Alergia na lateks wśród pacjentów regionalnego ośrodka

Alergia
$" Astma Immunologia, 2000, 5(1), 64-67
Alergia na lateks wœród pacjentów regionalnego
oœrodka alergologicznego
JOANNA NITECKA, LESZEK KORZON, MAREK L. KOWALSKI
Katedra i Zak³ad Immunologii Klinicznej Akademii Medycznej, ul. Pomorska 251 budynek C5, 92-215 £ódŸ
Alergia na lateks kojarzona jest najczêœciej z grupami podwy¿szonego ryzyka takimi jak: dzieci z rozszczepem krêgos³upa
(reakcje anafilaktyczne) lub pracownicy przemys³u gumowego i s³u¿by zdrowia (g³ównie reakcje miejscowe). Obecnoœæ uczulenia
na lateks w populacji ogólnej jest gorzej udokumentowana.
Celem naszej pracy by³a ocena czêstoœci wystêpowania dodatnich testów skórnych z alergenami lateksu i analiza ich klinicznego
znaczenia wœród pacjentów zg³aszaj¹cych siê do regionalnego oœrodka alergologicznego.
Badaniem objêto 434 pacjentów skierowanych do oœrodka alergologicznego, u których by³y wskazania do wykonania testów
skórnych z zestawem alergenów wziewnych. Testy skórne z alergenami lateksu (Soluprick 1:20 i Alyostal 1:100) wypad³y
dodatnio u 31 pacjentów (7% badanych). Wœród osób z dodatnim testem na lateks obecnoœæ atopii stwierdzono znacznie
czêœciej (81%) ani¿eli wœród pacjentów z ujemnymi testami (52%). Spoœród 28 zbadanych pacjentów z dodatnimi testami na
lateks u 11 (39%) stwierdzono wystêpowanie objawów natychmiastowych w kontakcie z lateksem (zaczerwienie i œwi¹d skóry,
pokrzywka). U ¿adnego z tych pacjentów nie wykryto swoistych IgE przeciw alergenom lateksu w surowicy.
Przedstawione badania wskazuj¹, ¿e swoiste IgE wi¹zane ze zwiêkszonym ryzykiem alergii na lateks obecne s¹ u znacz¹cej
czêœci pacjentów zg³aszaj¹cych siê po poradê do alergologa i mog¹ byæ zwi¹zane z objawami alergii.
S³owa kluczowe: alergia na lateks, testy skórne, swoiste IgE, atopia
Lateks jest materia³em szeroko rozpowszechnionym w otoczeniu cz³owieka a jego œwiatowa produkcja
wynosi oko³o 6 milionów ton rocznie. Jako sk³adnik gumy
naturalnej, powstaje w procesie powolnego podgrzewania
mleczka kauczukowego w obecnoœci siarki (tzw. wulkanizacja). Z lateksu produkuje siê miêdzy innymi sprzêt
medyczny – cewniki, rurki intubacyjne, maski twarzowe,
korki gumowe, plomby dentystyczne, rêkawiczki,
prezerwatywy, balony, smoczki, przylepce, sprzêt sportowy,
podkleiny dywanów i inne artyku³y [1]. G³ówne alergeny
lateksu to: Heweina, Domena C Proheweiny, REF,
Profilina, Proheweina, Bia³ko 27kD, Hewemina, Bia³ko
36kD, Bia³ko 47kD. Uwa¿a siê, ¿e czysta Prohewenina
jest g³ównym alergenem dla doros³ej populacji, a dla dzieci
z rozszczepem krêgos³upa za najwa¿niejsze uwa¿ane s¹
alergeny Hev b1 i bia³ko 27kD [2]. Od pocz¹tku lat 80.
