Regionalna lista gatunków chronionych lub rzadkich regionalnie

Regionalna Dyrekcja LP w Olsztynie
Regionalna lista grzybów, porostów i roślin chronionych, zagrożonych (z Czerwonych List) i rzadkich
regionalnie, występujących lub możliwych do odnalezienia w północno-wschodniej Polsce
(lista uwzględnia gatunki roślin z listy FSC)
Lp.
Gatunek
(nazwa polska i łacińska)
Ochrona
ścisła 1,2
Ochrona
część. 1,2
Czerwona
Lista 3,4
Rzadki
regionalnie
Z Zał. II
i IV DS 5
Preferowane środowisko
Grzyby wielkoowocnikowe
1.
2.
3.
Czarka
Sarcoscypha sp.
…………………………..
w Polsce dwa gatunki*
S. coccinea
S. austriaca
Gwiazdosz
Geastrumsp.
……………………………
w Polsce około 20
gatunków*, najczęstsze to
G. fimbriatum
G. triplex
G. quadrifidum
Lakownica żółtawa
(lśniąca)
Ganodermalucidum
4.
Maczużnik
nasięźrzałowy
Cordyceps
ophioglossoides
5.
Ozorek dębowy
Fistulina hepatica
6.
7.
8.
9.
Sarniak świerkowy
(dachówkowaty)
Sarcodon imbricatus
Siedzuń (szmaciak)
gałęzisty (sosnowy)
Sparassis crispa
Smardz
Morchella sp.
…………………………..
M.esculenta
M. conica
M. elata
Soplówka
Hericium sp.
………………………….
w Polsce 3 gatunki*,
najczęstszy to H.
coralloides
10.
Sromotnik bezwstydny
Phallus impudicus
11.
Szyszkowiec łuskowaty
Strobilomyces strobilaceus
12.
Świecznica rozgałęziona
Clavicorona pyxidata
13.
Żagiew wielogłowa
(okółkowa)
Dendropolyporus
(Polyporus) umbellatus
1.
Brodaczka
Usnea sp.
…………………………..
w NE Polsce około 35
gatunków*, najczęstsze to:
U. hirta
U. filipendula
U. subfloridana
X
………..
X
wilgotne lasy liściaste olsy, łęgi, grądy niskie
?
różne typy lasów liściastych
i iglastych, na ziemi i
ściółce
I
……
X
R
E
R
X
R
X
X
R
X
X
V
X
X
R
X
………
R
R
X
………...
wilgotne lasy liściaste, na
glebach żyznych, także w
parkach i ogrodach, wiosną
…………………………….
X
starodrzewia, buczyny,
głównie na kłodach - !
X
R
X
V
X
w borach - gleby kwaśne,
piaszczyste,pod świerkami
w borach, u podstawy
drzew (zazwyczaj sosny),
lub pozornie na glebie
V
X
na drewnie drzew
liściastych, często na
pniakach i korzeniach
w lasach iglastych, wśród
mchów; pasożytuje na
grzybni podziemnych
grzybów z rodzaju jeleniak
Elaphomyces
przestoje starych drzew, na
drewnie żywych i martwych
dębów (często
pomnikowych)
V
X
w lasach iglastych i
liściastych, w miejscach
żyznych i wilgotnych
w różnych typach lasu, na
ziemi
w różnych typach lasu, na
zmurszałych kłodach i
pniakach drzew liściastych
lasy liściaste i mieszane
(starodrzewia), na
korzeniach żywych drzew
liściastych (np. grabów) - !
Porosty
………...
X
VU
VU
EN
w różnego typu lasach, na
korze drzew liściastych i
iglastych, najliczniej w
miejscach nasłonecznionych
– w lukach drzewostanów i
przy drogach, częstow
koronach drzew
Wymaga
wypełnienia
karty stanowiska
2.
Granicznik płucnik
Lobaria pulmonaria
X
EN
X
lasy liściaste i mieszane
(starodrzewia), na korze
drzew liściastych (dęby,
klony, jesiony) - !
