Tekst / Artykuł

234
Kronika
ODRZAŃSKA DROGA WODNA – STAN OBECNY
I PERSPEKTYWICZNY KONFERENCJA MIĘDZYNARODOWA
(Wrocław, 20-22 X 2010)
Konferencję zorganizowało Polskie Towarzystwo Geofizyczne przy współudziale Dolnośląskiego
Urzędu Wojewódzkiego – Wydział „Programu dla Odry 2006”, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego, Wydziału Inżynierii Kształtowania Środowiska i Geodezji Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej Oddziały w Poznaniu i Wrocławiu, Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej w Gliwicach, Wrocławiu, Szczecinie i Poznaniu,
Urzędu Żeglugi Śródlądowej we Wrocławiu i Kędzierzynie – Koźlu oraz Wrocławskiej Agencja Rozwoju
Regionalnego.
Patronat nad konferencją objęło Ministerstwa Infrastruktury, Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej Leszek K a r w o w s k i , JM Rektor Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu Roman
K o ł a c z . Patronat medialny sprawowała Redaktor naczelna Gospodarki Wodnej Ewa S k u p i ń s k a .
W Konferencji uczestniczyli JE Ks. Henryk Kardynał G u l b i n o w i c z , Wojewoda Dolnośląski
Rafał J u r k o w l a n i e c , Rektor Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu prof. dr hab. Andrzej
D r a b i ń s k i , wybitni przedstawiciele nauki, Ministerstwa Infrastruktury, Urzędów Wojewódzkich
i Urzędów Marszałkowskich województw Śląskiego, Opolskiego, Dolnośląskiego, Lubuskiego, Wielkopolskiego i Zachodniopomorskiego.
Odra jest drugą co do wielkości rzeką w Polsce, a siódmą w Europie ze względu na jej długość,
powierzchnię dorzecza, potencjał powodziowy i wielkość odpływu. Od ponad 200 lat służy społeczeństwu jako droga wodna do komunikacji i przewozu towarów. Już w XIII wieku Odra była międzynarodową drogą wodną, łączącą północ z południem Europy. Żegluga coraz bardziej się rozwijała,
ale równocześnie na drodze swojego rozwoju napotykała liczne trudności. Po roku 1746 za sprawą
Urzędu ds. Żeglugi Odra odzyskała swoją świetność. Stan kanalizacji i żeglugi Odra uzyskała po
upływie 100 lat (1819-1923). Ostatni stopień wodny Brzeg Dolny wybudowano w roku 1958. Nadmierna eksploatacja bez remontów, konserwacji i modernizacji stały się powodem degradacji odrzańskiej drogi wodnej. Fatalne dla Odry były lata po roku 1972.
Celem konferencji była zatem prezentacja stanu obecnego drogi wodnej i żeglugi. Rozważano,
co należy uczynić, aby przywrócić Odrze charakter drogi wodnej o statusie międzynarodowym. Konferencja była forum, na którym omówiono szeroki wachlarz problemów, m. in. dotyczących Odry jako
szlaku wodnego, jej roli w systemie dróg wodnych w Europie, żeglugi w Europie Środkowej, roli Odry
w systemie gospodarczego rozwoju obszarów nadodrzańskich, a także potrzebie zmian taboru pływającego i edukacji nowych załóg pływających. Równolegle z modernizacją i częściową przebudową
drogi wodnej prezentowano zagadnienia związane z zachowaniem siedlisk o szczególnych walorach
przyrodniczych, ponieważ obszary wzdłuż osi Odry są objęte programem Natura 2000. Z prezentowanych w tej kwestii referatach oraz dyskusji hydrotechników, armatorów i ekologów wynikało, że
przy wzajemnym zrozumieniu można pogodzić interesy jednych i drugich, zachowując w dobrym
stanie cenne dla Polski i Europy ekosystemy.
