Alergoprofil 4/2011

Miejsce monoterapii glikokortykosteroidami wziewnymi
w świetle obecnych standardów terapii astmy
M. Kulus, W. Bartosiewicz
Znaczenie alergennych białek pyłku w biologii
kwitnienia roślin
E. Weryszko-Chmielewska
Analiza sezonu pylenia traw w 2011 roku w wybranych
miastach Polski
P. Rapiejko, A. Lipiec, M. Malkiewicz, K. Klaczak, M. Puc i wsp.
Analiza stężenia pyłku bylicy w wybranych miastach Polski
w 2011 r.
A. Lipiec, B. Samoliński, B. Kiziewicz, B. Gajo, D. Myszkowska i wsp.
Analiza sezonów pyłkowych szczawiu w wybranych
miastach Polski w 2011 roku
E. Weryszko-Chmielewska, K. Piotrowska, M. Malkiewicz i wsp.
Analiza stężenia pyłku babki w wybranych miastach Polski
w 2011 roku
A. Lipiec, B. Samoliński, D. Myszkowska, M. Puc i wsp.
2
6
11
17
21
25
Redaktor Naczelny:
dr n. med. Piotr Rapiejko
Z-ca Redaktora Naczelnego:
dr n. med. Agnieszka Lipiec
Rada Redakcyjna:
prof. dr hab. n. med. Zbigniew Bartuzi (Bydgoszcz)
dr n. farm. Sławomir Białek (Warszawa)
prof. dr hab. n. med. Krzysztof Buczyłko (Łódź)
dr hab. n. med. Andrzej Chciałowski (Warszawa)
prof. dr hab. n. med. Magdalena Czarnecka-Operacz (Poznań)
dr hab. n. med. Zbigniew Doniec (Rabka)
prof. dr hab. n. med. Wacław Droszcz (Warszawa)
prof. dr hab. n. med. Andrzej Dziedziczko (Bydgoszcz)
prof. dr hab. n. med. Andrzej Emeryk (Lublin)
dr hab. n. med. Radosław Gawlik (Zabrze)
dr Siegfried Jäger (Wiedeń – Austria)
prof. dr hab. n. med. Anna Jung (Warszawa)
prof. dr hab. n. med. Dariusz Jurkiewicz (Warszawa)
prof. dr hab. n. med. Marek Jutel (Wrocław)
prof. dr hab. n. med. Józef Kędziora (Łódź)
prof. dr hab. n. med. Wojciech Kozłowski (Warszawa)
prof. dr hab. n. med. Jerzy Kruszewski (Warszawa)
– konsultant krajowy ds. alergologii
prof. dr hab. n. med. Antoni Krzeski (Warszawa)
prof. dr hab. n. med. Ryszard Kurzawa (Rabka)
prof. dr hab. n. med. Witold Lasek (Warszawa)
dr n. med. Agnieszka Lipiec (Warszawa)
dr n. med. Marek Modrzyński (Grudziądz)
dr hab. n. med. Romuald Olszański (Gdynia)
dr hab. n. med. Zbigniew Samochocki (Warszawa)
dr n. med. Urszula Samolińska-Zawisza (Warszawa)
prof. dr hab. n. med. Bolesław Samoliński (Warszawa)
– prezydent Elekt PTA
prof. dr hab. n. med. Zenon Siergiejko (Białystok)
dr hab. n. med. Radosław Śpiewak (Kraków)
prof. dr hab. n. med. Bożena Tarchalska-Kryńska (Warszawa)
dr hab. n. med. Jan Vokurka (Hradec Kralove – Czechy)
prof. dr hab. Elżbieta Weryszko-Chmielewska (Lublin)
prof. dr hab. n. med. Edward Zawisza (Warszawa)
dr hab. n. med. Beata Zielnik-Jurkiewicz (Warszawa)
Redaktor Językowy:
mgr Joanna Królikowska (Warszawa)
Redaktor Statystyczny:
prof. dr hab. Władysław Harmata (Warszawa)
Podatki w 2012 r.
A. Jeschke
Kwartalnik „Alergoprofil”
2011, Vol. 7, Nr 4
ISSN 1734–7572
29
„Alergoprofil” publikuje wyłącznie prace recenzowane.
Wersją pierwotną jest wersja drukowana kwartalnika.
Pismo indeksowane w:
Polskiej Bibliografii Palinologii Klinicznej
MNiSW – 6 pkt
Redakcja:
Klinika Otolaryngologii
Wojskowy Instytut Medyczny
ul. Szaserów 128
00-909 Warszawa
tel./fax (22) 681-80-19
[email protected]
Opracowanie graficzne i skład:
Katarzyna Gadamska-Rewucka
Wydawca:
www.alergoprofil.pl
ul. Opaczewska 60D, 02-201 Warszawa
tel.: (22) 862-36-63
Prenumerata: (22) 862-36-64
Ogłoszenia: (22) 862-36-64
Zasady publikacji prac dostępne na stronie:
www.alergoprofil.pl
PRACA POGLĄDOWA
Miejsce monoterapii
glikokortykosteroidami wziewnymi
w świetle obecnych standardów
terapii astmy
Monotherapy with inhaled corticosteroids in the light
of current asthma guidelines
prof. dr hab. n. med. Marek Kulus, dr n. med. Witold Bartosiewicz
Klinika Pneumonologii i Alergologii Wieku Dziecięcego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
Streszczenie: Wraz z poznaniem i zrozumieniem patomechanizmów astmy potwierdzono podstawową rolę glikokortykosteroidów wziewnych
w jej terapii. Efektywność leczenia udowodniono zarówno w badaniach oceniających stan morfologiczny błony śluzowej oskrzeli, jak i klinicznych
– oceniających kontrolę choroby. W artykule przedstawiono zagrożenia związane z nieprawidłowym leczeniem astmy oraz nieprzestrzeganiem
zaleceń lekarskich.
Abstract: The development of knowledge and understanding of pathomechanisms of asthma confirmed basic role of inhaled steroids in asthma
management. Its effectiveness has been proved both in direct assessments of bronchial mucosa and in the control asthma. This paper describes
threats connected with incorrect asthma treatment and lack of compliance.
Słowa kluczowe: astma, glikokortykosteroidy wziewne, monoterapia
Key words: asthma, inhaled steroids, monotherapy
A
stma oskrzelowa jest przewlekłą chorobą
zapalną dróg oddechowych. Wraz z poznaniem
jej podstawowego patomechanizmu wykazano, że leczenie przeciwzapalne, a przede wszystkim
glikokortykosteroidy wziewne (WGKS), są najskuteczniejszą formą terapii. Udowodniono ich efektywność kliniczną w stosunku do celów leczenia astmy, tj.
uzyskania kontroli choroby i zapobiegania występowaniu zaostrzeń. Znaczenie WGKS w farmakoterapii
astmy potwierdza ich pozycja w kolejnych edycjach
międzynarodowych standardów leczenia astmy. Leki
te są stosowane pierwszoplanowo we wszystkich po-
Alergoprofil 2011, Vol. 7, Nr 4, 2-4
Pracę otrzymano: 2011-12-27
Zaakceptowano do druku: 2011-12-28
“Copyright by Medical Education”
staciach przewlekłych tej choroby. Ponieważ cele leczenia odnoszące się do efektywności powinny być
realizowane w połączeniu z bezpieczeństwem terapii,
wiele uwagi poświęca się zagadnieniom potencjalnych
efektów niepożądanych tej grupy leków.
Efektywność leczenia przeciwzapalnego udaje
się wykazać w badaniach oceniających zarówno
poprawę morfologicznego stanu błony śluzowej
oskrzeli, jak i zmiany jej parametrów immunologicznych i funkcjonalnych. Klasyką są już dzisiaj badania
Laitinena z 1992 r. obrazujące ustępowanie stanu zapalnego śluzówki oskrzeli po 3-miesięcznym stosowa-
PRACA POGLĄDOWA
niu glikokortykosteroidów wziewnych [1]. Przeprowadzone później inne randomizowane, kontrolowane
placebo badania wykazały podobny korzystny wpływ
WGKS na śluzówkę oskrzeli. Ponieważ stwierdzenie
poprawy obrazu histologicznego przejawiającej się
ustępowaniem zapalenia ma niewielką przydatność
w codziennej praktyce, w wielu późniejszych pracach
oceniono ten proces pośrednio, poprzez oznaczenie
stężenia markerów zapalenia w powietrzu wydychanym – takich jak tlenek azotu (NO) czy nadtlenek wodoru. W pracach tych wykazano, że leczenie
WGKS szybko zmniejszyło stężenie tych wskaźników
[2]. Dodatkowo zaobserwowano, że redukcja dawki
glikokortykosteroidów wziewnych powoduje ponowne
zwiększenie stężenia tlenku azotu, co pośrednio wskazuje na narastanie procesu zapalnego [3]. Niestety nie
we wszystkich przypadkach monitorowanie zapalenia w ten sposób było możliwe. U części chorych na
astmę wyjściowe stężenie NO nie różniło się od obserwowanego w grupie zdrowych i dlatego nie mogło być
obiektywnym wskaźnikiem nasilenia procesu zapalnego. Nadal zatem „złotym standardem” pozostaje ocena
kontroli astmy na podstawie wskaźników klinicznych.
Nie należy przy tym zapominać o miejscu badań czynnościowych układu oddechowego (a przede wszystkim spirometrii), które nadal powinny stanowić w odpowiednich grupach wiekowych niezbędny element
oceny efektywności postępowania terapeutycznego.
Agertoft i Pedersen zaobserwowali między innymi na
podstawie tego badania, że zwlekanie z wdrożeniem
terapii WGKS powoduje zmniejszenie efektów terapeutycznych proporcjonalnie do czasu, o jaki opóźniono leczenie [4]. Badania te, potwierdzone również
później przez innych badaczy, stały się podstawą do
sformułowania podstawowych zasad leczenia astmy.
Według obecnych zaleceń GINA [5], a także
zaleceń amerykańskich (NAEPP) [6] i polskich (PTA),
na stopniu drugim, WGKS powinny być stosowane
w niskiej dawce, jako podstawowy lek w formie monoterapii. Z badań epidemiologicznych wynika, że zdecydowana większość chorych cierpi na astmę wstępnie
kwalifikowaną jako astma o łagodnym przebiegu. Niestety, problem prawidłowego leczenia dotyka w tym
miejscu dwóch zagadnień. Pierwszym jest przestrzeganie zaleceń lekarskich co do realizowania planu leczenia choroby, a drugim nieznajomość właściwych
schematów leczenia. Okazuje się, że według badań
AIRE terapię przeciwzapalną w astmie otrzymywało
niecałe 30% chorych [7]. Według innych doniesień
odsetek nieprzyjmowania WGKS sięga 50%. Wskazuje to na fakt, że nieuzyskanie kontroli astmy nie
musi oznaczać wymogu dalszej intensyfikacji lecze-
nia. Często za utratę kontroli przebiegu astmy należy
uznać zaprzestanie stosowania leczenia przeciwzapalnego. Milgrom i Bender [8] zaobserwowali, że stosowanie prawidłowej terapii zmniejszało blisko 6-krotnie
ryzyko występowania zaostrzeń astmy u dzieci. Suissa
i wsp. wykazali, że chorzy zmarli z powodu astmy
przyjmowali jedynie 1,18 kanistra WGKS rocznie
[9]. Autorzy ocenili, że ryzyko zgonu zmniejsza się
o 21% przy zużyciu każdego dodatkowego opakowania leków. Działania związane z przywróceniem kontroli nad chorobą powinny być zatem skierowane częściej na poprawę stosowania się do zaleceń lekarskich
niż na intensyfikację leczenia polegającą na przejściu
na kolejny stopień terapii wynikający ze standardów.
W takich przypadkach oznaczanie stężenia tlenku azotu
w powietrzu wydychanym może być jedną z metod
oceny przestrzegania przyjmowania leków przeciwzapalnych. Jako wskaźnik szybko reagujący na stosowanie WGKS może ono u części chorych w obiektywny
sposób wskazywać na zbyt niską dawkę otrzymywanych leków. Czasami jednak wina za nieodpowiednie
leczenie nie leży po stronie pacjenta. W badaniu ADUR
wskazano, że mimo dobrej znajomości zaleceń GINA
przez lekarzy terapia przepisywana ich pacjentom była
w 63,4% niezgodna z oceną natężenia choroby [10].