3.
Nibypłucnik
Cetrelia sp.
…………………………..
w Polsce kilka gatunków*
o podobnym statusie i
ekologii
X
EN
X
lasy liściaste i mieszane
(starodrzewia), na korze
drzew liściastych - !
4.
Pałecznik zielony
Calicium viride
5.
Pawężnica łuseczkowata
Peltigerapraetextata
6.
Płucnica islandzka
Cetraria islandica
7.
Płucnica płotowa
Cetraria sepincola
X
EN
8.
Płucnica zielona
Cetraria chlorophylla
X
VU
X
EN
9.
10.
Przystrumycznik
pustułkowy
Hypotrachyna revoluta
Włostka
Bryoriasp.
…………………………..
w NE Polsce około 12
gatunków*, najczęstszy to
B. fuscescens
X
X
VU
X
VU
X
w lasach liściastych i
mieszanych (starodrzewia),
na korze starych drzew
liściastych (najczęściej
dębów) - !
wilgotne lasy liściaste i
mieszane (starodrzewia), na
mchach u nasady pni drzew
liściastych, rzadko na
murszejącym drewnie
suche bory sosnowe, na
glebie
w borach sosnowych,
zwykle na cienkich
gałązkach drzew, w luźnych
drzewostanach lub przy
drogach, także na drewnie
w terenie otwartym
(ogrodzenia pastwisk)
bory sosnowe oraz drzewa
rosnące przy drogach,
miejsca eksponowane,
najczęściej na brzozach
wilgotne lasy liściaste (olsy,
łęgi), zwykle rosnące
wzdłuż cieków, na korze
drzew liściastych (głównie
olszy) - !
w różnego typu lasach, na
korze drzew liściastych i
iglastych, najliczniej w
miejscach nasłonecznionych
– w lukach drzewostanów i
przy drogach, często w
koronach drzew
w lasach liściastych i
mieszanych (starodrzewia),
na korze (w spękaniach)
starych drzew – głównie
dębów - !
w borach sosnowych, na
korze drzew (najczęściej
brzóz) lub drewnie
wilgotne lasy liściaste
(grądy, łęgi, olsy), na korze
drzew liściastych (dąb,
jesion, olsza, grab), często
w wyższych partiach drzew
VU
X
X
………...
X
VU
11.
Złociszek jaskrawy
Chrysothrix candelaris
X
CR
12.
Złotlinka jaskrawa
Vulpicida pinastri
X
NT
13.
Żółtlica chropowata
Flavoparmelia caperata
X
EN
X
X
Mchy
1.
2.
3.
4.
5.
Bezlist okrywowy
Buxbaumia viridis
Bezlist zwyczajny
Buxbaumia aphylla
Haczykowiec błyszczący
Hamatocaulis vernicosus =
Sierpowiec błyszczący
Drepanocladus vernicosus
Prostoząbek wiciowaty
Dicranum flagellare
Widłoząb zielony
Dicranum viride
X
X
epiksyl
X
epiksyl
X
X
torfowiska
X
X
epifit/epiksyl
X
X
epifit/epiksyl
X
X
wilgotne lasy, olsy, łęgi,
brzegi rzek
X
X
wilgotne łąki, zarośla
X
X
X
X
X
Paprotniki
1.
2.
3.
4.
Długosz królewski
Osmunda regalis
Nasięźrzał pospolity
Ophioglossum vulgatum
Paprotka zwyczajna
Polypodium vulgare
Pióropusznik strusi
Matteucia struthiopteris
X
X
skarpy, strome zbocza,
wykroty drzew
łęgi, brzegi strumieni, żyzne
grądy
X
X
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
Podejźrzon
Botrychium sp.
