regionalna dyrekcja lasów państwowych

REGIONALNA DYREKCJA LASÓW PAŃSTWOWYCH
W KATOWICACH
PLAN URZĄDZENIA LASU
dla
NADLEŚNICTWA WISŁA
OBRĘBY:
ISTEBNA
WISŁA
sporządzony na okres
od 1 stycznia 2007r. do 31 grudnia 2016 r.
PROGRAM OCHRONY PRZYRODY
BIURO URZĄDZANIA LASU I GEODEZJI LEŚNEJ
Oddział w Krakowie
Adres: ul. Senatorska 15 31-106 Kraków
tel.: (012) 421-95-72 tel.(fax) 421-66-94
e-mail: [email protected]
2
Spis treści
A. Wstęp……………………………………………………………………………........................
1. Ogólna charakterystyka Nadleśnictwa………………………………………………..................
a) Położenie……………………………………………………………………………………...
b) Klimat…………………………………………………………………………………………
c) Wody………………………………………………………………………………………….
d) Gleby………………………………………………………………………………………….
f) Historia lasów i gospodarki leśnej…………………………………………………………….
g) Struktura użytkowania ziemi w zasięgu administracyjnym Nadleśnictwa…………………...
h) Ilość i rozmiar kompleksów leśnych………………………………………………………….
i) Porównanie wybranych cech taksacyjnych drzewostanów Nadleśnictwa…………………….
j)Podział na gospodarstwa……………………………………………………………………….
k) Funkcje lasu…………………………………………………………………………………...
l) Walory przyrody nieożywionej……………………………………………………………….
m) Leśny Kompleks Promocyjny………………………………………………………………..
nieożywionejnieożywionej…………………………………………………………………
2. Turystyka i rekreacja…………………………………………………………………………….
nieożywionej………………………………………………………………….
B. Szczególne formy ochrony przyrody……………………………………………………………
1. Dane ogólne……………………………………………………………………………………...
a) Rezerwaty przyrody…………………………………………………………………………...
b) Proponowane rezerwaty przyrody…………………………………………………………….
c) Parki krajobrazowe……………………………………………………………………………
d) Pomniki przyrody……………………………………………………………………………..
e) Obszary „Natura 2000”……………………………………………………………………….
2. Szata roślinna nadleśnictwa……………………………………………………………………...
3. Fauna Nadleśnictwa……………………………………………………………………………...
a) Ssaki…………………………………………………………………………………………...
b) Ptaki…………………………………………………………………………………………...
c) Płazy i gady…………………………………………………………………………………...
Zagrożenia i ochrona fauny………………………………………………………………………...
C. Pozaustawowe formy ochrony ……...…………………………………………………………..
1. Wyłączone drzewostany nasienne ..……………………………………………………………..
2.Otuliny wyłączonych drzewostanów nasiennych………………………………………………..
3. Gospodarcze drzewostany nasienne …………………………………………………………….
4. Drzewostany zachowawcze..……………………………………………………………………
5. Rejestrowane uprawy pochodne..………………………………………………………………..
6. Drzewostany cenne genetycznie..………………………………………………………………..
7. Drzewa doborowe..………………………………………………………………………………
8. Produkcja szkółkarska..………………………………………………………………………….
9. Drzewostany cenne..……………………………………………………………………………..
10. Drzewostany doświadczalne..…………………………………………………………………..
11. Stanowiska roślin rzadkich..……………………………………………………………………
12. Stanowiska zwierząt zasługujące na ochronę………………………………………………….
13. Hodowla głuszca..………………………………………………………………………………
14. Cenne twory przyrody nieożywionej…………………………………………………………...
15. Strefy ujęć wody pitnej ………………………………………………………………………...
D. Walory przyrodniczo- leśne…………………………...………………………………………..
1. Zespoły roślinne, roślinność potencjalna i aktualna………………………………………….
2. Zbiorowiska zastępcze………………………………………………………………………..
3
5
6
6
8
9
12
13
15
19
20
20
21
23
23
24
29
29
29
33
33
34
37
38
44
44
45
47
48
49
50
51
51
53
54
55
55
56
58
58
59
59
59
60
61
62
62
68
3. Charakterystyka aktualnego stanu siedlisk…………………………………………………...
4. Siedliskowe typy lasu………………………………………………………………………...
5. Drzewostany………………………………………………………………………………….
6. Formy degeneracji ekosystemu leśnego……………………………………………………...
7. Zasoby drzewne………………………………………………………………………………
E. Zagrożenia ekosystemów leśnych……………………………………………………………….
1. Czynniki abiotyczne…………………………………………………………………………..
2. Czynniki biotyczne……………………………………………………………………………
3. Czynniki antropogeniczne…………………………………………………………………….
F. Wytyczne do organizacji gospodarstwa leśnego, regulacji użytkowania zasobów oraz
wykonywania prac leśnych……………………………………………………………………
G. Plan działań z zakresu ochrony przyrody……………………………………………………….
1. Kształtowanie stosunków wodnych…………………………………………………………..
2. Kształtowanie granicy polno- leśnej………………………………………………………….
3. Kształtowanie strefy ekotonowej…………………………………………………………….
4. Ochrona bioróżnorodności w tym na poziomie genetycznym……………………………….
5. Szczególne formy ochrony…………………………………………………………………...
6. Działania techniczno- proekologiczne………………………………………………………..
7. Rozwój rekreacji i turystyki…………………………………………………………………..
8. Edukacja ekologiczna………………………………………………………………………...
LITERATURA……………………………………………………………………………………..
DOKUMENTACJA FOTOGRAFICZNA……………………………………………………..….
KRONIKA………………………………………………………………………………………….
.
4
69
71
72
79
85
86
86
87
91
94
98
98
99
99
100
101
101
102
102
106
107
115
A. WSTĘP.
Wśród pozaprodukcyjnych funkcji lasu szczególne znaczenie zyskuje obecnie chrona
przyrody. Konieczne staje się rozszerzenie działań z zakrsu ochrony przyrody poza granice
istniejących form ochrony, umocowanych w Ustawie o ochronie przyrody z 2004 r. tj. parków
narodowych i krajobrazowych, rezerwatów przyrody, użytków ekologicznych, pomników
przyrody, obszary Natura 2000 itp. Konieczność rozszerzenia działań ochronnych wzięła się
przede wszystkim z upowszechnianego przekonania o wzrastającym zagrożeniu przyrody
(zwłaszcza ekosystemów leśnych) zarówno w skali lokalnej, jak i globalnej. Las nie jest już
postrzegany tylko jako miejsce produkcji drewna, lecz przede wszystkim jako
skomplikowany ekosystem, w którym wszystkie organizmy żywe (biocenoza) są powiązane
szeregiem zależności z warunkami ich bytowania (biotop) takimi jak: klimat, podłoże
geologiczne, uwigocenie i wiele innych. Ponadto ochronę przyrody nie odnosi się tylko do
pojedynczych gatunków, lecz do całej przestrzeni ekologicznej.
Jednym z elementów polityki leśnej państwa jest wprowadzenie w Ustawie o lasach z dnia
1991 r. pojecia „trwale zrównoważonej gospodarki leśnej” rozumianej jako „działalność
zmierzająca do ukształtowania struktury lasów i ich wykorzystania w sposób i tempie
zapewniającym trwałe zachowanie ich bogactwa biologicznego, wysokiej produkcyjności
oraz potencjału regeneracyjnego, żywotności i zdolności do wypełniania, teraz i w
przyszłości, wszystkich ważnych ochronnych, gospodarczych i socjalnych funkcji na
poziomie lokalnym, narodowym i globalnym, bez szkody dla innych ekosystemów”.
Jednym przykładów realizacji „trwale zrównoważonej gospodarki leśnej” jest rozszrzenie
Planu urządzenia lasu dla nadleśnictw o Program ochrony przyrody. Program Ochrony
Przyrody, sporządzany dla Nadleśnictwa Wisła ma na celu:
- zinwentaryzowanie i zobrazowanie bogactwa przyrodniczego lasów,
- przedstawienie istniejących i potencjalnych zagrożeń lasów oraz środowiska
przyrodniczego lasów,
- doskonalenie gospodarki leśnej na podstawach ekologicznych,
- ulepszanie metod sprawowania i rozwijania ochrony przyrody,
- umożliwienie w przyszłości porównań i analiz zmian wybranych charakterystyk
Nadleśnictwa.
Program ochrony przyrody dla Nadleśnictwa Wisła opracowano w 1997 r. na podstawie
„Instrukcji sporządzenia programu ochrony przyrody” będącej załącznikiem do „Instrukcji
urządzania lasu” z 1994 r.
Był to jeden z pierwszych Programów opracowany z uwgi na fakt, że Nadleśnictwo Wisła
razem z Nadleśnictwami: Bielsko, Ustroń i Węgireska Górka weszło w skład Leśnego
Kompleksu Promocyjnego „Lasy Beskidu Śląskiego”.
Niniejszy program zgodnie z instrukcją Urządzania lasu z 2003 r jest aktualizacją
wczesnieszego programu i obejmuje:
1) kompleksowy opis stanu przyrody w nadleśnictwie, z uwzględnieniem lasów innych
form własności w zasięgu terytorialnym nadleśnictwa,
2) podstawowe zadania z zakresu ochrony przyrody i sposoby realizacji tych zadań,
3) mapę walorów przyrodniczo-kulturowych.
5
1. Ogólna charakterystyka Nadleśnictwa.
a) Położenie.
Nadleśnictwo Wisła jest jednym z 38 nadleśnictw Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych
w Katowicach.
Znajduje się ono w południowej części województwa śląskiego, na obszarze Beskidu
Śląskiego, przy granicy państwa z Republiką Czeską i Słowacją.
Dane ogólne
1
Powierzchnia ogółem
Grunty leśne
Grunty zalesione
Grunty niezalesione
Grunty związane z gospodarką
leśną
Grunty nieleśne
Nadleśnictwo Wisła
2
8717,82
8606,59
8236,41
130,26
239,92
111,23
Nadleśnictwo Wisła zarządza gruntami położonymi na terenie: miasta Wisła: - Obręb Wisła
(całość), oraz gminy Istebna - Obręb Istebna (całość).
W skład Nadleśnictwa wchodzą 2 obręby: Wisła (4703,81ha) oraz Istebna (4014.01 ha),
których łączna powierzchnia wynosi 8717.82.
6
Według „Regionalizacji Przyrodniczo Leśnej” (Siedliskowe Podstawy Hodowli Lasu z
2004 r.) obszar Nadleśnictwa należy do VIII Krainy Karpackiej.
Położenie lasów Nadleśnictwa Wisła wg regionalizacji przyrodniczo-leśnej
Region
Obręb
VIII.1. – Kraina Karpacka,
dzielnica Beskidu Śląskiego i
Małego
Istebna
Wisła
VIII.4. – Kraina Karpacka,
dzielnica Beskidu Żywieckiego
Istebna
Oddziały
1-95, 132-153,155-163
Cały obręb
Razem
96-103, 103A, 104, 104A,
105-108, 108A, 109131,164-172
Razem
Powierzchnia
[ha]
2872,11
4703,81
7575,91
1141,90
8717,82
7
Położenie według regionalizacji fizjogeograficznej Kondrackiego.
Położenie lasów Nadleśnictwa Wisła wg regionalizacji fizjograficznej
Kondrackiego (Geografia regionalna Polski 1998)
Obszar
Podobszar
Prowincja
Podprowincja
Makroregion
Mezoregion
Europa Zachodnia
Karpaty, Podkarpacie i Nizina Panońska (5)
Karpaty i Podkarpacie (51)
Zewnętrzne Karpaty Zachodnie (513)
Beskidy Zachodnie (513.4-5)
Beskid Śląski (513.45)
b) Klimat.
Cały obszar Nadleśnictwa jest pod wpływem klimatu górskiego, jednak łagodniejszego niż w
pozostałych pasmach Beskidów położonych dalej na wschód.
Obszar ten leży na granicy wpływów oceanicznych i kontynentalnych. Przez 2/3 roku
napływają masy powietrza polarno- morskiego znad północnego Atlantyku. W zimie
powoduje to ocieplenie, zwiększone zachmurzenie i opady, w lecie powoduje ochłodzenie z
obfitymi opadami i burzami.
Powietrze polarno- kontynentalne napływa najczęściej w październiku, marcu i styczniu. W
lecie powoduje znaczny wzrost temperatury, w jesieni pogodę słoneczną i bezdeszczową, a w
zimie silne mrozy.
8
Wiatry związane z cyrkulacją polarno- morską są przeważnie zach.i pn.-zach., jednak w
dolinach wpływ na kierunek wiatru ma rzeźba terenu. W dolinie Wisły przeważają wiatry pn.
i pd., zaś w kotlinie Istebnej wsch. i zach.
Istotne są też wiatry fenowe powodujące często szkody w drzewostanach.
Przeciętne usłonecznienie wynosi od 1350 w Wiśle do 1550 godzin rocznie w Istebnej tj.
średnio 3.7 - 4.2 godzin dziennie.
Obszar Nadleśnictwa należy do najbardziej deszczowych w Polsce. Wielkość opadów zależy
od wysokości nad poziomem morza i ekspozycji.
