Podwyższenie kapitału zakładowego

Podwyższenie kapitału zakładowego
Wpisany przez prof. dr hab. Janusz Ostaszewski, dr Tomasz Cicirko, dr Katarzyna Kreczmańska-Gigol, dr Piotr
Russel
Podwyższenie kapitału zakładowego może odbywać się jako podwyższenie zwykłe i
podwyższenie warunkowe, z subskrypcją akcji (prywatną, zamkniętą, otwartą) i zapisami na
akcje.
Jedne z najpoważniejszych zmian wprowadzonych przez kodeks spółek handlowych w zakresie
funkcjonowania spółek akcyjnych polegają na wprowadzeniu udogodnień w procesie
podwyższania kapitału zakładowego. Zmiany te służyć mają obniżeniu kosztów
podejmowanych decyzji inwestycyjnych i uproszczeniu niektórych procedur korporacyjnych.
Podwyższenie kapitału zakładowego może odbywać się jako podwyższenie zwykłe i
podwyższenie warunkowe, z subskrypcją akcji (prywatną, zamkniętą, otwartą) i zapisami na
akcje. Przepisy o zapisach na akcje wiążą się ze zniesieniem sukcesywnego trybu
zawiązywania spółki w kodeksie spółek handlowych, przy jednoczesnym utrzymaniu
odpowiednich regulacji zawiązania spółki publicznej.
Nowość stanowią przepisy o podwyższeniu kapitału zakładowego ze środków spółki i o kapitale
docelowym. Unormowania te odnoszą się do rozwiązań prawnych wykształconych w praktyce.
Podwyższenie kapitału może nastąpić w wyniku zmiany statutu. Zmiany statutu dokonuje się
wyłącznie na podstawie uchwały walnego zgromadzenia i wpisu do rejestru (art. 431 § 1 w zw.
z art. 430 § 1 i 2 k.s.h.). Uchwała o podwyższeniu kapitału może być podjęta jedynie
kwalifikowaną większością trzech czwartych głosów oddanych na walnym zgromadzeniu (art.
415 § 1 k.s.h.). Uchwała o podwyższeniu kapitału zakładowego spółki jest podstawą
skutecznego wpisu do rejestru pod warunkiem, że zostanie zgłoszona do sądu rejestrowego
1/8
Podwyższenie kapitału zakładowego
Wpisany przez prof. dr hab. Janusz Ostaszewski, dr Tomasz Cicirko, dr Katarzyna Kreczmańska-Gigol, dr Piotr
Russel
przed upływem sześciu miesięcy od dnia jej powzięcia, a jeżeli została udzielona zgoda na
wprowadzenie akcji nowej emisji do publicznego obrotu - od dnia udzielenia tej zgody, o ile
wniosek o udzielenie tej zgody albo zawiadomienie o emisji zostanie złożone przed upływem
czterech miesięcy od dnia powzięcia uchwały o podwyższeniu kapitału zakładowego (art. 431 §
4 k.s.h.).
Podwyższenie kapitału może się dokonać przez wyemitowanie nowych akcji lub podwyższenie
wartości nominalnej akcji dotychczasowych (art. 431 § 1k.s.h.). Podwyższenie kapitału jest
dopuszczalne dopiero po całkowitym wpłaceniu co najmniej dziewięciu dziesiątych
dotychczasowego kapitału zakładowego (z wyłączeniem łączenia się spółek).
Akcjonariuszom przysługuje prawo pierwszeństwa objęcia nowych akcji (prawo poboru) w
stosunku do liczby posiadanych akcji. Prawo to może być wyłączone lub ograniczone uchwałą
walnego zgromadzenia, podjętą większością co najmniej czterech piątych głosów, w
szczególnie uzasadnionych przypadkach (art. 433 § 1 i 2 k.s.h.). Zgodnie z art. 433 § 3 k.s.h.,
wyłączenie lub ograniczenie prawa poboru nie dotyczy sytuacji, gdy:
1. nowe akcje mają być objęte w całości przez instytucję finansową (subemitenta) z
obowiązkiem oferowania ich następnie akcjonariuszom w celu umożliwienia im wykonania
prawa poboru na warunkach określonych w uchwale,
2. uchwała stanowi, że nowe akcje mają być objęte przez subemitenta, jeżeli
akcjonariusze, którym służy prawo poboru akcji, nie obejmą części lub wszystkich oferowanych
im akcji.
