Niska częstość zapalenia żołądka o etiologii Helicobacter pylori u

PRACE ORYGINALNE
Ma³gorzata S£ADEK
Urszula JEDYNAK-W¥SOWICZ
Andrzej WÊDRYCHOWICZ
Kinga KOWALSKA-DUPLAGA
Stanis³aw PIECZARKOWSKI
Krzysztof FYDEREK
Niska czêstoœæ zapalenia ¿o³¹dka o etiologii
Helicobacter pylori u dzieci i m³odzie¿y
z zapaln¹ chorob¹ jelit
The low prevalence of Helicobacter pylori gastritis in
newly diagnosed inflammatory bowel disease children
and adolescent
Klinika Pediatrii, Gastroenterologii i ¯ywienia,
Uniwersytetu Jagielloñskiego
Collegium Medicum w Krakowie
Kierownik Kliniki:
Dr hab. med. Krzysztof Fyderek
Dodatkowe s³owa kluczowe:
Helicobacter pylori
zapalna choroba jelit
dzieci
Additional key words:
Helicobacter pylori
inflammatory bowel disease
children
Adres do korespondencji:
Dr med. Ma³gorzata S³adek
Klinika Pediatrii, Gastroenterologii i ¯ywienia,
UJ CM
30-663 Kraków, ul. Wielicka 265
Tel.: +12 657 40 12
Przegl¹d Lekarski 2007 / 64 / Suplement 3
Wyniki badañ oceniaj¹ce czêstoœæ
zaka¿enia Helicobacter pylori (Hp) u
pacjentów z zapaln¹ chorob¹ jelit (IBD)
nie s¹ jednoznaczne. W prezentowanej pracy przedstawiono ocenê wystêpowania zapalenia ¿o³¹dka o etiologii
Hp u dzieci z nowo rozpoznan¹ zapaln¹ chorob¹ jelit przed wprowadzeniem
leczenia choroby zasadniczej. Badaniami objêto 94 dzieci z IBD w wieku
12,9 ± 3,75 lat, w tym 50 dzieci z chorob¹ Leœniowskiego-Crohna (CD) i 44
dzieci z wrzodziej¹cym zapaleniem jelita grubego (UC). Grupê kontroln¹ stanowi³o 104 pacjentów wieku 13,6 ± 4,2
lat, którzy byli kierowani do panendoskopii z powodu nawracaj¹cych bólów
brzucha. U dzieci z nowo rozpoznan¹
zapaln¹ chorob¹ jelit czêstoœæ zapalenia ¿o³¹dka o etiologii Hp by³a znamiennie ni¿sza w porównaniu do grupy kontrolnej (9,6% vs 38,4%,
p<0,0001). Znamiennie czêœciej wystêpowa³o ono u pacjentów z CD ni¿ UC.
Nie stwierdzono statystycznie znamiennej ró¿nicy w œrednim wieku wyst¹pienia pierwszych objawów zapalnej choroby jelit miêdzy obu grupami
(14,3 ± 3,75 vs 13,6 ± 4,3 lat). Wyniki
badañ wskazuj¹, ¿e zapalenie ¿o³¹dka
spowodowane Hp wystêpuje u dzieci i
m³odzie¿y z IBD, jednak znamiennie
rzadziej ni¿ w grupie kontrolnej. Niska
czêstoœæ zapalenia ¿o³¹dka o etiologii
Hp nie wynika ze stosowanego leczenia choroby podstawowej.
Data concerning prevalence rate of
Helicobacter pylori gastritis in inflammatory bowel disease (IBD) patients is
conflicting. We had studied the prevalence of Hp gastritis in newly diagnosed inflammatory bowel disease
children before any pharmacological
treatment was introduced. Ninety four
consecutive children with inflammatory bowel diseased were enrolled into
study, mean age 12.9 ± 3.75 years, including 50 with Crohn’s Disease (CD)
and 44 with ulcerative colitis (UC). One
hundred and four patients (mean age
13.6 ± 4.2 year) referred for diagnostic
evaluation because of recurrent abdominal pain, matched for age, sex and
socioeconomic status served as a control. The results revealed a highly statistically lower prevalence of Hp gastritis in children with IBD as compared
with controls (9.6% vs. 38.4%,
p<0.0001). Significantly more often Hp
gastritis occurred in CD than UC patients. There was no statistical difference in mean age of IBD onset between
Hp gastritis positive and negative
groups (14.3 ± 3.75 vs. 13.6 ± 4.3 yr)
was found. Our results show that in
newly diagnosed IBD children, Hp gastritis is not unusual, but the prevalence
rate is significantly lower comparing
to the control group. The low Hp gastritis rate is not related to medical treatment, since the patients were studied
before any was introduced.
