zagadnienia-ćwiczenia fitochemiczne

TEMAT 1. OLEJKI ETERYCZNE
I.
część ogólna:
- definicja, charakter chemiczny, właściwości fizyko-chemiczne
- metody otrzymywania olejków eterycznych
- czystość olejków i metody jej badania
- działanie i zastosowanie lecznicze surowców olejkowych i olejków
- podstawowe wzory
II.
surowce:
a) terpenowe
- geraniolowe: Rosae flos
- linalolowe: Lavandulae flos*, Coriandri fructus*
- cytralowe: Melissae folium*
- limonenowe: Aurantii amari epicardium et mesocarpium
- pinenowe: Terebinthinae aetheroleum, Pini sylvestris aetheroleum, Iuniperi
pseudofructus*
- terpinenowe:Majoranae herba
- felandrenowe: Angelicae radix
- mentolowe: Menthae piperitae folium*, Menthae piperitae aetheroleum,
Mentholum
- karwonowe: Carvi fructus*
- tujonowe: Salviae officinalis folium*, Absinthii herba*
- kamforowe: Camphora
- cyneolowe: Eucalypti folium, Rosmarini folium*, Curcumae xanthorrhizae
rhizoma, Zingiberis rizoma
- azulenowe: Matricariae flos*, Millefolii herba*
b) nieterpenowe
- cymenowe: Serpylli herba*
- tymolowe: Thymi herba*, Thymi aetheroleum, Thymolum, Origani herba
- tymohydrochinonowe: Arnicae flos*
- eugenolowe: Caryophylli flos, Caryophylli aetheroleum, Rhizoma Calami*
- anetolowe: Anisi fructus*, Foeniculi fructus*
- azaronowe: Asari herba
- mirystycynowe: Myristicae semen
- cynamonowe: Cinnamomi cortex
- ftalidowe: Levistici radix*
- apiolowe: Petroselini fructus, radix
* surowiec do rozpoznania!
TEMAT 2. ANTRAZWIĄZKI; KUMARYNY; FURANOCHROMONY
ANTRAZWIĄZKI:
- budowa (wzory!), elementy wpływające na działanie, przykłady homo i hetero dimerów
- właściwości fizykochemiczne, reakcje charakterystyczne (zwłaszcza reakcja Bornträgera)
- kierunki i mechanizmy działania, przeciwwskazania, działania niepożądane, interakcje
- surowce - wszystkie które były w I semestrze; rodzaje alony ze względu na pochodzenie i
sposób otrzymywania
KUMARYNY:
1. część ogólna:
- budowa, podział, własności fizyko-chemiczne, charakterystyczne reakcje
- podstawowe wzory
- działanie i zastosowanie najważniejszych związków kumarynowych
2. część szczegółowa – surowce:
- Meliloti herba*
- Abrotani herba
FURANOCHROMONY:
1. część ogólna:
- budowa, podstawowe wzory
- działanie i zastosowanie lecznicze najważniejszych związków
3. część szczegółowa - surowce:
- Ammi visnagae fructus*
* surowiec do rozpoznania!
TEMAT 3. ALKALOIDY
ZAGADNIENIA
I. część ogólna:
budowa, podział, cechy wyróżniające, własności fizyko-chemiczne, reakcje
charakterystyczne, podstawowe wzory
II. część szczegółowa (obowiązuje znajomość zarówno alkaloidów jak i surowców!):
1. alkaloidy pirydynowe i piperydynowe:
arekolina - Areca catechu
lobelina - Lobelia inflata
peletieryna, izopeletieryna - Punica granatum
nikotyna - Nicotiana tabacum
koniina – Conium maculatum
2. alkaloidy tropanowe:
atropina, hioscyjamina, skopolamina – A. belladonna, H. niger, D. stramonium
kokaina – Erythroxylon coca
3. alkaloidy izochinolinowe:
emetyna, cefelina – Cephaelis ipecacuanha
hydrastyna – Hydrastis canadensis
narkotyna, morfina, kodeina, tebaina, papaweryna – Papaver somniferum
tubokuraryna – Chondrodendron tomentosum
chelidonina, homochelidonina, sangwinaryna, chelerytryna – Chelidonium majus
berberyna – Berberis sp., Chelidonium sp., Fumaria sp.
protopina – Chelidonium sp., Fumaria sp.