Przykładowe wielkości rocznych opadów:
Wisła (430m npm.) – 1244 mm
Istebna Kubalonka - 1386mm
Istebna Wieś - 1080mm
Istebna Młoda Góra - 1198mm
Znaczna część opadów przypada na śnieg.
Ilość dni z opadem śniegu waha się od 31 w kotlinach do 90 m. partiach szczytowych.
Pokrywa śnieżna zalega 96 dni w Wiśle, 106 dni w Istebnej i ok. 140 dni na szczytach.
Średnie roczne temperatury:
Średnia roczna temperatura powietrza wynosi 5-6 oC i ulega dużym wahaniom: od 4.0oC na
wys. 1200 m n.p.m. (Barania Góra) do 7,5 oC w niższych położeniach: Wisła – 7,6 oC, Istebna
Kubalonka- 6,0 oC, Istebna Zaolzie – 5,3 oC
Gradient temperatury wynosi ok. 0.5oC na 100 m. wzniesienia, wobec tego na wys. 750-800
m. n.p.m. zanika lato klimatyczne tj. średnie temperatury dobowe nie osiągają +15oC.
Okres wegetacyjny trwa w niższych położeniach ok. 209 dni, a w wyższych ok. 148 dni.
c) Wody.
Obszar Nadleśnictwa w większości należy do zlewisk Morza Bałtyckiego, za wyjątkiem
niewielkiego obszaru w Obrębie Istebna należącego do zlewiska Morza Czarnego.
Jest to obszar zlewni potoków Czadeczka i Krążelka należących do dorzecza Wagu i Dunaju.
Pozostała część Obrębu Istebna należy do dorzecza Odry. Najważniejszymi potokami są tu:
Bystrzański, Gliniany, Roztoka, Połomity Wielkie. Wszystkie wpływają do Olzy mającej tu
swoje źródła, a następnie do Odry. Granica Obrębów jest jednocześnie wododziałem Wisły i
Odry.
Obręb Wisła należy w całości do dorzecza Wisły, mającej tu swój początek w postaci Czarnej
i Białej Wisełki.
Najważniejszymi potokami są tu: Malinka, Głębiczek, Łabajów, Dziechcinka. Zbieg Czarnej i
Białej Wisełki znajduje się obecnie na obszarze sztucznego zbiornika o pow. ok. 50 ha i
pojemności 4.5 mln m3, zbudowanego w 1974 r.
Poniżej znajduje się drugi, niewielki sztuczny zbiornik, stanowiący ujęcie wody dla miasta
Wisła.
Niezwykle ważne są retencyjne zdolności obszaru Nadleśnictwa, ze względu na wielkość
opadów, źródliskowy charakter obszaru, a także brak lasów w pogórskiej części dorzecza
Wisły.
W gospodarce wodnej terenów górzystych występują obecnie dwa niekorzystne zjawiska tj.
niska retencja zlewni potoków i erozja wodna powstająca m.in. w wyniku słabej retencji. Oba
te współzależne zjawiska są przyczyną częstych powodzi i długich okresów „niżówek”.
Zarówno powodzie jak i stany niskie w potokach są przyczyną dużych strat gospodarczych.
Czynnikami wpływającymi na kształtowanie w/w zjawisk są: rzeźba terenu, warunki
klimatyczno - hydrologiczne, rodzaj gleby i sposób użytkowania terenu.
9
Rzeźba terenu.
Rzeźba rozpatrywanego terenu nawiązuje do budowy geologicznej a zwłaszcza do odporności
warstw skalnych. Grzbiety górskie zbudowane są przeważnie z bardziej odpornych
piaskowców a obniżenia - z mniej odpornych łupków ilastych. Dzięki stosunkowo małej
odporności skał fliszowych oraz dużej intensywności procesów erozyjnych grzbiety mają
kształty zaokrąglone, stoki są przeważnie stosunkowo łagodne, o zróżnicowanych spadkach
(15-50%). Spadki wzrastają im bliżej doliny. Kształt zboczy - przeważają zbocza wypukłe i
prostolinijne. Doliny są bardzo zwarte, chociaż występują lokalne poszerzenia.
Ograniczona przepuszczalność podłoża fliszowego, znaczne pochylenie stoków, utrudniają
wsiąkanie wody opadowej, która przeważnie spływa po powierzchni, tworząc gęstą sieć
cieków stałych i okresowych. Z ubogich zbiorników podziemnych wody wydostaje się bardzo
duża ilość źródeł o małej wydajności (mniejszej od 1l/s).
Długość sieci hydrograficznej w zasięgu Nadl. Wisła wynosi 420.30 km.
Warunki klimatyczno- hydrologiczne.
Na terenie Nadl. Wisła panuje klimat górski. Temperatura powietrza obniża się wraz ze
wzrostem wysokości.
Wiatr górski, oraz dolinny, teren w strefie oddziaływania zachodnich wiatrów
deszczonośnych, które wraz z wysokością bezwzględną decydują o ilości opadów.
Największe opady występują w okresie czerwca i lipca. Cieki charakteryzują duże wahania
stanów wody. Szczególnie wysokie stany (powodzie) przypadają na okres wczesnego lata i są
związane z ulewnymi deszczami w tym okresie. W zlewniach dominują gleby górskie
gliniaste oraz gliniasto-kamieniste, zróżnicowane pod względem głębokości.
10
Duży udział frakcji kamienistych ma wpływ na znaczną przepuszczalność tych gleb, a co za
tym idzie małą retencję.
W zagłębieniach terenu powstają niekiedy sprzyjające warunki do powstawania torfów.
Sposób użytkowania lasu.
W zlewniach należących do obszaru Nadl. Wisła dominuje powierzchnia leśna, która zajmuje
średnio 80-100% powierzchni zlewni. Tereny nieleśne stanowią przeważnie użytki zielone
(powierzchnie zadarnione).
Lasy pod względem gatunkowym są mało zróżnicowane (świerk 94,4% pow, buk, jodła i
pozostałe 5,6% pow.).
Rozmieszczenie lasów w zlewni potoku obrazuje wpływ lasu na gospodarkę wodną i określa
go wskaźnik rozwinięcia lesistości. Przy występującym wskaźniku, który wynosi średnio
ponad 0.8 dla terenów N-ctwa Wisła, rozmieszczanie lasów należy uznać za korzystne.
Uwzględniając cechy fizjograficzne terenu jak hipsometria, wystawa, spadki, rodzaj gleby,
hydrologia i użytkowanie oraz związany z nimi podział zlewni na obszar zbiorczy, szyje i
stożek napływowy (stożek napływowy w rozpatrywanych zlewniach prawie nie występuje)
rozmieszczenie użytków, a w szczególności leśnych należy, uznać go za korzystny dla
gospodarki wodnej.
Zmiana układu lesistości polegająca na wylesieniu lub spowodowana klęską ekologiczną
wpłynęłaby na intensyfikację erozji i znaczne obniżenie retencji zlewni potoków i na
możliwość sterowania falą powodziową. Zlewnie potoków pozbawione lasów mają
przyspieszony spływ i koncentrację fali powodziowej.
Wiedzę na temat bilansu wodnego na terenie Nadleśnictwa Wisła w zdecydowany sposób
zwiększy zbadanie Potoku Dupniańskiego. Badania rozpoczęte w 1997 roku prowadzi zespół
z Zakładu Inżynierii Leśnej AR w Krakowie pod kierownictwem prof.dr hab. inż. Józefa
Sulińskiego.
Badany obszar leży w leśnictwie Bukowiec i obejmuje oddz. 139-145 Obr. Istebna oraz część
przyległych gruntów prywatnych (lasów i gruntów rolnych).
Erozja wodna.
Sposób zagospodarowania terenu, rodzaj użytkowania, rodzaj gleb określają natężenie erozji
wodnej.
Oceniając skutki erozji powierzchniowej i liniowej w poszczególnych zlewniach,
zdecydowanie większe nasilenie występuje w erozji liniowej. Koncentracja wody po opadach
o dużym natężeniu odbywa się przeważnie:
a) w rynnach, czyli zagłębieniach terenu powstałych przeważnie w wyniku zrywki drewna po
stoku. Rynny te są jedną z przyczyn powstawania debr.
b) w debrach (debry są to cieki powstałe na skutek gwałtownie postępujących procesów erozji
wgłębnej i bocznej, którymi okresowo przepływa woda pochodząca z opadów).
c) w niewłaściwie zlokalizowanych drogach (drogi nieodwodnione, nieumocnione, biegnące
prostopadle do warstwic, które z czasem zamieniają się w suche cieki).
d) w potokach.
Erozja liniowa występująca w formie dennej (wgłębnej) lub brzegowej jest przyczyną
powstawania szkód w gospodarce na danym terenie, uszczupla powierzchnie uprawne
(osuwiska stokowe) i jest przyczyną powstawania rumowisk.
Ograniczenie erozji jest celem, dla którego programuje się i przedstawia koncepcje zabudowy
biologicznej i technicznej.
Stopień nasilenia erozji na obszarze zbiorczym ma ogromny wpływ na szkodliwość (agresję)
potoków w ich średnim i dolnym biegu.
11
d) Gleby.
Nadleśnictwo Wisła posiada aktualne opracowanie glebowo siedliskowe wykonane w latach
1995-98 przez Pracownię Gleboznawczo- Siedliskową Oddziału BULiGL w Krakowie na
zlecenie Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Katowicach.
Gleby w Karpatach, podobnie jak i w innych systemach górskich, posiadają pewne cechy
wspólne odróżniające je od gleb nizinnych. Geneza gleb górskich jest bowiem ściśle
powiązana z masywnym i trudno wietrzejącym podłożem skalnym oraz z urozmaiconą
rzeźbą.
Ukształtowanie terenu stanowi bardzo ważny czynnik glebotwórczy, a także warunkuje różny
rozkład opadów atmosferycznych, energii cieplnej słonecznej na powierzchni ziemi, oraz
zróżnicowanie właściwości fizycznych, chemicznych, bioekologicznych i produkcyjnych
gleb.
Z rzeźbą wiąże się także brak stałego poziomu wód gruntowych. Zmieniające się
wysokościowo warunki klimatyczne powodują wzrost zawartości substancji organicznej w
poziomach akumulacyjnych poprzez osłabianie mikrobiologicznych procesów mineralizacji i
humifikacji.
Te tendencje do piętrowości gleb górskich analogicznie do zmieniających się wysokościowo
warunków glebotwórczych wraz z tzw. ażurowością (fragmentarycznością) górskiej pokrywy
glebowej stanowią o specyfice genetycznej gleb górskich, w tym także gleb z terenów N-ctwa
Wisła.
Beskidy zbudowane są z osadów fliszowych kredy i paleogenu. Osady te tworzą szereg
jednostek tektonicznych (płaszczowiny, fałdy) nałożonych wzajemnie na siebie i
przebiegających równolegle do łańcucha Karpat.
Obszar N-ctwa Wisła znajduje się w zasięgu płaszczowiny śląskiej. Główny jej trzon to
osadowe utwory warstw istebniańskich i godulskich, których zwietrzeliny stanowią materiał
macierzysty gleb na terenie nadleśnictwa. Tylko na stosunkowo niewielkich powierzchniach
występują zlepieńce poligeniczne i warstwy serii magurskiej. Ogólna miąższość gleb
wykazuje wyraźne powiązanie z rzeźbą terenu. Na szczytach i grzbietach górskich występują
gleby wytworzone ze zwietrzelin „in situ”.
Na stokach górskich okrytych koluwiami kamienisto- rumoszowymi głębokość gleb jest
większa. Największą miąższość wykazują piaszczysto- kamieniste mady wytworzone z
aluwiów, położone na wyższych tarasach zalewowych w dnach dolin potoków. Na ogół
miąższość gleb jest wyznaczona występowaniem litego podłoża skalnego i odpowiada jej
głębokości biologicznej (fizjologicznej). Wyjątek stanowią gleby glejobielicowe, położone w
miejscach wysięków wodnych oraz gleby glejowe i mady w dnach dolin, w których
głębokość biologiczną, wyznaczają procesy glejowe lub występowanie wody gruntowej
uniemożliwiające głębsze przenikanie korzeni roślin.
Skład granulometryczny gleb wykazuje powiązanie z rodzajem podłoża skalnego, a jego
zróżnicowanie w obrębie profilu glebowego jest uwarunkowane genezą pokrywy lub
kierunkiem rozwoju procesu glebotwórczego. W większości przypadków są to gleby
szkieletowe, a niekiedy silnie szkieletowe już od samej powierzchni.
W trakcie prac IV rewizji w Nadleśnictwie Wisła stwierdzono występowanie 14 typów gleb w
25 podtypach.
Procentowy udział typów gleb przedstawia się następująco:
 brunatne
- 71,3 %,
 bielice
- 18,3 %
 opadowoglejowe - 3,3 %
 bielicowe - 2,8 %,
 rdzawe - 2,4 %,
12
Pozostałe - 1,9%. Są to gleby: gruntowoglejowe, czarne ziemie, mady, murszowe, torfowe,
rankery, glejobielicowe, inicjalne.