Poryblin jeziorny
Isoëtes lacustris
Skrzyp olbrzymi
Equisetum telmateia
Skrzyp zimowy
Equisetum hyemale
Widlicz cyprysowy
Diphasiastrum tristachyum
Widłaczek torfowy
Lycopodiella inundata
Widłak goździsty
Lycopodium clavatum
Widłak jałowcowaty
Lycopodium annotinum
Widłak spłaszczony
Lycopodium complanatum
Widłak wroniec
Huperzia selago
X
X
X
VU
X
polany śródleśne, ubogie
pastwiska, murawy
bliźniczkowe
oligotroficzne zbiorniki –
jeziora lobeliowe
X
X
źródliska, łęgi
X
X
wysięki na zboczach,
obniżenia terenu
X
X
X
EN
X
wrzosowiska, bory sosnowe
X
X
VU
X
torfowiska przejściowe,
młaki
X
X
bory, wrzosowiska
X
bory, brzegi torfowisk
X
X
bory sosnowo-świerkowe
X
X
X
bory sosnowe
X
grądy
X
Nagozalążkowe
1.
Cis pospolity
Taxus baccata
X
VU
X
Dwuliścienne
1.
2.
Aldrowanda
pęcherzykowata
Aldrovanda vesiculosa
Arnika górska
Arnica montana
X
CR
X
X
3.
Barwinek pospolity
Vinca minor
X
4.
Bluszcz pospolity
Hedera helix
X
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
Brzoza karłowata
Betula nana
Brzoza niska
Betula humilis
Bukwica zwyczajna
Betonica officinalis
Chamedafne północna
Chamaedaphne calyculata
Dzwonecznik wonny
Adenophora lilifolia
Dzwonek boloński
Campanula bononiensis
Dzwonek pokrzywolistny
Campanula trachelium
Dzwonek skupiony
Campanula glomerata
Dzwonek szerokolistny
Campanula latifolia
Fiołek torfowy
Viola epipsila
Gnidosz błotny
Pedicularis palustris
Gnidosz królewski
Pedicularis sceptrumcarolinum
Goryczka krzyżowa
Gentiana cruciata
Goryczka wąskolistna
Gentiana pneumonanthe
Goryczuszka błotna
Gentianella uliginosa
Goździk kartuzek
Dianthus carthusianorum
21.
Goździk kropkowany
Dianthus deltoides
22.
Goździk piaskowy
Dianthus arenarius
X
ciepłe zatoki eutroficznych
jezior
bory, suche murawy
X
często stanowiska na
opuszczonych siedliskach
lub cmentarzach
często stanowiska na
opuszczonych siedliskach
lub cmentarzach
X
EN
X
torfowiska wysokie
X
X
EN
X
torfowiska niskie, mokradła
X
X
widne grądy, dąbrowy
X
torfowiska
X
X
EN
X
X
X
CR
X
widne lasy, zbocza
X
żyzne grądy, buczyny
X
torfowiska, mszary
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Goździk pyszny
Dianthus superbus
X
24.
Grążel drobny
Nuphar pumila
X
mokradła, torfowiska
niskie, źródliska, podmokłe
łąki
mokradła, torfowiska
niskie, źródliska, podmokłe
łąki
brzegi lasów, murawy
X
23.
podmokłe łąki, łąki
trzęślicowe
młaki, mokradła, alkaliczne
torfowiska
prześwietlone bory, suche
polany śródleśne
murawy napiaskowe,
prześwietlone bory, suche
polany śródleśne
murawy napiaskowe
VU
X
żyzne grądy, buczyny
X
X
X
X
X
X
X
świetliste dąbrowy, lasy,
brzegi lasów
murawy ciepłolubne, brzegi
grądów
łąki trzęślicowe,
turzycowiskowe, łąki
podmokłe
zbiorniki wód stojących o
bardzo zróżnicowanej
żyzności
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
25.
26.
27.
28.
29.
30.
Groszek
wielkoprzylistkowy
Lathyrus pisiformis
X
ciepłolubne grądy,
dąbrowy, ciepłolubne
zarośla
VU
Gruszkówka jednostronna
Orthilia secunda
Gruszyczka mniejsza
Pyrola minor
Gruszyczka okrągłolistna
Pyrola rotundifolia
Gruszyczka zielonawa
Pyrola chlorantha
Gruszycznik jednokwiatowy
Moneses uniflora
X
bory, bory mieszane
X
bory
X
bory, bory mieszane
X
bory
X
bory
31.