Wstêp
Wiele dowodów jest dostatecznie przekonywuj¹cych, aby uznaæ, i¿ w patomechanizmie zapalnej choroby jelit istotn¹ rolê
odgrywaj¹ procesy inicjowane przez bakterie [1]. Prowadz¹ one do uszkodzenia bariery œluzówkowej i zburzenia równowagi
jelitowej odpowiedzi immunologicznej u genetycznie predysponowanych chorych [2].
Na modelach zwierzêcych i w badaniach
klinicznych wykazano, ¿e obecnoœæ bakterii jest niezbêdna do rozwoju przewlek³ego
zapalenia w œcianie jelita [3]. Ogniwem ³¹cz¹cym bakterie z odpowiedzi¹ immunologiczn¹ jest miêdzy innymi gen NOD2/
CARD15 i aktywacja œcie¿ki sygna³owej
NFkB [4]. Sk³adowe bakteryjne indukuj¹c
transkrypcjê wielu genów pro zapalnych prowadz¹ do zaburzenie równowagi pomiêdzy
cytokinami pro zapalnymi i immunoregulatorowymi co powoduje uszkodzenie integralnoœæ b³on œluzówkowych. Niewyjaœnione
pozostaj¹ nadal czynniki wyzwalaj¹ce i podtrzymuj¹cy reakcjê zapaln¹. Wœród potencjalnych kandydatów wymieniane s¹ miêdzy
innymi bakterie z rodziny Helicobacter [1,
4]. Odkrycie Helicobacter pylori (Hp) i zdefiniowanie jego roli w patogenezie wielu
schorzeñ przewodu pokarmowego w tym
chorobie wrzodowej, ch³oniaku typu MALT
65
czy raku ¿o³¹dka jest niekwestionowane. Na
podstawie wyników badañ na modelach
zwierzêcych oraz w oparciu o analizê bioptatów œluzówki pacjentów z zapaln¹ chorob¹ jelit [5] postulowana jest równie¿ rola Hp
w rozwoju zapalenia jelit oraz modyfikacji
przebiegu choroby Leœniowskiego-Crohna
[6]. O ile wykazano udzia³ Helicobacter hepaticus oraz Helicobacter bili w rozwoju przewlek³ego zapalenia k¹tnicy i okrê¿nicy u
modyfikowanych genetycznie myszy to jednak analiza badañ bioptatów œluzówki pacjentów doros³ych na obecnoœæ Hp przynios³a rozbie¿ne wyniki [5-7].
Dodatkowe w¹tpliwoœci co do zwi¹zku
miêdzy Hp a zapaln¹ chorob¹ jelit budz¹
doniesienia o niskim wystêpowaniu zaka¿enia Hp w tej grupie pacjentów a w szczególnoœci z chorob¹ Leœniowskiego-Crohna oraz
fakt narastania zachorowalnoœci na zapaln¹ chorobê jelit, podczas gdy badania epidemiologiczne wskazuj¹ na zmniejszanie siê
czêstoœci zaka¿enia Hp.
Nisk¹ czêstoœæ zaka¿enia Hp u pacjentów z zapaln¹ chorob¹ jelit próbuje siê wyjaœniaæ stosowanym u tych chorych leczeniem w tym salazopiryn¹, mesalazyn¹, metronidazolem czy antybiotykami [9-11]. Dane
literaturowe s¹ niejednoznaczne a w odniesieniu do pacjentów pediatrycznych dodatkowo s¹ nieliczne i obejmuj¹ grupy ma³o liczebne.