W 23,4% przypadków leczenie było zbyt łagodne
w stosunku do należnego. Rzadziej zauważa się tendencję do nadmiernego stosowania terapii kombinowanej. W tym przypadku niebezpieczeństwem stosowania
terapii łączonej z różnych podajników leków może być
samowolne odstawienie leków przeciwzapalnych przy
dalszym, regularnym stosowaniu jedynie leków rozkurczających oskrzela.
Najczęstszym źródłem niestosowania leczenia przeciwzapalnego jest obawa przed niepożądanymi działaniami glikokortykosteroidów wziewnych.
Dotyczy to przede wszystkim pacjentów, choć nadal
się zdarza po stronie lekarzy i personelu medycznego.
Identyfikacja przyczyn obaw i wątpliwości związanych ze stosowaniem WGKS, powodujących w konsekwencji brak współpracy pomiędzy lekarzem a pacjentem, jest podstawą zmiany tego stanu i poprawy
efektywności leczenia. Wykazano, że wkrótce po odstawieniu WGKS dochodzi u dzieci do pogorszenia
się wyników badań czynnościowych [11]. Odległą
konsekwencją braku prawidłowego leczenia astmy
mogą być zmiany strukturalne oskrzeli. Nie ma jednak
pełnej zgodności co do momentu rozpoczęcia się tego
procesu. Stwierdzono, że przebudowa oskrzeli może
się pojawiać bardzo wcześnie – już w chwili rozpoznania astmy. Jak dotąd nie wyjaśniono jednak, czy interwencja farmakologiczna może zahamować ten proces.
M. Kulus, W. Bartosiewicz: Miejsce monoterapii glikokortykosteroidami wziewnymi w świetle obecnych standardów terapii astmy
Alergoprofil
2011, Vol. 7, Nr 4, 2-4
PRACA POGLĄDOWA
Pojawiające się na ten temat doniesienia wywodzące
się przede wszystkim z badań podstawowych na modelach zwierzęcych są obecnie intensywnie badane.
Piśmiennictwo:
1.
2.
3.
4.
5.
Laitinen L.A., Laitinen A., Haahtela T.: A comparative study
of the effects of an inhaled corticosteroid, budesonide, and
a beta 2-agonist, terbutaline, on airway inflammation in
newly diagnosed asthma: a randomized, double-blind, parallel-group controlled trial. J. Allergy Clin. Immunol. 1992, 90:
32-42.
Horváth I., Donnelly L.E., Kiss A., Kharitonov S.A., Lim S.,
Chung K.F., Barnes P.J.: Combined use of exhaled hydrogen
peroxide and nitric oxide in monitoring asthma. Am. J. Respir.
Crit. Care Med. 1998, 158: 1042-6.
Buchvald F., Bisgaard H.: FeNO measured at fixed exhalation flow rate during controlled tidal breathing in children
from the age of 2 yr. Am. J. Respir. Crit. Care Med. 2001, 163:
699-704.
Agertoft L., Pedersen S.: Effects of long-term treatment with
an inhaled corticosteroid on growth and pulmonary function
in asthmatic children. Respir. Med. 1994, 88: 373-81.
Global strategy for the diagnosis and management of asthma
in children 5 years and younger, 2009 [online: www.ginasthma.org].
Alergoprofil
2011, Vol. 7, Nr 4, 2-4
6.
NAEPP Expert Panel Report 2007: Guidelines for the diagnosis and the management of asthma. NIH Publication Number 08-5846, October 2007.
7. Rabe K.F., Vermeire P.A., Soriano J.B., Maier W.C.: Clinical
management of asthma in 1999: the Asthma Insights and Reality in Europe (AIRE) study. Eur. Respir. J. 2000, 16: 802-7.
8. Milgrom H., Bender B.: Nonadherence to asthma treatment
and failure of therapy. Curr. Opin. Pediatr. 1997, 9: 590-5.
9. Suissa S., Ernst P., Benayoun S., Baltzan M., Cai B.: Lowdose inhaled corticosteroids and the prevention of death from
asthma. N. Engl. J. Med. 2000, 343: 332-6.
10. Verleden G.M., De Vuyst P.: Assessment of asthma severity
and treatment by GPs in Belgium: an Asthma Drug Utilization Research Study (ADUR). Respir. Med. 2002, 96: 170-7.
11. Waalkens H.J., van Essen-Zandvliet E.E., Hughes M.D.,
Gerritsen J., Duiverman E.J., Knol K., Kerrebijn K.F.: Cessation of long-term treatment with inhaled corticosteroid
(budesonide) in children with asthma results in deterioration.
The Dutch CNSLD Study Group. Am. Rev. Respir. Dis. 1993,
148: 1252-7.
Adres do korespondencji:
prof. dr hab. n. med. Marek Kulus
Klinika Pneumonologii i Alergologii Wieku Dziecięcego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
01-184 Warszawa, ul. Działdowska 1/3
tel.: (22) 327-71-58
M. Kulus, W. Bartosiewicz: Miejsce monoterapii glikokortykosteroidami wziewnymi w świetle obecnych standardów terapii astmy
PRACA POGLĄDOWA
Znaczenie alergennych białek pyłku
w biologii kwitnienia roślin
Significance of allergenic proteins of pollen grains
in blooming biology
prof. dr hab. Elżbieta Weryszko-Chmielewska
Pracownia Aerobiologii, Katedra Botaniki Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie
Streszczenie: Alergenne białka ziaren pyłku uczestniczą w kilku etapach interakcji pyłek–słupek, przede wszystkim w biochemicznej reakcji rozpoznawania. Białka płaszcza pyłkowego biorą udział w przyklejaniu się pyłku do komórek znamienia słupka. Białka intyny i cytoplazmy uwalniają się w
czasie hydratacji pyłku i umożliwiają wzrost łagiewki pyłkowej.
Abstract: Allergenic proteins of the pollen grains participate in some stages of pollen–pistil interactions, above all in biochemical reaction of
recognition. Proteins of the pollen coat take part in pollen adhesion to the sigma cells. Intine and cytoplasm proteins get out by the pollen hydration
and make possibile grow of the pollen tube.
Słowa kluczowe: alergeny pyłkowe, zapylanie, interakcja pyłek–słupek
Key words: pollen allergens, pollination, pollen–pistil interaction
Lokalizacja alergenów w ziarnach pyłku
W ziarnach pyłku występuje wiele różnych
rodzajów białek. Tylko niektóre z nich zalicza się do
alergenów. Alergeny pyłkowe są rozpuszczalnymi
w wodzie proteinami o masie cząsteczkowej zawartej
w przedziale 5000–70 000 daltonów [9].
Alergeny mogą być zlokalizowane w różnych
częściach ziarna pyłku:
– na powierzchni zewnętrznej warstwy ściany,
egzyny, lub w komorach między kolumienkami
tej warstwy,
– w obrębie intyny (wewnętrznej warstwy ściany
ziarna pyłku), gdzie występują najliczniej
w pobliżu porów,
– w cytoplazmie, gdzie wykryto je w cytosolu, na
ziarnach skrobi, mitochondriach, cysternach ER
i ciałkach Golgiego [7, 8].
Białka alergenne mogą również występować
w pylnikach, na wewnętrznej powierzchni komór pył-
Alergoprofil 2011, Vol. 7, Nr 4, 6-9
Pracę otrzymano: 2011-12-02
Zaakceptowano do druku: 2011-12-05
“Copyright by Medical Education”
kowych, w tzw. orbikulach. W czasie pękania pylników
znacznie mniejsze od ziaren pyłku orbikule uwalniają
się niezależnie od ziaren, przenosząc alergeny do powietrza atmosferycznego, gdzie mogą być wykrywane
przed sezonem pyłkowym lub po nim [7].
Alergenne proteiny zawarte w egzynie i intynie
są łatwo wyługowywane z ziaren pyłku po kontakcie
z wodą. Zwykle odbywa się to w ciągu kilku sekund.
Od wielu lat istniały przypuszczenia, że biologiczną
funkcją tych protein było uczestniczenie w interakcji
pyłek–słupek, zachodzącej po zapyleniu kwiatu, polegającej na rozpoznawaniu pyłku i znamienia słupka
właściwego gatunku [9].
Kit pyłkowy i białka alergizujące
Egzyna ziaren pyłku niektórych gatunków
roślin, np. z rodziny Chenopodiaceae, jest pokryta
pokaźną warstwą kitu pyłkowego, który zawiera także
alergenne proteiny [6]. Szczególnie grubą warstwę
PRACA POGLĄDOWA
kitu pyłkowego obserwowaliśmy na powierzchni
ziaren pyłku szpinaku (ryc. 1A, B), które wykazują
właściwości alergogenne. Na niektórych ziarnach widoczna była jednolita warstwa kitu, maskująca liczne
pory tych ziaren. Na innych ziarnach ta nadegzynowa substancja lokalizowała się głównie przy porach
(ryc. 1A).
Kit pyłkowy, zwany też płaszczem pyłkowym
(pollenkitt, tryphine), jest mieszaniną różnych substancji organicznych występujących na powierzchni
ziaren pyłku zarówno roślin owadopylnych, jak też
wiatropylnych [4, 13]. W kicie pyłkowym zawarte są:
lipidy, białka, barwniki oraz substancje zapachowe,
które mają duże znaczenie dla owadów [3, 10].
U roślin owadopylnych kit pyłkowy okrywa powierzchnię ziaren pyłku, jako nadegzynowa warstwa
o dużej elektronowej gęstości, tworząca często krople
(ryc. 1C), oraz występuje w zagłębieniach egzyny. Ma
znaczenie adaptacyjne przy łączeniu ziaren w czasie
Rycina 1. Ziarna pyłku różnych gatunków roślin (A,
B, C) oraz fragment przekroju ziarna pyłku trawy (D)
z przedstawieniem lokalizacji alergenów.
(fot. Elżbieta Weryszko-Chmielewska)
A, B – Wieloporowe ziarna pyłku szpinaku (Chenopodiaceae) wewnątrz pękniętego pylnika, otoczone
warstwą kitu pyłkowego (strzałki) maskującego liczne
pory i bez kitu na powierzchni (B). Kit pyłkowy zawiera białka alergizujące.
C – Ziarno pyłku krokusa
wiosennego z kroplami kitu pył- D – Fragment przekowego na powierzchni egzyny kroju ziarna pyłku
owsa (Poaceae)
(strzałki).
z uwidocznieniem
stref, w których lokalizują się alergeny
pyłkowe: e – egzyna,
i – intyna, c – cytoplazma.
pylenia, zwiększa ich przyczepność do ciała owada
oraz do znamienia słupka. Przypuszcza się, że rolą
kitu pyłkowego jest także zabezpieczenie ziaren przed
nadmierną utratą wody oraz przed promieniowaniem
UV [5].
U roślin wiatropylnych kit pyłkowy jest elektronowo transparentny, może pokrywać powierzchnię
ziaren w postaci cienkiej warstwy, jednak najczęściej
wypełnia komory egzyny [4, 13].
W ziarnach pyłku traw występuje cienka
warstwa kitu pyłkowego na powierzchni i w zagłębieniach egzyny (ryc. 1D).
Rodzaje alergenów pyłkowych
Alergeny ziaren pyłku traw i innych roślin
podzielono na grupy w oparciu o cechy fizykochemiczne i immunochemiczne [14]. Wśród alergenów
ziaren pyłku traw wyróżniono 12 grup, różniących
się funkcją. Należą do nich między innymi: ekspansyny i ekstensyny, rybonukleazy, białka typu inhibitora
proteaz, białka wiążące wapń i profiliny. Głównymi
alergenami pyłku roślin zielnych z rodziny astrowatych są między innymi liazy pektynowe, metyloesteraza pektynowa, poligalakturonaza oraz liazy pektatowe. Ziarna pyłku drzew okrytozalążkowych zawierają
głównie rybonukleazy, natomiast w pyłku drzew nagozalążkowych do najsilniejszych alergenów należą
enzymy uczestniczące w degradacji pektyn [14].