W podtypach gleb dominują gleby brunatne kwaśne – 70,2%% oraz bielice właściwe – 18,3%
Udział podtypów gleb w nadleśnictwie Wisła
Obręby
Nadleśnictwo
Wisła
Istebna
Wisła
Powierzchnia leśna zalesiona i niezalesiona
Podtyp gleby
1
Gleby glejo-bielicowe murszaste
Gleby glejo-bielicowe właściwe
Glejo-bielice właściwe
Bielice właściwe
Gleby brunatne bielicowe
Gleby brunatne kwaśne
Gleby brunatne właściwe
Gleby brunatne wyługowane
Gleby bielicowe właściwe
Czarne ziemie wyługowane
Gleby gruntowoglejowe murszowe
Gleby gruntowoglejowe mułowe
Gleby gruntowoglejowe torfowe
Gleby gruntowoglejowe właściwe
Gleby inicjalne skaliste
Mady rzeczne brunatne
Mady rzeczne właściwe
Gleby mineralno-murszowe
Gleby torfowo-murszowe
Gleby opadowoglejowe właściwe
Gleby rdzawe bielicowe
Gleby rdzawe brunatne
Gleby rdzawe właściwe
Rankery butwinowe
Gleby torfowe torfowisk
przejściowych
Razem
Pow.
ha
2
Udział %
Pow. ha
3
4
3,84
2,51
562,32
56,93
2629,32
33,73
12,23
237,28
1,12
0,10
0,07
14,64
1,48
68,46
0,88
0,32
6,18
0,03
0,78
0,02
12,58
0,33
0,5
1,32
4,21
0,01
0,03
0,11
246,27
16,76
6,41
0,44
19,13
0,50
3840,83
100,00
Udział %
Pow. ha
8,57
5
0,19
969,68
21,43
3218,7
9,97
71,12
0,22
2,52
4,27
0,06
0,09
2,58
71,53
24,5
0,92
1,81
0,06
1,58
0,54
0,02
0,04
0,81
30,98
139,23
3,04
24,85
6,66
0,02
0,68
3,08
0,07
0,55
0,15
8
8,57
3,84
2,51
1532
56,93
5848,02
43,7
12,23
237,28
3,64
4,27
0,78
2,58
84,11
24,5
1,42
3,13
4,21
0,81
277,25
155,99
3,04
43,98
6,66
5,22
4525,84
0,12
100,00
5,22
8366,67
Udział %
9
0,10
0,05
0,03
18,31
0,68
69,90
0,52
0,15
2,84
0,04
0,05
0,01
0,03
1,01
0,29
0,02
0,04
0,05
0,01
3,31
1,86
0,04
0,53
0,08
0,06
100,00
Większość gleb Nadleśnictwa to gleby mezotroficzne tworzące siedliska lasów mieszanych i
lasów. Niektóre gleby, mimo dużej zasobności, mają niską urodzajność. Decydują o tym w
dużej mierze warunki powietrzno-wodne.
Na glebach Nadleśnictwa Wisła przeważają siedliska LMGśw i LGśw
f) Historia lasów i gospodarki leśnej.
Obszar dzisiejszego nadleśnictwa przez całe średniowiecze nie był zasiedlany i
wykorzystywany gospodarczo. Osadnictwo rozpoczęło się dopiero z początkiem XVII w. Wisła 1615 - 1643 r., Istebna, Jaworzynka - 1620 r., a Koniaków dopiero od 1712 r.
Spowodowane to było mniejszą atrakcyjnością tych terenów, a także lokalnymi zakazami 13
np. lasy w okolicach Koniakowa traktowane były jako obszar ochrony Kotliny Żywieckiej
przed najazdami od strony przełęczy Jabłonkowskiej.
Eksploatacja lasów w tym rejonie długo związana była z gospodarką pasterską tzw.
szałaśnictwem.
Dopiero powstanie przemysłu z końcem XVIII w. i początkiem XIX w. wzmogło
eksploatację lasów do tego stopnia, że drzewostany mające swój rodowód w naturalnych
lasach XVI i XVIIw. występują obecnie w ilościach śladowych.
Działalność hut spowodowała wyniszczenie buczyn i jaworzyn, gdyż drewno tych gatunków
było przerabiane na węgiel drzewny.
Popyt na drewno spowodował intensywne użytkowanie zrębami zupełnymi całych stoków lub
zlewni potoków. Drzewostan uprzątano zwykle przez dwa lata. W pierwszym roku
pozyskiwano drewno użytkowe, w drugim - opałowe.
Następnie spalano gałęzie i odpady zrębowe, a wraz z nimi ściółkę, naloty i podrosty.
Wypalone powierzchnie przeznaczano pod uprawę. W pierwszym roku sadzono ziemniaki, w
drugim wysadzano świerki 2-4 letnie, a między nimi siano owies i krzycę. Owies wycinano
sierpami w drugim, a krzycę w trzecim roku.
W następnych latach pojawiające się trawy i chwasty również wycinano sierpami. Były to
jedyne czynności pielęgnacyjne trwające do momentu zwarcia się uprawy.
Taki sposób postępowania powodował wyrugowanie ze składu drzewostanów resztek
naturalnych składników, a także buków i jodeł sadzonych w niewielkiej ilości razem ze
świerkami.
Na tych zrębach, gdzie nie stosowano metody wypaleniskowej stosowano pełny siew świerka.
Okres ponad 150 lat protegowania świerka spowodował zmianę składu gatunkowego.
Naturalne drzewostany w zdecydowanej większości były bukowo- jodłowe lub jodłowobukowe, rzadko świerkowe lub nawet z udziałem świerka.
Materiał odnowieniowy pochodził z całej Europy, ale także z drzewostanów miejscowych.
Masowe wprowadzanie świerka ujawniło nadzwyczajne cechy hodowlane jednej z jego ras,
zwanej obecnie świerkiem istebniańskim.
Pod koniec XIX w. zasadniczą rębnią była rębnia zupełna, przy czym od początku XX w.
ograniczano szerokość zrębów i zrezygnowano z upraw rolnych na porębach.
W początkach XIX w. plan urządzania sprowadzał się do mapy terenów leśnych z
zaznaczonym podziałem na dystrykty i sekcje. Do mapy był dołączony ogólny opis
dystryktów leśnych.
Po 1890 r. rozpoczęto prace urządzeniowe oparte na metodzie kombinowanej, masowo powierzchniowej. Zakończono je w 1901 roku. Z tych lat pochodzi obecny podział
powierzchniowy.
W 1919 dobra cieszyńskie przeszły na własność Zarządu Lasów Państwowych i utworzono z
nich m. in. nadleśnictwa Wisła i Istebna.
Dla obu nadleśnictw wykonano plany urządzeniowe:
- dla Istebnej na lata 1927 - 1937, dla Wisły - na lata 1926 - 1936. Przewidziano użytkowanie
zrębami zupełnymi. Z tych lat pochodzą nieodwracalne szkody spowodowane uprzątnięciem
naturalnych d-stanów w masywie Baraniej Góry.
W czasie II wojny światowej lasy Istebnej i Wisły były intensywnie użytkowane, ale nie
uległy dewastacji.
Bezpośrednio po wojnie gospodarka prowadzona była na podstawie prowizorycznych planów
urządzania lasu na lata 1952 - 1961.
Definitywny plan urządzania lasu sporządzony był na lata 1962 - 1972 dla obu nadleśnictw.
I rewizja planu urządzania sporządzona była już dla obrębów Istebna i Wisła stanowiących
części Nadleśnictwa Wisła.
14
Obecna rewizja jest czwartą.
Bardziej szczegółowe dane dotyczące historii lasów oraz gospodarki leśnej zamieszczono w
opisie ogólnym planu urządzenia gospodarstwa leśnego Nadleśnictwa Wisła na okres od
1.01.2007 - 31.12.2016 r.
g) Struktura użytkowania ziemi w zasięgu administracyjnym Nadleśnictwa.
Zestawienie grup i kategorii użytkowania gruntów dla obrębów i łącznie Nadleśnictwa w
rozbiciu na gminy przedstawia poniższa tabela.
15
16
Grupy i kategorie
Gmina
1
Lasy
Grunty Grunty Grunty
zalesione niezalezw. z
sione
gosp.
leśną
2
3
4
Razem
5
Grunty
zadrzew.
i zakrzewione
6
Użytki
rolne
Wody
7
8
użytkowania
Grunty
nieleśne
Tereny
Gr.
Użytki komuni- zabudow.
kopalne kacyjne
i zurb.
9
10
11
Ogółem
Tereny
różne
Nieużytk
i
Razem
12
13
14
15
Obręb ISTEBNA
Istebna
3814,07
26,76
118,61
3959,44
45,15
8,73
0,69
54,57
4014,01
Obręb WISŁA
Miasto Wisła
4422,34
103,50
121,31
4647,15
Ogółem N-ctwo
8236,41
130,26
239,92
8606,59
42,03
11,41
NADLEŚNICTWO
87,18
20,14
17
0,18
2,79
0,25
56,66
4703,81
0,18
3,48
0,25
111,23
8717,82
18
Poniżej zestawiono także powierzchnie lasów znajdujących się z zasięgu terytorialnym Nctwa.
Województwo
Gmina
1
Woj.śląskie
M. Wisła
Gm. Istebna
R-m lasy w
obwodzie
nadzorczym
Ogółem
(1)
Lasy Skarbu Państwa
Pow. W zarz. ALP (1)
ogól- Urządza Sąsied PozosR-m
na
ne
-nie
tałe
(ha)
(km2) N-ctwo N-ctwo (ha)
(ha)
(ha)
2
3
4
5
6
90
84
174
4647
3960
2
8607
2
8607
2
Lasy innej własności
Lasy
współwłasn.
Skarbu
P. i os.
fiz.
10
R-m
7
8
9
3023
782
156
3179
782
7826
4744
86,8
56,3
3806
156
3961
12570
72,1
3806
156
3961
12570
72,1
4647
3962
8609
8609
h) Ilość i rozmiar kompleksów leśnych.
Lasy Nadleśnictwa Wisła składają się z 45 kompleksów.
Wielkość i liczbę kompleksów w Nadleśnictwie Wisła przedstawia poniższa tabela:
1
poniżej 1.00
1.01 - 5.00
5.01 - 20.00
20.01 - 100.00
100.01 - 200.00
200.01 - 500.00
500.01 - 2000.00
ponad 2000.00
R a z e m.
Ilość
2
17
15
4
2
3
1
2
1
45
Powierzchnia.
[ha]
3
6.9268
43.8716
47.4918
62.756
456.2732
205.142
1502.3234
6393.0828
8717.8676
19
Lesis
-tość
Osób
prawn
ych
bez gruntów związanych z gospodarką leśną
Wielkość kompleksów
[ha]
Ogółem
6+9+10
(ha)
Osób
fizycz.
(ha)
%
11
12
i) Porównanie wybranych cech taksacyjnych drzewostanów nadleśnictwa.
Wzór 1a
Jednostka
1
Obręb Istebna
Obręb Wisła
Nadleśnictwo Wisła
RDLP Katowice
Lasy Państwowe
średni
wiek
(lat)
2
65
64
64
56
60
przeciętna.
zasobność
grub. brutto
(m3/ha)
3
352
293
320
204
226
przeciętny
roczny
przyrost
(m3/ha)
4
5,4
4,6
5,0
3,7
3,8
udział siedlisk
górskich
(borowych)
(%)
5
100.0 (13,3)
100.0 (29,6)
100.0 (22,1)
16,0 (56,0)
6,9 (56,9)
udział gatunków
iglastych
pow./zapas
(%)
6
98,4 /99,4
92,6 /93,1
95,2 /96,3
79,0/ --75,6/79,0
j) Podział na gospodarstwa.
Podział na gospodarstwa przyjęto w oparciu o Instrukcję Urządzania Lasu- § 82,
zgodnie z decyzją I Komisji Techniczno-Gospodarczej.
Podział na gospodarstwa przedstawia się następująco:
Gospodarstwo specjalne (S), w skład którego wchodzą:
- istniejący rezerwat,
- lasy glebochronne na stokach o nachyleniu powyżej 45o oraz na stromych zboczach
jarów, wąwozów i wzgórz.
- wyłączone drzewostany nasienne,
- lasy na powierzchniach badawczych i doświadczalnych
- drzewostany zachowawcze,
- lasy na siedliskach łęgowych
- ostoje zwierząt chronionych
- lasy w górnej strefie granicy lasu na siedlisku BWG
- alternatywne drzewostany rasy świerka istebniańskiego mogące zastąpić w
przyszłości istniejące wyłączone drzewostany nasienne wg wykazu AR w Krakowie
Gospodarstwo lasów ochronnych (O) utworzone z lasów ochronnych, spełniających
funkcje glebochronne, wodochronne, uzdrowiskowe, ochronne w miastach i wokół
miast z wyłączeniem zaliczonych do gospodarstwa specjalnego lub do gospodarstwa
przebudowy.
Gospodarstwo przebudowy (R) w lasach ochronnych i gospodarczych,
zaprojektowane w drzewostanach o składzie gatunkowym niezgodnym z GTD, niskiej
jakości, które wymagają przebudowy w najbliższym okresie gospodarczym (§40, p.6,
podp.4 IUL)... Zaliczone do niego zostały wyłącznie drzewostany przewidziane do
użytkowania rębnego w I 10-leciu. Przebudowę drzewostanów realizuje się, nie tylko
poprzez cięcia rębne, ale także poprzez zabiegi pielęgnacyjne prowadzone we
wszystkich klasach wieku, przyjmujące charakter tzw. cięć przekształceniowych.