Kolho w badaniach przeprowadzonych
u dzieci z zapaln¹ chorob¹ jelit nie stwierdzi³ ani jednego przypadku zaka¿enia Hp
[12]. Podobnie Halme w oparciu o badanie
serologicznie pomiaru IgG w grupie chorych
w wieku od 18-25 lat nie zanotowa³ wyników pozytywnych [13]. Natomiast Ruuska
wykaza³ podobn¹ czêstoœæ zaka¿enia Hp u
dzieci z chorob¹ zapaln¹ jelit i nawracaj¹cym bólem brzucha [13].
W prezentowanej pracy przedstawiono
ocenê wystêpowania zapalenia ¿o³¹dka o
etiologii Hp u dzieci z nowo rozpoznan¹ zapaln¹ chorob¹ jelit przed wprowadzeniem
leczenia choroby zasadniczej.
Materia³ i metody
Od stycznia 2000 roku do grudnia 2005 roku badaniami objêto 94 dzieci z zapaln¹ chorob¹ jelit w wieku
12,9 ± 3,75 lat, kolejno kierowanych do diagnostyki.
Ró¿nicowanie zapalnej choroby jelit zosta³o przeprowadzone zgodnie z zaleceniami z Porto w oparciu o przebieg kliniczny, badanie fizykalne, badania bakteriologiczne, endoskopowe z pobraniem wycinków z ka¿dego piêtra górnego i dolnego odcinka przewodu pokarmowego,
obrazowanie radiologiczne (pasa¿ przewodu pokarmowego lub enterokliza) oraz badania serologiczne (przeciwcia³a pANCA, ASCA).
Sto czworo dzieci, dobranych pod wzglêdem wieku
(œrednia wieku 13,6 ± 4,2 lat), p³ci i warunków socjalnych
a kierowanych do panendoskopii z powodu nawracaj¹cego bólu brzucha stanowi³o grupê kontroln¹. Kryterium
wykluczenia w obu grupach by³o stosowanie antybiotyków lub metronidazolu trzy miesi¹ce przed badaniem.
Obecnoœæ Hp by³a potwierdzana szybkim testem
urazowym a zapalenie ¿o³¹dka by³o rozpoznawane w
oparciu o badanie histopatologicznej wycinka pobieranego z okolicy przed odŸwiernikowej i trzonu (barwienie
Giems¹ i hematoksylin¹/eozyn¹). Brak zapalenia ¿o³¹dka o etiologii Helicobacter pylori by³ definiowany, je¿eli
szybki test urazowy by³ ujemny, nie stwierdzano obecnoœci Hp w preparatach przy braku zmian typowych dla
ostrego zapalenia (naciek z neutrofilów).
Analizê statystyczn¹ przeprowadzono przy pomocy
oprogramowania StatDirect. Parametry demograficzne,
66
kliniczne i laboratoryjne poddano ocenie dystrybucji i wyra¿ono jak œrednia ± odchylenie standardowe. Analizy
porównawczej badanych grup dokonano przy u¿yciu testu Fisher’a. Wartoœæ prawdopodobieñstwa (p) mniejsz¹
ni¿ 0,05 przyjêto, jako znamienn¹ statystycznie.
graficzne dotycz¹ce pacjentów przedstawiono w tabeli I.
Omówienie
W prezentowanych badaniach wykazaliœmy wystêpowanie zapalenia ¿o³¹dka spowodowanego przez Hp u dzieci i m³odzie¿y
z nowo rozpoznan¹ zapaln¹ chorob¹ jelit.
By³o ono znamiennie ni¿sze ni¿ w grupie
kontrolnej i analogiczny trend stwierdzono
u pacjentów z wrzodziej¹cym zapaleniem
jelita grubego w porównaniu z chorob¹ Leœniowskiego-Crohna.
Zaka¿enie Hp towarzyszy ludzkoœci od
ponad 60 000 lat i wykazuje du¿¹ zmiennoœæ
geograficzn¹. Badania dotycz¹ce populacji
dzieci i m³odzie¿y w Polsce s¹ fragmentaryczne. W oparciu o test oddechowy stwierdzano zaka¿enie Hp u 28,6% do 39% badanych m³odszych dzieci oraz u 40% m³odzie¿y miêdzy 15 a 18 rokiem ¿ycia [15,16].