Rola alergennych białek w interakcji pyłek–słupek
W dojrzałym ziarnie pyłku, które zaczyna funkcjonować jako samodzielny organizm, przed opuszczeniem pylnika następuje dehydratacja cytoplazmy,
co prowadzi do stłumienia jego metabolizmu i braku
aktywności. Kolejny etap życia ziarna pyłku rozpoczyna się po przeniesieniu na właściwe (zgodne) znamię
słupka, do którego przylepia się dzięki obecności kitu
pyłkowego lub substancji występującej na znamieniu,
tworząc tzw. stopę. Wtedy ulega uwodnieniu, aktywizuje się i kiełkuje w łagiewkę, która kieruje się przez
szyjkę słupka do zalążka. Tam odbywa się podwójne
zapłodnienie i powstaje organ przetrwalnikowy rośliny
– nasienie [2, 11].
Komórki pyłku mogą wyrastać w łagiewkę,
która jest większa setki razy od ziarna pyłku oryginalnej wielkości dzięki zewnętrznym źródłom energii,
jakim są wydzieliny znamienia i szyjki słupka (cukry,
aminokwasy) [5]. Pyłek i słupek komunikują się za
pomocą chemicznych i fizycznych sygnałów odbieranych przez receptory. W biochemicznym systemie
rozpoznawania pyłek–znamię uczestniczą białka występujące w kicie pyłkowym [3, 9].
E. Weryszko-Chmielewska: Znaczenie alergennych białek pyłku w biologii kwitnienia roślin
Alergoprofil
2011, Vol. 7, Nr 4, 6-9
PRACA POGLĄDOWA
Tabela 1. Białka pyłku i znamienia oraz inne związki uczestniczące w interakcji pyłek–słupek w kolejnych stadiach po zapyleniu.
Lp.
Czynniki regulujące interakcję pochodzące z:
Stadium interakcji
ziarna pyłku
1
zatrzymanie pyłku na znamieniu
egzyna
-
2
przylepienie się zgodnego pyłku do komórek znamienia i wytworzenie tzw. stopy
powierzchniowe lipidy i proteiny
wydzielane lipidy i proteiny oraz glikoproteiny ściany
komórkowej
3
hydratacja pyłku
lipidy kitu pyłkowego, białka wiążące
lipidy, enzymy modyfikujące lipidy
Ca2+
4
wzrost łagiewki pyłkowej
enzymy pyłku i słupka modyfikujące kutykulę i ścianę komórek znamienia (np. liazy pektynowe)
Odpowiednie sygnały funkcjonujące w tym
mechanizmie mogą indukować kiełkowanie łagiewki
pyłkowej lub reakcję niezgodności prowadzącą do blokowania lub degeneracji ziarna pyłku. Regulowana na
poziomie molekularnym samoniezgodność pyłku i znamienia u Arabis alpina warunkowana jest przez specyficzny białkowy receptor znamienia (S-receptor kinase)
i białko pyłku obfitujące w cysteinę (SCR) [12].
W systemie niezgodności Brassica oleracea
zidentyfikowano dwa współdziałające białka o masie
cząsteczkowej 7,5–10 kDa, występujące w ziarnie
pyłku oraz w kicie pyłkowym na jego powierzchni [1].
Znamiona słupka mogą być suche lub mokre.
Ziarno pyłku osiadające na suchym znamieniu jest
zatrzymywane przez niewielką ilość wydzieliny oraz
przez powierzchniowe siły elektrostatyczne. Wydzielina znamienia zawiera: lipidy, białka, polifenole,
węglowodany i terpeny. Przy genetycznej zgodności
ziarna pyłku i znamienia płaszcz pyłkowy (tryfina)
ulega fuzji z wydzieliną znamienia i powstaje tzw.
stopa, która mocno przytwierdza ziarno do komórek
znamienia [2, 11]. Następnie ziarno ulega hydratacji
i wyraźnie pęcznieje, np. pyłek żyta w ciągu 10 minut
powiększa się prawie dwukrotnie [11]. Z napęczniałego ziarna pyłku uwypukla się łagiewka i wydostają się liczne cząsteczki białek. Część z nich pochodzi
z zagłębień i kanalików egzyny (płaszcz pyłkowy).
Inne, przechodzące z cytoplazmy i intyny, dyfundują
przez aperturę ziarna. Są wśród nich także białka enzymatyczne, m.in. kutynaza i hydrolazy. Wśród białek
aktywnie uczestniczących w interakcji pyłek–słupek
znajdują się również białka alergenne pyłku.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
Piśmiennictwo:
1.
komórek znamienia
13.
Boyes D.C., Nasrallah J.B.: An anther-specific gene encoded by an S locus haplotype of Brassica produces comple-
Alergoprofil
2011, Vol. 7, Nr 4, 6-9
mentary and differentially regulated transcripts. Plant. Cell.
1995, 7: 1283-1294.
Chapman L.A., Goring D.R.: Pollen-pistil interactions regulating successful fertilization in the Brassicaceae. J. Exper.
Bot. 2010, 2: 1-13.
Heslop-Harrison Y., Shivanna K.R.: The receptive surface of
the angiosperm stigma. Ann. Bot. 1977, 41: 1233-1258.
Hesse M.. Pollenkitt in Relation to Pollination Ecology. Calicut Univ. Res. Journ. 1980, 1: 29-33.
Iwanami Y., Sasakuma T., Yamada Y.: Pollen: Illustrations
and scanning electron-micrographs. Kodansha, Tokyo;
Springer Verlag, Berlin, Heidelberg 1988.
Knox R.B., Heslop-Harrison J.: Pollen-wall proteins: electron-microscopic localization of acid phosphatase in the intine of C. vernus. J. Cell Sci. 1971, 8: 727-733.
Knox R.B., Suphioglu C.: Environmental and molecular
biology of pollen allergens. Trends Plant. Sci. 1996, 1(5):
156-164.
Marquez J., Seoane-Camba J.A., Suarez-Cervera M.: Allergenic and antigenic proteins released in the apertural sporoderm during the activation process in grass pollen allergens.
Sex. Plant. Reprod. 1997, 10: 269-278.
Matthiesen F., Ipsen H., Løwenstein H.: Pollen allergens.
W: Allergenic pollen and pollinosis in Europe. D’Amato
G., Spieksma F.Th.M., Bonini S. (red.). Blackwell Sci. Publ.,
London 1991.
Murphy D.J.: The extracellular pollen coat in members of
the Brassicaceae: composition, biosynthesis, and functions
in pollination. Ptotoplasma 2006, 228: 31-39.
Rodkiewicz B., Śnieżko R., Fyk B., Niewęgłowska B., Tchórzewska D.: Embriologia Angiospermae, rozwojowa i eksperymentalna. Wyd. UMCS, Lublin 1996.
Tedder A., Ansell S.W., Lao X., Vogel J.C., Mable B.K.: Sporophytic selfincomatibility genes and mating system variation in Arabis alpina. Ann. Bot. 2011, 108: 699-713.
Thanikaimoni G.: Pollen apertures: form and function, pollen and spores: form and function. The Linnean Society of
London, 1986: 119-136.
E. Weryszko-Chmielewska: Znaczenie alergennych białek pyłku w biologii kwitnienia roślin
PRACA POGLĄDOWA
14. Thompson P.J., Stewart G.A., Samety J.M.: Alergeny i zanieczyszczenia. W: Alergia. Holgate S.T., Church M.K., Lichtenstein L.M. Wyd. Czelej, Lublin 2003.
Adres do korespondencji:
prof. dr hab. Elżbieta Weryszko-Chmielewska
Katedra Botaniki
Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie
20-950 Lublin, ul. Akademicka 15
e-mail: [email protected]
AEROBIOLOGIA i ALERGOLOGIA
5th European Symposium on Aerobiology
3–7 września 2012, Kraków
www.5esa.cm-uj.krakow.pl
ALERGOLOGIA
8. Akademia Dermatologii i Alergologii
10–12 lutego 2012 r., Ustka
www.ekonferencje.pl/8ADA
III Kliniczne Forum Ekspertów
Astma bez granic
18–21 kwietnia 2012, Wisła
www.szkoleniapta.pl
OTORYNOLARYNGOLOGIA
II Ogólnopolska Szkoła Otolaryngologii
23–24 marca 2012 r., Ciechocinek
www.agora-konferencje.pl
XLV Zjazd Polskiego Towarzystwa Otorynolaryngologów
Chirurgów Głowy i Szyi
5–8 września 2012 r., Gdańsk
www.orlgdansk2012.pl
E. Weryszko-Chmielewska: Znaczenie alergennych białek pyłku w biologii kwitnienia roślin
Alergoprofil
2011, Vol. 7, Nr 4, 6-9
Aerobiologia medyczna
PRACA oryginalna
Analiza sezonu pylenia traw w 2011
roku w wybranych miastach Polski
Grass pollen in the air of selected Polish cities in 2011
dr n. med. Piotr Rapiejko1, dr n. med. Agnieszka Lipiec1, dr Małgorzata Malkiewicz2, mgr Kamila Klaczak2,
dr Małgorzata Puc3, dr hab. Bożena Kiziewicz4, mgr Bernadetta Gajo4,
prof. dr hab. Elżbieta Weryszko-Chmielewska5, dr Krystyna Piotrowska5,
prof. dr hab. n. med. Krzysztof Buczyłko6, dr n. med. Aneta Wagner6, dr n. med. Krzysztof Staroń7,
mgr Adam Rapiejko8, mgr Ewa Kalinowska8, prof. dr hab. n. med. Bolesław Samoliński1
1
Zakład Profilaktyki Zagrożeń Środowiskowych i Alergologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
2
Zakład Paleobotaniki Instytutu Nauk Geologicznych Uniwersytetu Wrocławskiego
3
Katedra Botaniki i Ochrony Przyrody Uniwersytetu Szczecińskiego
4
Zakład Biologii Ogólnej, Wydział Lekarski z Oddziałem Stomatologii i Oddziałem Nauczania w Języku Angielskim
Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku
5
Pracownia Aerobiologiczna, Katedra Botaniki Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie
6
Zakład Alergologii i Rehabilitacji Oddechowej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi
7
Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie
8
Ośrodek Badania Alergenów Środowiskowych w Warszawie
Streszczenie: Praca przedstawia analizę przebiegu sezonu pylenia traw w wybranych punktach pomiarowych w Polsce w 2011 r. Badania prowadzono metodą objętościową przy wykorzystaniu aparatów firmy Burkard i Lanzoni. Najwyższe wartości stężenia pyłku traw odnotowano w Łodzi,
Lublinie i Szczecinie, odpowiednio: 341, 234 i 219 ziaren/m3 powietrza. W części punktów pomiarowych wystąpił dodatkowy okres pylenia traw
w pierwszej dekadzie września.
Abstract: This paper presents the course of grasses pollen seasons in Poland in year 2011. The research was carried out by means of the volumetric method with the use of Burkard and Lanzoni devices. The highest concentration values were recorded in Lodz, Lublin and Szczecin (341,
234 and 219 grains/m3).
Słowa kluczowe: aeroalergeny, stężenie pyłku roślin, trawy, 2011
Key words: aeroallergens, pollen count, grasses, 2011
W
Polsce nadwrażliwość na alergeny pyłku traw
jest najczęstszą przyczyną okresowego alergicznego nieżytu nosa i spojówek. Pylenie
traw w naszym klimacie rozpoczyna się zwykle
w maju lub czerwcu, a zwarty sezon pylenia trwa do
połowy lipca [1, 2].
Cel
Celem pracy była analiza sezonu pylenia traw
w 2011 r. w Białymstoku, Bydgoszczy, Drawsku Pomorskim, Lublinie, Łodzi (punkt pomiarowy Centrum
Alergologii – Łódź CA), Olsztynie, Szczecinie, Warszawie, Wrocławiu, Zielonej Górze.