Grzybienie północne
Nymphaea candida
X
VU
X
32.
Grzybieńczyk wodny
Nymphoides peltata
X
VU
X
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.
46.
47.
48.
49.
50.
51.
52.
53.
54.
55.
Kocanki piaskowe
Helichrysum arenarium
Kokorycz drobna
Corydalis pumila
Kokorycz pełna
Corydalis solida
Kokorycz pusta
Corydalis cava
Korzeniówka pospolita
Monotropa hypopitys
Leniec bezpodkwiatkowy
Thesium ebracteatum
Łuskiewnik różowy
Lathraea squamaria
Malina moroszka
Rubus chamaemorus
Mącznica lekarska
Arctostaphylos uva-ursi
Miodownik melisowaty
Melittis melissophyllum
Naparstnica zwyczajna
Digitalis grandiflora
Niebielistka trwała
Swertia perennis
Orlik pospolity
Aquilegia vulgaris
Pełnik europejski
Trollius europaeus
Pierwiosnka lekarska
Primula veris
Pomocnik baldaszkowaty
Chimophila umbellata
Rosiczka długolistna
Drosera anglica
Rosiczka okrągłolistna
Drosera rotundifolia
Rosiczka pośrednia
Drosera intermedia
Rutewka orlikolistna
Thalictrum aquilegifolium
Rutewka wąskolistna
Thalictrum lucidum
Rzepik szczeciniasty
Agrimonia pilosa
Sasanka łąkowa
Pulsatilla pratensis
X
X
żyzne grądy i buczyny
X
X
żyzne grądy i buczyny
X
X
bory sosnowe
X
murawy ciepłolubne,
alkaliczne polany
X
podnóża zboczy, w grądach
X
torfowiska wysokie i
przejściowe, bór bagienny
X
X
X
EN
X
X
X
X
X
X
X
X
wrzosowiska, brzegi borów
ciepłolubne grądy, lasy
mieszane
ciepłolubne zarośla, zręby,
bory mieszane
torfowiska niskie, źródliska,
podmokłe łąki
X
X
X
X
X
X
X
X
wilgotne i mokre łąki
X
torfowiska wysokie i
przejściowe
torfowiska wysokie i
przejściowe
torfowiska wysokie i
przejściowe
wilgotne zarośla, łęgi, łąki
śródleśne
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
57.
Sasanka wiosenna
Pulsatilla vernalis
X
VU
X
58.
Skalnica torfowiskowa
Saxifraga hirculus
X
EN
X
X
CR
X
X
X
X
X
X
świetliste lasy, polany
bory
X
X
widne lasy i zarośla i ch
skraje, murawy
X
62.
X
X
LR
61.
X
X
X
60.
X
buczyny, żyzne grądy
X
Sasanka otwarta
Pulsatilla patens
Starodub łąkowy
Ostericum palustre
Szałwia łąkowa
Salvia pratensis
Tłustosz pospolity
Pinguicula vulgaris
Turówka leśna
Hierochloë australis
X
suche murawy, wydmy
56.
59.
wody stojące lub wolno
płynące, oligo- do słabo
eutroficznych
eutroficzne wody stojące
lub wolno płynące o
mulistym dnie
X
X
X
X
X
X
X
X
wilgotne łąki i zarośla
X
brzegi dróg, w gradach
X
murawy, suche pastwiska,
brzegi borów
brzegi, skarpy, linie w
borach, murawy
napiaskowe
brzegi, skarpy, linie w
borach, murawy
napiaskowe
alkaliczne mokradła,
torfowiska niskie i
źródliskowe
podmokłe łąki, w dolinach
rzek
alkaliczne łąki, polany
śródleśne, skarpy
torfowiska niskie, wilgotne
łąki, źródliska
bór mieszany
X
X
X
X
X
X
X
63.