wiadomo, ¿e lateks mo¿e powodowaæ reakcje alergiczne
natychmiastowe – zwykle do 30 min. po kontakcie
i opóŸnione – 2 do 24 godz. po kontakcie. Reakcje
natychmiastowe mog¹ byæ miejscowe np. pokrzywka,
rumieñ, zapalenie spojówek, nie¿yt nosa, lub uogólnione –
pokrzywka, wstrz¹s anafilaktyczny. Do odczynów
opóŸnionych zaliczamy zmiany skórne – œwi¹d, wyprysk,
obrzêk. Stwierdzono, ¿e szczególnie czêsto uczulone s¹
dzieci z rozszczepem krêgos³upa oraz osoby maj¹ce czêsty
kontakt z wyrobami lateksowymi, a wiêc lekarze
zabiegowi, pielêgniarki, pracownicy szpitali, ogrodnicy,
pracownicy przemys³u gumowego [3]. Jednak¿e kilka
przypadków œmierci spowodowanej reakcj¹ wstrz¹sow¹
na lateks nast¹pi³o równie¿ wœród pacjentów nie
nale¿¹cych do grup ryzyka w trakcie wlewki doodbytniczej
przez cewnik lateksowy. Nale¿y liczyæ siê z tym, ¿e
rutynowe badania dentystyczne i ginekologiczne
w rêkawiczkach lateksowych mog¹ byæ powik³ane
reakcjami anafilaktycznymi.
Równoczeœnie z alergi¹ na lateks wspó³wystêpuje
czêsto krzy¿owe uczulenie na owoce: banany, awokado,
kiwi, brzoskwinie, kasztany jadalne a tak¿e na ziemniaki
i pomidory.
Czêstoœæ rozpowszechnienia alergii na lateks
w populacji ogólnej szacowana jest na poni¿ej 1% [4].
W badaniach przeprowadzonych wœród ochotniczych
dawców krwi w Stanach Zjednoczonych stwierdzono
podwy¿szony poziom swoistej IgE u oko³o 8% badanych.
Nasze badania przeprowadzone wœród pracowników s³u¿by
zdrowia szczególnie nara¿onych na lateks wykaza³y, ¿e a¿
20% z nich podawa³o objawy alergii w kontakcie z lateksem
[3]. U wiêkszoœci pacjentów z objawami miejscowymi
alergii na lateks nie stwierdzono swoistych IgE, co wskazuje
na nie IgE-zale¿ny mechanizm alergii.
ObecnoϾ swoistych IgE przeciw alergenom
lateksu (wykazanych w surowicy lub w testach skórnych)
stanowiæ mo¿e jednak czynnik ryzyka dla wystêpowania
reakcji uogólnionych o charakterze anafilaktycznym.
Nitecka J., Korzon L., Kowalski M.L. Alergia na lateks wœród pacjentów regionalnego oœrodka alergologicznego
MATERIA£ I METODY
Badaniem objêto pacjentów kierowanych do
Oœrodka Diagnostyki i Leczenia Chorób Alergicznych CSK
i AM w £odzi w okresie 1.01.1997 r. do 27.03.1998 r.,
u których wykonywano testy skórne z alergenami
wziewnymi w celach diagnostycznych. W tym czasie
wykonano testy prick u 434 pacjentów.
Nastêpuj¹ce testy skórne na lateks: Soluprick,
w rozcieñczeniu 1:20 (firmy Alk) oraz Alyostal,
w rozcieñczeniu 1:100 (firmy Stallergenes-Pasteur)
w³¹czono do panelu podstawowych testów wykonywanych
wœród pacjentów Poradni. Po stwierdzeniu reakcji
b¹blowej o œrednicy co najmniej 3 mm pacjentów zapraszano
do Oœrodka celem przeprowadzenia szczegó³owego
wywiadu w kierunku alergii na lateks i wype³nienia ankiety
oraz wykonania oznaczenia poziomu swoistych przeciwcia³
klasy IgE metod¹ immuno-enzymatyczn¹ ELISA testem
firmy Sanofi-Pasteur.
Atopiê rozpoznawano u pacjentów na podsta-wie
adekwatnego wywiadu i dodatnich testów skórnych typu
prick z podstawowymi alergenami wziewnymi.
WYNIKI
Wœród pacjentów przyjêtych w Poradni by³o
290 kobiet i 144 mê¿czyzn. Œredni wiek wynosi³ 39 lat.
