Warsztat

INTEGRACJA SENSORYCZNA JAKO METODA
WSPOMAGAJĄCA TERAPIĘ PEDAGOGICZNĄ UCZNIÓW Z
DYSLEKSJĄ – WARSZTAT
MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA
DYSLEKSJA JAKO ZABURZENIE NEUROROZWOJOWE
PRZYCZYNY – SKUTKI – POMOC
GDAŃSK 18-19 WRZEŚNIA 2015 ROKU
dr n. hum. Marta Wiśniewska,
pedagog specjalny,-oligofrenopedagog, logopeda,
instruktor i terapeuta metody integracji sensorycznej,
•
•
•
•
PSTIS SI,
Zespół Szkół Specjalnych nr 63 Warszawa,
Akademia Pedagogiki Specjalnej im. M.
Grzegorzewskiej Warszawa,
Centrum Rozwoju Psychoruchowego INSENTI.
DYSLEKSJA

Specyficzne zaburzenie w uczeniu się cechujące się
niespójnymi osiągnięciami w zakresie czytania i pisania
w stosunku do innych umiejętności poznawczych przy I.I.
zachowanym w normie.
 Zestaw
symptomów behawioralnych:
problemy z koordynacją ruchów, obniżony
poziom umiejętności w zakresie motoryki
dużej i małej, słaba/niższa kontrola
posturalna (m.in. za: J. Ayres, 1979; L. Miller, 2001; R.
Nicolson, A. Fawcett, 1995; C. Stoodley, 2005).

Projekcja na inne aspekty codziennego funkcjonowania.
PRZYCZYNY

-
-
HIPOTEZA:
Dysfunkcja móżdżku –
problem z reakcjami
posturalnymi,
koordynacją, równowagę
(za: K. Rochelle, C.
Witton, J. Talcott, 2008).
SŁABA KONTROLA
POSTURALNA
Funkcje móżdżku:
Struktura zaangażowana w
koordynację bodźców
przedsionkowych i
wzrokowych używanych do
regulacji napięcia
posturalnego (m.in.za:
Morton, Bastian, 2004;
Voogd, 2004; Anderson,
2006).
PROBLEM Z
INTEGROWANIEM
INFORMACJI
ZMYSŁOWYCH.

Williams, Mary Sue and Sherry Shellenberger. "How Does Your Engine Run?" A Leader's Guide to
The Alert Program for Self-Regulation. Albuquerque, NM: TherapyWorks, Inc., 1996.
WCZESNE OBJAWY DYSLEKSJI W WIEKU
NIEMOWLĘCYM PONIEMOWLĘCYM I
PRZEDSZKOLNYM (ZA: M. BOGDANOWICZ)
 opóźniony
rozwój ruchowy (raczkowanie,
siadanie, chodzenie, bieganie),
 niższa sprawność manualna, w tym
samoobsługowa,
 niższy poziom koordynacji ruchowej,
 opóźniony rozwój mowy,
 niższy poziom orientacji w schemacie
ciała.
POCZĄTKI METODY SI W USA I W POLSCE


Brak poprawy w nauce przy
zastosowaniu klasycznych
metod pedagogicznych
Badania, hipotezy, testy i
próby

Brak efektów w terapii
tradycyjnej (zajęcia psychopedagogiczne), stolikowej, typu
papier-ołówek
J. Ayres
Integracja sensoryczna (funkcji percepcyjnomotorycznych)– złożona organizacja wrażeń płynących z
ciała i środowiska, która umożliwia celowe i efektywne
działanie. Prawidłowa organizacja wrażeń umożliwia
sprawne działanie w zakresie: percepcji, planowania
motorycznego, napięcia, mechanizmów posturalnych, emocji
i uczenia się.
BADANIA NAUKOWE POTWIERDZAJĄCE ZWIĄZEK PROCESÓW
PRZETWARZANIA SENSORYCZNEGO Z TRUDNOŚCIAMI W
UCZENIU SIĘ
N. Kephart - trudności
w nauce dziecka
(czytanie, pisanie,
liczenie) wynikają z
niesprawnej motoryki,
 System percepcyjnomotoryczny,
 N. C. Kephart;
Dziecko opóźnione w
nauce szkolnej; PWN;
Warszawa 1970 r.

M. Frostig – związek
procesów uczenia się z
funkcjonowaniem
sensoryczno-motorycznym,
 Test Rozwojowy Percepcji
Wzrokowej
 Program rozwoju percepcji
wzrokowej
 "Program rozwijający
percepcję wzrokową"
Marianne Frostig, David
Horne Wyd.PTP, Warszawa
1986 r.