Turówka wonna
Hierochloë odorata
64.
Wiązówka bulwkowa
Filipendulina vulgaris
65.
66.
67.
68.
69.
70.
71.
Wielosił błękitny
Polemonium caeruleum
Wierzba borówkolistna
Salix myrtilloides
Wierzba lapońska
Salix lapponum
Zaraza
Orobanche sp.
Zawilec wielkokwiatowy
Anemone sylvestris
Zimoziół północny
Linnaea borealis
Żurawina drobnolistna
Vaccinum microcarpon
X
szuwary, wilgotne łąki,
zarośla, słoneczne zbocza
murawy ciepłolubne,
alkaliczne łąki, polany
śródleśne
zarośla, brzegi potoków,
mokre łąki
torfowiska przejściowe i
niskie, mokradła
torfowiska przejściowe i
niskie, mokradła
X
X
X
VU
X
EN
X
EN
X
X
X
X
X
X
różne
X
X
ciepłolubne grądy,
alkaliczne murawy,
pastwiska
X
bory sosnowe
X
torfowiska wysokie
X
X
X
Jednoliścienne
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
Bagnica torfowa
Scheuchzeria palustris
Buławnik
Cephalanthera sp.
Czosnek niedźwiedzi
Allium ursinum
Gnieźnik leśny
Neottia nidus-avis
Gółka długoostrogowa
Gymnadenia conopsea
Kokorycz okółkowa
Polygonatum verticillatum
Kosaciec syberyjski
Iris sibirica
Kruszczyk
Epipactis sp.
Kukułka
Dactylorhiza sp.
Lilia złotogłów
Lilium martagon
Lipiennik Loesela
Liparis loeselii
Listera jajowata
Listera ovata
Listera sercowata
Listera cordata
Miodokwiat krzyżowy
Herminium monorchis
Obuwik pospolity
Cypripedium calceolus
Podkolan biały
Platanthera bifolia
Podkolan zielonawy
Platanthera chlorantha
Przygiełka biała
Rhynchospora alba
różne
X
łęgi, strumienie, żyzne
grądy
X
X
lasy liściaste
X
X
grądy, dąbrowy,
ciepłolubne zarośla
X
X
grądy
X
X
X
podmokłe łąki, brzegi
zarośli
X
X
X
różne
X
w większości – mokre łąki,
młaki
X
grądy, buczyny
X
alkaliczne mokradła, młaki
X
X
różne – od torfowisk do
gradów, borów, łąk
X
X
bory sosnowe
X
X
torfowiska
X
X
EN
X
X
X
EN
X
X
X
X
VU
X
VU
X
X
X
X
X
19.
Storczyk blady
Orchis pallens
X
VU
X
20.
Storczyk błotny
Orchis palustris
X
CR
X
X
EN
X
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
Storczyk drobnokwiatowy
Orchis ustulata
Storczyk purpurowy
Orchis purpurea
Storczyk samiczy
Orchis morio
Storzan bezlistny
Epipogium aphyllum
Tajęża jednostronna
Goodyera repens
Wątlik błotny
Hammarbya paludosa
Wełnianeczka alpejska
Trichophorum alpinum
Wełnianeczka darniowa
Trichophorum caespitosum
torfowiska przejściowe
X
X
VU
X
X
EN
X
X
CR
X
X
X
prześwietlone grądy,
dąbrowy, brzegi zarośli
widne lasy, polany
śródleśne, łąki
lasy liściaste, rzadko
wilgotne łąki
torfowiska przejściowe
zbiorowiska leśne i
zaroślowe, murawy
kserotermiczne
szuwar wielkoturzycowy,
łąki trzęślicowe
murawy kserotermiczne
na obrzeżach świetlistych
lasów
suche zarośla, naturalne
łąki, świetliste lasy
lasy iglaste, grądy, kwaśne
buczyny
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
bory sosnowe
X
torfowiska
X
X
EN
X
EN
X
torfowiska niskie,
przejściowe, źródliska
X
X
EN
X
torfowiska
X
29.
