D - Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Katowicach

Sygn. akt III AUa 1824/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 19 sierpnia 2016 r.
Sąd Apelacyjny w Katowicach Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w składzie:
Przewodniczący
SSA Jolanta Ansion (spr.)
Sędziowie
SSA Tadeusz Szweda
SSA Maria Pierzycka - Pająk
Protokolant
Dawid Krasowski
po rozpoznaniu w dniu 19 sierpnia 2016r. w Katowicach
sprawy z odwołania Teatru (...) w C. (Teatr (...) w C.)
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.
przy udziale zainteresowanych: R. W. (R. W.), M. W. (M. W.), W. W. (W. W.), M. M. (M. M.), M. K. (M. K.)
o podleganie ubezpieczeniom społecznym i podstawę wymiaru składek
na skutek apelacji odwołującego się Teatru (...) w C.
od wyroku Sądu Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w Katowicach
z dnia 2 lipca 2015r. sygn. Akt X U 1875/14
oddala apelację.
/-/SSA T.Szweda /-/SSA J.Ansion /-/SSA M.Pierzycka-Pająk
Sędzia Przewodniczący Sędzia
Sygn. akt III AUa 1824/15
UZASADNIENIE
Decyzjami z dnia 26 czerwca 2014r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. stwierdził, że ubezpieczeni: M.
W. w okresie
od 1 września 2011r. do 29 lutego 2012r., od 1 kwietnia 2012r. do 30 kwietnia 2012r., W. W. w okresie od 1 stycznia
2011r. do 30 czerwca 2011r., M. K. w okresie od 1 kwietnia 2012r. do 30 kwietnia 2012r., M. M. w okresie od 1 kwietnia
2012r. do 30 kwietnia 2012r., podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu,
chorobowemu, jako pracownicy z tytułu zawartej umowy zlecenia z płatnikiem składek (...) R. W., wykonywanej na
rzecz podmiotu Teatr (...). Organ rentowy ustalił ponadto podstawy wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia
społeczne
oraz zdrowotne w kwotach wskazanych w decyzjach.
W uzasadnieniu organ rentowy podniósł, iż zawarte między ubezpieczonymi (pracownikami Teatru (...)), a (...) R. W.
umowy zlecenia wykonywane były na rzecz pracodawcy, z którym ubezpieczeni pozostawali
w stosunku pracy. Z tych też względów, za płatnika składek winien zostać uznany odwołujący się Teatr (...) w C. i to na
nim, niezależnie od uregulowań umownych między płatnikiem składek i zainteresowanym, ciąży obowiązek opłacenia
należnych składek, wynikających z zaskarżonej decyzji.
Teatr (...) w C. wniósł odwołania od powyższych decyzji podnosząc, iż zawarł z podmiotem gospodarczym (...) R. W.
umowy cywilnoprawne, w ramach których podmiot ten miał realizować przedstawienia artystyczne oraz zgodnie z ich
treścią, obowiązek odprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne należał do w/w podmiotu. Domagał się
zmiany zaskarżonych decyzji i ich uchylenia oraz zasądzenia na jego rzecz
kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.
W odpowiedzi na odwołania organ rentowy podtrzymał stanowisko zawarte
w zaskarżonych decyzjach, wnosząc jednocześnie o oddalenie odwołań i zasądzenie od odwołującego na jego rzecz
kosztów zastępstwa procesowego.
Pełnomocnik zainteresowanej R. W. wniósł o oddalenie odwołania, powołując się na orzecznictwo sądowe oraz art.
8 ust. 1 i 2a ustawy systemowej.
Zainteresowana M. M. poparła stanowisko organu rentowego.
Zainteresowany M. W. poparł odwołanie Teatru (...)
w C..
Zainteresowany W. W. nie zajął w sprawie stanowiska.