Alergoprofil 2011, Vol. 7, Nr 4, 11-15
Pracę otrzymano: 2011-12-05
Zaakceptowano do druku: 2011-12-10
“Copyright by Medical Education”
11
Aerobiologia medyczna
PRACA oryginalna
Materiał i metoda
Analizę stężenia pyłku traw przeprowadzono metodą objętościową przy zastosowaniu aparatów typu Burkard i Lanzoni, pracujących w trybie
wolumetrycznym ciągłym. Preparaty mikroskopowe zmieniano w cyklu 3- lub 7-dniowym z oceną
okresów 24-godzinnych. Analizę mikroskopową
przy powiększeniu 200–600 razy i zastosowaniu
mikroskopu świetlnego wykonywano po wybarwieniu preparatów fuksyną zasadową. Pomiary przeprowadzono w Białymstoku, Bydgoszczy, Drawsku
Pomorskim, Lublinie, Łodzi, Olsztynie, Szczecinie,
Warszawie, Wrocławiu i Zielonej Górze. Analizie
poddano termin rozpoczęcia i zakończenia pylenia,
czas trwania sezonu pyłkowego oraz okres najwyższego stężenia pyłku traw i liczbę dni ze stężeniem
progowym niezbędnym do wywołania objawów
alergicznych [1]. Badania w Bydgoszczy, Drawsku
Pomorskim, Olsztynie, Warszawie i Zielonej Górze
zostały sfinansowane w całości ze środków własnych Ośrodka Badania Alergenów Środowiskowych
w Warszawie. W punktach pomiarowych w Białymstoku i Warszawie wykorzystano sprzęt pomiarowy
stanowiący własność Ośrodka Badania Alergenów
Środowiskowych w Warszawie.
Wyniki i ich omówienie
W 2011 r. wartości graniczne stężenia pyłku
traw niezbędne do wywołania objawów chorobowych
u osób z silną nadwrażliwością na alergeny pyłku
traw (20 ziaren w 1 m3 powietrza) [1] odnotowano
w Łodzi już 9 maja, w Krakowie 12 maja, w Bydgoszczy i Zielonej Górze 17 maja, w Olsztynie i Szczeci-
nie 18 maja, w Warszawie 19 maja, w Drawsku Pomorskim 20 maja, a w Białymstoku 25 maja.
W pierwszych dniach czerwca w całym kraju
stężenie pyłku traw osiągnęło wartości przekraczające
50 ziaren w 1 m3 powietrza (w Łodzi już w trzeciej dekadzie maja). W dniu 6 czerwca zanotowano gwałtowny wzrost stężenia pyłku traw we wszystkich punktach
pomiarowych do wartości przekraczających 100–120
ziaren/1 m3 powietrza. W dniach 6 i 7 czerwca odnotowano maksymalne wartości stężenia pyłku traw w Białymstoku, Bydgoszczy, Olsztynie i Warszawie (patrz
tab. 1). Opady deszczu w drugiej dekadzie czerwca
oraz w pierwszych dniach lipca okresowo, na krótko
obniżyły stężenie pyłku roślin w atmosferze.
W okresach rozpogodzeń stężenie pyłku traw
znacząco wzrastało, osiągając maksymalne wartości
dla danego punktu pomiarowego. We Wrocławiu maksymalne stężenie odnotowano 28 czerwca (76 ziaren
pyłku traw/m3 powietrza), w Szczecinie 29 czerwca
(219 ziaren/m3), a w Lublinie 8 lipca (234 ziarna).
Zestawienie danych charakteryzujących sezon
pylenia traw w 2011 r. przedstawia tabela 1.
Najwyższą sumę roczną stężeń dobowych odnotowano w Łodzi (punkt pomiarowy Centrum Alergologii) – 6785 ziaren pyłku traw. Wysokie roczne
sumy stężenia pyłku traw odnotowano również, podobnie jak w 2010 r. [3], w Szczecinie (4929 ziaren),
w Lublinie (4290 ziaren) oraz w Warszawie (4024
ziarna pyłku traw). Najniższa roczna suma ziaren
pyłku traw w 2011 r. została odnotowana we Wrocławiu – 2161 ziaren (w 2010 r. – 3193 ziarna, w 2009 r.
– 2190 ziaren, a w 2008 r. suma wynosiła 2709
ziaren).
Tabela 1. Charakterystyka sezonu pylenia traw w 2011 r.
Miasto
12
Data maksymalnego stężenia
Maksymalne odnotowane
stężenie (zarodniki/m3)
Liczba dni ze stężeniem
powyżej 50 zarodników/m3
Dni ze stężeniem powyżej 120 zarodników/m3
Suma roczna stężeń
Białystok
7.06
113
18
0
2619
Olsztyn
6.06
112
21
0
3325
Bydgoszcz
6.06
145
17
2
3226
Drawsko Pomorskie
29.06
178
28
3
3830
Łódź CA
16.06
341
43
20
6785
Warszawa
6.06 i 28.06
154
28
5
4024
Lublin
08.07
234
31
7
4290
Wrocław
28.06
76
10
0
2161
Szczecin
29.06
219
38
3
4929
Zielona Góra
27.05
112
21
0
3185
Alergoprofil
2011, Vol. 7, Nr 4, 11-15
P. Rapiejko, A. Lipiec, M. Malkiewicz, K. Klaczak, M. Puc, B. Kiziewicz i wsp.:
Analiza sezonu pylenia traw w 2011 roku w wybranych miastach Polski
Aerobiologia medyczna
PRACA oryginalna
Rycina 1. Stężenie pyłku traw w 2011 r. w Białymstoku i Olsztynie.
Rycina 2. Stężenie pyłku traw w 2011 r. w Bydgoszczy i Drawsku Pomorskim.
Rycina 3. Stężenie pyłku traw w 2011 r. w Łodzi (punkt pomiarowy Centrum Alergologii) i Warszawie.
P. Rapiejko, A. Lipiec, M. Malkiewicz, K. Klaczak, M. Puc, B. Kiziewicz i wsp.:
Analiza sezonu pylenia traw w 2011 roku w wybranych miastach Polski
Alergoprofil
2011, Vol. 7, Nr 4, 11-15
13
Aerobiologia medyczna
PRACA oryginalna
Rycina 4. Stężenie pyłku traw w 2011 r. w Lublinie i Wrocławiu.
Rycina 5. Stężenie pyłku traw w 2011 r. w Szczecinie i Zielonej Górze.
Liczba dni ze stężeniem ponad 50 ziaren pyłku
traw w 1 m3 powietrza, przy którym u wszystkich
osób uczulonych na alergeny pyłku traw występują
objawy chorobowe [1, 2], wahała się od 10 we Wrocławiu do 38 w Szczecinie i 43 w Łodzi (patrz tab. 1).
Stężenie 120 ziaren pyłku traw w 1 m3 powietrza, które u osób uczulonych może wywołać
objawy duszności [1, 2], zostało odnotowane 20 razy
w Łodzi, 7 razy w Lublinie, 5 razy w Warszawie, po
trzy razy w Szczecinie i Drawsku Pomorskim oraz
2 razy w Bydgoszczy. W Białymstoku, Olsztynie,
Wrocławiu i Zielonej Górze w 2011 r. nie odnotowano
14
Alergoprofil
2011, Vol. 7, Nr 4, 11-15
dni ze średniodobowym stężeniem pyłku traw przekraczającym wartość 120 ziaren pyłku traw w 1 m3
powietrza.
Wnioski
• Najwyższa roczna suma stężeń dobowych ziaren
pyłku traw została odnotowana w 2011 r. w Łodzi
(6785 ziaren), a najniższa we Wrocławiu (2161
ziaren).
• Najwyższe dobowe stężenie pyłku traw odnotowano 16 czerwca 2011 r. w Łodzi – 341 ziaren/m3.
P. Rapiejko, A. Lipiec, M. Malkiewicz, K. Klaczak, M. Puc, B. Kiziewicz i wsp.:
Analiza sezonu pylenia traw w 2011 roku w wybranych miastach Polski
Aerobiologia medyczna
PRACA oryginalna
• Liczba dni ze stężeniem pyłku traw wywołującym
objawy kliniczne u większości chorych wynosiła
od 10 we Wrocławiu do 43 w Łodzi.
• W pierwszej dekadzie września w części punktów
pomiarowych odnotowano dodatkowy okres pylenia traw.
2.
3.
Rapiejko P.: Alergeny pyłku roślin. Medical Education, Warszawa 2008.
Rapiejko P., Lipiec A., Weryszko-Chmielewska E. et al.: Analiza stężenia pyłku traw w Polsce w 2010 r. Alergoprofil 2010,
7(1): 36-39.
Adres do korespondencji:
Piśmiennictwo:
1.
Rapiejko P., Stankiewicz W., Szczygielski K., Jurkiewicz D.:
Progowe stężenia pyłku roślin niezbędne do wywołania objawów alergicznych. Otolaryngol. Pol. 2007, 61(4): 591-594.
dr n. med. Piotr Rapiejko
Ośrodek Badania Alergenów Środowiskowych
01-934 Warszawa, ul. Kalinowej Łąki 8
e-mail: [email protected]
Lista recenzentów kwartalnika Alergoprofil
Zbigniew Bartuzi (Bydgoszcz)
Sławomir Białek (Warszawa)
Krzysztof Buczyłko (Łódź)
Andrzej Chciałowski (Warszawa)
Magdalena Czarnecka-Operacz (Poznań)
Zbigniew Doniec (Rabka)
Wacław Droszcz (Warszawa)
Andrzej Emeryk (Lublin)
Radosław Gawlik (Zabrze)
Siegfried Jager (Wiedeń, Austria)
Anna Jung (Warszawa)
Antoni Krzeski (Warszawa)
Ryszard Kurzawa (Rabka)
Agnieszka Lipiec (Warszawa)
Piotr Lipiec (Łódź)
Dariusz Jurkiewicz (Warszawa)
Witold Lasek (Warszawa)
Romuald Olszański (Gdynia)
Zbigniew Samochodzki (Warszawa)
Bolesław Samoliński (Warszawa)
Zenon Siergiejko (Białystok)
Radosław Śpiewak (Kraków)
Bożena Tarchalska-Kryńska (Warszawa)
Jan Vokurka (Hradec Kralove – Czechy)
Elżbieta Weryszko-Chmielewska (Lublin)
Edward Zawisza (Warszawa)
Beata Zielnik-Jurkiewicz (Warszawa)
P. Rapiejko, A. Lipiec, M. Malkiewicz, K. Klaczak, M. Puc, B. Kiziewicz i wsp.:
Analiza sezonu pylenia traw w 2011 roku w wybranych miastach Polski
Alergoprofil
2011, Vol. 7, Nr 4, 11-15
15
Aerobiologia medyczna
PRACA oryginalna
Analiza stężenia pyłku bylicy
w wybranych miastach Polski
w 2011 r.
The analysis of mugwort pollen count in selected Polish
cities in 2011
dr n. med. Agnieszka Lipiec1, prof. dr hab. n. med. Bolesław Samoliński1, dr hab. Bożena Kiziewicz2,
mgr Bernadetta Gajo2, dr n. farm. Dorota Myszkowska3, dr Małgorzata Malkiewicz4, mgr Kamilla Klaczak4,
prof. dr hab. n. med. Krzysztof Buczyłko5, dr n. med. Aneta Wagner5, mgr Adam Rapiejko6,
dr Małgorzata Puc7, prof. dr hab. Elżbieta Weryszko-Chmielewska8, dr Krystyna Piotrowska8,
mgr Kazimiera Chłopek9, prof. dr hab. n. med. Dariusz Jurkiewicz10, mgr Ewa Kalinowska8,
dr n. med. Piotr Rapiejko1
1
Zakład Profilaktyki Zagrożeń Środowiskowych i Alergologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
2
Zakład Biologii Ogólnej, Wydział Lekarski z Oddziałem Stomatologii i Oddziałem Nauczania w Języku Angielskim
Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku
3
Zakład Alergologii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego
4
Zakład Paleobotaniki Instytutu Nauk Geologicznych Uniwersytetu Wrocławskiego
5
Zakład Alergologii i Rehabilitacji Oddechowej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi
6
Ośrodek Badania Alergenów Środowiskowych w Warszawie
7
Katedra Botaniki i Ochrony Przyrody Uniwersytetu Szczecińskiego
8
Pracownia Aerobiologiczna, Katedra Botaniki Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie
9
Katedra Paleontologii i Biostratygrafii Uniwersytetu Śląskiego w Sosnowcu
10
Klinika Otolaryngologii Wojskowego Instytutu Medycznego w Warszawie
Streszczenie: W pracy przedstawiono przebieg sezonu pylenia bylicy w 2011 r. Badania prowadzono w Białymstoku, Bydgoszczy, Krakowie,
Sosnowcu, Łodzi, Lublinie, Szczecinie, Warszawie i we Wrocławiu. Zastosowano metodę wolumetryczną z wykorzystaniem aparatów typu Burkard
i Lanzoni. Najwyższe średniodobowe stężenie pyłku bylicy, wynoszące 211 ziaren/m3, zanotowano w Szczecinie 4 sierpnia, w Białymstoku zaś
odnotowano 143 ziarna/m3 15 sierpnia.