Z powodów etycznych, w prezentowanych badaniach grupê kontroln¹ stanowi³y
dzieci z nawracaj¹cym bólem brzucha, u
których badanie panednoskopowe by³o wykonywane w ramach procedur diagnostycznych. Stwierdzana w tej grupie badanych
czêstoœæ zapalenia Hp by³a porównywalna
do czêstoœci zaka¿enia Hp w cytowanych
badaniach epidemiologicznych.
Ruuska w badaniach przeprowadzonych
u dzieci fiñskich z zapaln¹ chorob¹ jelit
stwierdzi³ wystêpowanie Hp zapalenia ¿o³¹dka podobnie czêsto jak w grupie kontrolnej z nawracaj¹cym bólem brzucha [14]. Inni
badacze norwescy nie wykazali zaka¿enia
Hp u dzieci i m³odych doros³ych z IBD [12,
Wyniki
W trakcie prowadzenia badañ, zapaln¹
chorobê jelit rozpoznano kolejno u 94 dzieci kierowanych do diagnostyki. U 50 z nich
by³a to choroba Leœniowskiego-Crohna a u
44 wrzodziej¹ce zapalenie jelita grubego. W
grupie pacjentów z zapaln¹ chorob¹ jelit
zapalenie ¿o³¹dka wywo³ane przez Hp wystêpowa³o znamiennie rzadziej ni¿ w grupie
kontrolnej (9,6% vs 38,4%, p<0,001). Rozpoznano je u dwojga dzieci z wrzodziej¹cym
zapaleniem jelita grubego i siedmiorga z
chorob¹ Leœniowskiego-Crohna (4,5% vs
14%, p<0,005). W obu grupach chorych z
porównywaln¹ czêstoœci¹ wystêpowa³o zapalenie ¿o³¹dka obejmuj¹ce zarówno okolicê przedodŸwiernikow¹ jak i trzon. W grupie kontrolnej u wiêkszoœci badanych stwierdzano zapalenie ograniczone do czêœci
przedodŸwiernikowej.
Lokalizacja choroby we wrzodziej¹cym
zapaleniu jelita grubego ogranicza³a siê do
lewostronnej okrê¿nicy. W grupie z chorob¹ Leœniowskiego-Crohna zmiany obecne
by³y w jelicie cienkim u 5 dzieci natomiast u
2 w jelicie cienkim i grubym.
Wiek rozpoznania choroby zapalnej jelit
nie ró¿ni³ siê istotnie miedzy grupami Hp(-) i
Hp(+). Pochodzenie pacjentów ze œrodowiska miejskiego czy niezurbanizowanego nie
wp³ywa³o na wystêpowanie Hp. Dane demo-
Tabela I
Dane demograficzne pacjentów z zapaln¹ chorob¹ jelit i grupy kontrolnej.
(f-dziewczynki, m-ch³opcy)
Demographic data of IBD and control patients.
Rozpoznanie
Pacjenci
(liczba i p³eæ)
Hp(+)/Hp(-)
Wiek
(rok, œrednia)
Hp(+)/Hp(-)
Czas trw ania
choroby (rok,
œrednia)
Hp(+)/Hp(-)
M iasto
(liczba)
Hp(+)/Hp(-)
Wieœ
(liczba)
Hp(+)/Hp(-)
Ch L-C
(n=50)
f/m =20/30
7/43
f 3/17
m 4/26
12,4/14,1
8,3/6,2
5/31
2/12
WZJG
(n=44)
f/m =20/24
2/42
f 1/19
m 1/23
12,8/13,2
4,3/7,2
2/26
0/16
Kontrola
(=104)
f/m =48/56
40/64
f 16/32
m 24/32
13,2/14,6
-
24/48
16/16
Tabela II
Rozmieszczenie zmian patologicznych u pacjentów z wrzodziej¹cym zapaleniem jelita grubego i chorob¹
Leœniowskiego-Crohna oraz typ zapalenia ¿o³¹dka u pacjentów z zapaln¹ chorob¹ jelit.