Zaskarżonym wyrokiem z dnia 2 lipca 2015r., sygn. akt X U 1875/14,
Sąd Okręgowy w Katowicach oddalił odwołania oraz zasądził od odwołującego
na rzecz organu rentowego kwotę 240 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.
Sąd I instancji ustalił, że zainteresowani: M. W. w okresie
od 1 września 2011r. do 29 lutego 2012r., od 1 kwietnia 2012r. do 30 kwietnia 2012r., W. W. w okresie od 1 stycznia
2011r. do 30 czerwca 2011r., M. K. w okresie od 1 kwietnia 2012r. do 30 kwietnia 2012r., M. M. w okresie od 1 kwietnia
2012r. do 30 kwietnia 2012r., wykonywali pracę
na podstawie umów zlecenia zawartych z (...) R. W.. Praca świadczona w ramach w/w umów zlecenia była
wykonywana na rzecz pracodawcy,
z którym zainteresowanych łączył stosunek pracy, tj. Teatru (...) w C..
Zainteresowana R. W. prowadzi działalność gospodarczą w zakresie wystawiania przedstawień artystycznych pod
nazwą (...). Dyrektor Teatru (...) w C. był zainteresowany stworzeniem projektu edukacyjnego Szkoła Teatru i zwrócił
się do zainteresowanej z propozycją zawarcia umowy
na wykonanie tego projektu. Teatr(...) zobowiązał zainteresowaną
do zatrudnienia przy wykonaniu projektu pracowników w/w teatru. Odbiorcą tego projektu miała być młodzież szkół
gimnazjalnych, zawodowych, licealnych.
W dniach 10 stycznia 2011r. i 16 stycznia 2012r. zostały zawarte umowy zlecenia pomiędzy Teatrem (...) w C.
(zleceniodawcą), a firmą (...) R. W. w C. (zleceniobiorcą). Pierwsza z w/w umów została zawarta na okres od 10
stycznia 2011r. do 31 grudnia 2011r., natomiast druga od 16 stycznia 2012r. do 31 grudnia 2012r. Przedmiotem umów
była realizacja przestawień artystycznych w ramach projektu edukacyjnego Szkoła Teatru. Lekcje edukacyjne i próby
teatru odbywały się na terenie Teatru (...). Lekcje odbywały się w różnych dniach o godz. 8.30, trwały około półtorej
godziny, próby odbywały się wieczorem. W celu realizacji przedstawień artystycznych, w okresie od stycznia 2011r.
do kwietnia 2012r. (...) R. W. zatrudniała w oparciu
o umowy zlecenia zainteresowanych (aktorów, realizatora nagłośnienia, akustyka) - pracowników Teatru (...) w C..
Teatr wyposażał aktorów we wszystkie przedmioty i akcesoria konieczne do wykonania przedstawienia - kostiumy,
scenografię. Za usługi świadczone na podstawie w/w umów Teatr (...) płacił firmie (...) R. W. honorarium na podstawie
wystawionych
przez nią faktur. Zainteresowana R. W. wypłacała wynagrodzenie aktorom, z którymi zawarła umowy zlecenia.
W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał, że odwołania
nie zasługują na uwzględnienie.
Sąd I instancji wskazał, że spór w niniejszej sprawie sprowadzał się
do ustalenia, czy zainteresowani pracownicy odwołującego się Teatru (...)
w C. na podstawie umów zlecenia zawartych z zainteresowaną (...) R. W., wykonywali pracę na rzecz odwołującego
się, a co za tym idzie,
czy z tego tytułu podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnym, jako pracownicy.