BADANIA NAUKOWE POTWIERDZAJĄCE ZWIĄZEK PROCESÓW
PRZETWARZANIA SENSORYCZNEGO Z TRUDNOŚCIAMI W
UCZENIU SIĘ
– AMERICAN JOURNAL OF OCCUPATIONAL THERAPY
J. Ayres, 1965, wyniki testów SCSIT różnicują
dzieci na mające trudności w uczeniu się i te bez
problemów w tym zakresie,
 Frank, Levinson, 1973, 97% dzieci z dysleksją
ma
trudności
w
przetwarzaniu
wrażeń
przedsionkowych,
 A.
Finocchiaro, 1975, obecność odruchów
tonicznych (TOB, STOS, ATOS) u dzieci z
trudnościami w uczeniu się,
 De Quiros, 1975, zaburzenia pracy systemu
przedsionkowego u dzieci z trudnościami w
uczeniu się

BADANIA NAUKOWE POTWIERDZAJĄCE ZWIĄZEK PROCESÓW
PRZETWARZANIA SENSORYCZNEGO Z TRUDNOŚCIAMI W
UCZENIU SIĘ
 J.
- AMERICAN JOURNAL OF OCCUPATIONAL THERAPY
Ayers, 1977, skrócony oczopląs
porotacyjny u dzieci z trudnościami w
uczeniu się,
 K.
Ottenbacher, 1978/1979, skrócony
oczopląs, obniżone napięcie mięśniowe,
obniżony
poziom
mechanizmów
równoważnych (oz) u dzieci z trudnościami
w uczeniu się,
 A.
Fisher, 1987, obniżony poziom
mechanizmów równoważnych u dzieci z
trudnościami w uczeniu się,
BADANIA NAUKOWE POTWIERDZAJĄCE ZWIĄZEK PROCESÓW
PRZETWARZANIA SENSORYCZNEGO Z TRUDNOŚCIAMI W
UCZENIU SIĘ


- AMERICAN JOURNAL OF OCCUPATIONAL THERAPY
O`Brien, S. Cermak, A. Murray, 1988, u dzieci z
trudnościami w uczeniu obserwuje się dyspraksję,
co koreluje z zaburzeniami percepcji wzrokowej i
koordynacji wzrokowo-ruchowej,
C. Kranowitz , 1998, zaburzenia integrowania
bodźców przedsionkowych, proprioceptywnych i
dotykowych u dzieci z trudnościami w uczeniu się,
BADANIA NAUKOWE POTWIERDZAJĄCE ZWIĄZEK PROCESÓW
PRZETWARZANIA SENSORYCZNEGO Z TRUDNOŚCIAMI W
UCZENIU SIĘ

- AMERICAN JOURNAL OF OCCUPATIONAL THERAPY
Viana, A. i współ., 2013, słaba kontrola posturalna,
trudności z integracją informacji pochodzących z
kilku systemów, znaczące obniżenie kontroli
posturalnej przy zadaniach wymagających uwagi,
POLSKIE BADANIA NAUKOWE POTWIERDZAJĄCE
ZWIĄZEK PROCESÓW PRZETWARZANIA
SENSORYCZNEGO Z TRUDNOŚCIAMI W UCZENIU SIĘ
J. Afeltowicz, 1996 – pomiar oczopląsu
porotacyjnego u dzieci z dysleksją,
 A. Zielińska, 1997 – związek oczopląsu
porotacyjnego z zaburzeniami artykulacyjnymi,
 B. Mazurkiewicz, 2000 – niezintegrowany ATOS u
dzieci z trudnościami w uczeniu się,
 Z. Przyrowski, 2004 – obecność odruchów
tonicznych, trudności z zakresie ruchów oczu,
skrócony oczopląs u dzieci z dysleksją,
 Skonieczna-Żydecka i współ, 2015 – wpływ
zaburzeń SI na umiejętności szkolne.

WSPÓŁWYSTĘPOWANIE DYSLEKSJI Z ADHD
METODY BADANIA ZABURZEŃ SI U DZIECI Z
TRUDNOŚCIAMI W UCZENIU SIĘ
wywiad z rodzicami,
 obserwacja
funkcjonowania
dziecka w czasie
swobodnej
aktywności/zabawy,
 ocena
funkcjonowania
dziecka w czasie
sytuacji
zadaniowych.

Obserwacja Kliniczna,
 Testy
Południowokalifornijskie
 Południowokalifornijski test
oczopląsu porotacyjnego,
 Kwestionariusz
Sensomotoryczny.

