tutaj

Transkrypt

tutaj

ISSN: 2080-5438
Nr 4  tom 11  2014
Nr 5  tom 10  2013
www.standardy.pl
pediatria
Reprint
Witamina D: Rekomendacje dawkowania
w populacji osób zdrowych oraz
w grupach ryzyka deficytów
- wytyczne dla Europy Środkowej 2013 r.
Paweł Płudowski, Elżbieta Karczmarewicz, Danuta Chlebna-Sokół,
Justyna Czech-Kowalska, Romuald Dębski, Anna Dobrzańska, Edward Franek,
Piotr Głuszko, Jerzy Konstantynowicz, Janusz B. Książyk,
Krystyna Księżopolska-Orłowska, Andrzej Lewiński, Mieczysław Litwin,
Roman S. Lorenc, Jacek Łukaszkiewicz, Ewa Marcinowska-Suchowierska,
Andrzej Milewicz, Waldemar Misiorowski, Michał Nowicki, Piotr Rozentryt,
Piotr Socha, Bogdan Solnica, Mieczysław Szalecki, Marek Tałałaj, Michał A. Żmijewski
Ocena stanu zaopatrzenia w witaminę D
w populacji osób dorosłych w Polsce
Paweł Płudowski1, Jerzy Konstantynowicz2,3, Maciej Jaworski1, Paweł Abramowicz2,
Czesław Ducki4
Ponad 90% dorosłych Polaków ma
niedostateczne zaopatrzenie w witaminę D*
D
Witaminłaych
dla doros
VITRUM D3
®
Vitaminum D3
Dietetyczny środek spożywczy
specjalnego przeznaczenia medycznego
Vitrum® D3 - 1000 j.m. wit. D3, 60 i 120 kaps.
Vitrum® D3 forte - 2000 j.m. wit. D3, 60 i 120 kaps.
Zgodnie z Wytycznymi Suplementacji Witaminą D dla Europy Środkowej1)
Profilaktyka
Wiek
>65 lat
Dawka dobowa
Stosowanie
do 2 000 j.m. (np. Vitrum® D3 Forte)
>18 lat
z otyłością BMI > 30 kg/m2
>18-65 lat
1-18 lat
do 1 000 j.m. (np. Vitrum® D3)
cały rok
od września do kwietnia
lub cały rok
przy braku gwarancji wystarczającej syntezy
skórnej w okresie letnim
Niedobór witaminy D < 20 ng/ml
>18 lat
od 7 000 j.m. do 10 000 j.m.
(np. Vitrum® D3 Forte)
www.vitrumd3.pl
1 – 3 miesiące
*Płudowski P. i wsp. Ocena stanu zaopatrzenia w witaminę D w populacji osób dorosłych w Polsce;Standardy Medyczne/Pediatria 2014 T. 11 609-617
1) Międzynarodowy Zespół Ekspertów, „Wytyczne suplementacji witaminy D dla Europy Środkowej”, Endokrynologia Polska, nr 4, 2013. „j.m.” - jednostki międzynarodowe
Vitrum D3/08.2014/44
Your Partners in Health
standardy medyczne
Witamina D: Rekomendacje dawkowania
w populacji osób zdrowych oraz w grupach
ryzyka deficytów - wytyczne dla Europy
Środkowej 2013 r.
Vitamin D supplementation in healthy population and risk groups
of vitamin D deficiency - practice guidelines for Central Europe 2013
Paweł Płudowski1, Elżbieta Karczmarewicz1, Danuta Chlebna-Sokół2, Justyna Czech-Kowalska3,
Romuald Dębski4, Anna Dobrzańska3, Edward Franek5, Piotr Głuszko6,7, Jerzy Konstantynowicz8,9,
Janusz B. Książyk10, Krystyna Księżopolska-Orłowska11, Andrzej Lewiński12, Mieczysław Litwin13,
Roman S. Lorenc1, Jacek Łukaszkiewicz14, Ewa Marcinowska-Suchowierska15, Andrzej Milewicz16,
Waldemar Misiorowski17, Michał Nowicki18, Piotr Rozentryt19, Piotr Socha20, Bogdan Solnica21,
Mieczysław Szalecki22,23, Marek Tałałaj15, Michał A. Żmijewski24
1
Zakład Biochemii, Radioimmunologii i Medycyny Doświadczalnej. Instytut „Pomnik - Centrum Zdrowia Dziecka”, Warszawa
2
Klinika Propedeutyki Pediatrii i Chorób Metabolicznych Kości. Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Łódź
3
Klinika Neonatologii, Patologii i Intensywnej Terapii Noworodka. Instytut „Pomnik - Centrum Zdrowia Dziecka”, Warszawa
4
II Klinika Położnictwa i Ginekologii. Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa
5
Klinika Chorób Wewnętrznych, Endokrynologii i Diabetologii. Centralny Szpital Kliniczny MSW, Zespół Kliniczno-Badawczy
Epigenetyki Człowieka, Instytut Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej, Polska Akademia Nauk, Warszawa
6
Klinika Reumatologii. Instytut Reumatologii, Warszawa
7
Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, Kraków
8
Klinika Pediatrii i Zaburzeń Rozwoju Dzieci i Młodzieży. Uniwersytecki Dziecięcy Szpital Kliniczny, UMB, Białystok
9
Instytut Ochrony Zdrowia, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa, Suwałki
10
Klinika Pediatrii i Żywienia. Instytut „Pomnik - Centrum Zdrowia Dziecka”, Warszawa
11
Klinika Rehabilitacji Reumatologicznej. Instytut Reumatologii, Warszawa
12
Klinika Endokrynologii i Chorób Metabolicznych. Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki, Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Łódź
13
Klinika Nefrologii, Transplantacji Nerek i Nadciśnienia Tętniczego. Instytut „Pomnik - Centrum Zdrowia Dziecka”, Warszawa
14
Zakład Biochemii i Chemii Klinicznej. Warszawski Uniwersytet Medyczny, Warszawa
15
Klinika Medycyny Rodzinnej, Chorób Wewnętrznych i Chorób Metabolicznych Kości. Centrum Medyczne Kształcenia
Podyplomowego, Warszawa
16
Katedra i Klinika Endokrynologii, Diabetologii i Leczenia Izotopami. Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu, Wrocław
17
Klinika Endokrynologii. Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa
18
Klinika Nefrologii, Hipertensjologii i Transplantologii Nerek. Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Łódź
19
III Katedra i Oddział Kliniczny Kardiologii. Śląskie Centrum Chorób Serca Śląskiego Uniwersytetu Medycznego, Zabrze
20
Klinika Gastroenterologii, Hepatologii i Zaburzeń Odżywiania. Instytut „Pomnik - Centrum Zdrowia Dziecka”, Warszawa
21
Zakład Diagnostyki. Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków
22
Klinika Endokrynologii i Diabetologii. Instytut „Pomnik - Centrum Zdrowia Dziecka”, Warszawa
23
Wydział Nauk o Zdrowiu. Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Kielce
24
Katedra i Zakład Histologii. Gdański Uniwersytet Medyczny, Gdańsk
SŁOWA KLUCZOWE:  WITAMINA D  SUPLEMENTACJA  WYTYCZNE
KEY WORDS:  VITAMIN D  SUPPLEMENTATION  RECOMMENDATION
STANDARDY MEDYCZNE/PEDIATRIA  2013  T. 10  573-578
3
standardy medyczne
Wstęp
Badania ostatnich lat wykazały, że deficyt witaminy D towarzyszy i jest coraz częściej postrzegany jako czynnik ryzyka takich chorób jak nowotwory1-3, choroba sercowo-naczyniowa4-6, cukrzyca obydwu typów7-9, nadciśnienie tętnicze10-12,
choroby autoimmunologiczne13-15, choroby metaboliczne16,17, infekcje związane z niedoborami odporności18, oraz niektóre choroby neurologiczne
i schorzenia psychiatryczne19.
Badania epidemiologiczne dowodzą, że deficyt
witaminy D jest powszechny zarówno w Polsce,
jak i wśród mieszkańców krajów Europy Środkowej20-22. Mimo wytycznych na temat suplementacji witaminą D opracowanych w Polsce (rok 2009),
na Węgrzech (rok 2012), w Niemczech, Austrii
i Szwajcarii (rok 2012)23-25, w Stanach Zjednoczonych (przez IOM- rok 2010 oraz przez Endocrine
Society- rok 2011)26,27, a także przez International
Osteoporosis Foundation (rok 2010)28 i wiele innych towarzystw naukowych, deficyt witaminy D
pozostaje wciąż powszechny we wszystkich przedziałach wiekowych, stanowiąc globalny problem
zdrowia publicznego. Naturalną konsekwencją tej
sytuacji jest konieczność ciągłego uświadamiania
społeczeństwu oraz środowisku medycznemu,
jaką rolę odgrywa witamina D i jak istotne jest
wyrównanie jej deficytu29.
W roku 2013 Zespół Ekspertów, na podstawie
systematycznego przeglądu piśmiennictwa i krytycznej dyskusji, opracował i opublikował w Endokrynologii Polskiej- czasopiśmie Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego „Wytyczne suplementacji witaminą D dla Europy Środkowej
- rekomendowane dawki witaminy D dla populacji zdrowej oraz dla grup ryzyka deficytu witaminy D”30. Wytyczne suplementacji witaminą
D opracowano dla wszystkich grup wiekowych
populacji Europy Środkowej. Określono również
kryteria diagnostyczne charakteryzujące stan
zaopatrzenia organizmu w witaminę D oraz zalecenia dotyczące maksymalnych bezpiecznych
dawek (Tolerable Upper Intake Levels; upper limits
[ULs]) dla populacji osób zdrowych.
Zalecenia suplementacji witaminą D dla populacji osób zdrowych
1. Noworodki i niemowlęta (0-12 miesięcy)
 Suplementacja witaminą D powinna rozpocząć
się od pierwszych dni życia, niezależnie od sposobu żywienia noworodka (pierś/mleko modyfikowane).
 Suplementacja w dawce 400 IU/dobę (10,0 µg/
dobę) do 6 miesiąca życia.
 Od 6 miesiąca do 12 miesiąca życia suplemen-
4
tacja w dawce 400-600 IU/dobę (10,0-15,0 µg/
dobę) zależnie od podaży witaminy D w diecie.