Powołując treść regulacji art. 8 ust. 2a, art. 4 pkt 2a, art. 6 ust. 1 pkt 1 i 4, art. 8 ust. 1, art. 18 ust. 1a ustawy o systemie
ubezpieczeń społecznych (nazywanej dalej u.s.u.s.) oraz stanowisko judykatury (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 2
września 2009r., sygn. akt II UZP 6/09, LEX nr 514221; wyrok Sądu Najwyższego z dnia
22 lutego 2010r., sygn. akt I UK 259/09, LEX nr 585727 oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 18 grudnia
2012r., sygn. akt III AUa 1109/12,
LEX nr 1240047; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 18 grudnia 2012r., sygn. akt III AUa 1031/12, LEX nr
1254347; wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie
z dnia 13 lutego 2013r., sygn. akt III AUa 1142/12, LEX nr 1282660), Sąd Okręgowy podkreślił, że objęcie definicją
pracownika (dla potrzeb u.s.u.s.), nie tylko pracowników w znaczeniu, jakie temu pojęciu nadają przepisy Kodeksu
pracy, ale także osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych (agentów, zleceniobiorców, wykonawców
dzieła), oznacza jednoczesne rozszerzenie pracowniczego tytułu obowiązkowego podlegania ubezpieczeniom
społecznym. Tytułem tym przestaje być jedynie stosunek pracy, o jakim mowa w art. 22 § 1 k.p.
w związku z art. 8 ust. 1 u.s.u.s., a staje się - w okolicznościach opisanych hipotezą normy art. 8 ust. 2a u.s.u.s.
- szersza więź prawna między pracownikiem i pracodawcą, a nawet między pracownikiem, pracodawcą i osobą
trzecią. Wprowadzając do ustawy systemowej regulację art. 8 ust. 2a, ustawodawca nie miał na celu objęcia
powszechnym systemem ubezpieczeń społecznych również tej grupy zawodowej, gdyż - poza wykonawcami dzieła osoby wymienione w cytowanym przepisie
są już z mocy art. 6 ust. 1 pkt 4 u.s.u.s. podmiotami obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. W
konsekwencji, wspominane umowy agencji, zlecenia, inne umowy, do których na podstawie Kodeksu cywilnego
stosuje się przepisy
o zleceniu oraz umowy o dzieło, zawarte lub wykonywane na rzecz własnego pracodawcy, nie stanowią samodzielnych
tytułów obowiązkowego podlegania ubezpieczeniom społecznym pracownika, o jakim mowa w art. 8 ust. 2a u.s.u.s.
W ocenie Sądu I instancji, nie występuje także zbieg tytułów ubezpieczenia społecznego w rozumieniu art. 9 tego aktu.
Norma art. 8 ust. 2a wykreowała nie tylko szerokie pojęcie „pracownika”, ale także szeroką definicję pracowniczego
tytułu obowiązkowych ubezpieczeń społecznych. Tytułem tym jest łączący pracodawcę
z pracownikiem stosunek pracy (który w tym układzie warunkującym powstanie obowiązku ubezpieczeń społecznych,
ma podstawowe znaczenie) oraz dodatkowo umowa cywilnoprawna zawarta przez pracownika z pracodawcą lub
zawarta z osobą trzecią, ale wykonywana na rzecz pracodawcy (tak SN w uzasadnieniu postanowienia z dnia 26
stycznia 2012r., sygn. akt III UK 64/11).
Sąd Okręgowy uznał, iż zawarte między ubezpieczonymi (pracownikami Teatru (...)), a (...) R. W. umowy zlecenia,
wykonywane były na rzecz pracodawcy, z którym ubezpieczeni pozostawali w stosunku pracy. Dyrektor Teatru (...)w
C. był zainteresowany stworzeniem projektu edukacyjnego Szkoła Teatru i zwrócił się do zainteresowanej z propozycją
zawarcia umowy na wykonanie tego projektu. Teatr (...) zobowiązał zainteresowaną
do zatrudnienia do wykonania projektu pracowników teatru. Teatr wyposażał aktorów we wszystkie przedmioty i
akcesoria konieczne do wykonania przedstawienia - kostiumy, scenografia.