Distribution of pathological findings in ulcerative colitis and Crohn’s disease patients and type of Hp gastritis in IBD
and control group.
Rozpoznanie
Lokalizacja zm ian w zapalnej chorobie jelit
(liczba pacjentów )
Choroba
Leœniow skiegoCrohna
Jelito cienkie
Jelito cienkie
i okrê¿nica
2
Okrê¿nica
Wrzodziej¹ce
zapalenie jelita
grubego
Zapalenie
prostnicy
Zapalenie
okrê¿nicy
0
Lew ostronne
zapalenie
okrê¿nicy
2
Kontrola
-
-
5
Przegl¹d Lekarski 2007 / 64 / Suplement 3
0
Zapalenie ¿o³¹dka (liczba pacjentów )
OdŸw iernik Zapalenie ¿o³¹dka
Wrzód
1
6
0
0
0
2
0
-
19
5
16
M. S³adek i wsp.
13]. Te ró¿nice mog¹ wynikaæ z ma³ej liczebnoœci grup we wczeœniejszych badaniach
oraz rozpoznania zaka¿enia Hp w oparciu
o testy serologiczne, których czu³oœæ w pediatrii nie jest zadawalaj¹ca.
W wiêkszoœci publikacji dotycz¹cych
pacjentów doros³ych z zapaln¹ chorob¹ jelit stwierdzano ni¿sz¹ ni¿ w grupach kontrolnych lub co najwy¿ej porównywaln¹ czêstoœæ zaka¿enia Hp [13,17-19]. Chorzy z
chorob¹ Leœniowskiego-Crohna w porównaniu do wrzodziej¹cego zapalenia jelita
grubego znamiennie rzadziej wykazywali
zaka¿enie Hp. Jednoznaczna interpretacja
rozbie¿noœci nie jest ³atwa z uwagi na ró¿nice metodologiczne w tym kryteria kwalifikacji chorych i metody rozpoznawania Hp.
W szczególnoœci odnosi siê do oceny przeciwcia³ przeciwko Hp jako serologicznego
markera ostrego zapalenia ¿o³¹dka w porównaniu do testów oddechowych z u¿yciem
znakowanego wêgla czy oceny histologicznej. Rozbie¿noœci dotycz¹ równie¿ wyników
badañ oceniaj¹cych wp³yw stosowanego
leczenia choroby podstawowej, które w
przewa¿aj¹cej liczbie badañ pacjentów doros³ych by³o prowadzone nawet przez wiele lat. Sugerowana rola preparatów 5-ASA,
salazopiryny, metronidazolu czy antybiotyków nie zosta³a ostatecznie rozstrzygniêta
[9-11].
¯adne z dotychczas publikowanych badañ dotycz¹cych doros³ych jak i dzieci nie
ocenia³o czêstoœci zapalenia ¿o³¹dka o etiologii Hp u pacjentów z nowo rozpoznan¹
zapaln¹ chorob¹ jelit. W prezentowanych
badaniach rozpoznanie zaka¿enia Hp zosta³o postawione w oparciu o dwa testy diagnostyczne, co jest zgodne ze standardami wskazañ do eradykacji u dzieci. Wykazana niska czêstoœæ Hp zapalenia ¿o³¹dka
u badanych dzieci z nowo rozpoznan¹ zapaln¹ chorob¹ jelit nie mo¿e wynikaæ ze stosowania leczenia choroby podstawowej
bowiem badania diagnostyczne zosta³y
przeprowadzone zanim wprowadzono leczenie farmakologiczne i ¿ywieniowe. Ponadto stosowanie antybiotykoterapii lub leczenia metronidazolem trzy miesi¹ce przed
zakwalifikowaniem do badañ by³o kryterium
wykluczenia. Równie¿ rozpoznanie w oparciu o szybki test urazowy i badanie histologiczne wyklucza mo¿liwy b³¹d wynikaj¹cy z
ograniczonej czu³oœci badañ serologicznych.
Nale¿y zatem rozwa¿aæ udzia³ innych
czynniki powoduj¹cych ten fenomen.