Wszystkie drzewostany do przebudowy zostały uzgodnione z przedstawicielami
Nadleśnictwa
Gospodarstwo przerębowe (GP) w lasach gospodarczych, utworzone z drzewostanów
przyłączonych do Nadleśnictwa oraz zalesionych w ubiegłym okresie gospodarczym
20
Zestawienie powierzchni gospodarstw
Gospodarstwo
1. Specjalne (S)
2. Lasów ochronnych (O)
3. Przebudowy (R)
4. Przerębowe w lasach
gospodarczych (GP)
Razem
Obr. Istebna
Pow. - ha
%
632.86
16.48
2719.24
70.80
488.73
12.72
Obr. Wisła
Pow. - ha
%
1152.90
25.47
2696.37
59.58
673.25
14.88
Nadleśnictwo
Pow. - ha
%
1785.76
21.34
5415.61
64.73
1161.98
13.89
-
-
3.32
0.07
3.32
0.04
3840.83
100.00
4525.84
100.00
8366.67
100.00
k) Funkcje lasów.
System ochrony przyrody i kształtowanie środowiska naturalnego w Lasach Państwowych
wynika z dominujących funkcji lasów i realizowany jest poprzez:
1. Szczególne formy ochrony przyrody, na które składają się lasy rezerwatowe.
2. Lasy ochronne ogólnego przeznaczenia - do których należą lasy: wodochronne,
glebochronne, stanowiące cenne fragmenty rodzimej przyrody - w tym projektowane
rezerwaty oraz ostoje zwierząt.
3. Lasy ochronne specjalnego przeznaczenia, do których zalicza się lasy: w strefach
uszkodzenia przemysłowego (III strefa), na stałych powierzchniach badawczych i
doświadczalnych, glebowe powierzchnie wzorcowe, drzewostany nasienne wyłączone,
uzdrowiskowe wraz ze strefą ochronną oraz lasy wokół sanatoriów, lasy masowego
wypoczynku na terenach ośrodków wypoczynkowych i w ich najbliższym otoczeniu, lasy
o szczególnym znaczeniu dla obronności.
4. Otuliny rezerwatów, otuliny parków narodowych.
5. Lasy wielofunkcyjne (gospodarcze).
6. Plantacje.
Podział lasów N-ctwa Wisła ze względu na wiodące kategorie ochronności został
zamieszczony w poniższej tabeli:
21
Obręb
Kategorie
ochronności
1
Istebna
Lokalizacja
(oddz.,poddz.)
2
Pow. leśna
(ha)
3
Wisła
Lokalizacja
(oddz.,poddz.)
4
120, 121, 123, 124,
128, 129, 135-138
Lasy
rezerwatowe
LASY OCHRONNE OGÓLNEGO PRZEZNACZENIA
Lasy
wodochronne
1-46, 49-70, 72-95, 96a,
97-103, 103Ab, 104-109
112-135, 150-153,
155-171, 172a
Lasy
glebochronne
Lasy stanowiące
ostoję zwierząt
podlegających
ochronie
gatunkowej ostoja głuszca
Lasy trwale
uszk. na wskut.
dział. przemysłu
(II str.)
71a, b, c
110, 111, 151
Ogółem lasy ochronne ogólnego
przeznaczenia
1-13, 32-50, 55-64,
3129,10 67a, 75-82, 84-97,
102-108, 110, 117A,
118, 118A, 119, 122,
126, 130, 131
31, 66, 67a, b
23,76
65, 109, 125-127, 13295,00 134, 139-141
98-101, 111-114, 116,
142-145
3247,86
Razem
Pow. leśna Nadleśnictwo
(ha)
5
6
374,91
374.91
3027,97
6157,07
62,49
86,25
322,20
417,20
358,10
358,10
3770,76
7018,62
312,96
673,64
59,08
233,00
-
58,37
372,04
4142,80
965,01
7983,63
LASY OCHRONNE SPECJALNEGO PRZEZNACZENIA
Lasy na stałych 11a, 25d, 26c, 104Ab,
powierzchniach 108Aa,b, 136-149
badawczych i
doświadczalnych
Lasy stanowiące 108f, 109f, 115f, 121b,
wyłączone
122b, 123d,f,h, 126b,
drzewostany
127c, 138b,c,d, 140d,
nasienne
149h
Lasy w strefach
ochronnych
47f,h,j,k,l,m, 48a,c,d
wokół
sanatoriów
Ogółem lasy ochronne specjalnego
przeznaczenia
Ogółem lasy ochronne
14a, 51-54, 68-73
360,68
22n, 54h,k, 55a,g,h,
173,92 89c,d, 91d, 92f, 93o,p
58,37 -
592,97
3840,83
16j,k, 45p, 84a, 132a
Lasy
gospodarcze
RAZEM
3840,83
8,13
8,13
4525,84
8366,67
Zgodnie z obowiązującymi przepisami poszczególne kategorie ochronności nakładają się na
siebie.
22
l) Walory przyrodny nieożywionej.
Wśród obiektów przyrody nieożywionej, decydujących o walorach przyrodniczych terenów
Nadleśnictwa Wisła wyróżniono formy skałkowe i jaskinie.
Na terenie Beskidu Śląskiego zainwentaryzowano 21 skałek lub grup skałek, z czego 10
znajduje się w zasięgu terytorialnym N-ctwa Wisła.
Są to następujące skałki:
- Kiczory
- pod Kyrkawicą
- Stożek
- na wsch. stokach Stożka Wlk.
- Kobyla
- wschodnie stoki Kobylej
- Dorkowa Skała k. Kubalonki
- grzbiet między Kubalonką a Stecówką
- Filipionka
- nad os. Pietraszonka
- Gańczorka
- Pn. stok Gańczorki
- Nad Zalewem w Wiśle Czarnem - Wisła Czarne
- Na Równem (grupa skałek)
- Wisła - Czarne
- Roztoczna
- u zbiegu potoków Wątrobnego i Roztocznego
- Barania Góra
- obszar podszczytowy Baraniej Góry.
Ponadto na terenie Beskidu Śląskiego zaiwentaryzowano 64 jaskinie - kilkanaście znajduje się
w zasięgu terytorialnym N-ctwa. Dwie z nich: Jaskinia: Salmopolska i Malinowska są
pomnikami przyrody. Walory przyrodnicze Nadleśnictwa Wisła dotyczące flory i fauny
przedstawione zostały w dalszej części opracowania.
m) Leśny Kompleks Promocyjny.
Leśny Kompleks Promocyjny „Lasy Beskidu Śląskiego” utworzony został Zarządzeniem nr
30 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z dn. 19.XII.1994 r. (ZO-72-15/94). Celem
utworzenia LKP jest:
- wszechstronne rozpoznanie stanu biocenozy leśnej na ich obszarze i warunków bytowania
oraz trendów zachodzących w nich zmian.
- trwałe zachowanie lub odtwarzanie naturalnych walorów lasu metodami racjonalnej
gospodarki leśnej, prowadzonej na podstawach ekologicznych,
- integrowanie celów trwałej gospodarki leśnej i aktywnej ochrony przyrody,
- promowanie wielofunkcyjnej i zrównoważonej gospodarki leśnej przy wykorzystaniu
wsparcia finansowego ze źródeł krajowych i zagranicznych,
- prowadzenie prac badawczych i doświadczalnictwa leśnego w celu wyciągnięcia wniosków
dotyczących możliwości i warunków upowszechniania zasad ekorozwoju na całym
obszarze działania Lasów Państwowych,
- prowadzenie szkoleń Służby Leśnej i edukacji ekologicznej społeczeństwa.
LKP „Lasy Beskidu Śląskiego” składa się z lasów Nadleśnictwa: Bielsko, Ustroń, Węgierska
Górka i Wisła.
W przeważającej części są to tereny Beskidu Śląskiego, małe fragmenty należą do Beskidu
Małego i Żywieckiego, a także Pogórza Śląskiego.
Łączna powierzchnia LKP wg w/w Zarządzenia wynosi 39 780 ha, w tym N-ctwo Bielsko
10 177 ha, Ustroń – 11 434 ha, Wisła – 8 797 ha, Węgierska Górka 9 372 ha.
Opisywany LKP leży w południowej części woj. śląskiego na terenie miast i gmin: Wisła,
Istebna, Ustroń, Cieszyn, Brenna, Skoczów, Chybie, Dębowiec, Goleszów, Hażlach,
Jasienica, Strumień, Wilamowice, Kozy, Szczyrk, Wilkowice, Bielsko Biała, Węgierska
Górka, Lipowa, Radziechowy-Wieprz, Milówka, Bestwina, Czechowice-Dziedzice,
Zebrzydowice, Pawłowice.
23
2. Turystyka i rekreacja.
Karpaty, w tym także pasmo Beskidu Śląskiego, na którego terenie znajduje się Nadleśnictwo
Wisła są jednym z głównych regionów turystycznych Polski.
Szczególnie istotną ich cechą jest duże urozmaicenie krajobrazu, będące wynikiem
zróżnicowania budowy geologicznej, rzeźby, klimatu, stosunków wodnych oraz świata
organicznego. Wysokie walory przyrodnicze i kulturowe, a także bogate tradycje historyczne
stwarzają sprzyjające warunki do rozwoju turystyki praktycznie w ciągu całego roku. Duża
zmienność przestrzenna znajduje swoje odzwierciedlenie w zróżnicowanych możliwościach
użytkowania turystycznego. Najbardziej popularną formą turystyki jest turystyka górska
piesza, turystyka narciarska oraz dynamicznie rozwijająca się w ostatnich latach turystyka
rowerowa górska.
Początki rozwoju ruchu turystycznego w polskich Karpatach, były w dużym stopniu związane
z podróżami odbywanymi do uzdrowisk. Wiek XIX zaznaczył się również rozwojem
turystyki o charakterze poznawczym. Wiązała się ona z motywami patriotycznymi poznaniem ziem polskich pod różnymi zaborami, a tym samym umacnianie świadomości
narodowej.
Wzrost frekwencji przyjezdnych w obrębie Karpat był w dużym stopniu związany z
rozwojem komunikacji kolejowej, która w końcowych latach XIXw. i początkowych XXw.
dotarła do wielu górskich miejscowości uzdrowiskowych i wypoczynkowych.
Rosnącemu ruchowi turystycznemu towarzyszył z jednej strony wzrost liczby ludności
miejscowej, z drugiej zaś rozwój odpowiednich urządzeń umożliwiających racjonalne
spędzenie wypoczynku. Konsekwencją tego procesu był rozwój przestrzenny poszczególnych
miejscowości, przybierający z czasem dość znaczne rozmiary.
W okresie międzywojennym nastąpiło dalsze ożywienie ruchu turystycznego. Oprócz
Zakopanego i Tatr znaczną frekwencją przyjezdnych odznaczały się niektóre ośrodki
turystyczne w Beskidzie Śląskim. Jednym z nich była Wisła.
Dużo uwagi poświęcano oznakowaniu szlaków turystycznych. Najgęstszą ich siecią
odznaczał się Beskid Śląski. W roku 1924 przystąpiono do utworzenia głównego Szlaku
Beskidzkiego, który na terenie Beskidu Śląskiego prowadził trasą: Ustroń - Równica - Ustroń
Polana - Czantoria Wlk.- Stożek - Przeł. Kubalonka - Stecówka - Przysłop - Barania Góra Magurka Wiślańska - Węgierska Górka.
W wyniku zmian ustrojowych po drugiej wojnie światowej nastąpiło odejście od
dotychczasowego modelu turystyki elitarnej w kierunku rozwoju turystyki powszechnej.
Na podkreślenie zasługuje coraz większy udział kwater prywatnych. Powstają również nowe
obiekty o charakterze pensjonatowym.
Szczególnie istotną rolę w rozwoju ruchu turystycznego, zwłaszcza turystyki pieszej i
narciarskiej odgrywają schroniska turystyczne zlokalizowane zwykle w atrakcyjnych
krajobrazowo podszczytowych partiach górskich lub w węzłowych punktach szlaków
turystycznych.
Beskid Śląski (wraz z nim teren Nadleśnictwa Wisła) jest intensywnie zagospodarowywanym
turystycznie regionem, co wiąże się przede wszystkim z rozwiniętymi na szeroką skalę
przyjazdami turystycznymi z sąsiadujących z nim, silnie zurbanizowanych terenów GOP-u.
Na terenie zasięgu Nadleśnictwa znajduje się ok.115 obiektów noclegowych, które oferują 4,3
tys. Miejsc, są to: schroniska, hotele, ośrodki wypoczynkowe, pensjonaty, gospodarstwa
agroturystyczne, campingi.
Istnieje tu stosunkowo gęsta sieć schronisk:
-Schronisko agroturystyczne "Pietroszonka"
- Szkolne Schronisko Młodzieżowe "Zaolzianka"
24
- Schronisko Studenckie "Chatka"
- Schronisko Prywatne "Stecówka"
- Schronisko "Sadyba"
- (Dom Ludowy Macierzy Ziemi Cieszyńskiej)- Jaworzynka Zapasieki
- Schronisko PTTK na Przysłopie pod Baranią Górą
- Schronisko PTTK na Stożku
- Schronisko"Soszów"
- Schronisko PTSM na Równem
- Prywatne Schronisko "Światowid" na Beskidku
Gęstość sieci szlaków turystycznych na terenie Beskidu Śląskiego należy do najwyższych w
Polsce. Szlaki wiodą na wszystkie ważniejsze szczyty i zapoznają wszechstronnie z
najciekawszymi częściami górskimi.