Zdaniem Sądu I instancji, odwołujący Teatr (...)- pracodawca,
jest z mocy art. 4 pkt 2a ustawy systemowej, płatnikiem składek dla wszystkich pracowników w rozumieniu tego aktu,
a zatem także dla tych, o jakich mowa
w art. 8 ust. 2a, w tym także dla pracowników pozostających z nim w stosunku pracy
i jednocześnie wykonujących na jego rzecz pracę w ramach umów cywilnoprawnych zawartych z osobą trzeciązainteresowaną R. W..
Mając powyższe na względzie, Sąd Okręgowy na mocy powołanych przepisów i art. 47714 § 1 k.p.c. orzekł, jak w pkt
1 zaskarżonego wyroku.
O kosztach zastępstwa procesowego orzeczono na mocy art. 98 § 1 i 3 k.p.c.
w związku z art. 99 k.p.c. przy zastosowaniu § 2 ust. 1 i § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia
28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów
pomocy
prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163; poz. 1349).
Apelację od wyroku wniósł odwołujący Teatr (...)w C..
Apelujący zaskarżając wyrok w całości, zarzucił:
1. błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że:
- uczestnicy postępowania: M. W., W. W., M. M. i M. K. podlegali obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu u
odwołującego, podczas, gdy winni być ubezpieczeni przez R. W.;
- przyjęciu, że skarżący miał możliwość naliczania i odprowadzania składek
na ubezpieczenie społeczne od w/w uczestników, podczas, gdy skarżący takiej możliwości nie miał, gdyż nie znał treści
umów łączących R. W.
z pozostałymi uczestnikami, a więc nie miał możliwości ustalenia kwoty swego zobowiązania;
2. naruszenie przepisów, poprzez ich wadliwe zastosowanie, a to art. 8 ust. 2a ustawy systemowej i uznanie, że przepis
ten ma zastosowanie do uczestników postępowania, podczas, gdy osoby te winny być ubezpieczone przez podmiot
zatrudniający ich przy wykonywaniu dzieł objętych prawami autorskimi, zgodnie z zawartą w tym zakresie między
skarżącym, a R. W. umową;
3. naruszenie przepisów, poprzez ich niezastosowanie, a to:
- art. 7 ustawy systemowej, a to wobec przyjęcia, że uczestnicy nie mogli ubezpieczyć się dobrowolnie w zakresie
ubezpieczeń społecznych;
- art. 8 ust. 6 pkt 2 w zw. z art. 8 ust. 6 ustawy systemowej, poprzez odmowę ustalenia obowiązku ubezpieczenia przez
uczestników postępowania w związku z prowadzoną samodzielnie działalnością artystyczną;
4. naruszenie procedury, poprzez nierozpoznanie wszystkich zarzutów podniesionych w odwołaniu, dotyczących
braków formalnych postępowania
w zakresie dotyczącym wydania zaskarżonych decyzji, związanych
ze zgłoszonymi przez skarżącego zastrzeżeniami do protokołów kontroli organów, stanowiących podstawę wydania
zaskarżonych decyzji.
Wskazując na powyższe zarzuty, apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uchylenie zaskarżonych decyzji
ZUS, umorzenie postępowania oraz o zwrot kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego za obie
instancje; ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I
instancji.
W uzasadnieniu skarżący podniósł, że zainteresowani wykonywali pracę
na rzecz R. W., tym samym ustalenie, że to Teatr winien odprowadzać składki na ubezpieczenia społeczne, jest błędne.
Apelujący podniósł, że nawet gdyby chciał ubezpieczyć zainteresowanych, to nie miał takiej technicznej możliwości,
bowiem nie znał ani kwot wypłat na rzecz uczestników, ani terminów wypłat.
W odpowiedzi na apelację zainteresowana R. W., podzielając stanowisko Sądu I instancji, wniosła o jej oddalenie.
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:
Apelacja jest bezzasadna.
Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do zakwestionowania orzeczenia Sądu
I instancji, który przeprowadził prawidłowe postępowanie dowodowe i na jego podstawie wywiódł trafne wnioski.