Objęcie nowych akcji może nastąpić w drodze:
1. subskrypcji prywatnej - zachodzi ona wówczas, kiedy spółka kieruje ofertę do
oznaczonego adresata, który ją przyjmuje z zachowaniem wymaganej formy pisemnej pod
rygorem nieważności,
2. subskrypcji zamkniętej - w drodze zaoferowania akcji wyłącznie akcjonariuszom, którym
służy prawo poboru,
3. subskrypcji otwartej - w drodze zaoferowania akcji przez ogłoszenie, skierowane do osób,
którym nie służy prawo poboru akcji.
2/8
Podwyższenie kapitału zakładowego
Wpisany przez prof. dr hab. Janusz Ostaszewski, dr Tomasz Cicirko, dr Katarzyna Kreczmańska-Gigol, dr Piotr
Russel
Podwyższenie kapitału zakładowego następuje w chwili wpisania do rejestru.
A. Podwyższenie zwykłe kapitału zakładowego
Zwykłe podwyższenie kapitału zakładowego cechuje to, że dotychczasowi akcjonariusze
obejmują akcje w zamian za wkłady pieniężne lub niepieniężne. W razie ograniczenia lub
wyłączenia prawa poboru akcji przez dotychczasowych akcjonariuszy, akcje nowej emisji są
obejmowane przez osoby trzecie.
Typowa procedura podwyższenia kapitału zakładowego przypomina procedurę obejmowania
akcji w procesie zawiązywania spółki. Kodeks spółek handlowych wyraźnie określa (art. 431 § 7
k.s.h.) zakres stosowania przepisów o zawiązywaniu spółki do podniesienia kapitału
zakładowego przez przywołanie konkretnych przepisów (art. 308-312, art. 315 § 2, art. 316 § 2,
art. 317, art. 321 § 2, art. 322 i art. 328 § 5). W dotychczasowym kodeksie handlowym kwestia
ta nasuwała wiele wątpliwości.
B. Podwyższenie kapitału ze środków własnych spółki
3/8
Podwyższenie kapitału zakładowego
Wpisany przez prof. dr hab. Janusz Ostaszewski, dr Tomasz Cicirko, dr Katarzyna Kreczmańska-Gigol, dr Piotr
Russel
Szczególnym sposobem podwyższenia kapitału zakładowego jest pokrycie tego kapitału
środkami pochodzącymi z kapitału zapasowego lub kapitałów rezerwowych utworzonych z
zysku, jeżeli mogą być one użyte na ten cel, w tym także z kapitałów rezerwowych
przeznaczonych na pokrycie strat w związku z obniżeniem kapitału zakładowego (art. 457 § 2)
oraz kapitałów rezerwowych utworzonych z zysku, które zgodnie ze statutem nie mogą być
przeznaczone do podziału między akcjonariuszy (art. 442 § 1 k.s.h.). Jak wcześniej zostało już
podkreślone, o użyciu kapitału zapasowego lub rezerwowego rozstrzyga walne zgromadzenie,
należy jednakże pozostawić taką część kapitału, która może być przeznaczona do podziału,
jaka odpowiada niepokrytym stratom oraz akcjom własnym.
Podwyższenie kapitału ze środków własnych nie powoduje zwiększenia majątku spółki,
pozwala natomiast na poddanie przesuniętych środków majątkowych surowszym rygorom,
dotyczącym dysponowania kapitałem zakładowym, takim na przykład, jak:
1. konieczność podjęcia przez walne zgromadzenie uchwały w przedmiocie dalszego
istnienia spółki, jeśli bilans za dany rok wykaże stratę przewyższającą sumę kapitałów
zapasowego i rezerwowych oraz jedną trzecią kapitału zakładowego (art. 397 k.s.h.),
2. nabycie dla spółki jakiegokolwiek mienia, za cenę przewyższającą jedną dziesiątą
wpłaconego kapitału zakładowego, od założyciela lub akcjonariusza albo dla spółki lub
spółdzielni od nich zależnej, zawarte przed upływem dwóch lat od dnia zarejestrowania spółki,
wymaga podjęcia uchwały przez walne zgromadzenie większością dwóch trzecich głosów (art.