Sieć letnich szlaków jest tak na ogół przeprowadzona, że służyć może w wielu przypadkach
także turystom - narciarzom w zimie. Na wielu szlakach letnich wykonano warianty
narciarskie zaopatrując je w znakowanie w kolorze danego szlaku jednak nie na tle białym,
lecz pomarańczowym.
Szlaki znakowane kolorem czerwonym
- Wielka Czantoria - Stożek - schronisko PTTK (grzbietem granicznym przez Przełęcz –
Beskidek i Soszów)
- Kubalonka - Kiczory - Wielki Stożek
- Kubalonka - Stecówka - schronisko PTTK Przysłop pod Baranią Górą
- Schronisko PTTK Przysłop pod Baranią Górą - szczyt Baraniej Góry
Szlaki znakowane kolorem niebieskim
- Równica (schronisko PTTK) - Orłowa - Trzy Kopce Wiślańskie
- Wisła (centrum) - Jawornik - Soszów
- Wisła Dziechcinka - Kobyla - (Sałasz) do żółt. szlaku
- Wisła (Głębce) - Wielki Stożek
- Wisła Czarne - Fojtula (zapora) - Biała Wisełka - Barania Góra
- Koczy Zamek - Przełęcz Koniakowska - Tyniok - Gańczorka - Przysłop (schronisko PTTK
pod Baranią Górą)
- Koczy Zamek - Sołowy Wierch - Zwardoń
szlaki znakowane kolorem zielonym
- Brenna Centrum - Stary Groń - Trzy Kopce Wiślańskie
- Wisła Dziechcinka - Dolina Gościejowa - Gościejów.
- Wisła Nowa Osada - Smerekowiec.
- Wisła Malinka - Kozince - Przełęcz Kubalonka.
- Wisła Głębce - Łabajów - Wielki Stożek (schronisko PTTK).
- Wisła Głębce - Kubalonka (starą drogą).
- Istebna (tartak) - Kiczory (do szlaku czerwonego).
- Istebna (tartak) - Przysłop - schronisko PTTK pod Baranią Górą.
- Przysłop - schronisko PTTK pod Baranią Górą - szczyt Baraniej Góry.
- Barania Góra - Malinowska Skała - Skrzyczne.
- Jaworzynka - Odkrzas - Wyrchczadeczka (do szlaku niebieskiego).
25
Szlaki znakowane kolorem żółtym
- Wisła Dziechcinka - Mały Stożek (do szlaku czerwonego).
- Wisła (centrum) - Kamienny - Trzy Kopce Wiślańskie - Przełęcz Salmopolska.
- Wisła Głębce - Kozińce - Kubalonka (Szarcula).
- Wisła Malinka - Cieńków (do szlaku zielonego pod Zielonym Kopcem).
- Istebna Zaolzie - Kubalonka (Szarcula).
- Rupienka - Istebna Zaolzie (przez Koniaków).
- Kamesznica - Przysłop (schronisko PTTK pod Baranią Górą).
- Jaworzynka (Trzycatek) - Kiczory - Wielki Stożek.
Szlaki znakowane kolorem czarnym
- Wisła Czarne (zapora) - Przysłop (schronisko PTTK pod Baranią Górą).
- Wisła Głębce (PKS i PKP) - Wisła Nowa Osada (Dom Turysty PTTK) przez Kozińce.
Trasy rowerowe
- Czerwony szlak rowerowy - Trasa Euroregionalna nr 24 - Chałupki – Ustroń - Wisła –
Istebna - Jasnowice
- Międzynarodowa trasa rowerowa Central European Greenways (kolor zielony)- Kraków –
Pszczyna - Wisła – Istebna - Jasnowice - Wiedeń
- Zielony szlak spacerowy - "Wisła Głębce PKP - Wisła Wierchy PKS przez Groniczek
- Zielony szlak turystyczny - Przełęcz Kubalonka - Wisła Nowa Osada DT PTTK Nad
Zaporą
- Zielony szlak rowerowy - Przejście Graniczne Jasnowice Bukovec - Jaworzynka Hrćawa Zapasieki - Koniaków - Przełęcz Koniakowska - PKS Istebna
Zaolzie
- Zielony szlak rowerowy - Istebna Centrum - Istebna Gazury - Przejście Graniczne
Jasnowice
- Żółty szlak rowerowy - Przejście Graniczne Jaworzynka Cierne - Jaworzynka Czadeczka
- Niebieski szlak rowerowy - Przejście Graniczne Jasnowice Bukovec - Byrty - Podsolisko Przejście Graniczne Jaworzynka Hrćawa
- Oprócz wytyczonych szlaków rowerowych do jazdy na rowerze nadają się także niektóre
piesze szlaki turystyczne i szlaki spacerowe.
W celu lepszego zapoznania turystów z wartościami przyrodniczymi, kulturowymi i
historycznymi tych gór opracowano trzy ścieżki dydaktyczne przebiegające po następujących
trasach
Ścieżka przyrodniczo-edukacyjna "Na Baranią Górę". Biegnie ona dolinami Czarnej i
Białej Wisełki przez szczyt Baraniej Góry. Jej całkowita długość wynosi 16 km, na
przejście całej trasy potrzeba około 5 godzin. Ścieżka ta z walorami przyrodniczymi
Baraniej Góry, zwraca uwagę na osobliwości przyrodnicze zarówno geologiczne jak
botaniczne oraz pokazuje wpływ człowieka (pracę leśnika) na wygląd i
funkcjonowanie biocenoz leśnych. Ścieżka składa się z 25 przystanków
wyposażonych w barwne tablice. Początek ścieżki znajduje się u wlotu doliny Czarnej
Wisełki. Ścieżka biegnie dalej wzdłuż szlaku czarnego, potem czerwonego do polany
26
Przysłup i na Baranią Górę. Dalej ścieżka biegnie wzdłuż niebieskiego szlaku, obok
źródeł Wisły i Kaskad Rodła.
Ścieżka przyrodniczo – edukacyjną „Olza” w Istebnej znajduje się w pobliżu Ośrodka
Edukacji Ekologicznej (OEE) w oddziale 17 obrębu Istebna. Na 1,5 kilometrowej
trasie znajduje się 10 przystanków opisujących w przystępny sposób zagadnienia leśno
– przyrodnicze będące na trasie ścieżki.
Ścieżka edukacyjna „Nadleśnictwo Wisła” – znajduje się w pobliżu siedziby
Nadleśnictwa Wisła w Czarnem i biegnie wzdłuż Wisły od szkółki leśnej, koło
budynku nadleśnictwa oraz przez oddziały 85 i 87. Na 2- kilometrowej trasie znajduje
się 10 przystanków przedstawiających zagadnienia przyrodniczo-leśne, np. szkółkę
leśną, kolekcję świerków, daglezji, podział przestrzenny lasów.
Z obiektów turystycznych znajdujących się na gruntach Nadleśnictwa Wisła należy
wymienić:
Miejsca postoju: obr. Istebna: 16g, 46j, obr: Wisła: 74g,
Nartostrady: obr Wisła – 31i, 31k oraz nieliterowane – obr. Wisła:145a,d
Skocznia: obr. Wisła – 40l
Miejsca biwakowe: obr. Wisła: 58b (nieliterowane)
Ponadto trwa przebudowa skoczni narciarskiej w Wiśle Malince, która w poprzedniej rewizji
u.l. znajdowała się na gruntach leśnych (oddz. 88c) a obecnie została wyłączona ze stanu
posiadania Nadleśnictwa.
Z atrakcji turystycznych rejonu Wisły należy wymienić źródła Czarnej i Białej
Wisełki dające początek Wiśle. Doliny tych potoków, a zwłaszcza Białej Wisełki, płynącej po
progach skalnych, należą do szczególnie urozmaiconych pod względem krajobrazowym partii
Beskidu Śląskiego.
Ponadto znajdują się tu różnorodne osobliwości przyrodnicze jak rozrzucone w wielu
miejscach skałki piaskowcowe, złomowiska skalne, jaskinie.
Dobrymi punktami widokowymi są - wieża widokowa na Baraniej Górze, Stożek, Kiczory,
przeł. Kubalonka, przeł. Salmopolska.
Pod względem urządzeń do uprawiania narciarstwa Beskid Śląski należy także do
najintensywniej zagospodarowanych rejonów w Polsce.
W Wiśle, Istebnej, Koniakowie i Jaworzynce znajdują się liczne wyciągi i trasy narciarskie.
Z innych atrakcji turystycznych należy wspomnieć o Koniakowie w gminie Istebna. Był to
przysiółek Istebnej, w którym hodowano konie dla książąt cieszyńskich - stąd jego nazwa.
Jest najwyżej położoną wsią w Beskidzie Śląskim. Słynie on z ręcznie wyrabianych
misternych koronek.
Siedzibą Nadleśnictwa jest miasto Wisła.
Wisła od chwili ukształtowania się, jako wieś książęca związana była z Cieszynem, gdzie
znajdował się ośrodek władzy książęcej. Osadnicy do doliny rzeki Wisły przybywali od
strony północnej, tzn. od Ustronia.
Po wykarczowaniu lasu nad rzeką u podnóża góry Bukowej (miejsce obecnego dworca PKS)
powstała „Wielka Łąka”, która była początkiem osady. Pierwsza wzmianka o tej osadzie
pochodzi z 1615 roku. 16.XII.1643 roku z polecenia księżnej Elżbiety Lukrecji wieś została
wpisana do urbarza w Cieszynie z odnotowaniem każdego osadnika. Byli to mieszkańcy
innych wiosek cieszyńskich chroniący się przed represjami wyznaniowymi i oddziałami
różnowierczych armii w czasie wojny 30-letniej, a także zbiegowie pańszczyźniani.
27
Z początku osadnictwo miało charakter rolniczy. Jednak z powodu nikłej urodzajności gleb,
ukształtowania terenu i klimatu, rolnictwo zaczęło ustępować gospodarce hodowlanoszałaśniczej.
Momentem zwrotnym był rok 1756, w którym została ogłoszona ustawa o lasach, nakazująca
racjonalną gospodarkę leśną. Rozpoczął się proces odwrotny do tego, który miał miejsce w
XVIIw. Zarząd Komory Cieszyńskiej przystąpił do rugowania górali przede wszystkim z tych
łąk, które z trudem wygospodarowali wśród lasów. Łąki były ponownie zalesiane.
Mimo wybudowania w 1837 roku drogi z Ustronia do Wisły, pozostała ona wsią nieznaną,
żyjącą własnym życiem. Ukształtowane w XVIIw. i rozwijające się niemal do końca XIXw.
formy kultury zaczęły ulegać modyfikacjom na przełomie XIX i XXw. Były one następstwem
przybycia do Wisły wybitnych przedstawicieli inteligencji polskiej. W tym czasie Wisła
zaczęła przeistaczać się w miejscowość letniskową, a później uzdrowiskowo- wczasową. Po
zakończeniu I wojny światowej Wisła weszła w skład ziem polskich. W 1926 roku za sprawą
rzetelnego mecenasa w osobie wojewody śląskiego Michała Grażyńskiego, zapoczątkowane
zostały największe przemiany w Wiśle. Wybudowano nowe mosty, drogi, uregulowano
koryto rzeki Wisły, częściowo zelektryfikowano samą miejscowość.
W krótkim czasie nadany został kształt urbanistyczny centrum Wisły. Ponadto z tego okresu
pochodzi Zameczek Prezydenta RP I. Mościckiego z lat 1929-31, proj. A. Szyszko-Bohusza
w Wiśle Czarnem, wybudowany dla prezydenta Rzeczpospolitej w celach wypoczynkowych.
Rezydencja ta nawiązuje swoim wyglądem do formy średniowiecznych zamków obronnych,
ale wyrażonej w konwencji funkcjonalizmu.
Od 1962 roku Wisła posiada prawa miejskie.
28
B. SZCZEGÓLNE FORMY OCHRONY PRZYRODY.
1. Dane ogólne.
Ustawa o ochronie przyrody z dn. 16.04.2004 r., wyróżnia następujace formy ochrony
przyrody:
1) parki narodowe;
2) rezerwaty przyrody;
3) parki krajobrazowe;
4) obszary chronionego krajobrazu;
5) obszary Natura 2000;
6) pomniki przyrody;
7) stanowiska dokumentacyjne;
8) użytki ekologiczne;
9) zespoły przyrodniczo-krajobrazowe;
10) ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów.
Ogólną charakterystykę szczególnych form ochrony przyrody na terenie N-ctwa Wisła
przedstawia poniższa tabela:
Rodzaj obiektu
1
Rezerwaty
Proponowane rezerwaty
Park krajobrazowy
obszary Natura 2000
Pomniki przyrody
Ilość
2
2 1)
2
1
1
6
Powierzchnia
(ha)
3
397,46
ok. 119
ok. 7 480 2)
ok. 6 490 2)
-
1)
- jeden rezerwat na gruntach Nadleśnictwa, jeden w zasiegu terytorialnym
2)
- powierzchnia na gruntach Nadleśnictwa
a) Rezerwaty przyrody.