kryptopina – Papaver somniferum
boldyna – Peumus boldus
glaucyna – Glaucium flavum
4. alkaloidy chinolinowe:
chinina, chinidyna, cynchonina, cynchonidyna – Cinchona succirubra
kamptotecyna – Camptotheca acuminata
5. alkaloidy furochinolinowe:
dyktamnina, kokusaginina – Ruta graveolens
6. aminy aromatyczne:
kapsaicyna – Capsicum annuum
efedryna – Ephedra sp. (+ pseudoefedryna)
norpseudoefedryna – Catha edulis
meskalina – Lophophora williamsii
psylocybina – Psilocybe sp.
alkaloidy Colchicum
7. alkaloidy indolowe:
strychnina, brucyna, α i β-kolubryna – Strychnos sp.
fizostygmina – Physostigma venosum
harmina, harman – Peganum harmala, Passiflora incarnata
ajmalina, ajmalicyna, rezerpina – Rauwolfia sp.
johimbina – Corynanthe yohimbe
winblastyna, winkrystyna, windezyna, windolina – Catharanthus roseus
winkamina – Vinca minor
toksyferyna – Strychnos toxifera
alkaloidy sporyszowe – Claviceps purpurea
8. alkaloidy steroidowe:
soladulcyna – Solanum dulcamara
weratrozyna, pseudojerwina, jerwina, rubijerwina, protoweratryna A i B – Veratrum sp.
9. alkaloidy purynowe:
kofeina, teobromina, teofilina – Coffea arabica, Camelia sinensis, Cola sp.,
Paulinia cupana, Theobroma cacao, Ilex paraguariensis
10. alkaloidy imidazolowe:
pilokarpina – Pilocarpus sp.
11. alkaloidy diterpenowe:
paklitaksel – Taxus brevifolia, T. baccata
akonityna – Aconitum napellus
12. alkaloidy Amaryllidaceae:
galantamina – Galanthus nivalis, G. woronowii
TEMAT 4. GARBNIKI; GLIKOFENOLE; DZIEGCIE; BALSAMY; ŻYWICE
GARBNIKI:
I. część ogólna:
- budowa (szczegółowo), podział (hydrolizujące, skondensowane), proces garbowania,
własności fizyko-chemiczne, , podstawowe wzory, reakcje charakterystyczne
- działanie i zastosowanie lecznicze
- tanina chińska, tanina turecka – budowa, pochodzenie, różnice, zastosowanie
- flobafeny, depsydy
II. część szczegółowa - surowce:
- Quercus cortex*
- Bistortae rhizoma*
- Tormentillae rhizoma*
- Gallae*
- Rubi fruticosi folium
- Hamamelidis folium, cortex
- Juglandis folium
GLIKOFENOLE:
I. część ogólna:
- budowa, cechy wyróżniające, własności fizyko-chemiczne, reakcje charakterystyczne,
podstawowe wzory
- działanie i zastosowanie lecznicze
II. część szczegółowa - surowce:
- Vitis idaeae folium*
- Uvae ursi folium*
- Salicis cortex*
- Filipendulae ulmariae flos*
DZIEGCIE:
- definicja, sposób otrzymywania, przykłady
- zastosowanie w lecznictwie
- ichtiol, kreozot, gwajakol
ŻYWICE I BALSAMY:
- definicje, własności, pozyskiwanie
- żywica a balsam – różnice
- lignany, gumożywice
- Balsamum peruvianum
- Balsamum terebinthinae
- Colophonium
- Resina Podophylli
- Resina elastica
- Guttapercha
- Lupulinum
*surowiec do rozpoznania!
TEMAT 5. FLAWONOIDY, ANTOCYJANY
ZAGADNIENIA
- właściwości fizykochemiczne, reakcje charakterystyczne
- budowa, podział na grupy (przykłady związków z poszczególnych grup) – wzory!
- kierunki działania i zastosowania
- rutozyd: budowa, działanie (mechanizm), biodostępność, pochodne półsyntetyczne, źródła
roślinne, przykłady preparatów, zastosowanie
- procyjanidyny, izoflawony, flawonolignany
- antocyjany – budowa, wpływ czynników na barwę, zastosowanie, surowce
- surowce flawonoidowe – wszystkie które były w I semestrze
TEMAT 6. SAPONOZYDY
ZAGADNIENIA
- budowa: steroidowe, triterpenowe – typy aglikonów (wzory!), przykłady mono, bi i
tridesmozydów
- właściwości fizykochemiczne i biologiczne
- kierunki działania i zastosowania sapogenin i saponozydów (ważne rozróżnienie!)
- diosgenina: budowa, zastosowanie, źródła roślinne
- surowce - wszystkie które były w I semestrze, a ponadto:
Ruscus aculeatus, Tribulus terrestris, Glycine max, Phytolacca dodecandra