Okoliczności sporne sprowadzały się do ustalenia, czy zainteresowani pracownicy Teatru (...) w C.: M. W., W.
W., M. M., M. K., podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i
wypadkowemu, jako pracownicy z tytułu umów zlecenia zawartych z R. W..
W ocenie Sądu Apelacyjnego, bezzasadny jest podniesiony przez apelującego zarzut naruszenia prawa materialnego
- art. 8 ust. 2a ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015r., poz. 121
j.t.) zgodnie
z którym za pracownika, w rozumieniu ustawy, uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy
agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy
o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o
dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą,
z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym
pozostaje w stosunku pracy.
Sąd Apelacyjny podziela ocenę Sądu Okręgowego, iż w stanie faktycznym niniejszej sprawy uzasadnione jest przyjęcie,
iż zainteresowani pracownicy,
w ramach zawartych z R. W. umów cywilnoprawnych, wykonywali pracę na rzecz Teatru (...) w C., w rozumieniu
cytowanego wyżej przepisu.
Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 2 września 2009r.,
sygn. akt II UZP 6/09 (OSNP 2010, nr 3-4, poz.46), a Sąd Apelacyjny pogląd
ten w całej rozciągłości podziela, wskazany przepis rozszerza pojęcie pracownika
dla celów ubezpieczeń społecznych poza sferę stosunku pracy. Rozszerzenie
to dotyczy dwóch sytuacji. Pierwszą jest wykonywanie pracy na podstawie jednej
z wymienionych umów prawa cywilnego, przez osobę, która umowę taką zawarła
z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy. Drugą jest wykonywanie pracy na podstawie jednej z tych umów
przez osobę, która umowę taką zawarła z osobą trzecią, jednakże w jej ramach wykonuje pracę na rzecz pracodawcy,
z którym pozostaje w stosunku pracy. Przesłanką decydującą o uznaniu takiej osoby
za pracownika, w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, jest to,
że - będąc pracownikiem związanym stosunkiem pracy z danym pracodawcą - jednocześnie świadczy na jego rzecz
pracę w ramach umowy cywilnoprawnej, zawartej z nim lub z inną osobą.
Podkreślić należy, że na gruncie ubezpieczeń społecznych (art. 8 ust. 2a), pojęcie pracownika obejmuje z jednej strony
osoby związane umową cywilnoprawną
ze swoim pracodawcą, a z drugiej strony także osoby, które świadczą pracę na rzecz swego pracodawcy, chociażby
formalnie były związane umową zlecenia z osobą trzecią. Ustawodawca wyraźnie rozróżnia sytuacje, gdzie występuje
świadczenie pracy na rzecz pracodawcy w sensie podmiotowym (zawarcie umowy z pracodawcą)
oraz w sensie przedmiotowym (wykonywanie w ramach umowy cywilnoprawnej zawartej z innym podmiotem pracy
na rzecz pracodawcy, z którym osoba pozostaje
w stosunku pracy).
Podstawowym skutkiem uznania osoby wskazanej w art. 8 ust. 2a
za pracownika, jest objęcie jej obowiązkowymi ubezpieczeniami: emerytalnym, rentowymi, chorobowym i
wypadkowym tak, jak pracownika (art. 6 ust. 1 pkt 1,
art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). W związku
z tym, osoba ta podlega obowiązkowi zgłoszenia do wymienionych ubezpieczeń społecznych.