2. Dzieci i młodzież (1-18 lat)
 Suplementacja w dawce 600-1000 IU/dobę
(15,0-25,0 µg/dobę), zależnie od masy ciała,
w miesiącach wrzesień - kwiecień.
przez cały rok, jeśli nie jest zapewniona efektywna synteza skórna witaminy D w miesiącach letnich.
3. Dorośli (>18 lat) i seniorzy
w miesiącach wrzesień-kwiecień.
przez cały rok, jeśli nie jest zapewniona efektywna synteza skórna witaminy D w miesiącach letnich.
 Seniorzy (65+ lat) powinni otrzymywać suplementację w dawce 800-2000 IU/dobę (20,050,0 µg/dobę), zależnie od masy ciała, przez
cały rok, ze względu na obniżoną efektywność
skórnej syntezy witaminy D.
4. Kobiety ciężarne i karmiące piersią
 Kobiety, które planują ciążę, powinny rozpocząć/utrzymać suplementację witaminą D
zgodnie z wytycznymi dla dorosłych. Właściwa
podaż witaminy D powinna być zapewniona
przed ciążą.
(37,5-50,0 µg/dobę) powinna rozpocząć się nie
później niż od drugiego trymestru ciąży. Ginekolodzy/położnicy powinni rozważyć włączenie
suplementacji witaminą D wkrótce po potwierdzeniu ciąży.
 Jeśli to możliwe, okresowe monitorowanie
stężenia 25(OH)D powinno być wykonywane
w celu doboru optymalnej dawki witaminy D
i weryfikacji skuteczności jej suplementacji.
Celem suplementacji witaminą D jest uzyskanie i podtrzymanie stężenia 25(OH)D wynoszącego 30-50 ng/ml (75-125 nmol/l).
Zalecenia suplementacji witaminą D
dla grup ryzyka deficytu witaminy D
1. Noworodki urodzone przedwcześnie
 Suplementacja witaminą D powinna być włączona od pierwszych dni życia (tak wcześnie jak
możliwe jest żywienie enteralne).
standardy medyczne
(10,0-20,0 µg/dobę) powinna być zapewniona
do momentu uzyskania wieku skorygowanego
40 tygodni; następnie: suplementacja w dawce rekomendowanej noworodkom urodzonym
o czasie.
2. Otyłe dzieci i otyła młodzież
(30,0-50,0 µg/dobę), zależnie od stopnia otyłości, w miesiącach wrzesień- kwiecień.
(30,0-50,0 µg/dobę), zależnie od stopnia otyłości, przez cały rok, jeśli nie jest zapewniona
efektywna synteza skórna witaminy D w miesiącach letnich.
3. Otyli dorośli i otyli seniorzy
(40,0-100,0 µg/dobę), zależnie od stopnia otyłości, przez cały rok.
 Racjonalna ekspozycja skóry na promieniowanie słoneczne jest bezpieczna i poprzez syntezę
skórną stanowi dodatkowe źródło witaminy D.
4. Pracownicy nocnych zmian oraz
ciemnoskóre osoby dorosłe
przez cały rok dla osób dorosłych o ciemnej
skórze.
 Suplementacja w dawce1000-2000 IU/dobę
przez cały rok dla osób pracujących na nocnych
zmianach, z wyraźnie ograniczoną aktywnością
dzienną (tj. zmniejszoną szansą ekspozycji na
promieniowanie UVB).
Maksymalne dopuszczalne dobowe dawki
witaminy D dla populacji osób zdrowych
Panel Ekspertów zdecydował o przyjęciu maksymalnych dobowych dawek witaminy D rekomendowanych przez European Food Safety Authority
w dokumencie „Scientific opinion on the Tolerable
Upper Intake Levels of vitamin D for all relevant
population groups”31, z wyłączeniem otyłych dorosłych i otyłych seniorów.
 Noworodki i niemowlęta, 1000 IU/d (25,0 µg/d)
 Dzieci w wieku 1-10 lat, 2000 IU/d (50,0 µg/d)
 Dzieci i młodzież w wieku 11-18 lat, 4000 IU/d
(100,0 µg/d)
 Dorośli i seniorzy z prawidłową masą ciała,
4000 IU/d (100,0 µg/d)
 Otyli dorośli oraz otyli seniorzy, 10 000 IU/d
(250,0 µg/d)
 Kobiety ciężarne i karmiące piersią, 4000 IU/d
(100,0 µg/d)
Zasady leczenia pacjentów ze
zdiagnozowanym deficytem witaminy D
25(OH)D jako wskaźnik zaopatrzenia
organizmu w witaminę D
Badania epidemiologiczne ujawniły istnienie korelacji między stężeniem 25(OH)D w surowicy
krwi a istotnymi parametrami klinicznymi. Zjawisko to tłumaczy się szeroko udokumentowanym występowaniem 25(OH)D - 1α-hydroksylazy
(CYP27B1) w wielu tkankach i narządach. Właściwe stężenie 25(OH)D w surowicy zapewnia odpowiednią podaż tego substratu nie tylko dla syntezy formy aktywnej hormonalnie - 1,25(OH)2D
w nerkach, ale także w wielu innych tkankach.
Na stężenie 25(OH)D jako metabolitu o długim
okresie półtrwania, ma wpływ efektywność dróg
suplementacji - syntezy skórnej i absorpcji jelitowej witaminy D oraz procesów katabolicznych.
Stężenie 25(OH)D jest uznawane za najlepszy
wykładnik zaopatrzenia organizmu w tę witaminę i informuje o dostępności substratu do lokalnej syntezy aktywnego biologicznie 1,25(OH)2D29.
Stężenie 25(OH)D w surowicy krwi wyraża się
w nanogramach na mililitr lub w nanomolach na
litr (1 ng/ml = 2.5 nmol/l). Standardem diagnostycznym są metody umożliwiające równoczesne
oznaczenia 25(OH)D2 i 25(OH)D3 (25(OH)D CAŁKOWITA - TOTAL), z błędem wewnątrzseryjnym
<5% i międzyseryjnym <10%32,33.
Wskazania do oznaczania witaminy D
Przeprowadzone w Polsce badania wykazały, że
deficyt witaminy D (stężenie 25(OH)D poniżej
20 ng/ml) występuje u 70% populacji20,21. Przyczynami niedoborów witaminy D w zdrowej populacji są: obniżenie syntezy skórnej związane
z szerokością geograficzną, stylem życia, używaniem filtrów UVB i procesami starzenia oraz
niedostateczna podaż witaminy D w diecie i suplementach żywnościowych. Deficyt witaminy D
towarzyszy dysfunkcji wątroby i nerek, zespołom
upośledzonego trawienia i/lub wchłaniania, otyłości, a także bywają konsekwencją przewlekłego
leczenia farmakologicznego (glikokortykosteroidy, leki przeciwpadaczkowe), a nieleczony znacznie ogranicza efektywność terapii podstawowej21.
Wskazania do przynajmniej jednorazowego oznaczenia 25(OH)D w surowicy krwi przedstawiono
w Tabeli 1.
Nadwrażliwość na witaminę D, czyli patologiczna odpowiedź na dawkę bezpieczną ma miejsce
w niektórych schorzeniach, w których dochodzi
do aktywacji 1α-hydroksylazy (CYP27B1) i wzmożonej syntezy 1,25(OH)2D, przełamującej barierę
lokalną i powodującej w konsekwencji znaczny
5
standardy medyczne
Tabela 1. Wskazania do oznaczania stężenia
25(OH)D w surowicy
Krzywica, osteomalacja, bóle stawowo-mięśniowe, idiopatyczna
lub wtórna osteoporoza, złamania niskoenergetyczne
Zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej, niezależnie od
etiologii
Nadczynność przytarczyc
Przewlekła steroidoterapia (dawka prednizonu ≥ 7 mg/dobę)
Terapia ketokonazolem
Terapia lekami przeciwdrgawkowymi
Terapia lekami antyretrowirusowymi
Zespoły upośledzonego trawienia i/lub wchłaniania, w tym
mukowiscydoza
Długotrwała dieta eliminacyjna, zaburzenia odżywiania, żywienie pozajelitowe
Przewlekła choroba nerek (stadium 3-5), stan po przeszczepieniu nerki
Przewlekła niewydolność wątroby, cholestaza
Choroba ziarniniakowa
Choroby nowotworowe
Choroby układu krążenia, szczególnie nadciśnienie tętnicze
Choroby autoimmunizacyjne
Niektóre infekcje, m.in. wirusowe zapalenie wątroby typu C,
nawracające ostre infekcje dróg oddechowych
Choroby alergiczne (m.in. astma, atopowe zapalenie skóry)
wzrost stężenia kalcytriolu34. Są to takie schorzenia jak: sarkoidoza, ziarniniaki, pierwotna
nadczynność przytarczyc oraz niektóre nowotwory. W schorzeniu wynikającym z defektu enzymu katabolizującego 1,25(OH)2D (CYP24A1)
czyli Idiopathic Infantile Hypercalcemia często
przebiegającym bezobjawowo, dochodzi w wieku
dojrzałym do wapnicy nerek35. Suplementacja
witaminą D w tych przypadkach powinna być
szczególnie ostrożna i odbywać się pod kontrolą
stężenia 1,25(OH)2D w surowicy krwi. W przy-
6
padku pacjentów z zaburzeniami gospodarki
wapniowo-fosforanowej suplementację witaminą D należy prowadzić kontrolując co 3 miesiące
stężenia 25(OH)D i podstawowych parametrów
gospodarki wapniowo-fosforanowej.
Leczenie pacjentów z potwierdzonym laboratoryjnie deficytem witaminy D
Pacjenci ze zdiagnozowanym deficytem witaminy
D (Total 25(OH)D <20 ng/ml) powinni otrzymywać lecznicze dawki witaminy D aż do uzyskania
stężenia optymalnego 30-50 ng/ml (Tabela 2).
Terapia ciężkich i umiarkowanych deficytów
witaminy D ma na celu wysycenie wszystkich
kompartymentów ciała substratem- 25(OH)D
do osiągnięcia stężenia >30 ng/ml. Terapia powinna trwać nie krócej niż 1 miesiąc (optymalnie 1-3 miesiące). Uzyskanie stężenia 25(OH)
D > 30 ng/ml po 3-6 miesiącach informuje o
osiągnięciu pożądanego zaopatrzenia organizmu
w substrat niezbędny dla plejotropowego działania witaminy D.