Odsetek osób atopowych wynosi³ ok. 54%. Na 434
pacjentów, którym wykonano testy z alergenami lateksu
u 31 (tj. u 7%) stwierdzono odczyn b¹blowy o œrednicy
co najmniej 3 mm (rycina 1).
Spoœród 28 pacjentów z dodatnimi testami,
u których zebrano szczegó³owy wywiad 11 chorych
(tj. 39%) podawa³o wystêpowanie reakcji typu natychmiastowego w postaci zaczerwienienia i œwi¹du skóry
w kontakcie z wyrobami z lateksu. Charakterystykê grupy
pacjentów przedstawiono w tabeli I. Pacjenci podawali
wy³¹cznie natychmaistowe objawy miejscowe, g³ównie
zaczerwienienie i œwi¹d skóry. W grupie tej poziom
swoistych IgE przeciw alergenom lateksu by³ nieoznaczalny.
7%
93%
Ryc. 1. Odsetek pacjentów z dodatnimi testami skórnymi
na lateks (n=434)
Stwierdzono, ¿e atopia wystêpowa³a istotnie
czêœciej w grupie z dodatnimi testami na lateks ni¿
w pozosta³ych grupach (p=0,01) (rycina 2). Nie
stwierdzono statystycznie istotnych ró¿nic w rozk³adzie
p³ci oraz œrednim wieku miêdzy grup¹ pacjentów
z dodatnimi testami na lateks, a pozosta³ymi pacjentami.
100
% pacjentów atopowych
Celem pracy by³o zbadanie czêstoœci wystêpowania dodatnich testów skórnych z alergenem lateksu
wœród pacjentów kierowanych do diagnostyki chorób
alergicznych do regionalnego oœrodka alergologicznego.
$#
90
80
*
70
60
50
40
30
20
10
0
1234567890123
1234567890123
1234567890123
1234567890123
1234567890123
1234567890123
1234567890123
1234567890123
1234567890123
1234567890123
1234567890123
1234567890123
1234567890123
1234567890123
1234567890123
1234567890123
1234567890123
1234567890123
pacjenci
ogó³em
1234567890123
1234567890123
1234567890123
1234567890123
1234567890123
1234567890123
1234567890123
1234567890123
1234567890123
1234567890123
1234567890123
1234567890123
1234567890123
1234567890123
1234567890123
1234567890123
1234567890123
1234567890123
1234567890123
1234567890123
pacjenci
z ujemnymi
testami na
lateks
123456789012
123456789012
123456789012
123456789012
123456789012
123456789012
123456789012
123456789012
123456789012
123456789012
123456789012
123456789012
123456789012
123456789012
123456789012
123456789012
123456789012
123456789012
123456789012
123456789012
123456789012
123456789012
123456789012
123456789012
123456789012
123456789012
pacjenci
z odatnimi
testami na
lateks
Ryc. 2. Udzia³ osób atopowych w grupach pacjentów
* – p<0,01 w porównaniu z pozosta³ymi grupami
DYSKUSJA
Alergia na lateks jest powa¿nym problemem
medycznym od koñca lat 80. Alergeny lateksowe mog¹
powodowaæ ciê¿kie przypadki anafilaksji. Celem niniejszej
pracy by³o oszacowanie czêstoœci alergii na lateks
w populacji pacjentów poradni alergologicznej oraz
zbadanie przydatnoœci testów na lateks w diagnostyce
alergologicznej.
Pos³uguj¹c siê komercyjnymi testami nak³ucia
naskórka stwierdziliœmy czêstoœæ uczuleñ wœród
pacjentów Poradni wynosz¹c¹ 7%. W podobnym badaniu
przeprowadzonym wœród pacjentów dzieciêcej poradni
alergologicznej, czêstoœæ uczulenia na lateks wœród dzieci
atopowych wynosi³a 3% [5]. W naszej Poradni czêstoœæ
alergii na lateks wœród osób atopowych by³a wy¿sza
i wynosi³a 13%. Wy¿sza czêstoœæ alergii u osób doros³ych
mo¿e wynikaæ ze stopniowego nabywania uczulenia
w ci¹gu ¿ycia wraz z powtarzaj¹c¹ siê ekspozycj¹ na
lateks. Czêstoœæ dodatnich testów na lateks wœród
pacjentów ambulatoryjnych naszej Poradni jest mniejsza
od czêstoœci alergii wystêpuj¹cej w grupie ryzyka
pracowników s³u¿by zdrowia oddzia³ów zabiegowych
szpitali wynosz¹cej 16%, a znacznie wy¿szy od czêstoœci
alergii w populacji ogólnej szacowanej przez niektórych
autorów na poni¿ej 1% [6]. Do poradni alergologicznej
trafia wiele osób z atopi¹, która jest stwierdzana
znamiennie czêœciej wœród osób uczulonych na lateks
zarówno w naszym badaniu, jak i w innych pracach [7,8].