Bardzo ważna dla żeglugi była prezentacja wyników otrzymanych z badań nad przebiegiem procesów naturalnych – hydrometeorologicznych i morfologicznych zmian korytotwórczych, tak erozyjnych, jak i sedymentacyjnych. Z tymi problemami żegluga na Odrze swobodnie płynącej może
i powinna się uporać, wprowadzając dobrze zorganizowany system gospodarki wodnej na zbiornikach
retencyjnych. Dotychczasowy system regulacji i zabudowy hydrotechnicznej w opinii hydrotechników,
a zwłaszcza armatorów, wymaga przebudowy, biorąc pod uwagę zwiększony przewóz towarów po
wybudowaniu kanału Odra – Dunaj – Łaba. Wiele różnych programów dotyczących rozwoju śródlądowych dróg wodnych nie doczekało się szczęśliwego końca. Realny jest już realizowany „Program
dla Odry 2006”. Podkreślono potrzebę pilnego zakończenia inwestycji rozpoczętych, takich jak stopień
Kronika
235
Fot. 1. Powitanie gości i otwarcie Konferencji przez Prezesa PTGeof. doc. dr. Alfreda Dubickiego
wodny Malczyce (budowa trwa 12 lat), zbiornik retencyjny Racibórz Dolny, a także podjęcia budowy
zbiornika Kamieniec na Nysie Kłodzkiej i zbiorników przeciwpowodziowych w dorzeczu Nysy
Kłodzkiej.
W wielu referatach z troską odnoszono się do słabych rezultatów żeglugi na odcinku Odry swobodnie płynącej. Zaproponowano konkretne rozwiązania w zakresie modernizacji i przebudowy systemu regulacji Odry od Malczyc do Gozdowic. Ważniejsze z nich to:
− częściowa zmiana systemu regulacji na zabudowę brzegów wklęsłych tamami podłużnymi,
− przebudowa odcinków przemiałowych,
− przebudowa zbyt ostrych łuków,
− częściowa dalsza kanalizacja rzeki,
− wprowadzenie sterowanego systemu zasilania drogi wodnej ze zbiorników retencyjnych.
Rynny erozyjne powstałe po powodzi w 1997 r., zwłaszcza na 7-kilometrowym odcinku poniżej
Brzegu Dolnego, oraz ubytki dna rzeki w innych miejscach mogą być zlikwidowane przez ich wypełnienie rumowiskiem wleczonym poniżej Malczyc lub specjalnie dobranym materiałem, a następnie
coroczne dokarmianie rzeki. Na odcinku Odry swobodnie płynącej, w sposób bezinwestycyjny, można
uzyskać głębokość 180 cm w roku mokrym, przeciętnym i zbliżonym do przeciętnego poprzez właściwe
wykorzystanie pojemności użytkowej zbiorników retencyjnych, zlokalizowanych w górnym i środko-
236
Kronika
Fot. 2. Wystąpienie Rektora Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu
prof. dr. hab. inż. Andrzeja Drabińskiego
wym dorzeczu Odry. Wymaga to z jednej strony opracowania sterowalnego systemu alimentacji Odry
ze zbiorników retencyjnych, z drugiej zaś zmiany ustawy zezwalającej na zwiększenie rezerwy powodziowej kosztem pojemności użytkowej.
Ministerstwo Infrastruktury, w gestii którego znajduje się problematyka modernizacji śródlądowych dróg wodnych, przygotowuje „Strategię Rozwoju Transportu”, która w maju 2011 r. będzie
przyjęta przez Radę Ministrów. Dobrym zwiastunem dla śródlądowych dróg wodnych jest podpisanie
umowy (6 X 2010) z firmami ECORYS Nederland BV i ECORYS Polska na wykonanie projektu
„Program rozwoju infrastruktury transportu wodnego w Polsce”. Będzie on realizowany z pożyczki
Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju. Opracowanie będzie gotowe do czerwca 2011 r.
Przywrócenie III klasy żeglowności na wybranych odcinkach Odry i umożliwienie systematycznych
przewozów towarowych zapewni realizacja Operacyjnego Programu Infrastruktura i Środowisko 20072013. Odra swobodnie płynąca od Brzegu Dolnego do ujścia Nysy Łużyckiej znalazła swoje miejsce
również w Krajowym Programie Reform 2008-2011.