30.
Wełnianka delikatna
Eriophorum gracile
Wyblin jednolistny
Malaxis monophyllos
X
CR
X
LR
alkaliczne torfowiska
przejściowe
alkaliczne torfowiska,
mokradła
X
X
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących grzybów objętych
ochroną (Dz. U. z 2004 r. Nr 168, poz. 1765)
1
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych
ochroną (Dz. U. z dnia 28 lipca 2004 r., Nr 168, poz. 1764)
2
3
MIREK Z., ZARZYCKI K., WOJEWODA W., SZELĄG Z. (red.) 2006. Red list of plants and fungi in Poland. W. Szafer Institute of
Botany, PAN, Kraków, 53-70, 71–89.
KAŹMIERCZAKOWA R., ZARZYCKI K. (red.) 2001. Polska czerwona księga roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Instytut Botaniki
im. W. Szafera PAN, Instytut Ochrony Przyrody. Kraków, ss. 664.
4
SUDNIK-WÓJCIKOWSKA B., WERBLAN-JAKUBIEC H. (red.). 2004. Gatunki roślin. Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura
2000 – podręcznik metodyczny. Tom 9. Ministerstwo Środowiska, Warszawa, ss. 228.
http://natura2000.mos.gov.pl/natura2000/pl/poradnik.php
5
! – “relikt puszczański” wg:
CZYŻEWSKA K., CIEŚLIŃSKI S. 2003. Porosty – wskaźniki niżowych lasów puszczańskich w Polsce. Monogr. Bot. 91: 223-239.
CIEŚLISKI S., CZYŻEWSKA K., FALIŃSKI J.B., KLAMA H., MUŁENKO W., ŻARNOWIEC J. 1996. Relicts of the primeval (virgin) forest, relict
fenomena. W: J.B. FALIŃSKI, W. MUŁENKO (red.), Cryptogamous plants in the forest communities of BiałowieżaNatrional Park. Functional
groups analysis and general synthesis (Project CRYPTO 3). Phytocoenosis 8 (N.S.), Archiv. Geobot. 6: 197-216.
* - taksony w randze gatunku trudne do identyfikacji, wymagają analiz mikroskopowych; wskazane sprawdzenie przez specjalistę
Kategorie zagrożenia (CZERWONA LISTA GRZYBÓW WIELKOOWOCNIKOWYCH W POLSCE, CZERWONA LISTA WĄTROBOWCÓW W POLSCE)
3
Ex – taksony wymarłe i zaginione
E – taksony wymierające
V – taksony narażone
R – taksony rzadkie
I – taksony o niekreślonym zagrożeniu
Kategorie zagrożenia (CZERWONA LISTA POROSTÓW W POLSCE)
3
RE – taksony regionalnie wymarłe
CR – taksony krytycznie zagrożone
EN – taksony wymierające
VU – taksony narażone
NT – taksony bliskie zagrożenia
LC – taksony słabo zagrożone
DD – niedostateczne dane
Klasyfikacja zagrożeń wg. Światowej Unii Ochrony Przyrody (POLSKA CZERWONA KSIĘGA ROŚLIN)
4
EX – taksony wymarłe lub prawdopodobnie wymarłe
EW – taksony wymarłe w warunkach naturalnych
CR – taksony krytycznie zagrożone
EN – taksony zagrożone
VU – taksony narażone
LR – taksony wysokiego ryzyka
DD – zagrożenie nie określone
Uwagi:
Taksony trudne do oznaczenia do gatunku, podano w randze rodzaju, np. Dactylorhiza sp., itp., możliwe jest podawanie w randze
gatunku o ile oznaczenie jest pewne.
W przypadku grzybów i porostów rejestracja stanowisk nie musi być obligatoryjna.
Opracował: Czesław Hołdyński
Olsztyn, 01.09.2011 r.