Abstract: This paper presents the course of mugwort pollen season in selected cities of Poland in 2011. The measurements were performed
in Bialystok, Bydgoszcz, Krakow, Sosnowiec, Lodz, Lublin, Szczecin, Warszawa and Wroclaw, with the use of volumetric method with Burkard
and Lanzoni Spore Trap. The highest daily pollen count, that reached the level of 211 mugwort pollen grains/m3, was recorded in Lodz on the 04
of August, while the level of 143 mugwort pollen grains/m3 was recorded in Bialystok on the 15 of August.
Słowa kluczowe: alergeny, stężenie pyłku, ziarna pyłku, bylica, Artemisia, 2011
Key words: allergens, pollen count, pollen grains, mugwort, Artemisia, 2011
Alergoprofil 2011, Vol. 7, Nr 4, 17-20
Pracę otrzymano: 2011-12-04
Zaakceptowano do druku: 2011-12-10
“Copyright by Medical Education”
17
Aerobiologia medyczna
PRACA oryginalna
B
ylica (Artemisia L.) jest pospolitym w całej
Europie chwastem wiatropylnym. Pylenie
bylicy rozpoczyna się zwykle w lipcu i trwa do
końca września [1]. Najwyższe stężenia pyłku bylicy
notowane są w pierwszej połowie sierpnia [1, 2].
Alergeny pyłku bylicy są najczęstszą (po alergenach pyłku traw i brzozy) przyczyną okresowych
schorzeń alergicznych górnych dróg oddechowych
w Polsce [1, 2]. Pierwsze objawy chorobowe u osób
z nadwrażliwością na alergeny pyłku bylicy występują
przy ekspozycji na stężenie 30 ziaren w 1 m3 powietrza, przy stężeniu 55 ziaren w 1 m3 powietrza objawy
chorobowe występują u większości chorych, a przy
ekspozycji na stężenie 70 ziaren w 1 m3 stwierdza się
ostre objawy kliniczne [2].
Cel
Celem pracy była analiza sezonu pylenia bylicy
w Białymstoku, Bydgoszczy, Krakowie, Sosnowcu, Łodzi, Lublinie, Szczecinie, Warszawie i we Wrocławiu.
Materiał i metoda
Badania stężenia pyłku bylicy przeprowadzono metodą objętościową, przy zastosowaniu aparatów
typu Burkard i Lanzoni, pracujących w trybie wolumetrycznym ciągłym. Preparaty mikroskopowe wykonywano w cyklu 3- lub 7-dniowym z oceną okresów
24-godzinnych. Ustalono datę występowania maksymalnego stężenia pyłku bylicy oraz wyznaczono liczbę
dni ze stężeniem przekraczającym wartości 30, 55, 70
i 140 ziaren pyłku bylicy w 1 m3 powietrza. Badania
w punktach pomiarowych w Bydgoszczy i Wrocławiu
sfinansowano ze środków własnych Ośrodka Badania
Alergenów Środowiskowych. W punktach pomiarowych w Białymstoku, Sosnowcu i Wrocławiu pomiary
przeprowadzono z wykorzystaniem aparatury stanowiącej własność Ośrodka Badania Alergenów Środowiskowych w Warszawie.
Wyniki i ich omówienie
Początek sezonu pylenia bylicy w 2011 r. był
zróżnicowany, a na stężenia pyłku wpłynęły przede
wszystkim opady deszczu. Zwarty okres pylenia
bylicy rozpoczął się w Warszawie 24 lipca, w Lublinie 26 lipca, a w Białymstoku 30 lipca. Od 1 do 19
sierpnia w całym kraju obserwowano wysokie stężenie pyłku bylicy. W tym okresie odnotowano też maksymalne średniodobowe stężenia pyłku bylicy. Najwyższe wartości stężenia pyłku bylicy odnotowano 4
sierpnia w Szczecinie (211 ziaren/m3) oraz 15 sierpnia
w Białymstoku (143 ziarna/m3). Najniższe wartości
stężenia pyłku bylicy stwierdzono w Krakowie (35
ziaren/m3) i w punkcie pomiarowym Centrum Alergologii w Łodzi (63 ziarna/m3) (patrz tab. 1).
Najwyższą roczną sumę stężeń pyłku bylicy
zanotowano w Białymstoku (2994 ziarna) oraz w Warszawie (1427 ziaren); najniższą sumę stężeń pyłku odnotowano w Krakowie (557 ziaren), w Sosnowcu (864
ziarna), we Wrocławiu (816 ziaren) i w Łodzi (864
ziarna) – patrz tab. 1.
Liczba dni ze stężeniem równym lub przekraczającym 30 ziaren pyłku bylicy w 1 m3 powietrza,
Tabela 1. Zestawienie danych charakteryzujących sezon pylenia bylicy w wybranych miastach Polski w 2011 r.
Białystok
18
Bydgoszcz
Kraków
Sosnowiec
Łódź CA
Lublin
Szczecin
Warszawa
Wrocław
Stężenie maksymalne ziaren/m3
(dzień roku)
143 (15 VIII) 78 (15 VIII)
35 (12 VIII)
63 (15 VIII)
64 (12 VIII)
136 (03 VIII) 211 (04 VIII) 132 (04 VIII) 88 (08 VIII)
Roczna suma
2994
1269
557
579
864
1250
1427
1640
816
Liczba dni ze stężeniem powyżej
30 ziaren/m3
35
16
4
5
7
12
14
14
10
Liczba dni ze stężeniem powyżej
55 ziaren/m3
28
5
0
1
1
5
8
8
2
Liczba dni ze stężeniem powyżej
70 ziaren/m3
19
3
0
0
0
4
6
6
1
Liczba dni ze stężeniem powyżej
140 ziaren/m3
1
0
0
0
0
0
2
0
0
Alergoprofil
2011, Vol. 7, Nr 4, 17-20
A. Lipiec, B. Samoliński, B. Kiziewicz i wsp.: Analiza stężenia pyłku bylicy w wybranych miastach Polski w 2011 r.
Aerobiologia medyczna
PRACA oryginalna
Rycina 1. Stężenie pyłku bylicy w 2011 r. w Białymstoku i Bydgoszczy.
Rycina 2. Stężenie pyłku bylicy w 2011 r. w Krakowie i Sosnowcu.
Rycina 3. Stężenie pyłku bylicy w 2011 r. w Łodzi i Lublinie.
A. Lipiec, B. Samoliński, B. Kiziewicz i wsp.: Analiza stężenia pyłku bylicy w wybranych miastach Polski w 2011 r.
Alergoprofil
2011, Vol. 7, Nr 4, 17-20
19
Aerobiologia medyczna
PRACA oryginalna
Rycina 4. Stężenie pyłku bylicy w 2011 r. w Szczecinie, Warszawie i Wrocławiu.
przy którym występują pierwsze objawy chorobowe
[1, 2], wahała się od 4 w Krakowie, przez 10 we Wrocławiu, do 35 dni w Białymstoku. Największą liczbę dni
ze stężeniem przekraczającym 55 ziaren/m3 odnotowano w Białymstoku (28 dni), w Szczecinie i Warszawie
(8 dni). W Krakowie w 2011 r. nie odnotowano ani
jednego dnia ze średniodobowym stężeniem równym
lub przekraczającym 55 ziaren/m3 powietrza. Dni ze
stężeniem równym lub wyższym od 70 ziaren/m3 powietrza było 19 w Białymstoku, po 6 dni zaś w Warszawie i Szczecinie (tab. 1).
stoku (2994 ziarna), a najniższa w Krakowie (557
ziaren).
Piśmiennictwo:
1.
2.
Rapiejko P.: Alergeny pyłku bylicy. W: Alergeny pyłku roślin.
Rapiejko P. (red.). Medical Education, Warszawa 2008.
Rapiejko P., Stankiewicz W., Szczygielski K., Jurkiewicz D.:
Progowe stężenia pyłku roślin niezbędne do wywołania objawów alergicznych. Otolaryngol. Pol. 2007, 61(4): 591-594.
Adres do korespondencji:
Wnioski
Najwyższe średniodobowe stężenie pyłku bylicy zanotowano 4 sierpnia w Szczecinie (211 ziaren/m3)
oraz 15 sierpnia w Białymstoku (143 ziarna/m3).
Najwyższa suma roczna średniodobowych
stężeń pyłku bylicy została odnotowana w Białym-
20
Alergoprofil
2011, Vol. 7, Nr 4, 17-20
dr n. med. Agnieszka Lipiec
Zakład Profilaktyki Zagrożeń Środowiskowych
i Alergologii
Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
02-097 Warszawa, ul. Banacha 1A
e-mail: [email protected]
A. Lipiec, B. Samoliński, B. Kiziewicz i wsp.: Analiza stężenia pyłku bylicy w wybranych miastach Polski w 2011 r.
Aerobiologia medyczna
PRACA oryginalna
Analiza sezonów pyłkowych
szczawiu w wybranych miastach Polski
w 2011 roku
The analysis of sorrel pollen seasons in selected Polish
cities in 2011
prof. dr hab. Elżbieta Weryszko-Chmielewska1, dr Krystyna Piotrowska1, dr Małgorzata Malkiewicz2,
mgr Kamila Klaczak2, dr n. med. Agnieszka Lipiec3, dr n. med. Piotr Rapiejko3, dr n. med. Krzysztof Staroń4,
mgr Kazimiera Chłopek5, dr Katarzyna Dąbrowska-Zapart5, dr Małgorzata Puc6, dr hab. Bożena Kiziewicz7,
mgr Bernadetta Gajo7, mgr Ewa Kalinowska8
1
Pracownia Aerobiologiczna, Katedra Botaniki Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie
2
Zakład Paleobotaniki Instytutu Nauk Geologicznych Uniwersytetu Wrocławskiego
3
Zakład Profilaktyki Zagrożeń Środowiskowych i Alergologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
4
Wojskowy Instytut Medyczny
5
Katedra Paleontologii i Biostratygrafii Uniwersytetu Śląskiego w Sosnowcu
6
Katedra Botaniki i Ochrony Przyrody Uniwersytetu Szczecińskiego
7
Zakład Biologii Ogólnej, Wydział Lekarski z Oddziałem Stomatologii i Oddziałem Nauczania w Języku Angielskim
Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku
8
Ośrodek Badania Alergenów Środowiskowych w Warszawie
Streszczenie: W pracy porównano przebieg sezonu pyłkowego szczawiu w wybranych punktach pomiarowych w Polsce w 2011 roku. Próby do
badań pobrano w Białymstoku, Bydgoszczy, Katowicach, Lublinie, Olsztynie, Szczecinie, Warszawie i Wrocławiu. Badania wykonano metodą objętościową przy zastosowaniu aparatów Burkard i Lanzoni. Sezon pyłkowy wyznaczono metodą 98%. Pyłek szczawiu pojawił się najwcześniej w Białymstoku (6.05), a najpóźniej w Szczecinie (19.05), w pozostałych punktach pomiarowych początek sezonu rejestrowano 19.05 i 18.05.2011 r.
Najwyższe średniodobowe wartości stężeń pyłku szczawiu rejestrowano w Białymstoku i Szczecinie, a następnie w Olsztynie i Bydgoszczy, odpowiednio 89, 54, 47, 43 z/m3 powietrza. Również sumy roczne ziaren pyłku były najwyższe w punktach pomiarowych zlokalizowanych w północnej
części Polski.