Czêstoœæ dodatnich testów z lateksem wynosz¹ca 7% jest
jednak na tyle du¿a, i¿ powinna budziæ ostro¿noœæ lekarzy
i pacjentów. Chocia¿ u ¿adnej z badanych osób nie
stwierdzono powa¿nej reakcji po kontakcie z lateksem, to
nie wyklucza to mo¿liwoœci wyst¹pienia ich w przysz³oœci
Alergia Astma Immunologia, 2000, 5(1), 64-67
$$
Tabela I. Charakterystyka pacjentów z dodatnimi testami na lateks
Nr
P³eæ
Atopia
Wiek
Objawy
alergii na
lateks
1
2
3
4
5
6
K
K
K
K
K
K
tak
nie
nie
tak
tak
tak
nie
5/0
5/0
6/0
3/16
4/0
6/9
4/0
tak
tak
tak
tak
41
34
60
40
41
54
0
0
0
3/13
0
0
0
0
7
K
tak
46
tak
6/25
4/0
0
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
K
K
K
K
K
K
M
K
M
M
M
K
K
K
K
K
M
M
M
M
M
tak
tak
tak
tak
nie
tak
nie
nie
nie
nie
nie
tak
nie
nie
nie
tak
–
–
tak
nie
–
tak
–
tak
nie
6/26
3/15
5/16
4/11
4/0
4/0
3/7
4/0
5/0
4/13
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
tak
tak
tak
tak
tak
47
20
21
31
54
20
15
23
18
27
37
60
19
44
48
18
50
21
19
35
59
29
30
K
K
tak
32
48
nie
nie
3/9
4/16
3/0
31
K
tak
39
tak
5/13
4/7
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
tak
Testy skórne
Klasa
Choroba podstawowa
(b¹bel/rumieñ)
IgE
Lateks Lateks (lateksu)
1:100
1:20
3/0
5/12
4/0
4/0
4/0
4/0
4/0
3/8
5/0
3/0
4/0
3/0
5/0
0
5/7
4/0
0
0
4/0
0
0
szczególnie podczas tak niebezpiecznych procedur jak
zabiegi operacyjne, badanie ginekologiczne, badania
inwazyjne z u¿yciem sprzêtu zawieraj¹cego lateks,
w których to procedurach obserwowano ciê¿kie
powik³ania anafilaktyczne [9-13].
Tylko czêœæ pacjentów (39%) z dodatnimi testami
skórnymi mia³a objawy alergii w kontakcie z lateksem.
W naszych warunkach pos³ugiwaliœmy siê komercyjnymi
zagranicznymi testami, mog¹cymi nie zawieraæ wszystkich
alergenów istotnych dla naszych pacjentów. W sytuacjach
takich (dodatni wywiad oraz s³abo wyra¿one komercyjne
testy skórne) mo¿na próbowaæ wykonania testu z ekstraktem przygotowanym z wyrobu powoduj¹cego u danego
pacjenta objawy uczuleniowe. W jeszcze wiêkszym stopniu
wystêpuje rozbie¿noœæ z wywiadem w przypadku
oznaczania swoistych przeciwcia³ klasy IgE w surowicy
pacjentów. Testy te by³y ujemne nawet u pacjentów
z dodatnimi testami skórnymi, podaj¹cych wyraŸne
natychmiastowe objawy alergiczne w kontakcie z lateksem.