TYPOLOGIA ZABURZEŃ SI – L. MILLER
SENSORY PROCESSING DISORDERS
(2000)
1.
nadwrażliwość
sensoryczna,
podwrażliwość
sensoryczna,
poszukiwanie
sensoryczne
2.
dyspraksja,
zaburzenia
posturalne
3.
zaburzenia
dyskryminacji
dotykowej,
wzrokowej,
smakowej,
węchowej,
słuchowej
1. zaburzenia modulacji
dysfunkcje
integracji
sensorycznej
2.
zaburzenia o
podłożu
motorycznym
3. zaburzenia różnicowania
ZABURZENIA O PODŁOŻU MOTORYCZNYM
Zaburzenia posturalne
zaburzenia reakcji
posturalnych,
 niezintegrowane odruchy,
 nieprawidłowa
okulomotoryka
(wergencja + wady
wzroku),
 obniżony tonus
mięśniowy,
 skrócony oczopląs
porotacyjny.

Dyspraksja
 zaburzenia
praksji,
 zaburzenia reakcji
posturalnych,
 obniżona koordynacja
ruchów,
 trudności w
różnicowaniu
dotykowym.
• Trudności z
koordynacją
ruchów,
• Obniżony
poziom technik
szkolnych
(czytanie,
pisanie)
• Obecność
odruchów
tonicznych,
• Niższa
koordynacja
ruchowa,
• Niższe
umiejętności
manipulacyjne,
grafomotoryczne
Zaburzenia
okoruchowe
Praksje
(planowanie
motoryczne)
Reakcje
posturalne
Procesy
modulacji
• Trudności w
uczeniu się nowych
zadań ruchowych,
• Trudności w
generalizacji
umiejętności
ruchowych,
• Niezgrabność
ruchowa.
• Niewłaściwy
poziom
ponudzenia,
• Obniżony
poziom
koncentracji
uwagi
Trudności
w uczeniu się
wiążą się z zaburzeniami o
podłożu motorycznym:
niedojrzałość
posturalna,
niezintegrowane odruchy,
nieprawidłowa
okulomotoryka,
obniżony tonus mięśniowy,
skrócony oczopląs
porotacyjny.


Przyczyną trudności w uczeniu się z perspektywy
integracji sensorycznej są niedojrzałe lub/i niewłaściwie
działające systemy zmysłowe.
Celem terapii SI będzie bodźcowanie określonych
struktur układu nerwowego
→dojrzewanie i
wzmacnianie procesów
integracyjnych
o
o
o
Terapia SI wzmacnia zdolności do uczenia się mózgu.
Terapia SI ma funkcję wspomagającą, uzupełniającą
względem uczenia technik szkolnych.
Procesy czytania, pisania i liczenia (podstawowe
techniki szkolne) są bardzo skomplikowane i opierają się
na solidnej bazie sensoryczno-motorycznej.
Terapia dzieci
z trudnościami
w uczeniu się planowanie
KROK 1
 Dostarczanie
kontrolowanej
ilości bodźców z
systemów
bazowych:
przedsionkowego,
proprioceptywnego
i dotykowego.
KROK 2
Integracja
odruchów
tonicznych
Poprawa reakcji
posturalnych (reakcje
równoważne, reakcje
posturalne w tle)
KROK 3
 Usprawnianie
okulomotoryki (fiksacja,
wodzenie,wergencja) oraz
percepcji wzrokowej
KROK 4
 Usprawnianie
percepcji słuchowej
poprzez stymulację przedsionkową.
 Dodatkowe
wspomaganie: treningi
słuchowe (trening Johansena,
trening Tomatisa).
KROK 5
 Usprawnienie
orientacji
przestrzennej i orientacji
w schemacie ciała.
KROK 6
 Usprawnienie
koordynacji
wzrokoworuchowej.
JAK WSPOMÓC W KLASIE PRZEDSZKOLNEJ/SZKOLNEJ
Sprzęt,
Ćwiczenia
śródlekcyjne,
Zajęcia ruchowe.
POMOCE/PROGRAMY
Program
Move to learn,
Trening astronautyczny,
Ćwicz razem z Brunem –
karty praksji, EMPIS
Aktywności czuciowoprzedsionkowe, EMPIS
JAK WSPOMÓC DODATKOWO?
REKOMENDACJE
 Paradygmat
wczesnego
rozpoznawania objawów ryzyka
dysleksji,
 Podejmowanie szybkiej interwencji
terapeutycznej, której celem jest
diagnoza i terapia procesów
integracji percepcyjno-motorycznej.