Abstract: This paper presents the course of sorrel pollen season in selected cities in Poland in 2011. The samples for investigations were taken
in Białystok, Bydgoszcz, Katowice, Lublin, Olsztyn, Szczecin, Warsaw and Wrocław. Volumetric method with the use of Burkard or Lanzoni Spore
Trap was implemented. Pollen season was defined with the 98% method. The sorrel pollen appeared first in Białystok (6.05) and the latest in Szczecin (19.05). In the other cities the start of pollen season was registered on 13.05. and 18.05.2011.The highest 24-hour average pollen count was
recorded in Białystok and Szczecin, next in Olsztyn and Bydgoszcz, respectively: 89, 54, 47, 43 pollen grains in 1 m3. Annual pollen count were the
highest in the measure sites located in the north part of Poland.
Słowa kluczowe: aeroalergeny, stężenie pyłku roślin, szczaw
Key words: aeroallergens, pollen count, sorrel
Alergoprofil 2011, Vol. 7, Nr 4, 21-24
Pracę otrzymano: 2011-12-04
Zaakceptowano do druku: 2011-12-06
“Copyright by Medical Education”
21
Aerobiologia medyczna
PRACA oryginalna
z zawartością pyłku Rumex po wymianie taśmy w aparatach w cyklu 7-dniowym. Długość sezonu pyłkowego wyznaczono metodą 98%, określając jego początek
i koniec w dniach, gdy zarejestrowano odpowiednio
1% oraz 99% rocznej sumy ziaren pyłku.
Porównywano: początek i koniec okresu pylenia,
czas trwania sezonu pyłkowego, terminy maksymalnej
koncentracji pyłku oraz liczbę dni ze stężeniem pyłku
przekraczającym wartość progową, przy której zarejestrowane są pierwsze objawy alergii na pyłek Rumex
(25 z/m3) oraz objawy nasilone (50 z/m3).
Wstęp
Do roślin wiatropylnych wytwarzających pyłek
o silnych właściwościach alergennych należą trawy
oraz drzewa, m.in. brzoza, olsza i leszczyna. W trzeciej
grupie roślin, nazywanych chwastami, pyłek szczawiu
zajmuje dalszą pozycję pod względem alergennego oddziaływania – po bylicy i babce [1, 7].
Rodzaj Rumex obejmuje 25 gatunków występujących w Polsce, najczęściej na obszarach nizinnych
[8]. Do najbardziej pospolitych należą: szczaw zwyczajny (Rumex acetosa), rosnący na łąkach i przydrożach, który kwitnie od końca maja do końca sierpnia,
oraz szczaw polny (Rumex acetosella), spotykany na
wilgotnych polach o kwaśnym odczynie podłoża, kwitnący od czerwca do września [8].
Wykazano, że znacznie większe koncentracje
pyłku szczawiu występują w niżej położonych warstwach powietrza, np. na poziomie głowy człowieka,
niż na wysokości dachów wielopiętrowych budynków
[3]. Podobnie jak inne rośliny wiatropylne, szczaw wytwarza bardzo duże ilości pyłku. Obliczono, że jeden
pręcik w kwiatach szczawiu polnego zawiera średnio
10 850 ziaren pyłku [5], a jedna roślina produkuje
ponad 4 miliony tych ziaren [1, 5].
Wyniki i ich omówienie
W badanych punktach pomiarowych początek
sezonu pyłkowego szczawiu w 2011 roku zanotowano
między 6 a 19 maja. Termin najwcześniejszy dotyczył
Białegostoku, natomiast najpóźniejszy zarejestrowano
w Szczecinie. W czterech miastach pylenie szczawiu
rozpoczęło się równocześnie: 13 maja (Bydgoszcz,
Olsztyn, Warszawa, Wrocław), natomiast w Lublinie i Katowicach pierwsze ziarna pyłku zanotowano
18 maja (tab. 1).
Koniec sezonu pyłkowego stwierdzono między
27 sierpnia a 21 września. Najdłuższe sezony pylenia
tego taksonu wystąpiły w Białymstoku, Lublinie
i Bydgoszczy, natomiast najkrótsze w Warszawie i Katowicach (tab. 1).
Maksymalne stężenie pyłku szczawiu w 2011
roku było bardzo zróżnicowane (15–89 z/m3). Wartość
najwyższą zanotowano 28 maja w Białymstoku
(ryc. 4), natomiast najniższa wystąpiła 3 i 4 czerwca
we Wrocławiu (ryc. 2). Ogólnie można stwierdzić, że
wyższe stężenia pojawiały się w powietrzu północnych regionów Polski. Najwyższe stężenia pyłku tego
taksonu stwierdzono między 25 maja a 13 lipca (tab. 1,
ryc. 1–4).
Cel
Celem pracy była analiza sezonu pylenia Rumex
w Białymstoku, Bydgoszczy, Katowicach, Lublinie,
Olsztynie, Szczecinie, Warszawie i Wrocławiu w 2011
roku.
Materiał i metoda
Do badania zawartości pyłku szczawiu w powietrzu zastosowano metodę objętościową, w której
wykorzystano aparaty typu Burkard i Lanzoni, pracujące w trybie ciągłym. Oceniano 24-godzinne okresy
Tabela 1. Charakterystyka sezonu pyłkowego szczawiu w 2011 roku.
Miasto
22
Czas trwania sezonu pyłkowego
wyznaczonego metodą 98%
Liczba dni ze stężeniem powyżej wartości progowej
Maksymalne stężenie (data)
25 z/m3
50 z/m3
Szczecin
19.05–9.09
54 (6.07, 9.07, 13.07)
15
3
Bydgoszcz
13.05–15.09
43 (2.06)
7
0
Wrocław
13.05–9.09
15 (3–4.06)
0
0
Katowice
18.05–6.09
24 (11.06)
0
0
Warszawa
13.05–27.08
33 (5.06)
2
0
Lublin
18.05–21.09
36 (25.05)
4
0
Olsztyn
13.05–7.09
47 (9.07)
5
0
Białystok
6.05–11.09
89 (28.05)
15
3
Alergoprofil
2011, Vol. 7, Nr 4, 21-24
E. Weryszko-Chmielewska, K. Piotrowska, M. Malkiewicz, K. Klaczak i wsp.:
Analiza sezonów pyłkowych szczawiu w wybranych miastach Polski w 2011 roku
Aerobiologia medyczna
PRACA oryginalna
Rycina 1. Stężenie pyłku szczawiu w 2011 r. w Szczecinie i Bydgoszczy.
Rycina 2. Stężenie pyłku szczawiu w 2011 r. we Wrocławiu i Katowicach.
Rycina 3. Stężenie pyłku szczawiu w 2011 r. w Warszawie i Lublinie.
E. Weryszko-Chmielewska, K. Piotrowska, M. Malkiewicz, K. Klaczak i wsp.:
Analiza sezonów pyłkowych szczawiu w wybranych miastach Polski w 2011 roku
Alergoprofil
2011, Vol. 7, Nr 4, 21-24
23
Aerobiologia medyczna
PRACA oryginalna
Rycina 4. Stężenie pyłku szczawiu w 2011 r. w Olsztynie i Białymstoku.
Liczba dni ze stężeniem powyżej wartości progowej (25 z/m3) była największa w Szczecinie i Białymstoku (15). W miastach tych stwierdzono również
najwięcej dni (3) ze stężeniem powyżej 50 z/m3. Natomiast we Wrocławiu i Katowicach utrzymywały się
stężenia niższe od wartości progowej (tab. 1).
Z przedstawionych w pracy wykresów wynika,
że najwyższe roczne sumy ziaren pyłku szczawiu występowały w północnej części Polski (Szczecin, Białystok, Olsztyn i Bydgoszcz). Wyniki uzyskane z badań
przeprowadzonych w latach 2001–2005 potwierdzają
bardzo wysokie sumy roczne w Szczecinie. Jednakże
najwyższą wartość w tym okresie uzyskano w Lublinie
[10]. Frank i wsp. [1] podają, że w Niemczech zawartość pyłku szczawiu wzrastała z północy na południe,
co wiązało się z wyższymi temperaturami.
Z niektórych prac różnych autorów wynika, że
wielkość sum rocznych pyłku szczawiu w poszczególnych latach może być zbliżona [1, 4, 9]. Jednakże
z innych badań wynika, że roczne sumy ziaren pyłku
tego taksonu mogą się różnić nawet o ponad 100% [6,
10]. Najwyższe stężenia pyłku szczawiu w ciągu doby
występowały w Polsce w godzinach 8.00–10.00 [4].
Natomiast w Hiszpanii (okolice Kordoby) najwięcej
pyłku tego taksonu notowano między godziną 13.00
a 16.00 oraz o godzinie 24.00 [2].
(red.). Blackwell Scientific Publications, Oxford, London
1991.
2. Garcia-Mozo H., Dominguez-Vilches E., Galan C.: Airborne
allergenic pollen in natural park, Cordoba, southern Spain.
Ann. Agric. Environ. Med. 2007, 14: 63-69.
3. Jäger S.: Trends in the frequency of different pollen types in
Vienna from 1976 to 1989. Aerobiologia 1989, 5: 1.
4. Kasprzyk I.: Comparative study of seasonal and intradiurnal variation of airborne herbaceous pollen in urban and
rural areas. Aerobiologia 2006, 22: 185-195.
5. Piotrowska K.: Pollen production in selected species of anemophilous plants. Acta Agrobotanica 2008, 61(1): 41-52.
6. Piotrowska K., Weryszko-Chmielewska E.: Pollen count of
selected taxa in the atmosphere of Lublin using two monitoring methods. Ann. Agric. Environ. Med. 2003, 10: 79-85.
7. Rapiejko P.: Alergeny pyłku roślin. Alergia Astma Immunologia 1997, 2(1): 9-18.
8. Rutkowski L.: Przewodnik do oznaczania roślin Polski niżowej. PWN, Warszawa 1997.
9. Weryszko-Chmielewska E., Piotrowska K.: Airborne pollen calendar of Lublin, Poland. Ann. Agric. Environ. Med.
2004, 11: 91-97.
10. Weryszko-Chmielewska E. (red.): Pyłek roślin w aeroplanktonie różnych regionów Polski. Wydawnictwo Akademii Medycznej, Lublin 2006.
Adres do korespondencji:
Piśmiennictwo
1.
24
Frank E., Leonhardt L., Geissler W., Jäger S.: Allergenic
significance of Rumex pollen. W: Allergenic pollen and pollinosis in Europe. D’Amato G., Spieksma F.Th.S., Bonini S.
Alergoprofil
2011, Vol. 7, Nr 4, 21-24
prof. dr hab. Elżbieta Weryszko-Chmielewska
Katedra Botaniki
Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie
20-950 Lublin, ul. Akademicka 15
e-mail: [email protected]
E. Weryszko-Chmielewska, K. Piotrowska, M. Malkiewicz, K. Klaczak i wsp.:
Analiza sezonów pyłkowych szczawiu w wybranych miastach Polski w 2011 roku
Aerobiologia medyczna
PRACA oryginalna
Analiza stężenia pyłku babki
w wybranych miastach Polski
w 2011 roku
The analysis of plantain pollen count in selected Polish
cities in 2011
dr n. med. Agnieszka Lipiec1, prof. dr hab. n. med. Bolesław Samoliński1, dr n. farm. Dorota Myszkowska2,
dr Małgorzata Puc3, prof. dr hab. Elżbieta Weryszko-Chmielewska4, dr Krystyna Piotrowska4,
dr Małgorzata Malkiewicz5, mgr Kamila Klaczak5, dr n. techn. inż. Zbigniew M. Wawrzyniak6,
dr hab. Bożena Kiziewicz7, mgr Bernadetta Gajo7, mgr Kazimiera Chłopek8, mgr Ewa Kalinowska9,
dr n. med. Jan Ratajczak10, dr n. med. Piotr Rapiejko1,10
1
Zakład Profilaktyki Zagrożeń Środowiskowych i Alergologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
2
Zakład Alergologii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego
3
Katedra Botaniki i Ochrony Przyrody Uniwersytetu Szczecińskiego
4
Pracownia Aerobiologiczna, Katedra Botaniki Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie
5
Zakład Paleobotaniki Instytutu Nauk Geologicznych Uniwersytetu Wrocławskiego
6
Instytut Systemów Elektronicznych Politechniki Warszawskiej
7
Zakład Biologii Ogólnej, Wydział Lekarski z Oddziałem Stomatologii i Oddziałem Nauczania w Języku Angielskim
Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku
8
Katedra Paleontologii i Biostratygrafii Uniwersytetu Śląskiego w Sosnowcu
9
Ośrodek Badania Alergenów Środowiskowych w Warszawie
10
Klinika Otolaryngologii Wojskowego Instytutu Medycznego w Warszawie
Streszczenie: Praca przedstawia analizę sezonu pylenia babki w wybranych punktach pomiarowych w Polsce w 2011 roku. Badania wykonano
metodą objętościową przy wykorzystaniu aparatów firmy Burkard i Lanzoni. Pierwsze ziarna pyłku babki pojawiły się w powietrzu atmosferycznym
w pierwszej dekadzie maja. Najwyższe stężenie pyłku babki, wynoszące 28 z/m3, odnotowano w Krakowie w dniu 8 czerwca 2011 roku.