W innych pracach czu³oœæ oznaczeñ swoistych przeciwcia³
w surowicy oceniano na 87% [14], 56% [15]. W tej ostatniej
pracy u ¿adnego z pacjentów z alergi¹ na lateks
manifestuj¹c¹ siê pokrzywk¹ nie wykazano obecnoœci
alergiczny nie¿yt nosa, podejrzenie astmy
py³kowica, pokrzywka aspirynowa
limfadenopatia
alergiczny nie¿yt nosa, pokrzywka
alergiczny niezyt nosa
alergiczny nie¿yt nosa, astma oskrzelowa,
polipy nosa
przewlek³e zapalenie zatok, ca³oroczny
nie¿yt nosa
astma oskrzelowa, nadwra¿liwoœæ na leki
alergiczny nie¿yt nosa
py³kowica
py³kowica
pokrzywka
py³kowica
py³kowica
alergiczne zapalenie nosa i spojówek
astma oskrzelowa, ca³oroczny nie¿yt nosa
przewlek³y kaszel
alergiczne zapalenie nosa i spojówek
ca³oroczny alergiczny nie¿yt nosa
py³kowica
atopowe zapalenie skóry
naczynioruchowy niezyt nosa
ca³oroczny nie¿yt nosa, podejrzenie astmy
py³kowica, ca³oroczny nie¿yt nosa, astma
py³kowica, ca³oroczny nie¿yt nosa, astma
ca³oroczny nie¿yt nosa, podejrzenie astmy
py³kowica, podejrzenie astmy
alergiczny nie¿yt nosa, POCHP, CHNS,
choroba reumatyczna
naczynioruchowy nie¿yt nosa
przewlek³e zapalenie zatok, ca³oroczny
nie¿yt nosa
alergiczny nie¿yt nosa
Zawód
bezrobotna nauczycielka
rolnik
lekarz
szwaczka
sprz¹taczka-salowa
rencista-ksiêgowa
ekonomista
ksiêgowa
studentka prawa
uczeñ
szwaczka
bezrobotna-laborantka
uczeñ
uczeñ
studentka
uczeñ szko³y zawodowej
asystent politechniki
nadzór techniczny-mistrz
szwaczka
uczennica
psycholog
sekretarka
uczennica
nauczyciel
blacharz samochodowy
tokarz
policjant
kinooperator
ksiêgowa
konfekcjonerka
nauczycielka
swoistych IgE w surowicy. W tym œwietle pierwszeñstwo
w badaniach dodatkowych alergii na lateks nale¿y przyznaæ
testom skórnym, oznaczenia przeciwcia³ w surowicy
rezerwuj¹c dla pacjentów z du¿ym ryzykiem wyst¹pienia
ciê¿kiej reakcji anafilaktycznej podczas testu skórnego.
Pacjenci nasi podawali wy³¹cznie miejscowe
objawy alergiczne bezpoœrednio w kontakcie z lateksem.
By³y to g³ównie zaczerwienienia i œwi¹d skóry. Dynamika
reakcji przemawia za ich IgE-zale¿nym charakterem,
choæ tylko u niektórych mo¿liwe by³o potwierdzenie
takiego mechanizmu obecnoœci swoistych IgE w skórze.
Pacjenci nie nale¿eli do grup ryzyka, kontakt z wyrobami
lateksowymi wystêpowa³ sporadycznie, by³y to g³ównie
rêkawiczki gumowe. Wszyscy zostali poinformowani
o mo¿liwych niebezpieczeñstwach reakcji anafilaktycznych na lateks i koniecznoœci powiadamiania pracowników
s³u¿by zdrowia o stwierdzonej alergii na lateks.
Podsumowuj¹c, nasze badanie wykaza³o, ¿e
dodatnie testy skórne z alergenami lateksu stwierdzone
u oko³o 7% pacjentów zg³aszaj¹cych siê do poradni
alergologicznej, wystêpuj¹ czêœciej u chorych atopowych
i mog¹ byæ zwi¹zane z obecnoœci¹ klinicznych objawów
alergii na lateks.