394 § 1 k.s.h.),
3. w razie obniżenia kapitału zakładowego muszą być zachowane wymogi zawarte w
przepisach dotyczących minimalnej wysokości kapitału zakładowego (art. 455 § 4 k.s.h.) itd.
4/8
Podwyższenie kapitału zakładowego
Wpisany przez prof. dr hab. Janusz Ostaszewski, dr Tomasz Cicirko, dr Katarzyna Kreczmańska-Gigol, dr Piotr
Russel
Uchwała o podwyższeniu kapitału zakładowego ze środków spółki może być podjęta, jeśli
zatwierdzone sprawozdanie finansowe za ostatni rok obrotowy wykazuje zyski i opinia biegłego
rewidenta nie zawiera istotnych zastrzeżeń odnośnie sytuacji finansowej spółki. Jeżeli ostatnie
sprawozdanie finansowe zostało sporządzone na dzień bilansowy przypadający co najmniej na
sześć miesięcy od dnia walnego zgromadzenia, na którym przewiduje się powzięcie takiej
uchwały, biegły rewident spółki wybrany do badania sprawozdania finansowego spółki albo inny
biegły rewident wybrany przez radę nadzorczą bada nowy bilans oraz rachunek zysków i strat
wraz z informacją dodatkową, które powinny być przedstawione na tym zgromadzeniu (art. 442
§ 2 k.s.h.).
Nowe akcje przydziela się akcjonariuszom spółki w proporcjach do ich udziałów w kapitale
zakładowym, przy czym odmienne postanowienia statutu lub uchwały są nieważne. Oznacza to
m.in., że z takich akcji nie mogą korzystać osoby trzecie.
Akcje, powstałe na skutek tego rodzaju podwyższenia kapitału, są przydzielone akcjonariuszom
spółki bez potrzeby pokrywania wkładów ze środków własnych. Jedynie w sytuacjach, gdy
akcjonariuszom miałyby przypaść części ułamkowe akcji, walne zgromadzenie może podjąć
uchwałę o uzależnieniu emisji i wydawaniu nowych akcji od uiszczenia przez akcjonariuszy
dopłat do pełnej ceny emisyjnej bądź też uchwałę o wypłacie im różnicy między ceną emisyjną
akcji a wartością nominalną przysługujących im, lecz nieobjętych części ułamkowych akcji (art.
443 § 2 k.s.h.).
C. Kapitał docelowy
Kodeks spółek handlowych wprowadza instytucję docelowego kapitału zakładowego. Instytucji
5/8
Podwyższenie kapitału zakładowego
Wpisany przez prof. dr hab. Janusz Ostaszewski, dr Tomasz Cicirko, dr Katarzyna Kreczmańska-Gigol, dr Piotr
Russel
takiej nie znały przepisy dawnego kodeksu handlowego. Polega ona na udzieleniu zarządowi
na okres nie dłuższy niż trzy lata upoważnienia do podwyższenia kapitału zakładowego (art.
444-447 k.s.h.). Upoważnienie takie może wynikać wprost ze statutu bądź z uchwały walnego
zgromadzenia, podjętej większością trzech czwartych głosów w obecności akcjonariuszy,
reprezentujących co najmniej połowę kapitału zakładowego (w przypadku spółki publicznej - co
najmniej jedną trzecią kapitału zakładowego). Upoważnienie zarządu do podwyższania kapitału
zakładowego może przewidywać także emitowanie warrantów subskrypcyjnych (art. 444 § 7
k.s.h.). Uchwała zarządu podjęta w formie aktu notarialnego, w granicach statutowych lub
wynikających ze stosownej uchwały zawierającej upoważnienie, zastępuje uchwałę walnego
zgromadzenia o podwyższeniu kapitału zakładowego.