Jakkolwiek nie uda³o siê do tej pory jednoznacznie okreœliæ przyczyny zapalnej choroby jelit, to coraz lepiej poznane s¹ mechanizmy przewlek³ego zapalenia, które jest
kluczowym procesem tocz¹cym siê w jelitach. Byæ mo¿e, ¿e u pacjentów z zapalan¹
Przegl¹d Lekarski 2007 / 64 / Suplement 3
chorob¹ jelit uk³ad immunologiczny gospodarza chroni go przez kolonizacj¹ Hp lub te¿
zaka¿enie Hp zmniejsza ryzyko zachorowania na zapaln¹ chorobê jelit. W przeciwieñstwie do dzieci, u doros³ych pacjentów zaka¿onych Hp obserwowano póŸniejszy wiek
wyst¹pienia zapalnej choroby jelit sugeruj¹c, ¿e mo¿e ono byæ czynnikiem chroni¹cym przed rozwojem IBD [17].
Analizuj¹c ró¿nice miêdzy chorob¹ Leœniowskiego-Crohna a wrzodziej¹cym zapaleniem jelita grubego nale¿y zwróciæ uwagê
na fakt bardzo ma³ej liczebnoœci grup przed
wysuniêciem ostatecznych wniosków. Mo¿na postawiæ hipotezê, ¿e stymulacji odrêbnych szlaków immunologicznych zwi¹zanych z przewa¿aj¹cym pobudzenia Th1 w
chorobie Leœniowskiego-Crohna CD a Th2
we wrzodziej¹cym zapaleniu elita grubego
UC wp³ywa w odmienny sposób na zwi¹zan¹ z Th1 odpowiedzi¹ immunologiczn¹ wyzwalan¹ przez Hp [20]. Do zaka¿enia Hp
dochodzi najczêœciej w dzieciñstwie a tylko
w jednym na dziesiêæ przypadków dojdzie
do wyst¹pienie choroby wrzodowej, ch³oniaka typu MALT czy raka ¿o³¹dka w wieku
doros³ym. Nie wyjaœnione s¹ mechanizmy
powoduj¹ce kolonizacjê œluzówki ¿o³¹dka,
ale wiadomo, ¿e bakteria ta przez wiele szlaków sygnalizacyjnych zarówno pobudza jak
i hamuje mechanizmy wrodzonej i nabytej
odpowiedzi immunologicznej [2]. To czy dojdzie do rozwoju choroby jest wypadkow¹
wirulencji intruza i odpowiedzi immunologicznej gospodarza.
Przedstawione wyniki badañ wskazuj¹,
¿e zapalenie ¿o³¹dka spowodowane Helicobacter pylori wystêpuje u dzieci i m³odzie¿y
z zapaln¹ chorob¹ jelit, jednak znamiennie
rzadziej ni¿ w grupie kontrolnej. Obserwowano przeciwne do doros³ych ró¿nice miêdzy pacjentami z chorob¹ LeœniowskiegoCrohna, a wrzodziej¹cym zapaleniem jelita
grubego. Przyczyny wystêpuj¹cych ró¿nic
pozostaj¹ do wyjaœnienia.
Wyniki pozwalaj¹ na wysuniecie wniosku, i¿ niska czêstoœæ zapalenia ¿o³¹dka o
etiologii Hp nie wynika ze stosowanego leczenia choroby podstawowej.
Piœmiennictwo
1. Ohkusa T., Nomura T., Sato N.: The role of Bacterial Infection in the Pathogenesis of Inflammatory
Bowel Disease. Internal Med. 2004, 43, 534.
2. Bergman M., Prete G., Kooyk Y., Appelmelk B.:
Helicobacter pylori phase variation, immune modulation and gastric autoimmunity. Nature Reviews/
Microbiology 2006, 4, 153.
3. Basset C., Holton J., Bazeos A., Vaira D. et al.:
Are Helicobacter Species and Enterotoxigenic
Bacterioides fraglis involved in Inflammatory Bowel
Disease? Dig. Dis. Sci. 2004, 49, 1425.
4. Szczepanik M., Krawczyñski M., Cichy W. i wsp.:
Choroba Leœniowskiego-Crohna: powi¹zania bakte-
rie-odpowiedŸ immunologiczna-gen. Ped. Pol. 2006,
81, 211.