Podkreślić należy, że określone w omawianym art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych dwie sytuacje
faktyczne, w których może znaleźć się osoba, do której przepis ten jest adresowany (pracownik wykonujący pracę na
podstawie wymienionych umów cywilnoprawnych zawartych z pracodawcą oraz umów zawartych wprawdzie z osobą
trzecią, ale gdy praca jest wykonywana na rzecz pracodawcy), mają równorzędny charakter. Oznacza to, że skutki
prawne wynikające
z realizacji takich umów muszą być takie same, tzn., że dla celów ubezpieczeń społecznych zarówno wykonywanie
pracy na podstawie umów cywilnoprawnych zawartych z pracodawcą, jak i zawartych wprawdzie z osobą trzecią,
ale gdy praca wykonywana jest na rzecz pracodawcy, jest traktowane tak, jak w ramach stosunku pracy łączącego
pracownika z pracodawcą. Żaden z przepisów ustawy systemowej
nie daje też podstaw - jak chciałby to czynić apelujący - do zróżnicowania sytuacji faktycznych, o których mowa w
art. 8 ust. 2a i przyjęcia, że w przypadku wykonywania pracy na podstawie wymienionych w tym przepisie umów
cywilnoprawnych przez osobę, która umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, należy
uważać taką osobę za pracownika podmiotu,
z którym łączy ją stosunek pracy, a w przypadku wykonywania pracy na podstawie tych umów przez osobę, która
umowy takie zawarła z osobą trzecią, jednakże
w jej ramach wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy, należy - w/g apelującego uważać taką osobę za pracownika podmiotu,
z którym łączy ją stosunek cywilnoprawny (pracownika osoby trzeciej).
W świetle powołanej uchwały Sądu Najwyższego z dnia 2 września 2009r., przesłanką decydującą o uznaniu za
pracownika osoby świadczącej w ramach umowy zlecenia pracę na rzecz swojego pracodawcy, jest to, że w ramach
takiej umowy, wykonuje ona faktycznie pracę dla swojego pracodawcy (uzyskuje on rezultaty
jej pracy).
W orzecznictwie wielokrotnie wypowiadano się odnośnie źródeł regulacji
art. 8 ust. 2a ustawy systemowej. Podnoszono również, że użyty w art. 8 ust. 2a ustawy systemowej zwrot „działać na
rzecz” użyty został w innym znaczeniu,
niż w języku prawa, w którym działanie „na czyjąś rzecz” może się odbywać
w wyniku istnienia określonej więzi prawnej (stosunku prawnego). Stosunkiem prawnym charakteryzującym się
działaniem na rzecz innego podmiotu, jest stosunek pracy, do którego istotnych cech należy działanie na rzecz
pracodawcy (art. 22 k.p.). Również wykonujący zlecenie „działa na rzecz zleceniodawcy” (art. 734 i nast. k.c.). W
kontekście przepisu art. 8 ust. 2a ustawy systemowej, zwrot ten opisuje zatem sytuację faktyczną, w której należy
zastosować konstrukcję uznania za pracownika. Podkreślić należy, że hipotezą normy prawnej wynikającej z art. 8 ust.
2a ustawy systemowej, objęte są dwa rodzaje relacji pomiędzy zainteresowanymi podmiotami. Pierwszą jest sytuacja,
gdy oba stosunki (pracowniczy i cywilnoprawny) dotyczą tych samych podmiotów, jednocześnie występujących
wobec siebie w roli pracodawcy - zleceniodawcy i pracownika - zleceniobiorcy, drugą zaś sytuacja, gdy na istniejący
stosunek pracy nakłada się stosunek cywilnoprawny między pracownikiem i osobą trzecią, na podstawie którego
pracownik wykonuje pracę na rzecz pracodawcy (zleceniobiorcy itp.) w ramach łączącej pracodawcę z ową osobą
trzecią (zleceniodawcą i inną w rozumieniu prawa cywilnego) umownej więzi prawnej.
W tym ostatnim przypadku, to w istocie pracodawca jest rzeczywistym beneficjentem pracy świadczonej przez
pracownika - zleceniobiorcę, bez względu na to,
czy w trakcie jej wykonywania pracownik pozostawał pod faktycznym kierownictwem pracodawcy i czy korzystał z
jego majątku.
W ocenie Sądu Apelacyjnego, na użytek niniejszej sprawy wystarcza stwierdzenie, że zastosowany w treści przepisu
zwrot: „wykonuje pracę na rzecz pracodawcy”, oznacza, iż praca ta wykonywana jest w przebiegu realizacji stosunku
prawnego łączącego owego pracodawcę z podmiotem będącym - dla wymienionego pracownika - zleceniodawcą lub
zamawiającym dzieło.
Potwierdzeniem przedstawionej wyżej wykładni art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych jest także
unormowanie zawarte w art. 18 ust. 1a tejże ustawy, dotyczące sposobu ustalania podstawy wymiaru składki na
ubezpieczenia emerytalne i rentowe (a poprzez jej art. 20 ust. 1 i art. 22 - ubezpieczenia: chorobowe
i wypadkowe), zgodnie z którym w przypadku ubezpieczonych, o których mowa
w art. 8 ust. 2a (a zatem wszystkich tam wymienionych, a nie tylko dających się zakwalifikować do pierwszej opisanej
w nim sytuacji), w podstawie wymiaru składek uwzględnia się również przychód z tytułu umowy agencyjnej, umowy
zlecenia
lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia
albo umowy o dzieło.
Powołany art. 18 ust. 1a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych stanowi jednocześnie potwierdzenie takiej
wykładni jej art. 8 ust. 2a, zgodnie z którą w każdej
z dwóch sytuacji określonych w tym przepisie wymienioną tam osobę należy
uważać za pracownika podmiotu, z którym związana jest ona stosunkiem pracy.
Dla każdej z takich osób jest bowiem ustalana jedna podstawa wymiaru składek, która również, a zatem dodatkowo,
tzn. ponad przychód ze stosunku pracy, uwzględniać musi przychód z określonych w art. 8 ust. 2a umów
cywilnoprawnych.
Ponadto, skoro zgodnie z omawianym art. 8 ust. 2a, osobę, o której mowa
w tym przepisie, uważa się za pracownika w rozumieniu ustawy, to przyjąć należy,
że płatnikiem składek w stosunku do niej jest wyłącznie pracodawca. Wskazuje
na to bowiem uregulowanie art. 4 pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych,
które dla pracowników nie przewiduje innego płatnika (por. wskazywana już uchwała Sądu Najwyższego z dnia 2
września 2009r., II UZP 6/09). Konstrukcja art. 4 pkt 2a
tej samej ustawy nie pozwala zresztą na odmienną interpretację tego przepisu. Płatnikiem składek na ubezpieczenie
społeczne z tytułu umowy zlecenia (świadczenia usług) jest pracodawca, którego pracownik wykonuje na jego rzecz
pracę w ramach
tej umowy zawartej z osobą trzecią (tak: uchwała Sądu Najwyższego z dnia
2 września 2009r., sygn. akt II UZP 6/09, LEX nr 514221 i wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2010r., sygn.
akt I UK 259/09, LEX nr 585727, z dnia
18 października 2011r., sygn. akt III UK 22/11, OSNP 2012, Nr 21-22, poz. 266, wyrok SA w Gdańsku z dnia 8 kwietnia
2016r., sygn. akt III AUa 1946/15
i postanowienie SN z 20 kwietnia 2016r., sygn. akt II UZ 1/16).
Zatem, to Teatr (...) w C. jest z mocy art. 4 pkt 2a ustawy systemowej płatnikiem składek dla wszystkich
pracowników w rozumieniu tego aktu, a zatem także dla tych, o jakich mowa w art. 8 ust. 2a, w tym także dla
pracowników pozostających z nim w stosunku pracy i jednocześnie wykonujących na jego rzecz pracę w ramach umów
cywilnoprawnych zawartych z osobą trzecią.
Sąd Apelacyjny w pełni akceptuje pogląd Sądu Najwyższego wyrażony
w uzasadnieniu wyroku z dnia 18 października 2011r., sygn. akt III UK 22/11 (OSNP 2012r., Nr 21-22, poz.