Abstract: This paper presents the course of plantain pollination season in selected cities of Poland in 2011. Volumetric method with the use of
Volumetric Spore Trap (Burkard, Lanzoni) was implemented. The highest daily pollen count, that reached the level of 28 plantain pollen grains/m3,
was recorded in Krakow in 08 June 2011.
Słowa kluczowe: aeroalergeny, stężenie pyłku roślin, babka, 2011
Key words: aeroallergens, pollen count, plantain, 2011
Cel
Celem pracy była analiza sezonu pylenia babki
w 2011 roku w Białymstoku, Bydgoszczy, Krakowie,
Drawsku Pomorskim, Sosnowcu, Lublinie, Olsztynie,
Szczecinie, Warszawie i Wrocławiu.
Materiał i metoda
Analizę stężenia pyłku babki przeprowadzono metodą objętościową przy zastosowaniu aparatów
typu Burkard i Lanzoni, pracujących w trybie wolumetrycznym ciągłym. Preparaty mikroskopowe zmieniano
Alergoprofil 2011, Vol. 7, Nr 4, 25-28
Pracę otrzymano: 2011-12-02
Zaakceptowano do druku: 2011-12-12
“Copyright by Medical Education”
25
Aerobiologia medyczna
PRACA oryginalna
Tabela 1. Zestawienie danych charakteryzujących sezon pylenia babki w 2011 roku.
Najwyższe stężenie
Babka (ziarna/m3)
Data
Dni ze stężeniem
powyżej 10 ziaren/m3
Białystok Bydgoszcz Kraków
Drawsko
Sosnowiec
Pomorskie
14
11
28
16
16
9
21
20
14 VII
5 VI
8 VI
13 VII
11 VI
4 VI
8 VII
10 i 17 VII 7 VII
15 VII
9
1
34
13
5
0
17
8
15
0
356
857
528
323
338
491
327
532
224
Suma roczna stężeń dobowych 451
w cyklu 3- lub 7-dniowym z oceną okresów 24-godzinnych. Analizę mikroskopową przy powiększeniu 200–
600 razy i zastosowaniu mikroskopu świetlnego wykonywano po wybarwieniu preparatów fuksyną zasadową.
Pomiary przeprowadzono w Białymstoku, Bydgoszczy,
Krakowie, Drawsku Pomorskim, Sosnowcu, Lublinie,
Olsztynie, Szczecinie, Warszawie i Wrocławiu.
W Drawsku Pomorskim wykorzystano opracowany przez zespoły Instytutu Systemów Elektronicznych Politechniki Warszawskiej i Ośrodka Badania
Alergenów Środowiskowych w Warszawie automatyczny system akwizycji obrazu [1]. Obrazy były
przesyłane z punktu pomiarowego za pośrednictwem
Internetu do ośrodka w Warszawie, gdzie wykorzystano automatyczny system rozpoznawania i zliczania
ziaren pyłku babki, oparty na metodach komputerowej analizy obrazu i właściwościach cech opisujących
ziarna pyłku [1]. Z uwagi na niskie stężenia pyłku
babki notowane w powietrzu atmosferycznym nie wyznaczano początku i końca sezonu pylenia, a analizie
poddano jedynie roczną sumę stężeń dobowych pyłku
Lublin
Olsztyn
Szczecin
Warszawa
Wrocław
21
7
babki oraz wartości maksymalnego stężenia dobowego w poszczególnych punktach pomiarowych.
Badania w Bydgoszczy, Drawsku Pomorskim,
Olsztynie i Warszawie sfinansowano w całości ze
środków własnych Ośrodka Badania Alergenów Środowiskowych, a w Białymstoku, Sosnowcu i Wrocławiu do pomiarów wykorzystano aparaturę stanowiącą
własność Ośrodka Badania Alergenów Środowiskowych w Warszawie.
Wyniki i ich omówienie
Pyłek babki osiąga od wielu lat niskie stężenia
w powietrzu atmosferycznym, nie przekracza zwykle
stężenia 10–20 ziaren w 1 m3 powietrza [2–6].
Najwyższe stężenia pyłku babki odnotowano
w punkcie pomiarowym w Krakowie – maksymalnie 28 ziaren/m3 oraz aż 34 dni ze stężeniem ponad
10 ziaren/m3, a także w Olsztynie – maksymalne stężenie 21 ziaren/m3 oraz 17 dni ze stężeniem ponad
10 ziaren/m3 (tab. 1). W Warszawie odnotowano 15 dni
ze stężeniem dobowym ponad 10 ziaren pyłku babki
Rycina 1. Stężenie pyłku babki w 2011 r. w Białymstoku i Olsztynie.
26
Alergoprofil
2011, Vol. 7, Nr 4, 25-28
A. Lipiec, B. Samoliński, D. Myszkowska, M. Puc, E. Weryszko-Chmielewska i wsp.:
Analiza stężenia pyłku babki w wybranych miastach Polski w 2011 roku
Aerobiologia medyczna
PRACA oryginalna
Rycina 2. Stężenie pyłku babki w 2011 r. w Drawsku Pomorskim i Bydgoszczy.
Rycina 3. Stężenie pyłku babki w 2011 r. w Krakowie i Sosnowcu.
Rycina 4. Stężenie pyłku babki w 2011 r. w Szczecinie i Wrocławiu.
A. Lipiec, B. Samoliński, D. Myszkowska, M. Puc, E. Weryszko-Chmielewska i wsp.:
Analiza stężenia pyłku babki w wybranych miastach Polski w 2011 roku
Alergoprofil
2011, Vol. 7, Nr 4, 25-28
27
Aerobiologia medyczna
PRACA oryginalna
Rycina 5. Stężenie pyłku babki w 2011 r. w Lublinie i Warszawie.
w 1 m3 powietrza, a najwyższe średniodobowe stężenie
pyłku babki wynosiło 21 ziaren/m3. W Drawsku Pomorskim odnotowano 13 dni ze stężeniem dobowym
ponad 10 ziaren pyłku babki w 1 m3 powietrza, a najwyższe średniodobowe stężenie pyłku babki wynosiło
16 ziaren/m3. W pozostałych punktach pomiarowych
odnotowano od 1 (Bydgoszcz) do 9 (Białystok) dni ze
stężeniem pyłku babki równym lub przekraczającym
10 ziaren pyłku babki w 1 m3 powietrza.
Najwyższą sumę roczną stężeń dobowych odnotowano w 2011 roku w Krakowie (857 ziaren pyłku
babki) oraz w Warszawie (532 ziarna) i Drawsku Pomorskim (528 ziaren). Najniższą sumę roczną dobowych stężeń pyłku babki odnotowano we Wrocławiu
(224 ziarna/rok) oraz w Sosnowcu (323 ziarna/rok)
i w Szczecinie (327 ziaren/rok). Wyniki stężenia pyłku
babki uzyskane w 2011 roku nie odbiegały od wartości odnotowywanych w poprzednich latach [4–6].
Z uwagi na niskie stężenia dobowe oraz niską sumę
roczną stężeń pyłku babki, alergeny pyłku babki, poza
sporadycznymi przypadkami, nie powinny mieć istotnego wpływu na objawy kliniczne u chorych z uczuleniem na alergeny pyłku tych roślin.
Wnioski
• Najwyższa roczna suma stężeń dobowych ziaren
pyłku babki została odnotowana w 2011 roku
w Krakowie (857 ziaren), a najniższa we Wrocławiu (224 ziarna).
• Najwyższe dobowe stężenie pyłku babki odnotowano 8 czerwca 2011 roku w Krakowie – 28 ziaren
pyłku babki w 1 m3 powietrza.
28
Alergoprofil
2011, Vol. 7, Nr 4, 25-28
Piśmiennictwo:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Wawrzyniak Z.M., Rapiejko P.: Automatyczne rozpoznawanie
ziaren pyłku roślin. Cz. I. Rozpoznawanie obiektów. Alergoprofil 2009, 3: 28-35.
Rapiejko P.: Alergeny pyłku babki. Alergoprofil 2008, 3: 61-64.
Rapiejko P.: Alergeny pyłku roślin. Medical Education, Warszawa 2008.
Lipiec A., Chłopek K., Siergiejko Z., Weryszko-Chmielewska E., Malkiewicz M., Piotrkowska K., Myszkowska D.,
Puc M., Maj J., Puc M., Rapiejko P.: Analiza stężenia pyłku
babki w wybranych miastach Polski w 2007 r. Alergoprofil
2007, 1: 44-55.
Lipiec A., Staroń K., Puc M., Malkiewicz M., Rapiejko P.,
Chłopek K., Zielnik-Jurkiewicz B., Weryszko-Chmielewska E.,
Piotrowska K., Wawrzyniak Z.M., Chciałowski A.: Pyłek babki w powietrzu wybranych miast Polski w 2008 roku. Alergoprofil 2009, 4: 2-4.
Rapiejko P., Lipiec A., Buczyłko K., Wagner A., Staroń K., Puc
M., Malkiewicz M., Chłopek K., Weryszko-Chmielewska E.,
Piotrowska K., Wawrzyniak Z.M., Zielnik-Jurkiewicz B.,
Usowski J., Szczygielski K., Chciałowski A.: Analiza stężenia
pyłku babki w wybranych miastach Polski w 2009 roku. Alergoprofil 2010, 1: 40-44
Adres do korespondencji:
dr n. med. Agnieszka Lipiec
Zakład Profilaktyki Zagrożeń Środowiskowych
i Alergologii
Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
Warszawa, ul. Banacha 1A
e-mail: [email protected]
A. Lipiec, B. Samoliński, D. Myszkowska, M. Puc, E. Weryszko-Chmielewska i wsp.:
Analiza stężenia pyłku babki w wybranych miastach Polski w 2011 roku
PRACA POGLĄDOWA
Podatki w 2012 r.
Brak tyt. ang.
mgr Artur Jeschke
Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie
W
2012 r. wkroczymy z wyższymi podatkami
na rzecz Państwa. Pewna jest podwyżka od
1 stycznia akcyzy na olej napędowy. Podatek
z tego tytułu wzrośnie z 1048 zł za 1000 litrów do
1196 zł (szacunkowo ok. 15 gr za litr plus 4 gr 23%
VAT – podatek VAT liczy się od ceny paliwa z akcyzą,
a zatem płacimy podatek nie tylko od oleju napędowego, lecz i od akcyzy). Wysokość podwyżki jest wyznaczana kursem euro z pierwszego roboczego dnia
października roku poprzedzającą podwyżkę – zgodnie
z prawem unijnym minimalna stawka akcyzy wynosi
330 euro za 1000 litrów różnica w kursie złotego
z dnia 1 października 2010 a 2011
Podatnicy zapłacą więcej także z tytułu podatku
od nieruchomości czy karty podatkowej. Prawdopodobnie wzrosną też stawki podatku VAT, nie mówiąc
o podwyższeniu tego podatku do stawki podstawowej
dla ubrań dziecięcych.
Podatki lokalne
Zgodnie z opublikowanym kilka miesięcy temu
obwieszczeniem ministra finansów w sprawie górnej
granicy podatków i opłat lokalnych od 1 stycznia 2012
roku ich stawki wzrosną o 4,2%. Oznacza to, że więcej
zapłacą właściciele mieszkań, domów i budynków firmowych.
Maksymalna stawka podatku od budynków lub
ich części mieszkalnych wyniesie 0,7 zł za 1 metr kwadratowy powierzchni użytkowej (obecnie: 0,67 zł).
W takim samym stosunku wzrośnie też maksymalna
stawka podatku np. od gruntów, działek budowlanych i garaży. O ewentualnych podwyżkach decydują
jednak radni miast i gmin, a decyzja ministra określa
tylko górny limit, którego nie wolno przekroczyć.
Podatek od dochodów kapitałowych
Od 1 stycznia 2012 roku zdecydowanie trudniej
będzie uniknąć konieczności opłacania 19-procento-
wego podatku od dochodów kapitałowych, np. z lokat.
Do tej pory omijano ją, zakładając tzw. lokaty jednodniowe (z dzienną kapitalizacją odsetek), których zysk
był tak niewielki, że nie podlegał opodatkowaniu. Od
nowego roku zaczną obowiązywać zasady zaokrąglania podatku do 1 gr, a nie 1 zł, więc podatku Belki nie
da się już nie zapłacić.
Limity naliczania podatku na 2012 r. dla celów
podatku dochodowego
W świetle przepisów ustaw o PDOP i PDOF
niektóre limity podatkowe na 2012 r. uzależnione są
od średniego kursu euro, ogłaszanego przez NBP na
pierwszy dzień roboczy października bieżącego roku.
W tym roku 1 października przypadł w sobotę (czyli
w dniu, w którym nie podaje się kursu walut), dlatego
stosuje się kurs z 3 października 2011 r. (poniedziałek), który wynosi 4,4370 zł/euro (tabela kursów średnich nr 191/A/NBP/2011). Kurs ten wyznacza:
Status małego podatnika
Małym podatnikiem jest podatnik, u którego
wartość przychodu ze sprzedaży (wraz z kwotą należnego podatku od towarów i usług) nie przekroczyła
w poprzednim roku podatkowym wyrażonej w złotych
kwoty odpowiadającej równowartości 1 200 000 euro.
Przeliczenia kwot wyrażonych w euro dokonuje się
według średniego kursu euro ogłaszanego przez NBP
na pierwszy dzień roboczy października poprzedniego
roku podatkowego, w zaokrągleniu do 1 zł (art. 4a,
pkt 10 Ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych i art. 5a, pkt 20 Ustawy o PDOF).
W 2012 r. status małego podatnika będzie
miał podatnik, u którego wartość przychodu ze
sprzedaży (wraz z kwotą należnego podatku od
towarów i usług) nie przekroczy w 2011 r. kwoty
5 324 000 zł (1 200 000 euro × 4,4370 zł/euro, po
zaokrągleniu do 1 zł). Limit ten wzrósł w stosunku
Alergoprofil 2011, Vol. 7, Nr 4, 29-30
Pracę otrzymano: 2011-12-02
Zaakceptowano do druku: 2011-12-08
“Copyright by Medical Education”
29
PRACA POGLĄDOWA
do limitu obowiązującego w 2011 r., który wynosi
4 736 000 zł.
Korzyści z posiadania statusu małego podatnika:
1) kwartalny sposób uiszczania zaliczek na
podatek dochodowy (art. 25, ust. 1b–2 Ustawy
o podatku dochodowym od osób prawnych
i art. 44, ust. 3g–3i Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych),
2) możliwość dokonywania jednorazowych
odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej środków trwałych zaliczanych do grupy
3–8 KŚT, z wyłączeniem samochodów osobowych (art. 16k, ust. 7–13 Ustawy o podatku
dochodowym od osób prawnych i art. 22k, ust.
7–13 Ustawy o podatku dochodowym od osób
fizycznych).
Limit jednorazowej amortyzacji
Prawo do jednorazowej amortyzacji, co
do zasady, mają mali podatnicy oraz podatnicy roz-
poczynający prowadzenie działalności gospodarczej w odniesieniu do środków trwałych zaliczonych
do grupy 3–8 KŚT (z wyłączeniem samochodów osobowych), do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym równowartości kwoty 50 000 euro łącznej
wartości tych odpisów amortyzacyjnych. Przeliczenia tej kwoty na złote dokonuje się według średniego
kursu euro ogłaszanego przez NBP na pierwszy dzień
roboczy października roku poprzedzającego rok podatkowy, w zaokrągleniu do 1 zł (art. 16k, ust. 7 i 12
Ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych
oraz art. 22k, ust. 7 i 12 Ustawy o PDOF).
W 2012 r. limit jednorazowej amortyzacji
będzie wynosić 222 000 zł (50 000 euro × 4,4370 zł/
euro, po zaokrągleniu do 1 zł).
Adres do korespondencji:
mgr Artur Jeschke
Wojskowy Instytut Medyczny w Warszawie
04-141 Warszawa, ul. Szaserów 128
ZJAZDY I KONFERENCJE
XI Międzynarodowy Kongres Polskiego Towarzystwa
Alergologicznego „30 lat Alergologii Polskiej”
12–15 września 2012 roku
Centrum Kongresowe Ossa k. Rawy Mazowieckiej
www.kongres2012.pta.med.pl
European Academy of Allergy
and Clinical Immunology Congress 2012
16–20 June 2012
Geneva, Switzerland
www.eaaci2012.com
30
Alergoprofil
2011, Vol. 7, Nr 4, 29-30
A. Jeschke: Podatki w 2012 r.
Zasady przyjmowania prac i ich publikacji w kwartalniku
„Alergoprofil”
Kwartalnik „Alergoprofil” publikuje prace oryginalne (doświadczalne, kliniczne i laboratoryjne), poglądowe i kliniczne oraz opisy przypad­ków
z zakresu alergologii. Ponadto pismo publikuje relacje z konferencji naukowych oraz informacje o planowanych kongresach i zjazdach nauko­wych. Prace
przedstawione przez Autorów polskich publikowane są w języku polskim.
Prawa autorskie
Przyjmując pracę do druku, wydawca nabywa na zasadzie wyłączności prawa autorskie do wydrukowanych prac (w tym prawo do wy­dawania
drukiem, na nośnikach elektronicznych oraz w Internecie). Dopuszcza się jedynie bez zgody wydawcy drukowanie streszczeń.
Format prac
Objętość (łącznie z piśmiennictwem, tabelami i rycinami) nie powinna przekraczać w przypadku prac oryginalnych, doświadczalnych i klinicznych – 10 stron, pracy kazuistycznej – 7, pracy poglądowej – 12, doniesienia tymczasowego – 7, pozostałych – 5, tj. 2900 znaków ze spacjami
na stronie A4 w programie do edycji tekstów.
Prace powinny być nadesłane na adres redakcji na CD-ROM-ie w formacie *.doc lub *.rtf oraz w formie wydruku na arkuszach A4, przy zachowaniu następujących zasad: wielkość czcionki 12 punktów, odstępy między wierszami 1,5 linii, margines lewy 2 cm, margines prawy 3 cm,
marginesy górny i dolny po 2 cm.
Prace powinny być przygotowane starannie, zgodnie z zasadami pisowni polskiej, ze szczególną dbałością o komunikatywność i polskie mianownictwo medyczne. Wyniki oznaczeń (biochemicznych, hematologicznych i in.) należy podawać w jednostkach SI. Zdjęcia i grafiki powinny być
nagrane na CD-ROM-ie w jednym z poniższych formatów: *.pdf, *.jpg *.eps, *.bmp, *.gif, *.tif, *.cdr. Wykresy powinny być zapisane w formacie
*.xls, *.doc, *.rtf, *.eps, *.cdr lub *.ai. Nośnik z pracą powinien być opatrzony tytułem pracy oraz imieniem i nazwiskiem autora.
Do pracy należy dołączyć: a) zgodę kierownika zakładu lub ordynatora, a w przypadku pracy pochodzącej z kilku ośrodków – zgodę wszystkich
wymienionych kierowników, b) oświadczenie, że praca nie została równocześnie złożona w redakcji innego czasopisma oraz oświadczenie podpisane przez wszystkich autorów stwierdzające, że brali udział w przygotowaniu pracy i ponoszą odpowiedzialność za jej treść.
Tekst pracy oryginalnej powinien składać się z następujących części: wstęp, cel pracy, materiał i metody, wyniki, omówienie, wnioski, piśmiennictwo,
opisy rycin i ryciny. Przy stosowaniu skrótów konieczne jest podanie pełnego brzmienia przy pierwszym użyciu. Wszystkie skróty muszą być wyjaśnione w artykule przy ich pierwszym użyciu, a także dodatkowo w każdym opisie wszystkich tabel i rycin i w obydwu wersjach językowych streszczenia.
Na pierwszej stronie pracy należy podać: pełne imię i nazwisko autora (autorów), stopień, tytuł naukowy autora (autorów), tytuł pracy (polski
i angielski), pełną nazwę ośrodka (ośrodków), z którego praca pochodzi, stopień, tytuł naukowy oraz imię i nazwisko kierow­nika ośrodka. Na
dole strony należy umieścić adres, na jaki autor życzy sobie otrzymywać korespondencję wraz z tytułem naukowym, pełnym imieniem i nazwiskiem oraz numerem telefonu (prosimy o zaznaczenie, czy autor wyraża zgodę na publikację numeru telefo­nu) i adresem poczty elektronicznej.
Do pracy należy dołączyć streszczenie zarówno w języku polskim, jak i angielskim. Streszczenie prac oryginalnych powinno zawierać ok. 150-250 słów
i składać się z następujących elementów: wstępu, celu pracy, materiału i metody, wyników, wniosków. W streszcze­niu nie należy stosować skrótów.
Po streszczeniu należy podać słowa kluczowe (3-5) w języku polskim i angielskim.
Sekcja materiał i metody musi szczegółowo wyjaśniać wszystkie zastosowane metody badawcze, które są uwzględnione w wynikach. Należy
podać nazwy metod statystycznych i oprogramowania zastosowanych do opracowania wyników.
Piśmiennictwo
Piśmiennictwo powinno być ułożone według kolejności cytowania w pracy. Liczba cytowanych publikacji w przypadku prac oryginal­nych i poglądowych nie powinna przekraczać 25 pozycji, w przypadku opisu przypadku 10.
Przy cytowaniu artykułów z czasopism należy podać: nazwisko autora, pierwszą literę imienia (przy większej niż 3 liczbie autorów podaje się
tylko pierwszych trzech i adnotację „et al.”), tytuł pracy, skrót tytułu czasopisma, rok wydania, numer tomu (rocznika), numery strony, na
których zaczyna się i kończy artykuł. Należy zachować zapis i interpunkcję ściśle według poniższego przykładu:
Kowalski J.: Fibrates in treatment of CHD. Kardioprofil 1992; 70:733-737.
Przy cytowaniu książek należy podać: nazwisko autora, pierwszą literę imienia, tytuł, oznaczenie kolejności wydania, wydawnictwo, miejsce
i rok wydania; przy pracach zbiorowych nazwisko redaktora odpowiedzialnego podaje się po tytule książki i skrócie „red.”. Należy zachować
zapis i interpunkcję ściśle według poniższego przykładu:
Kowalski J.: Zasady publikacji prac naukowych. PZWL, Warszawa 2003.
Opisy do rycin i tabel
Na odwrocie każdej ryciny należy podać (zaznaczając górę): nazwisko autora, tytuł pracy i kolejny numer. Opisy rycin należy umieścić na
osobnym arkuszu.
Tabele powinny być przygotowane każda na osobnym arkuszu. Tabele należy ponume­rować. W tekście pracy na marginesie należy zaznaczyć,
gdzie powinna być zamieszczona rycina i tabela.
Nadesłane prace są kierowane do niezależnych recenzentów w celu zakwalifikowania do druku.
Redakcja zastrzega sobie prawo opatrzenia publikowanych prac komentarzem redakcyjnym oraz do redagowania tekstów.
Prace przygotowane niezgodnie z zasadami zostaną zwrócone autorom do poprawienia.
Redakcja nie odpowiada za treść zamieszczanych reklam.
Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych.
Przesłanie pracy do publikacji w kwartalniku „Alergoprofil” jest równoznaczne z nieodpłatnym przekazaniem praw autorskich wydawnictwu
Medical Education i zgodą na publikację pełnego tekstu pracy na stronach internetowych kwartalnika „Alergoprofil”.
Kontakt
Redaktor Naczelny: [email protected]
32