Niezależnie od tego, jakie będą efekty wrocławskiego spotkania, Międzynarodowa Konferencja
„Odrzańska Droga Wodna – stan obecny i perspektywiczny” stała się forum wymiany myśli i poglądów oraz konkretnych propozycji. Komitet Organizacyjny wzmocniony specjalistami z dziedziny
hydrotechniki, budownictwa, hydrologii, ekologów i armatorów przekształci się w zespół szeroko
pojętego Lobbingu Odrzańskiego, działającego na rzecz rozwoju Odrzańskiej Drogi Wodnej i Nadodrza.
Jednostronnie ustalono, że następna konferencja pod takim samym hasłem odbędzie się za 4 lub 5
lat, tj. w roku 2014 lub 2015. W czasie trzydniowego spotkania, od 20 do 22 X 2010 r., wygłoszono
41 referatów. W konferencji uczestniczyło 110 osób różnych specjalności.
Ponieważ Konferencja była jednym z punktów podsumowujących program Promocja Odry 2010
Unii Izb Wrocław – Magdeburg – Odra – Oder, uczestnicy przyjęli zaproponowany przez Unię Izb
apel o następującej treści:
Kronika
237
Fot. 3. Obrady konferencji
Apel
Rewitalizacja żeglugi śródlądowej w środkowoi wschodnioeuropejskim obszarze gospodarczym
Wraz z rozszerzeniem Unii Europejskiej w roku 2004 ożyła dyskusja o rozbudowie sieci śródlądowych szlaków wodnych godnych wykorzystania gospodarczego przede wszystkim w Republice
Czeskiej i Polsce. Prowadzone są rozmowy o niezbędnym połączeniu dróg wodnych Europy Środkowej i Wschodniej z istniejącą zachodnioeuropejską siecią śródlądowych szlaków wodnych, o przyszłości warunków dla żeglugi śródlądowej na Łabie, na Odrze oraz o korytarzu wodnym Dunaj – Odra
– Łaba. W tym procesie biorą udział niezliczone stowarzyszenia w Republice Czeskiej, Polsce i Niemczech.
Celem Unii Izb Łaby/Odry jest przyspieszenie procesu tworzenia opinii o możliwie jak najlepszym
wykorzystaniu gospodarczym śródlądowych szlaków wodnych. Z tego powodu Unia Izb Łaby/Odry
wcieliła w życie akcję promocyjną ODRA – ODER 2010.
Unia Izb Łaby/Odry, która jest związkiem 32 współpracujących ze sobą izb przemysłowo-handlowych w Polsce, Republice Czeskiej i Niemczech, wraz z niżej podpisanymi reprezentantami europejskich, gospodarczych, naukowych i społecznych organizacji, stowarzyszeń i administracji, apeluje
do rządów państw środkowoeuropejskich i Unii Europejskiej w sprawie koordynacji działań w transporcie wodnym i turystyce wodnej oraz wykorzystania gospodarczego rzek, w celu ulepszenia warunków i standardów w transporcie pasażerskim i towarowym na śródlądowych szlakach wodnych oraz
wyrównywania różnic w infrastrukturze i poziomach gospodarczych w regionach środkowej Europy.
238
Kronika
1. Apelujemy do Unii Europejskiej i do państw członkowskich o opracowanie strategii dla żeglugi
śródlądowej w okresie finansowania 2014-2020 i o przydzielanie środków niezbędnych do pracy.
Uwzględniając interesy mieszkańców, gospodarek państw i władz samorządowych wszystkich szczebli, kierujemy ten apel do rządów w Czeskiej Republice, w Polsce, w Niemczech, na Słowacji i na
Węgrzech.
2. Apelujemy o kontynuację i podjęcie nowych dużych inwestycji hydrotechnicznych, które
stworzą możliwość pełnego wykorzystania rzek regionu, w tym Odry i Łaby, dla potrzeb transportowych, gospodarczych, turystycznych, rekreacyjnych i przeciwpowodziowych.