Na terenie Nadleśnictwa Wisła znajdują się 2 częściowe rezerwaty przyrody, a następne 2 są
proponowane.
Rezerwat przyrody jest to obszar obejmujący ekosystemy zachowane w stanie naturalnym lub
mało zmienionym, określone gatunki roślin i zwierząt oraz elementy przyrody nieożywionej
mające istotną wartość ze względów naukowych, przyrodniczych, kulturowych bądź
krajobrazowych.
Rezerwaty przyrody są ustanawiane zarządzeniem Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów
Naturalnych i Leśnictwa.
29
Istniejące rezerwaty przyrody.
1. Na terenie Nadleśnictwa Wisła znajduje się jeden istniejący rezerwat przyrody „Barania
Góra” położony na stokach Pasma Baraniej Góry w oddziałach 120, 121, 123, 124, 128, 129,
135-138 (obręb Wisła). Rezerwat częściowy, utworzony na mocy Zarządzenia Ministra
Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 5.11.1953 r. ogłoszonego w Monitorze Polskim
(MP-1953, A-107/1436) oraz zmienionego w roku 1965 (MP-1965, A-26/131) o powierzchni
całkowitej 379,85 ha w celu zachowania w stanie naturalnym obszaru źródliskowego
"królowej polskich rzek" – Wisły oraz w celu zachowania w stanie naturalnym górskiego lasu
mieszanego, przechodzącego w bór wysokogórski. Obszar ten jest jednym z nielicznych w
regionie Beskidu Śląskiego, w którym ochronie podlega zespół roślinny zachodniokarpackiej
świerczyny górnoreglowej (Plagiothecio-Piceetum).
Źródła Czarnej i Białej Wisełki są położone na północno - zachodnim stoku Baraniej
Góry na wys. 1106 m.npm. Teren źródliska Czarnej Wisełki to obszar leśny o dość znacznej
powierzchni, potok tworzą licznie tu wypływające źródełka zwane "wykapami". Biała
Wisełka powstaje z wielu bijących pod skała małych źródełek. Szczególnie piękne są
wodospady w dolinie Białej Wisełki, największe w Beskidzie, od 1987 nazwane Kaskadami
Rodła.
Obszar rezerwatu został podzielony na trzy obręby ochronne:
a) Obręb ochrony częściowej stabilizującej. Ochrona ta ma na celu zachowanie w stanie
naturalnym ekosystemów, które wytworzyły się na terenach źródliskowych Białej i
Czarnej Wisełki.
b) Obręb ochrony częściowej zachowawczej. Tą formą ochrony objęte są najlepiej
zachowane fragmęty lasu mieszanego bukowo-jodłowo-świerkowego o zróżnicowanej
strukturze wiekowej i urozmaiconej budowie.
c) Obręb ochrony częściowej renaturalizacyjnej. Tą formą ochrony objęte są najwyższe
partie porośnięte wysokogórskim borem świerkowym.
Powierzchniowy podział na obręby ochronne
Obręb ochrony
Położenie
I-Ochrona częściowa 123d,g,h, 135a,b,
stabilizująca
II-Ochrona
135h, 136d, 137h,i,j, 138i,j,
częściowa
zachowawcza
III-Ochrona
Oddz.120,121, 124,128,129 w całości
częściowa
123a,b,c,f,i,
135c,d,f,g,
136a,b,c,
renaturalizacyjna
137a,b,c,d,f,g, 138a,b,c,d,f,g,h,
Powierzchnia ogółem
Powierzchnia (%)
25.51 ha
6.72
86.02 ha
22.64
268.32 ha
70.64
379.85 ha
100.00
(Różnice pomiędzy tymi powierzchniami a podanymi w „Planie Ochrony Rezerwatu” wynikają z korekty
granic wydzieleń)
2. W zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa istnieje również wodny rezerwat „Wisła” położony na terenie Obrębu Wisła powołany 25.VI.1959 r. zarządzeniem Ministra Leśnictwa
i Przemysłu Drzewnego ogłoszonym w Monitorze Polskim w 1959 r. Nr. 62, poz. 321 w celu
ochrony pstrąga potokowego (Salmo trutta morpha fario) i jego naturalnego środowiska.
Rezerwatem objęte są potoki Czarna i Biała Wisełka oraz Malinka.
Powyższe informacje uzupełniono o ogólną charakterystykę rezerwatów przedstawioną w
poniższej tabeli:
30
Ogólna charakterystyka rezerwatów.
Lp
1
1
Nr.
rejestru
woj.
2
1
Położenie
Nazwa
rezerwatu
3
Barania
Góra
M.P.
Nr.
Poz.
4
1953
Nr. 107
poz.1436
zm. 1965
Nr 26
poz. 131
Oddz.
poddz.
5
120
121
123
124
128
129
135
136
137
138
gmina
L-ctwo
6
miasto
Wisła
Typ i podtyp
rezerwatu wg
dominującego
przedmiotu
typu
ochrony
środowisk
7
8
Obszary
leśne
porastające Lasów i
źródliska
borów
Wisły
Powierzchnia
(ha)
według
plan
MP.
ochrony
Powierzchnia
(ha)
objęta ochroną
ścisłą
9
10
11
częściową
12
383.04
379.85
-
379.85
Przysłup
(oddz.
120, 121, D-stany
123, 124) mieszane
jodłowoBarania
bukowo(128, 129 świerkowe
135-138 w reglu
dolnym
Powierzchnia
(ha)
Ważniejsze
Uwagi
zbiorowiska,
zespoły
roślinne
13
AbietiPiceetum
montanum
grupa
zwierząt
14
PlagiothecioPiceetum
Calamagrostio
villosaePinetum
Dentario
glandulosaeFagetum
D-stany
boru
wysokogórs
kiego regla
górnego
Luzulo
luzuloidisFagetum
BetuloAdenostyletea
2
7
Wisła
25.06.1959 potoki
Nr. 62
Biała i
poz. 321
Czarna
Wisełka,
Malinka
z dopływami
miasto
Wisła
Faunistczny Wód
ryb.
śródlądo 17.61
wych
17.61
31
-
17.61
-
pstrąg
potokowy
(Salmo
trutta
morpha
fario)
badaw- kontrolcze
ne
15
16
17
Możliwości realizacji celów ochrony w rezerwatach częściowych.
Lp.
1
1
2
Nazwa
rezerwatu
2
Barania
Góra
Wisła
Główny
przedmiot
ochrony
3
Górski,
pierwotny
charakter lasu
mieszanego
przechodzącego
w bór
wysokogórski,
tereny
źródliskowe
Białej i Czarnej
Wisełki
pstrąg potokowy
Zachodzące
procesy sukcesji
Cel ochrony
4
Ochrona lasów
naturalnych oraz
doprowadzenie
ich do stanu
naturalnego na
obszarze
źródliskowym
Wisły
5
-masowe
wypadanie
d-stanów
świerkowych
- doprowadzenie
do stanu naturalnego własności
retencyjnych tego
obszaru
ochrona warunków bytowania
pstrąga potokowego
-
Zagrożenia
6
- zanieczyszczenia
z OstrawskoKarwińskiego
Okręgu
Przemysłowego
- zwiększenie
spływu
powierzchniowego
przez duże
powierzchnie
wylesień, a w
konsekwencji
przesuszenie
grzbietowych partii
Baraniej
inwestycje
hydrotechniczne,
zakwaszenie wód
32
Możliwość
Metody ochrony
realizacji celu
dotychczasowe
proponowane
ochrony
7
8
9
przebudowa
zgodne z
d-stanów
dotychczasowym
świerkowych planem ochrony
rezerwatu
Uwagi
10
rezerwat ten nie
zapewnia obecnie
właściwej
ochrony populacji
miejscowej
ichtiofauny.
b) Proponowane rezerwaty przyrody.
Istniejące na terenie Nadleśnictwa Wisła rezerwaty nie ochraniają wszystkich cennych
fragmentów zbiorowisk roślinnych.
Dlatego proponuje się utworzenie następnych rezerwatów.
1). Rezerwat „Sołowy”.
Położony na północnych stokach Sołowego Wierchu 848 m. n.p.m., na terenie Obrębu Istebna
w oddziałach 110 i 111 L-ctwa Zapowiedź oraz częściowo na terenie gruntów prywatnych
należących do wsi Jaworzynka (gm. Istebna). Przedmiotem ochrony ma być starodrzew
bukowy i świerkowy, oraz stanowisko rzadkiego w Beskidzie Śląskim żywca
dziewięciolistnego (Dentaria enneaphyllos).
Na terenie proponowanego rezerwatu występują trzy zespoły leśne:
- żyzna buczyna karpacka - (Dentario glandulosae- Fagetum)
- kwaśna buczyna górska (Luzulo luzuloidis - Fagetum)
- bór jodłowo- świerkowy (Abieti- Piceetum montanum).
Oprócz tego występują rośliny objęte całkowitą ochroną jak np.
- wawrzynek wilczełyko, podrzeń żebrowiec, parzydło leśne, widłak wroniec, gnieźnik leśny.
Jako cel ochrony planowane jest zachowanie zespołów buczyn i boru dolnoreglowego na
obszarze źródliskowym.
Proponowany rezerwat obejmuje bowiem swoim zasięgiem obszary źródliskowe potoku
Krężelka.
2). Rezerwat „Prądowiec”.
Obejmowałby on płaty zespołu Bazzanio-Piceetum.
Są to płaty dolnoreglowej świerczyny na torfie składające się prawie wyłącznie ze świerka ze
sporadyczną domieszką jodły. Zasięg pionowy zespołu rozciąga się od 550 do 900 m n.p.m.
Największe powierzchniowo płaty stwierdzono w oddz.: 13, 15, 17, 89, 90, 91.
c) Parki krajobrazowe.
Część lasów Nadleśnictwa Wisła położona jest na terenie utworzonego
rozporządzeniem Wojewody Bielskiego nr 10/98 z dnia 16 czerwca 1998 r. (Dz. Urz. Woj.
Biel. nr 9/98, poz. 111) Parku Krajobrazowego Beskidu Śląskiego w celu zachowania,
popularyzacji i upowszechniania szczególnych wartości przyrodniczych, krajobrazowych i
kulturowych Beskidu Śląskiego, w warunkach racjonalnego gospodarowania zgodnie z
zasadami ekorozwoju.
Obejmuje on tereny leśne dwóch pasm górskich - Czantorii (995 m n.p.m.) oraz Baraniej
Góry (1 220 m n.p.m.) na powierzchni 38 620 ha (z otuliną - 60 905 ha).
Powierzchnia gruntów Nadleśnictwa należących do parku krajobrazowego wynosi 7480,59
ha. Obejmuje cały obręb Wisła oraz północna część obrębu Istebna na północ od Olzy. Do
Parku nie wchodzi powierzchnia 1237,23 ha. Są to oddz.: 91t,w, 96-135, 162-172,
Powieżchnia Parku obejmuje 14 gmin: Bielsko Biała, Brenna, Buczkowice, Goleszów,
Istebna, Jaworze, Lipowa, Milówka, Radziechowy- Wieprz, Szczyrk, Ustroń, Węgierska
Górka, Wilkowice, Wisła.
Park krajobrazowy jest obszarem chronionym ze względu na wartości przyrodnicze,
historyczne i kulturowe, a celem jego utworzenia jest zachowanie, popularyzacja i
upowszechnianie tych wartości w warunkach racjonalnego gospodarowania.
Podstawowym założeniem nie jest więc wyłączenie obszaru parku spod działalności
gospodarczej, lecz umiejętne i racjonalne łączenie funkcji ochronnych z gospodarczymi.
W gospodarce na terenie parku obowiązuje zasada ekorozwoju.
33
W praktyce oznacza to stosowanie zrównoważonej gospodarki rolnej i leśnej, racjonalne
korzystanie z wód i kopalin, właściwa gospodarka odpadami, wprowadzanie tzw. czystej
energii. Przede wszystkim zaś eliminowanie działalności powodującej trwałe, nieestetyczne
zmiany krajobrazu, zanieczyszczenie środowiska lub zakłócanie naturalnych procesów
przyrodniczych.
Wszystkie te uwarunkowania powodują, iż parki krajobrazowe są szczególnie atrakcyjne do
rozwijania w ich granicach różnych form wypoczynku, przede wszystkim turystyki
kwalifikowanej.
Park Krajobrazowy Beskidu Śląskiego obejmuje 2 główne pasma tegoż Beskidu: pasmo
Baraniej Góry oraz pasmo Czantorii i Stożka. Zbudowane głównie z piaskowca godulskiego,
którego warstwy charakteryzują się różną trwałością. Ulegając erozji pod wpływem wiatru i
wody tworzą malownicze progi i wodospady w dolinach potoków, oraz formy skałkowe
(niektóre z nich objęte ochroną jako pomniki przyrody). Głębokie doliny o stromych
zboczach sprzyjają powstawaniu osuwisk zarówno powierzchniowych jak i podziemnych.
Sieć podziemnych szczelin osiąga nieraz duże rozmiary tworząc jaskinie. Niektóre z nich
zostały uznane za pomniki przyrody.
Na południowo- zachodnich stokach Baraniej Góry bierze swój początek potok Czarna
Wisełka, której źródła mają postać tzw. „wykapów”, tworzących mozaikę oczek wodnych,
z których wypływa sieć strużyn.