5. Oliveira A., Rocha G., Rocha A. et al.: Isolation of
Helicobacter pylori from the intestinal Mucosa of
Patients with Crohn’s Disease. Helicobacter 2006,
11, 2.
6. Puspok A., Dejaco C., Oberhuber G. et al.: Influence of Helicobacter pylori Infection on the Phenotype of Crohn’s Disease. Am. J. Gastroenterol. 1999,
94, 3229.
7. Bohr U.R., Glasbrenner B., Prymus A. et al.: Identification of Enterohepatic Helicobacter species In
Patients Suffering from Inflammatory Bowel disease.
J. Clin. Microbiol. 2004, 42, 2766.
8. Bell S., Chisholm A., Owen R. et al.: Evaluation of
Helicobacter species In inflammatory novel disease.
Aliment. Pharmacol. Ther. 2003, 18, 481.
9. Pronai L., Schnadl L., Orosz Z. et al.: Lower Prevalence of Helicobacter pylori Infection in Patients with
Inflammatory Bowel Disease But Not With Chronic
Obstructive Pulmonary Disease – Antibiotic Use in
the History Does Not Play a Significant Role.
Helicobacter 2004, 9, 278.
10. Piodi L., Bardella M., Rocchia C. et al.: Possible
Protective Effect of 5-Aminosalicylic Acid on
Helicobacter pylori Infection in Patient With Inflammatory Bowel Disease. J. Clin. Gastroenterol. 2003,
36, 22.
11. Matsumura M., Matsu T., Hatakeyama S.: Prevalence of Helicobacter infection and correlation between severity of upper gastrointestinal lesions and
H.pylori infection in Japanese patients with Crohn’s
disease. J. Gastroenterol. 2001, 36, 740.
12. Kolho K., Rautelin H., Lindahl H., Savilahti E.:
Helicobacter pylori –positive Gastritis in Pediatric
Patients with Chronic Inflammatory Bowel Disease.
JPGN 1998, 27, 292.
13. Halme L., Rautelin H., Leidenius M., Kosunen T.:
Inverse correlation between Helicobacter pylori infection and inflammatory novel disease. J. Clin.
Pathol. 996, 49, 65.
14. Ruuska T., Vaajalahti P., Araja rvi P., Maki M.: Prospective evaluation of Upper Gastrointestinal Mucosal Lesions in Children with Ulcerative colitis and
Crohn, Disease. JPGN 1994, 19, 181.
15. Bielañski W., K¹cka K., Karczewska E. et al.: Capsulated mini-dose 13C-urea breath test for studies
on the prevalence of H. pylori infection in children. J.
Physiol. Pharmacol. 1997, 48, 16.
16. Przybyszewska K., Fyderek, Bielañski W.:
Czêstoœæ wystêpowania Helicobacter pylori u dzieci
zdrowych poni¿ej 4 roku ¿ycia. Pediatria Wspó³czesna, Gastroenterologia i ¯ywienie Dziecka 2000,
2, 39.
17. Vare P., Heikius B., Silvennoinen J.A. et al.:
Seroprevalence of Helicobacter pylori Infection in
Inflammatory Bowel Disease: Is Helicobacter pylori
Infection a Protective Factor? Scand. J. Gastroenetrol. 2001, 36, 1295.
18. Parente F., Molteni P., Bolani S. et al.: Prevalence
of Helicobacter pylori Infection and Related Upper
Gatsroeintestinal Lesions in Patients with Inflammatory Bowel Disease. Scand. J. Gastronetrol. 1997,
32, 1140.
19. Parce C., Duncan H., Timmis L., Green J.: Assessment of the prevalence of infection with Helicobacter
pylori in patients with inflammatory bowel disease.
Eur. J. Gastroenterol. Hepatol. 2000, 12, 439.
20. Nagura H., Ohtani H., Sasano H., Matsumoto T.:
The Immuno-Inflammtory Mechanism for Tissue Injury in Inflammatory Bowel Disease and Helicobacter
pylori-Infected Chronic Active Gastritis. Digestion
2001, 63 (Suppl. 1), 12.
67