266), zgodnie z którym, pracodawca ma prawo domagania się informacji o przychodach pracownika dla realizacji
ustawowych obowiązków podmiotu zwracającego się o takie informacje (w tym przypadku - obowiązków płatnika
składek, określonych w przepisach ustawy systemowej) przede wszystkim
od samego pracownika w ramach trójstronnego stosunku ubezpieczeń społecznych łączącego ubezpieczonego,
płatnika składek oraz organ rentowy. Funkcjonowanie tego stosunku wiąże się między innymi ze spełnieniem przez
płatnika nałożonych nań
przez ustawodawcę zadań w zakresie obliczania i opłacania składek na obowiązkowe ubezpieczenia pracownika, także
pracownika, o jakim mowa w art. 8 ust. 2a
ustawy systemowej (vide: wyrok SA w Gdańsku z dnia 15 kwietnia 2016r.,
sygn. akt III AUa 1837/15).
Zasadnym jest przypomnienie także stanowiska Sądu Najwyższego, zajętego
w uzasadnieniu uchwały składu 7 sędziów z dnia 16 lipca 2003r., sygn. I PZP 28/093 (OSNPC 1994r. Nr 1, poz. 2),
zgodnie z którym pracownik ma „prawo do milczenia”
w zakresie treści jego stosunku pracy, obejmującej wysokość wynagrodzenia.
Nie zawsze będzie to jednak oznaczało zakaz ujawniania tego wynagrodzenia
przez drugą stronę stosunku obligacyjnego, tj. pracodawcę, ze względu na zakaz naruszenia dóbr osobistych
pracownika. Będzie tak tylko wówczas, gdy taką informację należałoby zaliczyć do „sfery prywatności” pracownika.
Możliwe to będzie dopiero po przeanalizowaniu całokształtu wyżej wymienionych stosunków społecznych i
gospodarczych, zwyczajów i zasad współżycia. W szczególności będzie tak wtedy, gdy pracownik w sposób wyraźny,
z przyczyn uzasadnionych, sprzeciwi się ujawnianiu osobom trzecim wysokości jego wynagrodzenia za pracę lub w
sytuacji, gdy informacja taka wkraczałaby w „sferę intymności” pracownika. Z tym ostatnim wypadkiem mielibyśmy
do czynienia w sytuacji, gdyby informacja o wysokości wynagrodzenia pracownika dotykała jego życia prywatnego,
np. ujawniała dokonanie potrąceń należności alimentacyjnych. Podobnie w wyroku Sądu Najwyższego
z dnia 8 maja 2002r., sygn. I PKN 267/01 (OSNP 2004 Nr 6, poz. 99) wyrażono pogląd, zgodnie z którym, pracodawca
nie narusza dóbr osobistych pracownika
(art. 23 k.c., art. 47 i art. 51 Konstytucji RP), zobowiązując go zgodnie
z postanowieniami regulaminu zapomogi z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych do złożenia zaświadczenia o
zarobkach uzyskiwanych u drugiego pracodawcy.
W świetle dokonanej wykładni i interpretacji przepisów prawa materialnego oraz analizy stanu faktycznego w
niniejszej sprawie, Sąd Apelacyjny uznał,
że Sąd Okręgowy, wydając zaskarżone rozstrzygniecie, dokonał prawidłowej oceny charakteru umów łączących strony
oraz wynikających z takiej oceny skutków prawnych, a dokonane przez ten Sąd ustalenia oraz ich ocena odpowiadają
zarówno treści, jak i celowi przepisu art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.
Mając na uwadze powyższe, Sąd II instancji po myśli art. 385 k.p.c. oddalił apelację, jako pozbawioną słusznych
podstaw.
/-/SSA T.Szweda /-/SSA J.Ansion /-/SSA M.Pierzycka-Pająk
Sędzia Przewodniczący Sędzia
JR