Inną osobliwością jest seria wodospadów w korycie Białej Wisełki noszących nazwę Kaskady
Rodła.
Na terenie Beskidu Śląskiego 70% powierzchni lasów stanowią sztucznie wprowadzone
świerczyny. Naturalny las jodłowo- bukowo- świerkowy w wieku ok. 200 lat zachował się na
północno zachodnich zboczach Baraniej Góry. Stanowi on przykład lasu pierwotnego
położonego w górnej części regla dolnego i w reglu górnym. W celu ochrony puszczańskiego
charakteru tego terenu został utworzony rezerwat „Barania Góra”. Inne rezerwaty na terenie
Parku to: „Zadni Gaj” i „Góra Tuł”, „Kopce”, Kuźnie” i „Stok Szyndzielni”.
Beskid Śląski stanowi od dawna obiekt szczególnego zainteresowania turystów i
krajoznawców. Stąd też teren ten znajduje się na czołowym miejscu w kraju pod względem
zagospodarowania turystycznego. Istnieje tutaj bardzo gęsta sieć szlaków.
d) Pomniki przyrody.
Są to pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupienia o szczególnej
wartości naukowej, kulturowej i historycznej. Często odznaczają się one indywidualnymi
cechami: sędziwe i okazałych rozmiarów drzewa, grupy drzew, głazy narzutowe, źródła,
skałki, jaskinie, wodospady i inne.
Wykaz pomników przyrody znajdujących się w na terenie Nadleśnictwa Wisła znajduje się w
tabeli przedstawionej poniżej:
34
Numer
Lp. rejestru
Nr. zarządzenia
data
wojew.
1
2
3
1
83
Orzeczenie
Prezydium WRN
w Katowicach z
dn. 23.10.1958
L.O. 13b/33/58
2
84
jw.
L.O. 13b/34/58
Położenie
Zabiegi uzgodnione z
wojew. konserwatorem
przyrody
stan
zagroże- powierz- projektowazdrowotnie
chnia
ne
wykonane
ny
(ha)
10
11
12
13
14
Opis obiektu
Oddz.
poddz.
gmina
L-ctwo
rodzaj
wiek
obwód
(cm)
4
5
6
7
8
wysokość
(m)
9
Obręb WISŁA
78 l. - w
Wisła
dolinie Białej Barania
Wisełki koło
drogi na
Równe
Skały
grzybowe o
charakte
-ryst.
typie
ostańców
zbudowane z
gruboziarniste
go piaskowca
istebniańskiego
117 d
Wisła
Skały
na grzbiecie Łabajów grzybogórskim pod
we o
szczytem
charakte
Kiczor
rze ostańców
zbudowane z
grubozia
rnistego
piaskowca
istebnia
ńskiego
dł.32m
wys. 6-12m.
wykonanie
oznakowania - tablic
8
35
jw.
Uwagi
15
3
85
jw.
L.O. 13b/35/58
4
95
jw.
R-OP-b/19/59
5
278
6
349
56 h
Wisła
- na grzbiecie Czarne
górskim
między
Istebną a
Wisłą
Wisła Nowa
Osada
własność
prywatna
przy drodze
obok tartaku
Spółdzielni
Inwalidów
Decyzja Woje142 a
wody bielskiego - przy szlaku
z dn. 2.12.1980r z Przeł. SalRL 9-op-7141p/ mopolskiej
/6/80
na Malinowską Skałę
Rozporządzenie WisłaWojewody Biel- Malinka
skiego nr. 1/93
- na wys. ok.
z dn. 23.04.1993r 905 m.npm.
w siodle
Przełęczy
Salmopolskiej na prawo
od drogi
Wisła Szczyrk
Wisła
Skały o
charakte
-rze wychodni
zbudowane z
piaskow
ca w 40letnim
d-stanie
Lipa
drobnol.
dł. 26m
300
367
Wisła
Jaskinia
Malinka skalna
„Malino
-wska”
Wisła
11
jw.
30
jw.
oznakowanie - wyk.
tablic.
Jaskinia
skalna
„Salmopolska”
jw.
36
Wykaz proponowanych pomników przyrody.
Lp.
1
1
Położenie
oddz.
gmina
poddz.
L-ctwo
2
3
100c
Wisła
Barania
Rodzaj
Opis obiektu
wiek
pierśnica
4
Jawor
5
200
6
104
wysokość
7
26
e) Obszary „Natura 2000”
W 2006 roku zgłoszono do KE w celu włączenia lasów Beskidu Śląskiego, a wśród nich
również tereny Nadleśnictwa Wisła, do programu „Natura 2000” jako Specjalne Obszary
Ochrony Siedlisk Natura 2000 – Beskid Śląski
Kod obszaru : PLH – 240005
Nazwa obszaru : Beskid Śląski
Powierzchnia : 26 256 ha
Obszar położony jest w masywie Beskidu Śląskiego, z niewielkimi fragmentami w obrębie
Pogórza Śląskiego i w Kotlinie Żywieckiej.
Występuje tu szereg malowniczych form skalnych, takich jak progi i wodospady w dolinach
potoków, liczne formy skałkowe i różnorodne formy osuwiskowe powierzchniowe i
podziemne. Tereny położone na Pogórzu Śląskim i w Kotlinie Żywieckiej są miejscem
występowania bardzo rzadkich w regionie muraw kserotermicznych.
Obszar o dużym znaczeniu dla zachowania bioróżnorodności. Zidentyfikowano tu 16 typów
siedlisk z załącznika I Dyrektywy Siedliskowej. Wśród nich jednymi z cenniejszych są
zachowane fragmenty lasów o charakterze naturalnym (pn-wsch. stoki Baraniej Góry).
Masyw Baraniej Góry jest centrum występowania w Polsce dolnoreglowego boru na torfie
Bazzanio-Piceetum. Obszar jest też jednym z centrów występowania dolnoreglowego boru
jodłowo-świerkowego, występuje tu unikatowy ekotyp tzw. świerka istebniańskiego
Beskid Śląski charakteryzuje się największą liczbą jaskiń i schronisk skalnych (siedlisko
8310) w obrębie polskich Karpat Zewnętrznych, tutaj znajduje się największa z tych jaskiń jaskinia w Trzech Kopcach o długości 947,5 m.
W obszarze liczne są wychodnie skalne, na których wykształcają się zbiorowiska szczelin
skalnych (kod 8220).
Stwierdzono tu 21 gatunków z załącznika II Dyrektywy Siedliskowej. Jest to ostoja fauny
typowej dla puszczy karpackiej. Na obszarze odnaleziono też liczne stanowiska rzadkich i
zagrożonych roślin i bezkręgowców. Jest tu jedno z 4 stanowisk tojadu morawskiego w
Polsce i jeden z 4 rejonów występowania tocji karpackiej. Z początkiem XX wieku
stwierdzono tu jedno z 3 znanych w Polsce stanowisk konarka tajgowego Phryganophilus
ruficollis, ale od tego czasu brak potwierdzenia jego obecności.
37
2. SZATA ROŚLINNA NADLEŚNICTWA.
W zdjęciach fitosocjologicznych wykonanych na terenie Nadleśnictwa Wisła, a także w
trakcie prac taksacyjnych stwierdzono występowanie następujących gatunków roślin:
DRZEWA.
(wykaz obejmuje także przestoje na gruntach nieleśnych oraz związanych z gospodarką
leśną).
Abies alba - Jodła pospolita
Abies grandis - Jodła olbrzymia
Acer pseudoplatanus - Klon jawor (Jawor)
Acer platanoides - Klon zwyczajny
Aesculus hippocastanum - Kasztanowiec zwyczajny
Alnus glutinosa - Olsza czarna
Alnus incana - Olsza szara
Betula pendula - Brzoza brodawkowata (B.zwisła)
Carpinus betulus - Grab zwyczajny
Fagus sylvatica - Buk zwyczajny
Fraxinus excelsior - Jesion wyniosły
Larix decidua - Modrzew europejski
Malus sylvestris - Jabłoń dzika
Picea abies - Świerk pospolity
Pinus sylvestris - Sosna zwyczajna
Pinus banksiana - Sosna Banksa
Pinus cembra - Limba
Pinus nigra - Sosna czarna
Pinus mugo - sosna kosa (kosodrzewina, kosodrzew)
Pinus strobus - Sosna wejmutka
Populus tremula - Topola osika
Prunus avium - Czereśnia
Pseudotsuga taxifolia - Jedlica (Daglezja) zielona
Quercus robur - Dąb szypułkowy
Quercus rubra - Dąb czerwony
Quercus petraea - Dąb bezszypułkowy
Robinia pseudoacacia - Robinia akacjowa
Sequoiadendron giganteum – Mamutowiec olbrzymi
Sorbus aucuparia - Jarząb pospolity
Salix alba - Wierzba biała
Salix caprea - Wierzba iwa
Tilia cordata - Lipa drobnolistna
Thuja plicata – Żywotnik olbrzymi
Ulmus glabra - Wiąz górski
38
KRZEWY
Corylus avellana - Leszczyna pospolita
Frangula alnus - Kruszyna pospolita
Lonicera nigra - Wiciokrzew (Suchokrzew) czarny
Salix cinerea - Wierzba szara (Łoza)
Sambucus nigra - Bez czarny
Sambucus racemosa - Bez koralowy
Viburnum opulus – Kalina koralowa
ROŚLINY ZIELNE
Lp.
GATUNEK (NAZWA)
1
2
1
2
3
Aconitum firmum - Tojad mocny
Aconitum callibotryon - Tojad sudecki
Aegopodium podagraria - Podagrycznik
pospolity
Agrostis canina - Mietlica psia
(M.wąskoliściowa)
Asplenium viridae - Zanokcica, zielona
Angelica sylvestris - Dzięgiel leśny
Asarum europaeum - Kopytnik pospolity
Astrantia major - Jarzmianka większa
Ajuga reptans - Dąbrówka rozłogowa
Anemone nemorosa - Zawilec gajowy
Athyrium distentifolium - Wietlica alpejska
Athyrium filix-femina - Wietlica samicza
Blechnum spicant - Podrzeń żebrowiec
Brachypodium sylvaticum - Kłosownica
leśna
Calamagrostis arundinacea - Trzcinnik leśny
Calamagrostis villosa - Trzcinnik owłosiony
Calluna vulgaris - Wrzos zwyczajny
Caltha palustris - Knieć błotna
Carex pilulifera - Turzyca pigułkowata
Carex remota - Turzyca rzadkokłosa
Carex sylvatica - Turzyca leśna
Campanula patula - Dzwonek rozpierzchły
Cardamine amara - Rzeżucha gorzka
Cardamine flexuosa - Rzeżucha leśna
Chaerophyllum hirsutum - Świerząbek
orzęsiony (Ś.kosmaty)
Cicerbita alpina - Modrzyk górski
(M.alpejski)
Circaea lutetiana - Czartawa pospolita
Chrysosplenium alternifolium - Śledziennica
skrętolistna
Cisium rivulare - Ostrożeń łąkowy
Cirsium oleraceum - Ostrożeń warzywny
Crepis paludosa - Pępawa błotna
Dactylis glomerata - Kupkówka pospolita
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
ORIENTACYJNA
STOPIEŃ ZAGROŻENIA
LICZEBNOŚĆ
Spo- Rza Czę Pos
Sil.
Zagr Nie
Eksrady- dki -sty po- zagro- ożo- zagro panczny
lity żony
ny
-żony sywny
3
4
5
6
7
8
9
10
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
39
x
Uwagi
11
Lp.
GATUNEK (NAZWA)
1
2
33
34
Daphne mezereum - Wawrzynek wilczełyko
Dentaria bulbifera - Żywiec cebulkowy
(Z.bulwkowaty)
Dentaria glandulosa - Żywiec gruczołowaty
Deschampsia caespitosa - Śmiałek darniowy
Deschampsia flexuosa - Śmiałek pogięty
Digitalis purpurea - Naparstnica purpurowa
Doronicum austriacum - Omieg górski
Dryopteris dilatata - Narecznica szerokolistna
Dryopteris filix-mas - Narecznica samcza
Dryopteris carthusiana - Narecznica
krótkoostna
Elymus caninus - Perz psi
Epilobium montanum - Wierzbownica górska
Equisetum sylvaticum - Skrzyp leśny
Equisetum palustre - Skrzyp błotny
Euphorbia amygdaloides - Wilczomlecz
(Ostromlecz) migałolistny
Festuca ovina - Kostrzewa owcza
Festuca gigantea - Kostrzewa olbrzymia
Festuca altissima - Kosztrzewa leśna
Ficaria verna - Ziarnopłon (Jaskier) wiosenny
Fragaria vesca - Poziomka pospolita
Galeobdolon luteum - Gajowiec żółty
Galium odoratum - Przytulia (Marzanka)
wonna
Gentiana asclepiadea - Goryczka trojeściowa
(G. trojeściowata)
Geranium robertianum - Bodziszek cuchnący
Geum rivale - Kuklik zwisły
Gnaphalium sylvaticum - Szarota leśna
Gymnocarpium dryopteris - Cienistka
(Zachyłka) trójkątna
Hacquetia epipactis - Cieszynianka wiosenna
Hieracium murorum - Jastrzębiec leśny
Homogyne alpina - Podbiałek alpejski
Heracleum sphondylium - Barszcz zwyczajny
Huperzia selago - Widłak wroniec
Hypericum perforatum - Dziurawiec
zwyczajny
Impatiens noli-tangere - Niecierpek pospolity
Juncus conglomeratus - Sit skupiony
Juncus effusus - Sit rozpierzchły
Lamium maculatum - Jasnota plamista
Luzula luzulina - Kosmatka żółtawa
Luzula luzuloidis - Kosmatka gajowa
Luzula pilosa - Kosmatka owłosiona
Luzula sylvatica - Kosmatka olbrzymia
Lycopodium clavatum - Widłak goździsty
Lycopodium annotinum - Widłak
jałowcowaty
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
ORIENTACYJNA
STOPIEŃ ZAGROŻENIA
LICZEBNOŚĆ
Spo- Rza Czę Pos
Sil.