Wysokość kapitału docelowego nie może przekraczać trzech czwartych kapitału zakładowego
na dzień udzielenia upoważnienia zarządowi. Zarząd może wykonać przyznane mu
uprawnienie w drodze jednokrotnej lub kilkakrotnych emisji.
Co do zasady, decydentem we wszystkich sprawach związanych z podwyższeniem kapitału
zakładowego, jeżeli przepisy lub upoważnienie nie stanowią inaczej, jest zarząd. W sprawach
ustalenia ceny emisyjnej akcji oraz wydania akcji w zamian za wkłady niepieniężne wymagana
jest zgoda rady nadzorczej, chyba że statut stanowi inaczej. Pozbawienie prawa poboru w
całości lub w części wymaga uchwały walnego zgromadzenia. Statut może upoważnić zarząd
do pozbawienia prawa poboru w całości lub w części za zgodą rady nadzorczej (art. 447 § 1
k.s.h.).
Upoważnienie dla zarządu do podwyższenia kapitału zakładowego do docelowej wysokości
może być przedłużone na dalsze okresy, nie dłuższe jednak niż trzy lata (art. 444 § 2 k.s.h.).
Instytucja ta pozwala na szybkie korzystanie z ww. rozwiązania w najbardziej korzystnych
warunkach rynkowych; nie zachodzi przy tym konieczność podejmowania przez walne
zgromadzenie uchwały i nie ma ryzyka jej zaskarżenia przez akcjonariuszy.
6/8
Podwyższenie kapitału zakładowego
Wpisany przez prof. dr hab. Janusz Ostaszewski, dr Tomasz Cicirko, dr Katarzyna Kreczmańska-Gigol, dr Piotr
Russel
D. Warunkowe podwyższenie kapitału zakładowego
Kodeks handlowy nie pozwala na warunkowe podwyższenie kapitału podstawowego spółki
akcyjnej. Rozwiązanie takie wprowadziły art. 448-454 k.s.h., umożliwiając emisję akcji
przeznaczonych dla:
1. obligatariuszy obligacji zamiennych i obligacji z prawem pierwszeństwa,
2. pracowników spółki, członków zarządu lub rady nadzorczej w zamian za wkłady
niepieniężne stanowiące wierzytelności, jakie przysługują im z tytułu nabytych uprawnień do
udziału w zysku spółki lub spółki zależnej,
3. przyznania prawa do objęcia akcji przez posiadaczy warrantów subskrypcyjnych.
Rozwiązanie to usuwa przeszkody dla funkcjonowania obligacji zamiennych oraz obligacji z
prawem pierwszeństwa, które są dogodnym instrumentem finansowania spółki. Wartość
nominalna warunkowego podwyższenia kapitału zakładowego nie może przekraczać
dwukrotności kapitału zakładowego z chwili podejmowania uchwały w zakresie tego rodzaju
podwyższenia kapitału. Warunkowe podwyższenie kapitału zarząd zgłasza do sądu
rejestrowego.
Przyjmuje się, że podwyższenie kapitału nie następuje w chwili rejestracji objęcia akcji, lecz w
chwili wydania akcji przez zarząd, co może nastąpić dopiero po wniesieniu wkładów, już po
rejestracji uchwały.
7/8
Podwyższenie kapitału zakładowego
Wpisany przez prof. dr hab. Janusz Ostaszewski, dr Tomasz Cicirko, dr Katarzyna Kreczmańska-Gigol, dr Piotr
Russel
Uwaga: niniejszy artykuł stanowi podrozdział 1.4 z rozdziału 3 książki prof. dr. hab. Janusza
Ostaszewskiego, dr. Tomasz Cicirko, dr Katarzyny Kreczmańskiej-Gigol, dr. Piotra
Russela „Finanse spółki akcyjnej. Wydanie 3 rozszerzone"
wydanej przez Difin, 2009 r. Więcej informacji o tej książce podajemy w dziale „Literatura
biznesu".
8/8