Podsumowanie
Suplementacja witaminą D opiera się na przyjęciu jednorodnych definicji oraz akceptacji właściwej terminologii w tej dziedzinie. Terminem
witamina D określamy 2 związki należące do
grupy 9,10-sekosterydów, czyli ergokalcyferol
(witamina D2) i cholekalcyferol (witamina D3).
Termin „witamina D” nie dotyczy jednakże jej
metabolitów. Najczęstszym błędem w rozważaniach dotyczących leczenia deficytu witaminy D
jest mylne postrzeganie kalcytriolu jako witaminy D. W leczeniu i profilaktyce deficytu witaminy
D stosuje się ergokalcyferol (witaminę D2), cholekalcyferol (witaminę D3) lub kalcyfediol [25(OH)
D3], przy czym kalcyfediol znajduje zastosowanie w leczeniu deficytu towarzyszącego schorzeniom wątroby oraz powikłań leczenia przeciwpadaczkowego i glikokortykosteroidoterapii.
Podawanie metabolitów lub analogów witaminy
D, w tym alfakalcydiolu [1α-(OH)D3], kalcytriolu [1α,25(OH)2 D3], parakalcytolu [19-nor-1α
25(OH)2D2], doksekalcyferolu [1α-(OH)D2], oksakalcytriolu [22-oxa-1α,25(OH)2D3] lub maksakalcytriolu (22-oxa-1α,25(OH)2D3) jest uznawane za leczenie hormonalne i nie ma wpływu
na zaopatrzenie organizmu w witaminę D określane stężeniem 25(OH)D w surowicy krwi.
Deficyt witaminy D jest powszechny w populacji
Europy Środkowej, a postępująca zmiana trybu
życia (unikanie słońca) oraz niska podaż tej witaminy w diecie dodatkowo pogłębiają ten problem.
Szczególnej troski w aspekcie wyrównania powszechnego u nich deficytu witaminy D wymaga-
standardy medyczne
Tabela 2. Ocena stanu zaopatrzenia organizmu w witaminę D na podstawie stężenia 25(OH)D w surowicy dla
wszystkich grup wiekowych.
STĘŻENIE 25(OH)D W SUROWICY
DZIAŁANIE DO ROZWAŻENIA
nmol/l
ng/ml
Deficyt
0–50
0-20
Terapia deficytu
Stężenie suboptymalne
>50–75
>20-30
Zwiększenie/utrzymanie suplementacji witaminą D
Stężenie optymalne
>75–125
>30-50
Utrzymanie suplementacji witaminą D
Stężenie wysokie
>125–250
>50-100
Utrzymanie/obniżenie dawek witaminy D
Stężenie potencjalnie
toksyczne
>250
>100
Powstrzymanie się od przyjmowania witaminy D do momentu
uzyskania stężenia 25(OH)D w zakresie optymalnym
Poziom toksyczny
>500
>200
Leczenie potencjalnych efektów toksycznych
ją osoby w okresie intensywnego wzrostu i rozwoju biologicznego, a więc dzieci i młodzież w wieku
1-18 lat.
Badania kliniczne z randomizacją i kontrolowane placebo (RCT) oraz metaanalizy dostarczają
wysokiej jakości dowodów korzystnego działania
witaminy D gdy stężenie 25(OH)D w surowicy
wynosi 30-50 ng/ml, a więc zapewnia warunki
dla efektywnej syntezy hormonu 1,25(OH)2D we
wszystkich kompartymentach organizmu. Jest
to warunek konieczny do ujawnienia się korzystnych efektów klinicznych.
Przy zalecanych dawkach witaminy D nie odnotowano istotnego zagrożenia działaniami ubocznymi, natomiast coraz więcej badań dokumentuje
korzystne zmiany kliniczne prowadzące do wzrostu odporności organizmu oraz zmniejszenia ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, autoimmunologicznych, nowotworowych i mięśniowo-szkieletowych36.
Deficyt witaminy D 25(OH)D < 20ng/ml (< 50 nmol/l)
Dawki zalecane w terapii (przez 1-3 miesiące):
 Noworodki: 1000 IU/dobę
 Niemowlęta w wieku 1-12 miesięcy: 1000-3000 IU/dobę
 Dzieci i młodzież w wieku 1-19 lat: 3000-5000 IU/dobę
 Dorośli: 7000-10000 IU/dobę (zależnie od wagi ciała) lub
50000 IU/tydzień
Badanie kontrolne 25(OH)D powinno zostać wykonane po 3-4
miesiącach terapii, a następnie w odstępach półrocznych
Do rozważania badania ALP, P, Ca oraz kalcuria (Ca/Cr) co 1-3
miesiące
Zespół Ekspertów rekomenduje regularną suplementację witaminą D począwszy od pierwszych
dni życia aż do późnej starości30. 
dr hab. n. med. Paweł Płudowski, prof. nadzw.
Zakład Biochemii, Radioimmunologii i Medycyny Doświadczalnej
Instytut „Pomnik - Centrum Zdrowia Dziecka”
04-730 Warszawa, Al. Dzieci Polskich 20
[email protected]
PIŚMIENNICTWO
Garland CF, French CB, Baggerly LL, Heaney RP. Vitamin D supplement
doses and serum 25-hydroxyvitamin D in the range associated with
cancer prevention. Anticancer Res 2011;31:617-622.
2
Garland CF, Gorham ED, Mohr SB, Garland FC. Vitamin D for cancer
prevention: Global perspective. Ann Epi 2009;19:468-483.
3
Grant WB. Relation between prediagnostic serum 25-hydroxyvitamin
D level and incidence of breast, colorectal, and other cancers. J Photochem Photobiol B: Biol, 2010;101:130-136.
4
Anderson JL, May HT, Horne BD i wsp. for the Intermountain Heart
Collaborative (IHC) Study Group: Relation of vitamin D deficiency to
cardiovascular risk factors, disease status, and incident events in a general healthcare population. Am J Cardiol 2010;106:963-968.
5
Wang L, Song Y, Manson JE i wsp.Circulating 25-hydroxy-vitamin D
and risk of cardiovascular disease: A meta-analysis of prospective studies. Circ Cardiovasc Qual Outcomes 2012; 1:819-829.
6
Pilz S, Tomaschitz A, Marz W i wsp. Vitamin D, cardiovascular disease
and mortality. Clin Endocrinol (Oxf) 2011;75:575-584.
7
Mitri J, Muraru MD, Pittas AG. Vitamin D and type 2 diabetes: a systematic review. Eur J Clin Nutr 2011;65:1005-1015.
8
Khan H, Kunutsor S, Franco OH, Chowdhury R. Vitamin D, type 2 diabetes and other metabolic outcomes: a systematic review and meta-analysis of prospective studies. Proc Nutr Soc 2012;30:1-9.
1
7
standardy medyczne
Pittas AG, Nelson J, Mitri J i wsp. Diabetes Prevention Program Research Group. Plasma 25-hydroxyvitamin D and progression to diabetes
in patients at risk for diabetes: an ancillary analysis in the Diabetes
Prevention Program. Diabetes Care 2012;35:565-573.
10
Scragg R, Sowers M, Bell C. Serum 25-hydroxyvitamin D, ethnicity, and
blood pressure in the Third National Health and Nutrition Examination
Survey. Am J Hypertens 2007;20:713-719.
11
Pittas AG, Chung M, Trikalinos T i wsp. Systematic review: Vitamin D
and cardiometabolic outcomes. Ann Intern Med 2010;152:307-314.
12
Burgaz A, Orsini N, Larsson SC, Wolk A. Blood 25-hydroxyvitamin
D concentration and hypertension: a meta-analysis. J Hypertens
2011;29:636-645.
13
Littorin B, Blom P, Schölin A i wsp. Lower levels of plasma 25-hydroxyvitamin D among young adults at diagnosis of autoimmune
type 1 diabetes compared with control subjects: results from the
nationwide Diabetes Incidence Study in Sweden (DISS). Diabetologia
2006;49:2847-2852.
14
Raghuwanshi A, Joshi SS, Christakos S. Vitamin D and multiple sclerosis. J Cell Biochem 2008;105:338-343.
15
Pappa HM, Gordon CM, Saslowsky TM i wsp. Vitamin D status in children and young adults with inflammatory bowel disease. Pediatrics
2006;118:1950-1961.
16
Hyppönen E, Boucher BJ, Berry DJ, Power C. 25-hydroxyvitamin D, IGF1, and metabolic syndrome at 45 years of age: a cross-sectional study
in the 1958 British Birth Cohort. Diabetes 2008;57:298-305.
17
Boucher BJ. Is vitamin D status relevant to metabolic syndrome? Dermatoendocrinol 2012;4:212-224.
18
Hewison M. Vitamin D and immune function: autocrine, paracrine or
endocrine? Scand J Clin Lab Invest (Suppl) 2012;243:92-102.
19
Llewellyn DJ, Lang IA, Langa KM i wsp. Vitamin D and risk of cognitive
decline in elderly persons. Arch Intern Med 2010;170:1135-1141.
20
Hilger J, Friedel A, Herr R i wsp. A systematic review of vitamin D status
in populations worldwide. Br J Nutr. 2013;9:1-23.
21
Karczmarewicz E, Czekuć-Kryśkiewicz E, Płudowski P. Effect of vitamin
D status on pharmacological treatment efficiency - impact on cost - effective management in medicine, Dermatoendocrinology, 2013;5:299304.
22
Holick MF. Resurrection of vitamin D deficiency and rickets. J Clin
Invest 2006;116:2062-2072.
23
Charzewska J, Chlebna-Sokol D, Chybicka A i wsp. Prophylaxis of vitamin D deficiency-Polish recommendation 2009. Polish Journal of Endocrinology 2010;61:228-232.
24
Takacs I, Benko I, Toldy E i wsp. Hungarian consensus regarding the
role of vitamin D in the prevention and treatment of diseases. Orv Hetil
2012;153(Suppl):5-26.
25
German Nutrition Society. New reference values for vitamin D. Ann
Nutr Metab 2012;60:214-246.
26
IOM (Institute of Medicine): Dietary reference intakes for calcium and
vitamin D. Washington (DC): National Academies Press (US); 2011.
27
Holick MF, Binkley NC, Bischoff-Ferrari HA i wsp., Endocrine Society:
Evaluation, treatment, and prevention of vitamin D deficiency: an
Endocrine Society clinical practice guideline. J Clin Endocrinol Metab
2011;96:1911-1930.