3. Apelujemy o podjęcie regionalnej międzynarodowej współpracy między Republiką Czeską,
Polską, Niemcami, Słowacją, Austrią i Węgrami, przy wsparciu Unii Europejskiej, w sprawie budowy
Kanału Dunaj – Odra – Łaba i jego przyjęcie do projektów priorytetowych transeuropejskich sieci
transportowych. W celu realizacji projektu apelujemy o jego finansowe wsparcie przez UE oraz środki
przeznaczone w ramach regionalnej i międzynarodowej współpracy.
4. Apelujemy o intensyfikację współpracy czesko-polsko-niemieckiej w sprawie wspólnych działań przystosowania Odrzańskiej Drogi Wodnej do żeglugi międzynarodowej.
5. Apelujemy o ratyfikację przez wszystkie państwa Europy Środkowej Umowy AGN i wpisanie
Odry (E-30), połączenia Odra – Wisła (E-70) oraz połączenia Wisła – Brześć (E-40) do sieci TNT-T.
6. Apelujemy o stworzenie wspólnego planu rozwoju turystyki żeglarskiej na rzekach regionu
Europy Środkowej, w tym m.in. na Łabie, Wełtawie, Morawie, Odrze, Warcie, Wiśle i Wagu dla
budowy marin i infrastruktury żeglarskiej.
7. Apelujemy o wspólne stworzenie warunków do rozwoju Makroregionu Odry i Łaby, który
jest ogniwem łączącym m. in. Czechy, Niemcy i Polskę, będącym pomostem między osią rozszerzenia
UE w kierunku wschodnim i południowym. Obszar ten ma szansę stać się nowym europejskim
regionem gospodarczym i turystycznym, może odegrać istotną rolę w dalszym rozwoju UE pod warunkiem nowoczesnego i zintegrowanego podejścia do żeglugi śródlądowej, sportu i rekreacji na rzece
dla zrównoważonego rozwoju krajobrazu kulturowego.
Usuwajmy w zjednoczonej Europie różnice w zakresie żeglugi śródlądowej!
Uczestnicy Konferencji „Odrzańska Droga Wodna”
Alfred Dubicki, Dorota Olearczyk
65-LECIE INSTYTUTU GEODEZJI I KARTOGRAFII
28 kwietnia 2010 r. w Pałacu Staszica w Warszawie odbyła się uroczystość jubileuszowa poświecona 65-leciu powołania do życia Instytutu Geodezji i Kartografii. Uroczystość jubileuszowa zgromadziła l15 osób, w tym licznych przedstawicieli władz państwowych na czele z Podsekretarzem Stanu
w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji Tomaszem S i e m o n i a k i e m , podsekretarzem
Stanu w Ministerstwie Infrastruktury Piotrem S t y c z n i e m oraz Głównym Geodetą Kraju Jolantą
O r l i ń s k ą . W uroczystości uczestniczyli przedstawiciele licznych placówek naukowych: Polskiej
Akademii Nauk, branżowych instytutów naukowych oraz wyższych uczelni.
Z kart historii IGiK. 30 marca 1945 r., dekretem Krajowej Rady Narodowej, powołano do życia
Główny Urząd Pomiarów Kraju, Państwową Radę Mierniczą oraz Geodezyjny Instytut Naukowo-Badawczy (GINB). Dekret ten określił cel i zakres działania Instytutu w następujący sposób: prowadzenie badań naukowych i działalności techniczno-rozwojowej na rzecz państwowej służby geodezyjno-kartograficznej. Początki działalności Instytutu były związane z Wydziałem Geodezji
i Kartografii Politechniki Warszawskiej, a kadra tego wydziału stanowiła zalążek kadry IGiK. Pierwszym
dyrektorem Instytutu był prof. Edward Wa r c h a ł o w s k i (1945-1949), a następnie funkcję tę pełnili: