Streszczenie rozprawy doktorskiej Mgr Ewa Johnsson Edukacja i

Streszczenie rozprawy doktorskiej
Mgr Ewa Johnsson
Edukacja i kultura. Studium nad szkolnictwem obowiązkowym w Szwecji.
Przedstawiona
rozprawa
doktorska
wpisuje
się
w
nurt
edukacyjnych
i
międzykulturowych badań komparatystycznych i jest poświęcona analizie współczesnej
sytuacji oraz osadzeniu kulturowemu szwedzkiej edukacji obowiązkowej. Dysertacja została
przygotowana w oparciu o metodologię badań jakościowych w nurcie paradygmatu
interpretatywnego,
charakterystycznego
dla
procedury
badawczej
ukierunkowanej
indywidualnie, obejmującej subiektywne oceny i interpretacje rzeczywistości. Składa się ona z
dwóch części – teoretycznej i empirycznej.
Pierwsza część rozprawy została poświęcona problematyce jakości kulturowego
kontekstu dla współczesnej szwedzkiej edukacji obowiązkowej. W tej części dokonano
rekonstrukcji znaczeń dla pojęcia „kultura”, przedstawiono ideę edukacyjnego kulturalizmu
Jerome’a .S Brunera oraz socjokulturową koncepcję reprodukcji Pierra Bourdieu, które to
stanowią podstawę rozważań na poziomie makro nad kontekstem kulturowym szwedzkiej
szkoły obowiązkowej oraz służą do przeprowadzenia analiz na poziomie mikro nad
szczegółowymi cechami szwedzkiej edukacji obowiązkowej. Panorama kulturowa Szwecji
stanowiąca poziom makro składa się z następujących elementów: problem wielokulturowości
i wieloetniczności, stratyfikacja społeczna, społeczne, polityczne i religijne konteksty
funkcjonowania edukacji, uprzywilejowany status dziecka oraz znaczenie szwedzkiego
charakteru narodowego, szwedzkiej mentalności opisanej głównie na podstawie pracy
„Szwedzka mentalność” autorstwa Åke Dauna. Głównymi cechami charakteryzującymi
„szwedzkość” są między innymi: autodyscyplina, dominacja szwedzkich obyczajów w życiu
społecznym, oddanie pracy jako wartości nadrzędnej nad rodziną, potrzeba bezpieczeństwa,
uprzywilejowanie statusu dziecka, cechy osobowości charakterystyczne dla usposobienia
melancholijnego (przygnębienie, lęk, wycofanie, powściągliwość, obojętność, nieśmiałość),
ale też rzetelność, niezależność, życzliwość, unikanie konfliktów, kooperacja w grupie,
konsensus, racjonalność i planowanie życia codziennego.
W empirycznej części pracy dokonano między innymi analizy dokumentów
oświatowych pod względem ich zgodności z narodowo – mentalnościowymi cechami
szwedzkimi. Poddany analizie został Szwedzki Akt Edukacyjny z 2011 roku, Program
nauczania szwedzkiej rozszerzonej szkoły obowiązkowej Lgr11, teksty z podręcznika dla klasy
1 szwedzkiej rozszerzonej szkoły obowiązkowej. Analizę dokumentów uzupełniają badania
nasycenia habitusu pierwotnego i wtórnego szwedzką mentalnością uczniów klasy 1 i klasy 9
rozszerzonej szwedzkiej szkoły obowiązkowej (badanie zostało przeprowadzone na poziomie
pilotażowym) oraz badania terenowe stanowiące studium przypadku – egzemplifikację
funkcjonowania rozszerzonej szkoły obowiązkowej Kastanjeskolan w Malmö (Południowa
Szwecja).
Wyniki przeprowadzonych badań prowadzą do konkluzji, że dzisiejsza szkoła
obowiązkowa w Szwecji funkcjonuje w zróżnicowanym kontekście kulturowym – jest zarówno
nośnikiem tradycyjnych wartości charakteryzujących szwedzką mentalność, jak i kultury
zglobalizowanej, neoliberalnej, szwedzkiej kultury współczesnej.