28
Dawson-Hughes B, Mithal A, Bonjour JP i wsp. IOF position statement: vitamin D recommendations for older adults. Osteoporos Int
2010;21:1151-1154.
9
8
Wacker M, Holick MF. Vitamin D - effects on skeletal and extraskeletal
health and the need for supplementation. Nutrients. 2013;10;5:111-48.
30
Płudowski P, Karczmarewicz E, Bayer M, Carter G, Chlebna-Sokół D,
Czech-Kowalska J, Dębski R, Decsi T, Dobrzańska A, Franek E, Głuszko
P, Grant WB, Holick MF, Yankovskaya L, Konstantynowicz J, Książyk JB,
Księżopolska-Orłowska K, Lewiński A, Litwin M, Lohner S, Lorenc RS,
Lukaszkiewicz J, Marcinowska-Suchowierska E, Milewicz A, Misiorowski W, Nowicki M, Povoroznyuk V, Rozentryt P, Rudenka E, Shoenfeld
Y, Socha P, Solnica B, Szalecki M, Tałałaj M, Varbiro S, Zmijewski MA.
Practical guidelines for the supplementation of vitamin D and the treatment of deficits in Central Europe - recommended vitamin D intakes
in the general population and groups at risk of vitamin D deficiency.
Endokrynol Pol. 2013;64:319-27.
31
EFSA Panel on Dietetic Products, Nutrition and Allergies (NDA): Scientific opinion on the tolerable upper intake level of vitamin D. EFSA Journal 2012;10:2813:1-45.
32
Singh RJ, Taylor RL, Reddy GS, Grebe SK. C-3 epimers can account for
a significant proportion of total circulating 25-hydroxyvitamin D in
infants, complicating accurate measurement and interpretation of
vitamin D status. J Clin Endocrinol Metab 2006;91:3055-3061.
33
Lensmeyer G, Poquette M, Wiebe D, Binkley N. The C-3 epimer of
25-hydroxyvitamin D3 is present in adult serum. J Clin Endocrinol Metab 2012;97:163-168.
34
Kavathia D, Buckley JD, Rao D i wsp. Elevated 1, 25-dihydroxyvitamin
D levels are associated with protracted treatment in sarcoidosis. Respir
Med 2010;104:564-570.
35
Schlingmann KP, Kaufmann M, Weber S i wsp. Mutations of CYP24A1
and Idiopathic Infantile Hypercalcemia. New Engl J Med 2011;365:410421.
36
Pludowski P, Holick MF, Pilz S i wsp. Vitamin D effects on musculoskeletal health, immunity, autoimmunity, cardiovascular disease, cancer,
fertility, pregnancy, dementia and mortality-A review of recent evidence. Autoimmun Rev. 2013;12:976-89.
29
standardy medyczne
REKOMENDACJE DOTYCZĄCE SUPLEMENTACJI WITAMINĄ D
W POPULACJI OGÓLNEJ
WIEK
ZALECANA DAWKA WITAMINY D
UWAGI
0-6
miesiąc życia
400 IU/dobę
(10,0 µg/dobę)
6-12
miesiąc życia
400-600 IU/dobę
(10,0-15,0 µg/dobę)
Dawka w zależności od zawartości witaminy D w diecie.
1-18 lat
600-1000 IU/dobę
(15,0-25,0 µg/dobę)
Dawka zalecana:
- w okresie od września do kwietnia
- przez cały rok jeśli nie ma zapewnionej w okresie letnim wystarczającej skórnej syntezy
witaminy D
Dawka zalecana zależy od masy ciała.
18-65 lat
800-2000 IU/dobę
(20,0-50,0 µg/dobę)
Dawka zalecana:
witaminy D
Dawka zalecana zależy od masy ciała.
>65 lat
800-2000 IU/dobę
(20,0-50,0 µg/dobę)
Suplementacja zalecana prze cały rok ze względu na obniżoną syntezę skórną witaminy D.
Suplementacja witaminą D powinna być wprowadzona już w pierwszych dniach życia.
U KOBIET PLANUJĄCYCH CIĄŻĘ, KOBIET W CIĄŻY I KARMIĄCYCH
WIEK
DAWKA WITAMINY D
Kobiety
planujące ciążę
800–2000 IU/dobę
(20,0–50,0 µg/dobę)
Kobiety
w ciąży
i karmiące
1500–2000 IU/dobę
(37,5–50,0 µg/dobę)
UWAGI
Najpóźniej w drugim trymestrze ciąży.
Do rozważenia włączenie zalecanej dawki zaraz po potwierdzeniu ciąży.
Do rozważenia monitorowanie stężenia witaminy D i modyfikacja dawki
(cel – stężenie w surowicy 25(OH)D 30–50 ng/mL lub 75–125 nmol/L).
W GRUPACH RYZYKA NIEDOBORU TEJ WITAMINY
GRUPA RYZYKA
NIEDOBORU WITAMINY D
ZALECANA
DAWKA WITAMINY D
UWAGI
Dzieci przedwcześnie urodzone
400–800 IU/dobę
(10–20 µg/dobę)
Suplementacja w zalecanej dawce do uzyskania wieku korygowanego 40 tygodni, następnie zgodnie z zaleceniami dla dzieci w wieku 0-6 miesiąca życia. Suplementacja wskazana
od pierwszej doby życia/od pierwszej doby żywienia enteralnego.
Dzieci i młodociani
pacjenci z otyłością
(BMI >90 percentyla
dla wieku i płci)
1200–2000 IU/dobę
(30–50 µg/dobę)
Dawka zalecana:
witaminy D
Zalecana dawka w zależności od stopnia otyłości.
Osoby dorosłe, otyłe (BMI>30)
1600–4000 IU/dobę
(40–100 µg/dobę)
Dawka zalecana przez cały rok, nawet pomimo odpowiedniej ekspozycji na światło słoneczne w okresie letnim. Dawka zależna od stopnia otyłości.
Osoby o ciemnej karnacji
1000–2000 IU/dobę
(25–50 µg/dobę)
Dawka zalecana prze cały rok, zależna od masy ciała.
Osoby pracujące w nocy
1000–2000 IU/dobe
(25–50 µg/dobę)
Dawka zalecana prze cały rok, zależna od masy ciała.
9
standardy medyczne
Ocena stanu zaopatrzenia w witaminę D
w populacji osób dorosłych w Polsce
Assessment of vitamin D status in Polish adult population
Paweł Płudowski1, Jerzy Konstantynowicz2,3, Maciej Jaworski1, Paweł Abramowicz2, Czesław Ducki4
Zakład Biochemii, Radioimmunologii i Medycyny Doświadczalnej, Instytut „Pomnik - Centrum Zdrowia Dziecka”, Warszawa
1
Klinika Pediatrii i Zaburzeń Rozwoju Dzieci i Młodzieży, Uniwersytecki Dziecięcy Szpital Kliniczny, Uniwersytet Medyczny, Białystok
2
Instytut Ochrony Zdrowia, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa, Suwałki
3
Unipharm Sp. z o.o., Warszawa
4
STRESZCZENIE
Wstęp: Aktualne badania na świecie wskazują na występowanie deficytu witaminy D sięgającego nawet 90% populacji. Dane epidemiologiczne dotyczące stanu zaopatrzenia w populacji polskiej są niewystarczające. Celem tego przekrojowego badania było określenie stanu zaopatrzenia w witaminę
D w reprezentatywnej grupie mężczyzn i kobiet zamieszkujących środowisko miejskie różnych regionów Polski, w oparciu o ocenę stężenia 25-hydroksywitaminy D [25(OH)D] w surowicy.
Materiał i metody: Badaniem objęto 2687 dorosłych ochotników (2091 kobiet, 596 mężczyzn) w wieku 54,2 lat ± 16,1 (15,6-89,8) z 10 miast Polski.
W ramach „Ogólnopolskiego Programu Bezpłatnych Badań Witaminy D u Dorosłych”, w lutym 2014 przeprowadzono u wszystkich uczestników pomiar
stężenia 25(OH)D w surowicy przy użyciu systemu Liaison XL firmy DiaSorin (metoda CLIA), a także wykonano podstawowe pomiary antropometryczne
z wyliczeniem wskaźnika masy ciała BMI (Body Mass Index).
Wyniki: Średnie stężenie 25(OH)D w populacji wyniosło 17,7±10,1 ng/ml. 67,5% osób miało stężenie 25(OH)D < 20 ng/ml, 22,8% - stężenie suboptymalne (20-30 ng/ml), a jedynie 8,4% miało stężenie optymalne (30-50 ng/ml). W ujęciu sumarycznym u 90,3% badanych osób wykazano głęboki deficyt lub niedostateczne zaopatrzenie ustroju w witaminę D, tj. 25(OH)D poniżej 30 ng/ml. Wyższe wartości wit. D obserwowano u osób starszych niż
w młodszych grupach wiekowych. Ponadto stwierdzono istotnie niższe stężenie 25(OH)D u osób z otyłością (15,1 ±8,2 ng/ml), w porównaniu z badanymi o BMI < 30 kg/m2 (18,2 ±10,3 ng/ml; p<0,0001). Ze zwiększonym ryzykiem niedoboru witaminy D wiązały się: płeć męska, młodszy wiek, wyższa
masa ciała i wyższy BMI.
Wnioski: Wyniki naszego badania, obejmującego największą dotychczas pod względem liczebności populację polską, pozostają zgodne z większością aktualnych raportów, potwierdzając bardzo dużą skalę niedoborów witaminy D w naszym kraju. Stan zaopatrzenia dorosłej części społeczeństwa
w witaminę D, przynajmniej w miesiącach zimowych, jest niezadowalający i wymaga działań prewencyjnych lub interwencyjnych.
Standardy Medyczne/Pediatria  2014  T. 11  609-617
SŁOWA KLUCZOWE:  WITAMINA D  DEFICYT  25(OH)D
ABSTRACT
Background: Evidence from epidemiological studies suggests a serious problem of vitamin D deficits worldwide with the prevalence reaching 90% of
populations. Published data on vitamin D status in Poland are still very limited. Therefore, we aimed to carry-out a large cross sectional study to evaluate
the vitamin D status, based on serum 25-hydroxyvitamin D levels, among adult population in urban areas of Poland.
Material and Methods: In late February 2014, a total of 2687 adult volunteers (2091 women, 596 men) aged 54.2 ± 16.1 years (range: 15.6 + 89.8) from
10 major Polish cities were enrolled in the study. Serum concentrations of 25(OH)D were determined in all these participants using the Liaison XL system
(DiaSorin; CLIA method), and anthropometric measurements (weight, height, body mass index) were also performed.
Results: Mean 25(OH)D concentration in the studied population was 17.7±10.1 ng/ml while 67.5% had 25(OH)D level < 20 ng/ml, other 22,8% + had
suboptimal level of 20-30 ng/ml, and only 8.4% demonstrated adequate level (30-50 ng/ml). In 90.3% of the population, a severe or moderate deficit i.e.
25(OH)D level below 30 ng/ml was found. A better vitamin D supply was observed among older population than in young adults. Furthermore, obesity
understood as BMI over 30 kg/m2 was associated with greater vitamin D deficits (15.1±8.2 vs 18.2 ±10.3 ng/ml; p<0,0001). In summary, such factors as
younger age, male sex, higher body weight and increased BMI conferred a risk of lower 25(OH)D.
Conclusions: Our data encompassing the most representative sample size in Poland consistently support the evidence reported elsewhere, and
demonstrate that the vast majority of Polish urban population is vitamin D deficient. This suggests a poor and insufficient supply of vitamin D among
adults, at least during winter season, and the need of preventive strategies for most of the society.
Standardy Medyczne/Pediatria  2014  T. 11  609-617
KEY WORDS:  VITAMIN D  DEFICIENCY  25-HYDROXYVITAMIN D
10
standardy medyczne
Wstęp
Witamina D odgrywa istotną rolę w mineralizacji kości i wielu innych procesach metabolicznych w organizmie ludzkim, w tym w homeostazie wapnia i
fosforanów1,2. Znaczenie właściwego stężenia 25-hydroksywitaminy D [25(OH)D] w surowicy, jako
głównego metabolitu charakteryzującego stan zaopatrzenia w witaminę D, zostało najlepiej udokumentowane w odniesieniu do układu mięśniowo-szkieletowego. Deficyt witaminy D u dzieci powoduje
krzywicę, niski wzrost oraz opóźnienie rozwoju fizycznego3, zaś u dorosłych niskie wartości 25(OH)D
wiążą się z osteomalacją, osteoporozą, zwiększonym ryzykiem upadków i złamań1. Oprócz udokumentowanych korzyści witaminy D dla układu mięśniowo-szkieletowego, liczne badania obserwacyjne
sugerują, że obniżone stężenie 25(OH)D jest związane ze zwiększonym ryzykiem przynajmniej kilku
pozaszkieletowych chorób i może odgrywać rolę
w patogenezie takich zaburzeń, jak nowotwory,
przewlekłe schorzenia infekcyjne, choroby autoimmunizacyjne, czy choroby układu sercowo-naczyniowego4. W kontekście starzenia się populacji
światowej (w tym polskiej)5, niekorzystnych zmian
stylu życia, wzrastającej liczby złamań szyjki kości
udowej6 i narastającej częstości innych przewlekłych chorób cywilizacyjnych, uzyskanie i utrzymanie optymalnego stężenia 25(OH)D stanowi już
teraz istotny aspekt polityki prozdrowotnej nowoczesnych społeczeństw.
Do niedawna stężenie 25(OH)D poniżej 10 ng/ml
(25 nmol/l) wiązano z zaburzeniami metabolizmu
tkanki kostnej8 i uznawano za kryterium ciężkiego
deficytu witaminy D. Amerykański Institute of Medicine (IOM) uznał stężenie 25(OH)D wynoszące przynajmniej 20 ng/ml (50 nmol/l) jako wartość wystarczającą do utrzymania właściwego efektu zdrowotnego w 97,5% populacji we wszystkich grupach
wiekowych10. Stanowisko amerykańskiego Endocrine Society, a następnie wytyczne dla Europy Środkowej, odmiennie niż zawarte w oficjalnej opinii IOM,
określiły wartość progową wynoszącą 30 ng/ml
(75 nmol/l) jako minimalne stężenie 25(OH)D, zapewniające korzyści zdrowotne związane z działaniem tej witaminy11,12. Biorąc pod uwagę brak
jednolitego stanowiska w sprawie definicji deficytu
witaminy D, częstość występowania tego deficytu
w populacjach na całym świecie okazuje się bardzo zróżnicowana. Mianowicie zależnie od badanej
populacji, rasy/przynależności etnicznej, lokalizacji geograficznej, a także zastosowanej metodologii i wartości diagnostycznych, deficyt tej witaminy stwierdzano w zakresie od 2 do 90% badanych
osób8,13-16.
Badania przeprowadzone w naszym kraju w sposób jednoznaczny wskazują, że problem niedoboru
GŁÓWNE TEZY
1. Obniżone stężenie 25(OH)D jest związane ze zwiększonym
ryzykiem schorzeń układu mięśniowo-szkieletowego oraz
współtowarzyszy wielu chorobom pozaszkieletowym.
2. Uzyskanie i utrzymanie optymalnego stężenia 25(OH)D
stanowi istotny aspekt polityki prozdrowotnej nowoczesnych społeczeństw.
3. Ilość danych epidemiologicznych dotyczących stanu zaopatrzenia w witaminę D osób dorosłych w Polsce należy
uznać za niewystarczającą a rozkład stężenia 25(OH)D pod
względem wieku, płci, miejsca zamieszkania i cech antropometrycznych w populacji polskiej jest nieznany.
witaminy D dotyka również Polaków. W badaniu
448 dorosłych mieszkańców subpopulacji miejskiej województwa pomorskiego w wieku 19-86 lat
(46,3 ± 14,9) średnie stężenie 25(OH)D wyniosło 14,3
ng/ml ± 6,6. Aż 84% badanych ujawniło stężenie
<20 ng/ml, 13% - stężenie 25(OH)D wynoszące 2030 ng/ml, a jedynie 2,5% spośród badanych miało
wartości uznawane za optymalne, tj. >30 ng/ml17.
Wciąż jednak ilość danych epidemiologicznych dotyczących stanu zaopatrzenia w witaminę D osób
dorosłych w populacji polskiej należy uznać za niewystarczającą. Tym bardziej brakuje również dowodów opisujących potencjalne skutki zdrowotne niedoborów witaminy D oraz związane z nimi aktualne
ryzyko chorób w naszym społeczeństwie. Brakuje
również dowodów wskazujących na następstwa
zdrowotne niedoboru oraz związane z nim ryzyko
wystąpienia poszczególnych chorób w naszym społeczeństwie. Nie wiadomo wreszcie, jak przedstawia
się rozkład stężenia 25(OH)D pod względem wieku,
płci, miejsca zamieszkania i cech antropometrycznych.
Dotychczasowy stan wiedzy oraz dane epidemiologiczne dostępne w literaturze światowej uzasadniały podjęcie badań oceniających skalę deficytu
witaminy D w naszym kraju. Celem niniejszego
przekrojowego badania było określenie stanu zaopatrzenia w witaminę D w reprezentatywnej grupie mężczyzn i kobiet zamieszkujących środowisko
miejskie różnych regionów Polski, w oparciu o ocenę stężenia 25(OH)D w surowicy.
Materiał i metody
Grupa badana
Badaniem objęto 2687 osób w wieku 54,2 lat ± 16,1
(15,6-89,8 lat), w tym 2091 kobiet (w wieku 54,4 lat
± 15,9) oraz 596 mężczyzn (w wieku 53,3 lat ±16,7).
Rekrutacja badanych osób odbyła się w ramach
„Ogólnopolskiego Programu Bezpłatnych Badań
Witaminy D u Dorosłych”. Informację o możliwości
udziału w programie publikowano w prasie, radio
11
standardy medyczne
Tabela 1. Charakterystyka populacji osób zbadanych w 10 miastach Polski
PARAMETR
KOBIETY (n=2091)
MĘŻCZYŹNI (n=596)
CAŁA GRUPA (n=2687)
Średnia (SD)
Mediana (min-max)
Średnia (SD)
Mediana (min-max)
Średnia (SD)
Mediana (min-max)
wiek; lata
54,4 (15,9)
57,3 (15,6-89,9)
53,3 (16,7)
56,9 (15,9-85,9)
54,2 (16,1)
57,2 (15,6-89,8)
wysokość; cm
163,0 (6,3)
163,0 (138,0-190,0)
176,0 (7,1)
176,0 (150,0-198,0)
165,9 (8,4)
164,0 (138,0-198,0)
masa ciała; kg
68,1 (12,8)
66,0 (37,0-145,0)
83,3 (13,4)
82,0 (50,0-150,0)
71,5 (14,4)
70,0 (37,0-150,0)
BMI; kg/m2
25,6 (4,7)
25,2 (15,4-50,1)
26,8 (3,8)
26,7 (18,5-42,4)
25,9 (4,6)
25,6 (15,4-50,1)
25(OH)D; ng/ml
18,1 (10,4)
16,0 (<4,0- >150,0)
16,3 (8,7)
14,6 (<4,0-79,0)
17,7 (10,1)
15,9 (<4,0- >150,0)
i telewizji o zasięgu lokalnym i ogólnopolskim, a
także w internecie. W dniach od 14 lutego do 1
marca 2014 r., w 10 miastach Polski przeprowadzono pobranie krwi u osób, które dobrowolnie
zgłosiły się do badania. Zgodnie z treścią ogłoszeń
w mediach za cel programu przyjęto umożliwienie
osobom dorosłym wykonania bezpłatnego oznaczenia poziomu witaminy D, połączone z działaniem
edukacyjnym, tj. informacją na temat fizjologicznej roli witaminy D, istoty działania, przyczyn jej
niedoboru i związanych z nim konsekwencji zdrowotnych oraz aktualnych wytycznych dotyczących
suplementacji. Ponadto każdy uczestnik projektu
otrzymywał kompletną informację o wyniku badania wraz z jego interpretacją. „Ogólnopolski Program Bezpłatnych Badań Witaminy D u Dorosłych”
był sfinansowany ze środków firmy UNIPHARM Sp.
z o.o., z siedzibą w Warszawie. W badaniu nie przyjęto żadnych kryteriów wykluczenia, przeprowadzając je na zasadzie kolejności zgłoszeń ochotników;
liczba miejsc dla osób wyrażających chęć wykonania oznaczeń była ograniczona ilością dostępnych
zestawów do badań stężenia 25(OH)D. Badania
wykonano w Białymstoku, Bydgoszczy, Gdańsku,
Kielcach, Krakowie, Lublinie, Łodzi, Siedlcach,
Warszawie i Wrocławiu. Projekt badawczy opierał
się na dobrowolności, uwzględniał świadomą zgodę
na procedury oraz anonimowość uczestników, nie
stwarzał zatem żadnych dylematów natury etycznej.
Metody
Jednorazowe pobranie krwi od ochotników zarejestrowanych do badania wykonywano w publicznych i niepublicznych ośrodkach opieki zdrowotnej, z udziałem personelu pielęgniarskiego i lekarza dyżurnego. Pobraną od uczestników krew
niezwłocznie przekazywano do lokalnego laboratorium medycznego w danym mieście należącego do
firmy ALAB Sp. z o.o. Do pomiaru stężenia 25(OH)
D zastosowano system diagnostyczny Liaison XL
firmy DiaSorin (metoda CLIA). System „DiaSorin
12
LIAISON® 25 OH Vitamin D TOTAL Assay” umożliwił oznaczenie całkowitego stężenia 25(OH)D w
zakresie wartości 4,0 -150 ng/ml. Deklarowana
przez producenta powtarzalność metody wyrażona
wartością %CV wynosiła <7,0%, odtwarzalność wyrażona %CV wynosiła <12,0%. Nie stosowano technik cross-kalibracji między poszczególnymi laboratoriami w różnych miastach, jednakże zestawy do
oznaczeń witaminy D oraz zastosowana metodologia miały charakter jednolitej techniki spełniającej
wymogi GLP.
W trakcie wizyty, poza pobraniem krwi do analizy stężenia 25(OH)D, wyszkolony personel pielęgniarski dokonywał pomiarów wysokości i masy
ciała uczestników, z dokładnością - odpowiednio
do 1 cm i 0,5 kg. Pomiary antropometryczne wykonywano bez obuwia, z użyciem standardowego,
kalibrowanego sprzętu (waga lekarska elektroniczna ze wzrostomierzem). Na podstawie dostępnych
danych wyliczono wartość indeksu masy ciała
- body mass index, BMI (kg/m2). Przy użyciu narzędzi statystycznych oferowanych przez program
Statistica 10 v.PL dokonano analizy uzyskanych
danych, z wyliczeniem udziału procentowego osób
ujawniających stężenia 25(OH)D w następujących
przedziałach:
a.stężenie potencjalnie toksyczne 25(OH)D > 100
ng/ml;
b.stężenie wysokie 25(OH)D 50-100 ng/ml;
c.stężenie optymalne 25(OH)D 30-50 ng/ml;
d.stężenie suboptymalne 25(OH)D 20-30 ng/ml;
e.stężenie wskazujące na deficyt witaminy D
- 25(OH)D < 20 ng/ml12.
Do zbadania powiązań między stężeniem 25(OH)D
i wybranymi cechami antropometrycznymi zastosowano metodę analizy korelacji jednoczynnikowych
Spearmana.
Wyniki
Charakterystyka ogólna
Od 14 lutego do 1 marca 2014 roku zbadano
standardy medyczne
RYC. 1 Indywidualne wyniki oznaczeń stężenia 25(OH)D u 2687 osób, według wieku i płci. (K)- kobiety; (M)- mężczyźni
2687 osób. Charakterystykę ogólną badanych
osób przedstawiono w Tabeli 1. Średnie stężenie
25(OH)D w badanej grupie wyniosło 17,7 ng/ml
±10,1; mediana wyniosła 15,9 ng/ml. U 1814 osób
(67,5%) ujawniono stężenia 25(OH)D < 20 ng/ml,
u 614 osób (22,8%) stężenia suboptymalne (2030 ng/ml), a 227 badanych (8,4%) miało stężenie
optymalne (30-50 ng/ml). W grupie 29 osób (1,1%)
wykazano obecność stężenia 25(OH)D uznawanego
za wysokie (50-100 ng/ml), zaś 3 osoby (2 kobiety
z Bydgoszczy i 1 z Białegostoku) miały stężenie potencjalnie toksyczne wynoszące odpowiednio: >150
ng/ml i 101 ng/ml (Rycina 1). U 13 osób (12 kobiet; 0,5%) odnotowano skrajnie niskie wartości
25(OH)D <4,0 ng/ml. W ujęciu ogólnym u 90,3%
badanych osób wykazano deficyt i/lub umiarkowany niedobór witaminy D, a więc stężenia 25(OH)D
poniżej 30 ng/ml.
W Tabeli 2 zamieszczono rozkład procentowy według stężenia 25(OH)D z uwzględnieniem płci.
Stwierdzono istotną zależność między płcią a przynależnością do poszczególnych kategorii stężeń
25(OH)D; wartość Chi2 dla tej statystyki wyniosła
19,342; p<0,0001.
Stężenie 25(OH)D w zależności od lokalizacji
(w poszczególnych miastach)
Wyniki oznaczeń stężenia 25(OH)D osób mieszkających w poszczególnych miastach prezentuje Tabe-
la 3. Spośród 2687 osób zamieszkujących 10 miast
biorących udział w badaniu najniższą wartość
średnią i wartość mediany zaobserwowano wśród
mieszkańców Bydgoszczy, odpowiednio 13,8 ng/ml
±14,0 i 10,9 ng/ml. Najwyższą wartość średnią i medianę dla stężenia 25(OH)D odnotowano w Białymstoku, odpowiednio 26,6 ng/ml ±15,7 i 22,6 ng/ml.
Wśród mieszkańców 8 z 10 miast, którzy wzięli udział w badaniu, stwierdzono średnie stężenie
25(OH)D niższe niż 20 ng/ml (Tabela 3).
Stężenie 25(OH)D w zależności od wieku,
masy ciała i BMI
Tabela 4 przedstawia średnie wartości stężenia
25(OH)D z podziałem na poszczególne 10-letnie grupy wiekowe. Na podstawie analizy uzyskanych daTabela 2. Rozkład procentowy stężenia 25(OH)D według
płci
STĘŻENIE
25(OH)D
%
KOBIET
%
MĘŻCZYZN
%
CAŁEJ GRUPY
< 20 ng/ml
65,5
74,7
67,5
20-30 ng/ml
24,0
19,0
22,8
30-50 ng/ml
9,4
5,1
8,4
50-100 ng/ml
1,0
1,2
1,1
> 100 ng/ml
0,1
0,0
0,1
13
standardy medyczne
Tabela 3. Średnie stężenie 25(OH)D w poszczególnych 10-letnich przedziałach wiekowych
10-LETNIE GRUPY
WIEKOWE
PRZYPORZĄDKOWANIE ALFABETYCZNE
n
15-20 lat
A
20-30 lat
ŚREDNIA
SD
ZNAMIENNIE
RÓŻNE OD
35
13,1
4,7
C; E; F; G; H; p<0,01
B
260
16,4
9,6
F; G; H; p<0,01
30-40 lat
C
294
17,9
11,0
A; D; G; p<0,05
40-50 lat
D
333
15,2
7,9
C; E; F; G; H; p<0,0001
50-60 lat
E
656
17,6
11,1
A; D; G; p<0,01
60-70 lat
F
718
18,4
9,3
A; B; D; G; p<0,05
70-80 lat
G
285
19,9
10,7
A; B; C; D; E; F; p<0,05
80-90 lat
H
106
19,4
10,4
A; B; D; p<0,01
2687
17,7
10,1
łącznie
nych najwyższe (choć wciąż pozostające w przedziale wskazującym na deficyt) średnie stężenia 25(OH)
D ujawniono w grupach osób w wieku 70 lat i więcej, zaś najniższe w grupach najmłodszych (Tabela
3). Analiza korelacji wykazała słabą, choć istotną
statystycznie, dodatnią zależność między wiekiem
badanych osób i odnotowanym u nich stężeniem
25(OH)D (r= 0,10; p<0,0001). Podobnie, słabe, lecz
istotne ujemne korelacje wykazano między stężeniem 25(OH)D a masą ciała oraz wskaźnikiem masy
ciała (BMI). Współczynnik korelacji między 25(OH)
D a masą ciała wyniósł: r= -0,15; p<0,0001. Współczynnik korelacji między 25(OH)D a BMI wyniósł:
r= -0,14; p<0,0001. W całej badanej populacji 447
osób (16,6%) spełniało antropometryczne kryterium
rozpoznania otyłości, tj. BMI ≥30 kg/m2. W tej grupie średnie stężenie 25(OH)D wyniosło 15,1 ng/ml
±8,2 (mediana = 13,1ng/ml) i było istotnie niższe od wartości odnotowanych u osób z BMI < 30
kg/m2 (18,2 ng/ml ±10,3; mediana = 16,0 ng/ml;
p<0,0001).
Dyskusja
Szacuje się, że ponad 1 mld ludzi na świecie wykazuje niskie zasoby witaminy D. Opublikowane dotychczas badania poświęcone analizie zaopatrzenia populacji w witaminę D dokumentują wysoką częstość
występowania jej niedoboru na całym świecie, nawet
w krajach leżących na niższej szerokości geograficznej, gdzie - jak się przyjmuje - promieniowanie UVB (poprzez wpływ na skórną syntezę
witaminy D) stanowi jej wystarczające źródło,
a także w krajach uprzemysłowionych, w których od lat stosuje się żywność wzbogacaną w
witaminę D. Wciąż jednak częstość występowa-
14
25(OH)D, ng/ml
nia niedoboru witaminy D w obrębie poszczególnych populacji jest nie do końca zbadana, jako
że brakuje solidnych danych z wielu krajów,
w tym także z Polski. W opublikowanym przeglądzie
danych z piśmiennictwa dla Europy Środkowej18
zarówno w Polsce, jak i krajach regionu, ale także
w Europie Zachodniej, średnie stężenia 25(OH)D
dokumentowane w badanych subpopulacjach
w różnym wieku były niższe od 30 ng/ml, z najniższymi wartościami przypadającymi na sezon zimowy.
W badaniu 448 dorosłych mieszkańców aglomeracji
Gdańsk-Sopot-Gdynia, u których ocenę zaopatrzenia w witaminę D przeprowadzono od lutego do połowy kwietnia 2012 roku, stężenie 25(OH)D wyniosło 14,3 ng/ml ±6,617. U 84,4% osób w tym badaniu
odnotowano wartości stężeń 25(OH)D <20 ng/ml,
przy czym jedynie 2,5% osób miało stężenia uznane
za optymalne - 25(OH)D > 30 ng/ml17. W innym badaniu przeprowadzonym w miesiącach zimowych,
u 274 kobiet w wieku 69,3 lat ±5,7 mieszkających
w Warszawie, odnotowano wartość średnią 25(OH)D
wynoszącą 13,5 ng/ml, stężenia 25(OH)D poniżej 20
ng/ml stwierdzono u 83,2% kobiet, i podobnie jak
w poprzednio cytowanym badaniu - jedynie u 4% badanych obserwowano wartości 25(OH)D >30 ng/ml19.
Prezentowane w niniejszej pracy wyniki oceny poziomu 25(OH)D wykonane u 2687 ochotników z 10
miast Polski po raz kolejny potwierdziły skalę problemu, przynajmniej w okresie zimy. Badania stężeń
25(OH)D wykonano niemal w takim samym czasie
między 14 lutego a 1 marca, a więc w okresie wybitnie niesprzyjającym endogennej syntezie witaminy
D. Stwierdzono, że u ponad 90% badanych uczestników stężenie 25(OH)D było niższe niż 30 ng/ml,
a zatem niższe od dolnego pułapu uznanego za opty-
standardy medyczne
Tabela 4. Szczegółowa charakterystyka zbadanych subpopulacji w poszczególnych miastach
Miasto
Białystok
Bydgoszcz
Gdańsk
Kielce
Kraków
Lublin
Łódź
Siedlce
Warszawa
Wrocław
Grupa
n
Wiek (SD),
lata
Wysokość (SD),
cm
Masa ciała
(SD), kg
BMI (SD),
kg/m2
25(OH)D, ng/ml
Średnia (SD)
Mediana (min-max)
Kobiety
152
53,8 (15,2)
163,5 (6,2)
68,5 (13,8)
25,6 (4,9)
26,9 (15,8)
23,4 (<4,0-101,0)
Mężczyźni
36
51,4 (15,1)
177,4 (6,4)
84,2 (12,6)
26,8 (3,7)
25,4 (15,2)
21,4 (9,3-79,0)
Łącznie
188
53,3 (15,2)
166,2 (8,3)
71,5 (14,9)
25,8 (4,7)
26,6 (15,7)
22,6 (<4,0-101,0)
Kobiety
146
48,4 (19,0)
164,4 (6,0)
66,7 (12,2)
24,7 (4,6)
14,1 (15,7)
10,7 (<4,0->150,0)
Mężczyźni
54
52,2 (18,6)
174,0 (8,4)
82,4 (14,9)
27,2 (4,5)
12,7 (7,6)
11,3 (<4,0-54,3)
Łącznie
200
49,4 (18,9)
167,0 (8,0)
71,0 (14,7)
25,4 (4,7)
13,8 (14,0)
10,9 (<4,0->150,0)
Kobiety
165
55,6 (15,0)
164,2 (6,5)
69,7 (13,0)
25,9 (4,7)
17,8 (10,0)
15,3 (4,1-56,3)
Mężczyźni
35
52,2 (18,0)
175,3 (7,9)
83,2 (12,7)
27,1 (3,8)
16,0 (9,6)
13,8 (6,2-54,5)
Łącznie
200
55,0 (15,6)
166,1 (8,0)
72,1 (13,9)
26,1 (4,6)
17,5 (9,9)
15,1 (4,1-56,3)
Kobiety
157
58,9 (15,9)
161,4 (5,9)
65,8 (11,4)
25,3 (4,2)
20,0 (11,3)
17,9 (<4,0-66,4)
Mężczyźni
53
61,3 (13,4)
174,8 (6,6)
83,4 (13,4)
27,2 (3,1)
18,7 (9,2)
17,7 (<4,0-49,6)
Łącznie
210
59,5 (15,3)
164,8 (8,4)
70,2 (14,1)
25,7 (4,1)
19,7 (10,8)
17,7 (<4,0-66,4)
Kobiety
330
52,4 (15,1)
162,8 (6,4)
68,9 (11,7)
26,0 (4,4)
14,3 (6,5)
14,0 (4,0-42,0)
Mężczyźni
63
52,2 (16,4)
175,0 (6,4)
84,2 (14,1)
27,5 (4,2)
12,4 (4,1)
12,0 (5,0-25,0)
Łącznie
393
52,3 (15,3)
164,8 (7,8)
71,3 (13,4)
26,3 (4,4)
14,0 (6,2)
13,0 (4,0-42,0)
Kobiety
139
52,8 (15,3)
162,9 (6,3)
67,7 (12,1)
25,6 (4,7)
18,9 (8,5)
18,0 (<4,0-40,3)
Mężczyźni
46
52,3 (15,5)
177,4 (6,6)
84,0 (11,9)
26,7 (3,8)
18,1 (8,5)
16,7 (5,3-41,6)
Łącznie
185
52,7 (15,3)
166,5 (8,9)
71,8 (14,0)
25,9 (4,5)
18,7 (8,4)
17,4 (<4,0-41,6)
Kobiety
370
58,2 (14,3)
162,5 (6,2)
68,3 (13,7)
25,9 (5,1)
17,0 (7,9)
16,0 (<4,0-55,0)
Mężczyźni
117
54,3 (15,9)
177,1 (7,4)
83,1 (13,7)
26,5 (3,9)
14,3 (6,9)
13,0 (5,0-41,0)
Łącznie
487
57,2 (14,7)
166,0 (9,0)
71,9 (15,1)
26,0 (4,8)
16,4 (7,7)
15,0 (<4,0-55,0)
Kobiety
154
51,2 (15,4)
163,9 (6,2)
70,3 (13,8)
26,2 (4,9)
18,1 (7,5)
17,0 (5,0-43,0)
Mężczyźni
40
56,0 (14,3)
175,9 (7,2)
87,6 (14,0)
28,3 (3,9)
16,4 (6,6)
15,0 (7,0-37,0)
Łącznie
194
52,2 (15,3)
166,4 (8,1)
73,9 (15,5)
26,6 (4,8)
17,8 (7,3)
16,0 (5,0-43,0)
Kobiety
332
54,2 (16,9)
163,4 (6,1)
66,8 (12,7)
25,0 (4,6)
20,8 (9,7)
19,0 (4,0-55,0)
Mężczyźni
114
49,2 (18,7)
176,4 (6,8)
80,6 (12,0)
25,9 (3,4)
18,0 (8,1)
16,0 (6,0-54,0)
Łącznie
446
52,9 (17,4)
166,7 (8,5)
70,3 (13,9)
25,2 (4,4)
20,1 (9,4)
18,0 (4,0-55,0)
Kobiety
146
56,0 (15,8)
161,5 (7,0)
68,5 (12,5)
26,3 (4.8)
15,2 (6,9)
13,5 (6,0-40,0)
Mężczyźni
38
56,0 (15,3)
175,6 (5,8)
85,0 (15,2)
27,5 (4.1)
14,6 (5,2)
14,5 (5,0-31,0)
Łącznie
184
56,0 (15,6)
164,4 (8,9)
71,9 (14,7)
26,6 (4.6)
15,1 (6,5)
14,0 (5,0-40,0)
15
standardy medyczne
malny, czyli zapewniający wielokierunkowe korzyści
zdrowotne12. Aż 1814 badanych z tej grupy, tj. 75%
osób ujawniło obecność poważnego deficytu witaminy D, wyrażonego stężeniem 25(OH)D <20 ng/ml.
W całej grupie odsetek osób ze stwierdzonym deficytem witaminy D wyniósł 67,5%. Za interesujący należy uznać fakt, że stężenie 25(OH)D słabo,
chociaż istotnie, korelowało z wiekiem badanych,
a wartości średnie w 10-letnich grupach wiekowych okazały się wyraźnie wyższe u seniorów niż
w grupach „młodych-dorosłych”. I choć obserwacja
ta stoi w sprzeczności z ogólnie panującym poglądem, że wiek jest czynnikiem ryzyka deficytu witaminy D ze względu na obniżającą się z wiekiem
efektywność syntezy skórnej oraz wzrastający negatywny udział tkanki tłuszczowej, to przywołane
zjawisko było już sygnalizowane przez badaczy
z Gdańska17. Możliwe wytłumaczenie tego trendu
opiera się na założeniu, iż osoby starsze chętniej
korzystają z suplementów zawierających witaminę
D (chociażby w ramach profilaktyki osteoporozy)
i więcej czasu spędzają poza domem w porównaniu
do osób młodszych. Jednak, w przypadku naszego
badania, to drugie potencjalne źródło, jakim jest
ekspozycja skóry na słońce, nie mogło mieć raczej
większego znaczenia, biorąc pod uwagę porę roku,
w jakiej oceniono zasoby ustrojowe witaminy D.
Pewne istotne ograniczenie badania polegało m.in.
na braku dostępnych danych dotyczących aktywności, stylu życia czy też ekspozycji na UVB.
Jednocześnie, w sposób pośredni, ujawniono czynniki ryzyka deficytu witaminy D, obejmujące płeć
męską, młodszy wiek, wyższą masę ciała i wyższą
wartość BMI, a biorąc pod uwagę łącznie wartości
średnie i mediany 25(OH)D wyliczone u badanych
w 10 miastach - również miejsce zamieszkania poza
Białymstokiem. W przypadku tak jednorodnego
i niewielkiego w zasadzie kraju, jakim jest Polska,
udział czynników geograficznych w dystrybucji zasobów witaminy D należy jednak traktować z dużą
ostrożnością. Bardziej uchwytne metodologicznie
i uniwersalne znaczenie może mieć natomiast powiązanie między masą ciała, nadwagą i zaopatrzeniem
w witaminę D. Analiza korelacji stężenia 25(OH)D
z masą ciała oraz BMI wykazała dla obydwu tych
zmiennych ujemne zależności, kolejny raz potwierdzając dobrze udokumentowaną w literaturze koincydencję niskich zasobów ustrojowych witaminy D
z nadwagą i otyłością. W niniejszym badaniu wartości współczynników korelacji dla powyższych zależności należy uznać za słabe, ale wyniki porównania
stężeń 25(OH)D w oparciu o kryterium BMI=30 kg/m2
wydają się potwierdzać tezę, że osoby otyłe mają zazwyczaj niższe stężenia witaminy D w odniesieniu
do osób z prawidłowym BMI <30 kg/m2.
Uwzględniając dostępną literaturę fachową, nasze
16
DO ZAPAMIĘTANIA
1. Aż 90,3% osób zbadanych w okresie zimy ujawniło głęboki
deficyt lub niedostateczne zaopatrzenie ustroju w witaminę
D tj. stężenie 25(OH)D poniżej 30 ng/ml.
2. Stwierdzono istotnie niższe stężenie 25(OH)D u osób z otyłością w porównaniu z badanymi o BMI < 30 kg/m2.
3. Ze zwiększonym ryzykiem niedoboru witaminy D wiązały się:
płeć męska, młodszy wiek, wyższa masa ciała i wyższy BMI.
doniesienie, mimo iż nie stanowi pierwszej próby
oceny zaopatrzenia w witaminę D przeprowadzonej
w Polsce, przedstawia badanie o najwyższej dotychczas liczebności w naszym kraju. Wyniki badań
tak licznej grupy osób stanowią, naszym zdaniem,
istotne uzupełnienie dostępnej wiedzy o stanie zaopatrzenia Polaków w witaminę D. Przeprowadzone
badanie nie jest wolne od ograniczeń wpływających
na możliwość interpretacji wyników. Po pierwsze,
mimo dużej liczebności, próba nie może być traktowana w pełni jako próba populacyjna, ponieważ
badania prowadzono w ośrodkach znajdujących
się w dużych miastach, zatem należy założyć, że
większość osób uczestniczących była mieszkańcami tych miast, a nie sąsiadujących z nimi regionów wiejskich. Z drugiej strony, populacje miejskie
traktowane są jako reprezentatywne dla populacji
ogólnej naszego kraju, wciąż jednak brakuje rzetelnej analizy statusu zaopatrzenia w witaminę D
osób mieszkających na wsi. Kolejnym ograniczeniem badania jest brak kryteriów wykluczenia. Nie
wiadomo zatem, jaki był odsetek osób zdrowych
w tej próbie, a wśród ewentualnych chorych, nie
do końca wiadomo, jaka była historia przewlekłych chorób, czasu ich trwania, długotrwałego
leczenia. Należy również brać pod uwagę pewien
aspekt metodologiczny, szczególnie w kontekście porównywania wartości 25(OH)D uzyskanych
w poszczególnych miastach, a więc w poszczególnych
laboratoriach diagnostycznych. Niestety, w badaniu nie przeprowadzono analizy potencjalnych różnic między wynikami oznaczeń surowicy wzorcowej
w kolejnych laboratoriach, aczkolwiek zgodnie
z deklaracją właściciela sieci laboratoriów, wszystkie uzyskane wyniki 25(OH)D oznaczono przy użyciu tej samej metody z zachowaniem zasad GLP i
odpowiednich standardów jakościowych.
Podsumowanie
Podsumowując, nasze przekrojowe badanie przeprowadzone w ramach „Ogólnopolskiego Programu
Bezpłatnych Badań Witaminy D u Dorosłych”, finansowanego ze środków firmy UNIPHARM Sp. z o.o.,
z siedzibą w Warszawie, umożliwiło rzetelną ocenę
zasobów ustrojowych witaminy D u 2687 mieszkańców 10 miast Polski w okresie zimowym, który
standardy medyczne
uznawany jest za sezon największego ryzyka niedoborów. Uzyskane dane dokumentują występowanie
deficytu witaminy D w 67,5% populacji polskich
miast, zaś deficytu i niedoboru ujętych łącznie
- w 90,3% populacji badanej. Jednocześnie okazało
się, że zaledwie 9,6% populacji posiada wystarczające w kontekście potrzeb fizjologicznych (należne)
stężenia 25(OH)D >30 ng/ml. Dane z przeprowadzonego badania sugerują ponadto zwiększone ryzyko
niedoborów witaminy D u osób z otyłością. Wyniki
naszego badania są spójne z większością raportów
europejskich i amerykańskich dotyczących statusu
witaminy D, pochodzących z aktualnego piśmiennictwa. Na podstawie tych danych należy stwierdzić, że stan zaopatrzenia w witaminę D dorosłej
części społeczeństwa, przynajmniej w miesiącach
zimowych, jest niezadowalający i wymaga korekty,
czyli działań prewencyjnych lub interwencyjnych. 
3
Holick MF. Sunlight and vitamin D for bone health and prevention of autoimmune diseases, cancers, and cardiovascular disease. Am J Clin Nutr
2004;80:1678-88.
4
Pilz S, Kienreich K, Tomaschitz A i wsp. Vitamin D and cardiovascular disease:
5
Mithal A, Wahl DA, Bonjour JP i wsp. Global vitamin D status and determinants
6
World Health Organization. Noncommunicable Diseases Country Profiles +
7
Holick MF. Vitamin D status: measurement, interpretation, and clinical applica-
8
van Schoor NM, Lips P. Worldwide vitamin D status. Best Pract Res Clin Endocri-
update and outlook. Scand J Clin Lab Invest 2012;(Suppl 72):83-91.
of hypovitaminosis D. Osteoporos Int 2009;20:1807-20.
WHO Global Report. Geneva: WHO. 2011.
tion. Ann Endocrinol 2009;19:73-78.
nol Metab 2011;25:671-80.
Thacher TD, Clarke BL. Vitamin D insufficiency. Mayo Clin Proc 2011;86:50-60.
10
Ross AC, Manson JE, Abrams SA i wsp. The 2011 report on dietary reference in9
takes for calcium and vitamin D from the Institute of Medicine: what clinicians
need to know. J Clin Endocrinol Metab 2011;96:53-58.
Holick MF. Vitamin D deficiency. N Engl J Med 2007;357:266-81.
12
Płudowski P, Karczmarewicz E, Bayer M, Carter G, Chlebna-Sokół D, Czech-Ko11
walska J, Dębski R, Decsi T, Dobrzańska A, Franek E, Głuszko P, Grant WB, Holick
dr hab. n. med. Paweł Płudowski, prof. nadzw.
MF, Yankovskaya L, Konstantynowicz J, Książyk JB, Księżopolska-Orłowska K,
Zakład Biochemii, Radioimmunologii i Medycyny Doświadczalnej
Instytut „Pomnik - Centrum Zdrowia Dziecka”
04-730 Warszawa, Al. Dzieci Polskich 20
Lewiński A, Litwin M, Lohner S, Lorenc RS, Lukaszkiewicz J, Marcinowska-Suchowierska E, Milewicz A, Misiorowski W, Nowicki M, Povoroznyuk V, Rozentryt
P, Rudenka E, Shoenfeld Y, Socha P, Solnica B, Szalecki M, Tałałaj M, Varbiro S,
[email protected]
Żmijewski MA. Practical guidelines for the supplementation of vitamin D and
the treatment of deficits in Central Europe - recommended vitamin D intakes
Autorstwo manuskryptu:
Paweł Płudowski - opracowanie koncepcji badania/pracy naukowej,
zestawienie danych, analiza i interpretacja danych, analiza statystyczna,
napisanie artykułu, merytoryczna recenzja artykułu, nadzór nad ostateczną wersją artykułu,
Jerzy Konstantynowicz - opracowanie koncepcji badania/pracy naukowej, analiza i interpretacja danych, napisanie artykułu, merytoryczna recenzja artykułu, nadzór nad ostateczną wersją artykułu,
Maciej Jaworski - zestawienie danych, analiza i interpretacja danych,
analiza statystyczna,
Paweł Abramowicz - analiza i interpretacja danych, napisanie artykułu,
merytoryczna recenzja artykułu, nadzór nad ostateczną wersją artykułu,
Czesław Ducki - opracowanie koncepcji badania/pracy naukowej, zestawienie danych, analiza i interpretacja danych, nadzór nad ostateczną
wersją artykułu.
in the general population and groups at risk of vitamin D deficiency. Endokrynol Pol 2013;64:319-27.
13
Arabi A, El Rassi R, El-Hajj Fuleihan G. Hypovitaminosis D in developing coun-
14
Hagenau T, Vest R, Gissel TN i wsp. Global vitamin D levels in relation to age,
tries - prevalence, risk factors and outcomes. Nat Rev Endocrinol 2010;6:550-61.
gender, skin pigmentation and latitude: an ecologic meta-regression analysis.
Osteoporos Int 2009;20:133-40.
15
Lips P. Vitamin D status and nutrition in Europe and Asia. J Steroid Biochem Mol
16
McKenna MJ. Differences in vitamin D status between countries in young adu-
17
Kmieć P, Żmijewski M, Waszak P i wsp. Vitamin D deficiency during winter mon-
Biol 2007;103:620-25.
lts and the elderly. Am J Med 1992;93:69-77.
ths among an adult, predominantly urban, population in Northern Poland. Endokrynol Pol 2014;65:105-13.
18
Płudowski P, Grant WB, Bhattoa HP i wsp. Vitamin D status in Central Europe. Int
19
Napiórkowska L, Budlewski T, Jakubas-Kwiatkowska W i wsp. Prevalence of low
J Endocrinol 2014:587-89.
PIŚMIENNICTWO
1
Tsiaras WG, Weinstock MA. Factors influencing vitamin D status. Acta Derm Venereol 2011;91:115-24.
2
serum vitamin D concentration in an urban population of elderly women in
Poland. Pol Arch Med Wewn 2009;119:699-703.
Haroon M, Regan MJ. Vitamin D deficiency: the time to ignore it has passed. Int
J Rheum Dis 2010;13:318-23.
17
notatki
18
UNIPHARM jest amerykańską firmą farmaceutyczną
z siedzibą w Nowym Jorku. Wszystkie preparaty
są wytwarzane w USA zgodnie z praktyką
GMP (Good Manufacturing Practice) pod nadzorem
FDA (Food and Drug Administration).
Vitrum D3/08.2014/42
Witamina D3 dla dorosłych
VITRUM D3
®
Vitaminum D3
Dietetyczny środek spożywczy
specjalnego przeznaczenia medycznego
Vitrum® D3 - 1000 j.m. wit. D3, 60 i 120 kaps.
Vitrum® D3 forte - 2000 j.m. wit. D3, 60 i 120 kaps.
Unikalne kapsułki zawierające witaminę D3,
zawieszoną w oleju z krokosza barwierskiego
Stosowanie niezależnie od posiłku
Wytwarzane w USA zgodnie z praktyką
GMP (Good Manafucturing Practice)
pod nadzorem FDA
(Food and Drug Administration)
„j.m.” - jednostki międzynarodowe
Vitrum D3/08.2014/43
www.vitrumd3.pl

tutaj

Transkrypt

Podobne dokumenty