutuj na powodzenie całego przedsiwzicia. 5. Uwagi koĔcowe Budowanie zintegrowanych systemów wspierajcych nauczanie we współczesnych organizacjach nabiera coraz wikszego znaczenia. Dzieje si tak szczególnie w dziedzinach ycia organizacyjnego, wymagajcych wysokiej specjalizacji. Konieczne jest stawianie metodologicznych podstaw w ramach tych procesów, tak aby moliwe było osiganie synergii poprzez budowanie wiedzy i kształcenie w ramach organizacji nowego typu, zdolnych rozwija si w przyszłoci. %LEOLRJUDILD [1] [2] [3] [4] [5] [6] [7] [8] [9] Banach, Cz., Rajkiewicz, A., Najpilniejsze problemy do rozwizania w latach 2004–2015 w systemie edukacji, Nowa Szkoła, 2004. Kubiak M., Próba stworzenia uniwersalnej definicji kształcenia na odległoĞü, Wirtualna Edukacja Czasopismo elektroniczne, Nr 17/10, 2003. Bednarek J., Media w nauczaniu, MIKOM, Warszawa, 2002. Holmberg B., Theory and practice of distance education, Routledge, Londyn, 1989. Keegan D., Open learning: concepts and costs, successes and failures, Perth, Australia, 1990. Głowicki P., System nauczania hybrydowego jako instrument wspierania rozwoju organizacji sportowych, rozprawa doktorska, Wrocław, 2009. Nagórski R., Koncepcja wykorzystania i rozwoju edukacji na odległoĞü w Polsce, Ogólnopolskie Centrum Edukacji Niestacjonarnej, Warszawa, 2000. Schramm J., The Change Agenda, CIPD, Londyn, 2001. Thorne K., Blended Learning-How to Integrate Online and Traditional Learning, Kogan Page Limited, Londyn, 2003. 82 Piotr Głowicki Współczesne rozwiązania w zakresie modelowania systemów nauczania hybrydowego [10] [11] [12] [13] [14] [15] [16] Heinze A., Procter C. , Reflections on the Use of Blended Learning. Education in a Changing Environment,W: Materiały z konferencji na Uniwersytecie Salford, Education Development Unit, 2004. Nichols M., Teaching for learning, Palmerston North, TrainInc.co., Nowa Zelandia, 2001. Knapp K. M., McKeague C., Blended Learning for Compliance Training Success, EduNeering, Princeton, New Jersey, USA, 2002. Marsh J., Drexler P., How to Design Effective Blended Learning, brandon-hall.com, Sunnyvale, USA, 2001. Głowicki P., Łasiski G., Koncepcja nauczania hybrydowego opartego na współczesnych systemach zdalnej edukacji, W: Kompetencje medialne społeczestwa wiedzy, Red. Wacław Strykowski, Wojciech Skrzydlewski Wyd. eMPI2, Pozna, 2004. Dbrowski M. (red.), Zajc M., E-dukacja dla rozwoju społeczeĔstwa, Fundacja Promocji i Akredytacji Kierunków Ekonomicznych, Warszawa, 2008. Kulka E., Strategie nauczania w multimedialnych systemach informacyjnych, W: Multimedialne i sieciowe systemy informacyjne, Materiały konferencyjne, (Red.). Daniłowicz Cz., Wrocław, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 2000. CONTEMPORARY SOLUTIONS IN THE MODELING SYSTEMS OF THE BLENDED LEARNING Summary In the article terminological reflection over the notion of the distance learning was printed, also meaning notion of the blended learning was defined. The main Purpose of the article is pointing at possibilities in the scope of modelling of the blended learning systems. Concerning recommendations of the sphere of modelling systems of the hybrid teaching for the universal organization are a component of the article. Of modelling educational systems in the process with using the technology e-learningowej system methodology was used in formulating elements and defining inputs categories and outputs of system. Keywords: e-learning, electronic learning, media in learning process, blended learning, knowledge organization, educational systems, modelling educational systems Piotr Głowicki Katedra Komunikacji i Zarzdzania w Sporcie Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu al. I.J. Paderewskiego 35, 51-612 Wrocław e-mail: [email protected] www.awf.wroc.pl