Nitecka J., Korzon L., Kowalski M.L. Alergia na lateks wœród pacjentów regionalnego oœrodka alergologicznego
$%
Piœmiennictwo
1. Kowalewski M, Kowalski ML. Alergia na lateks. Alergia Astma
Immunol 1997; 2: 78-86.
2. Breiteneder H, Scheiner O. Molecular and immunological
characterization of latex allergens. Int Arch Allergy Immunol
1998; 116: 83-92.
3. Kowalski ML, £ucka D, Kowalewski M. Objawy alergii na
wyroby lateksowe wœród lekarzy i pielêgniarek oddzia³ów
zabiegowych. Medycyna 2000, 1995; 53/54: 45-48.
4. Liss GM, Sussman GL. Latex sensization: Occupational versus
general population prevalence rates. Am J Ind Med 1999; 35:
196-200.
5. Novembre E, Bernardini R, Brizzi I. The prevalence of latex
allergy in children seen in a university hospital allergy clinic.
Allergy, 1997; 52: 101-105.
6. Turjanmaa K, Alenius H, Makinen-Kiljunen S i wsp. Natural
rubber latex allergy. Allergy 1996; 51: 593-602.
7. Moneret-Vautrin DA, Beaudouin E, Widmer S i wsp. Prospective
study of risk factors in natural rubber latex hypersensitivity.
J Allergy Clin Immunol 1993; 92: 668-677.
8. Yassin MS, Liers MB, Fischer TJ i wsp. Latex allergy in hospital
employees. Ann Allergy 1994; 72: 245-249.
9. Burrow GH, Vincent KA, Krajbich JI i wsp. Latex allergy in
non-spina bifida patients: unfamiliar intraoperative anaphylaxis.
Aust N Z J Surg 1998; 68: 183-185.
10. Mace S, Vadas P, Pruzanski W. Anaphylactic shock induced by
intraarticular injection of methylprednisolone acetata.
J Rheumatol 1997; 24: 1191-1194.
11. Bronshtein M, Nussem D, Blumenfeld Z. Transvaginal ultrasound
may cause latex anaphylaxis. Ultrasound Obstet Gynecol 1996;
7: 379-390.
12. Timmermans L, Veyckemans F, Lorge F. Immediate allergy to
latex in urological practice. Acta Urol Belg 1994; 62: 47-53.
13. Hadjiliadis D, Banks DE, Tarlo SM. The relationship between
latex skin prick test responses and clinical allergic responses.
J Allergy Clin Immunol 1996; 97: 1202-1206.
14. Skin and serologic testing in the diagnosis of latex allergy. J Allergy
Clin Immunol 1993; 91: 1140-1145.
15. Marais GI, Fletcher JM, Potter PC. In vivo and vitro diagnosis
of latex allergy at Groote Schuur Hospital. S Afr Med J 1997; 87:
1004-1008.
Latex allergy among allergy clinic patients
JOANNA N ITECKA, LESZEK KORZON, MAREK L. KOWALSKI
Summary
Latex allergy is usually diagnosed in patients from high risk groups (eg. chronically instrumented patients,
health care workers, rubber industry workers). The prevalence of latex allergy in non-risk populations is not
well documented. We aimed to study the prevalence of skin prick test positivity to latex allergens in patients
referred to allergy clinic for consultations unrelated to latex allergy.
The study included 434 consecutive patients admitted to allergy clinic. Skin prick tests with a battery of
inhalant allergens were performed. Skin prick test with two different extracts of latex allergen (Soluprick-Alk
1:20 and Alyostal-Stallergens 1:100) were positive (at least 3 mm weal response) in 31 patients (7% of the
population studied). Atopy was more prevalent among patients with positive SPT to latex than in
SPT-negative patients. Out of 28 patients SPT-positive for latex, there was 11 (39%), who reported
immediate local reactions (erythema, pruritius, urticaria) on contact with latex. Latex specific IgE in serum
(ELISA) was undetectable in all patients with symptoms of latex allergy.
Our study documented relativelly high prevalence of sensitization to latex allergens in patients referred to
allergy clinic, suggesting higher risk of latex allergy in this group of patients.
Alergia Astma Immunol 2000; 1: 63-66
Key words: latex allergy, specific IgE, skin prick tests, atopy