Zagr Nie
Eksrady- dki -sty po- zagro- ożo- zagro panczny
lity żony
ny
-żony sywny
3
4
5
6
7
8
9
10
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
40
x
x
Uwagi
11
Lp.
GATUNEK (NAZWA)
1
2
76
77
78
79
Lysimachia nemorum - Tojeść gajowa
Lysimachia nummularia - Tojeść rozesłana
Lycopus europaeus - Karbieniec pospolity
Maianthemum bifolium - Konwalijka
dwulist.
Melampyrum nemorosum - Pszeniec gajowy
Melampyrum pratense - Pszeniec zwyczajny
Melampyrum sylvaticum - Pszeniec leśny
Mercurialis perennis - Szczyr trwały
Milium effusum - Prosownica rozpierzchła
Moehringia trinervia- Możylinek
trójnerwowy
Mycelis muralis - Sałatnik leśny
Myosotis palustris - Niezapominajka błotna
Oreopteris limbosperma - Narecznica górska
Oxalis acetosella - Szczawik zajęczy
Paris quadrifolia - Czworolist pospolity
Petasites albus - Lepiężnik biały
Petasites hybridus - Lepiężnik różowy
Phegopteris connectilis - Zachyłka
oszczepowata
Phyteuma spicata - Zerwa kłosowa
Poa nemoralis - Wiechlina (Wyklina) gajowa
Polygonatum verticillatum - Kokoryczka
okółkowa
Polystichum braunii - Paprotnik Brauna
Polystichum aculeatum - Paprotnik kolczysty
Polystichum lonchitis - Paprotnik ostry
Potentilla erecta - Pięciornik kurze ziele
Pulmonaria obscura - Miodunka ćma
Primula elatior - Pierwiosnka wyniosła
Prenanthes purpurea - Przenęt purpurowy
Pteridium aquilinum - Orlica pospolita
Ranunculus repens - Jaskier rozłogowy
Rubus hirtus - Jeżyna gruczołowata
Rubus idaeus - Malina właściwa
Rubus plicatus - Jeżyna fałdowana
Rubus saxatilis - Malina kamionka
Rumex acetosa - Szczaw zwyczajny
Rumex sanguineus - Szczaw gajowy
Salvia glutinosa - Szałwia lepka
Sanicula europaea - Żankiel zwyczajny
Saponaria officinalis - Mydlnica lekarska
Scrophularia nodosa - Trędownik bulwiasty
Silene dioica - Bniec czerwony
Senecio fuchsii - Starzec Fuchsa
Senecio nemorensis - Starzec gajowy
Stachys sylvatica - Czyściec leśny
Stellaria nemorum - Gwiazdnica gajowa
Streptopus amplexifolius - Liczydło górskie
Taraxacum officinale - Mniszek pospolity
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
ORIENTACYJNA
STOPIEŃ ZAGROŻENIA
LICZEBNOŚĆ
Spo- Rza Czę Pos
Sil.
Zagr Nie
Eksrady- dki -sty po- zagro- ożo- zagro panczny
lity żony
ny
-żony sywny
3
4
5
6
7
8
9
10
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
41
x
Uwagi
11
Lp.
GATUNEK (NAZWA)
1
2
123 Thalictrum aquilegifolium - Rutewka
orlikolistna
124 Trientalis europaea - Siódmaczek leśny
(S.europejski)
125 Urtica dioica - Pokrzywa zwyczajna
126 Vaccinium myrtillus - Borówka czarna
127 Vaccinium vitis idaea - Borówka brusznica
128 Vaccnium uliginosum - Borówka bagienna
(Pijanica)
129 Viola palustris - Fiołek błotny
130 Viola reichenbachiana - Fiołek leśny
131 Veratrum lobelianum - Ciemiężyca
(Ciemierzyca) zielona
ORIENTACYJNA
STOPIEŃ ZAGROŻENIA
LICZEBNOŚĆ
Spo- Rza Czę Pos
Sil.
Zagr Nie
Eksrady- dki -sty po- zagro- ożo- zagro panczny
lity żony
ny
-żony sywny
3
4
5
6
7
8
9
10
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
Wykaz gatunków mchów występujących na terenie Nadleśnictwa Wisła:
Atrichum undulatum - Żurawiec fałdowany
Brachythecium salebrosum
Brachythecium rutabulum - Krótkosz szorstki
Calypogeia trichomanis
Calliergon stramineum - Mokradłosz
Chilosciphus polyanthos
Ceratodon purpureus - Zęboróg purpurowy
Dicranella heteromalla - Widłoząbek jednoboczny
Dicranum scoparium - Widłoząb miotłowy
Dicranum undulatum - Widłoząb fałdowany, (W. Bregera)
Entodon Schreberii - Rokietnik pospolity
Eurhynchium hians - Dzióbkowiec
Hypnum cupressiforme - Rokiet cyprysowaty
Leucobryum glaucum - Modrzaczek siny
Lophocolea heterophylla
Marchantia polymorpha - Porostnica wielokształtna
Mnium affine - Merzyk pokrewny
Mnium punctatum - Merzyk kropkowany
Mnium hornum
Mnium undulatum - Merzyk fałdowany
Mnium stellare
Pellia epiphylla - Pleszanka pospolita
Plagiomnium rostratum
Plagiomnium elatum
Plagiomnium undulatum
Plagiothecium laetum
Plagiothecium nemoreum
Plagiothecium curvifolium
Plagiothecium denticulatum - Płaszczeniec ząbkowany
42
Uwagi
11
Plagiothecium undulatum - Płaszczeniec falisty
Pohlia nutans - Knotnik zwisły
Polytrichum attenuatum - Płonnik strojny
Polytrichum commune - Płonnik pospolity
Rhytidiadelphus loreus - Fałdownik rzemienisty
Rhytidiadelphus squarrosus - Fałdownik nastroszony
Sphagnum sp. - Torfowiec.
Na terenie nadleśnictwa stwierdzono występowanie następujących gatunków roślin
podlegających ochronie ścisłej:
drzewa
Pinus cembra – Limba – stanowisko sztuczne
Pinus mugo - sosna kosa (kosodrzewina, kosodrzew) – stanowisko sztuczne
Rośliny zielne:
Aconitum callibotryon - Tojad sudecki
Aconitum firmum - Tojad mocny
Blechnum spicant - Podrzeń żebrowiec
Dactylorhiza fuchsii - Kukułka (Storczyk) Fuchsa
Daphne mezereum - Wawrzynek wilczełyko
Doronicum austriacum - Omieg górski
Gentiana asclepiadea - Goryczka trojeściowa (G. trojeściowata)
Hacquetia epipactis - Cieszynianka wiosenna
Huperzia selago - Wroniec widlasty (Widłak wroniec)
Lycopodium annotinum - Widłak jałowcowaty
Lycopodium clavatum - Widłak goździsty
Streptopus amplexifolius - Liczydło górskie
Veratrum lobelianum - Ciemiężyca (Ciemierzyca) zielona
Mchy:
Dicranum undulatum - Widłoząb fałdowany, (W. Bregera)
Sphagnum sp. - Torfowiec.
Na terenie nadleśnictwa stwierdzono występowanie następujących gatunków roślin
podlegających ochronie częściowej:
Krzewy:
Frangula alnus - Kruszyna pospolita
Viburnum opulus – Kalina koralowa
Rośliny zielne:
Asarum europaeum - Kopytnik pospolity
Galium odoratum - Przytulia (Marzanka) wonna
Primula elatior - Pierwiosnka wyniosła
Mchy:
Dicranum scoparium - Widłoząb miotłowy
Polytrichum commune - Płonnik pospolity
Rhytidiadelphus squarrosus - Fałdownik nastroszony
43
3. FAUNA NADLEŚNICTWA.
Nadleśnictwo Wisła nie posiada specjalistycznych opracowań faunistycznych. Dostępne są
jedynie opracowania dotyczące obszaru dawnego województwa bielskiego lub
projektowanego Parku Krajobrazowego Beskidu Śląskiego.
Dane zawarte w programie ochrony przyrody pochodzą z analizy wyżej wspomnianej
literatury i z tego powodu mają charakter szacunkowy.
a) Ssaki.
Gatunek
Ochrona
1
2
1. kret (Talpa europaea)
2. ryjówka aksamitna (Sorex araneus)
3. ryjówka malutka (Sorex minutus)
4. ryjówka górska (Sorex alpinus)
5. rzęsorek rzeczek (Neomys fodiens)
6. podkowiec mały (Rinolophus hipposideros)
7. nocek duży (Myotis myotis)
8. nocek orzęsiony (Myotis emarginatus)
9. nocek natterera (Myotis nattereri)
10. nocek wąsatek (Myotis mystacinus)
11. nocek brandta (Myotis brandtii)
12. nocek rudy (Myotis daubentonii)
13. gacek brunatny (Plecotus auritus)
14. zając szarak (Lepus europaeus)
15. wiewiórka (Sciurus vulgaris)
16. chomik (Cricetus cricetus)
17. piżmak (Ondatra zibethicus)
18. karczownik ziemnowodny (Arvicola terrestris)
19. darniówka zwyczajna (Pitymys subterraneus)
20. polnik zwyczajny (Microtus arvalis)
21. mysz leśna (Apodemus flavicollis)
22. mysz domowa (Mus musculus)
23. mysz polna (Apodemus agrarius)
24. niedźwiedź brunatny (Ursus arctor)
25. lis (Vulpes vulpes)
26. jenot (Nycterentes procyonoides)
27. borsuk (Meles meles)
28. wydra (Lutra lutra)
29. kuna leśna (Martes martes)
30. kuna domowa (Martes foina)
31. tchórz (Mustela putorius)
32. gronostaj (Mustela erminea)
33. łasica (Mustela nivalis)
34. ryś (Felis lynx)
35. żbik (Felis silvestris)
36. dzik (Sus scrofa)
44
częściowa
ścisła
ścisła
ścisła
ścisła
ścisła - PCK zwierząt
ścisła
ścisła
ścisła
ścisła
ścisła
ścisła
ścisła
gat. łowny
ścisła
ścisła
gat. łowny
częściowa
-----------ścisła - PCK zwierząt
gat. łowny
gat. łowny
gat. łowny
częściowa
gat. łowny
gat. łowny
gat. łowny
ścisła
ścisła
ścisła - PCK zwierząt
ścisła - PCK zwierząt
gat. łowny
Gatunek
Ochrona
1
2
37. sarna (Capreolus capreolus)
gat. łowny
38. jeleń (Cervus elaphus)
gat. łowny
ścisła - PCK zwierząt
39. wilk (Canis lupus)
Lista ta prawdopodobnie wzrośnie po dokładnych badaniach szczególnie wśród nietoperzy i
drobnych gryzoni.
b) Ptaki.
Są dominującą pod względem liczebności grupą kręgowców. Zamieszczona poniżej lista
obejmuje gatunki lęgowe z terenu Beskidu Śląskiego, jak również występujące na przelotach,
a także pojawiające się sporadycznie. Duży wpływ ma na to bliskość Bramy Morawskiej
będącej na szlaku przelotów wielu gatunków. Dzięki zdolnościom do lotu mogą w rejonie
Beskidu Śląskiego pojawiać się ptaki mało, lub w ogóle z tym obszarem niezwiązane.
Lista obejmuje gatunki, których obecność stwierdzono na terenach w zasięgu terytorialnym
Nadl. Wisła:
Gatunek
Występowanie
Ochrona
1
Bażant - Phasianus colchicus
Bocian biały - Ciconia ciconia
Bocian czarny - Ciconia nigra
Cierniówka - Sylvia communis
Czajka - Vanellus vanellus
Czyż - Carduelis spinus
Derkacz - Crex crex
Drozd obroźny - Turdus torquatus
Drozd śpiewak - Turdus philomelos
Dzięcioł czarny - Dryocopus martius
Dzięcioł duży - Dendrocopos major
Dzięcioł zielonosiwy - Picus canus
Dzięcioł zielony - Picus viridis
Dzięciołek - Dendrocopos minor
Dzwoniec - Carduelis chloris
Gawron - Corbus frugilegus
Gąsiorek - Lanius collurio
Gil - Pyrrhula pyrrhula
Głuszec - Tetrao urogallus
Gołąb grzywacz - Columba palumbus
Gołąb siniak - Columba oenas
Grubodziób - Coccothraustes
coccothraustes
Jaskółka dymówka - Hirundo rustica
Jaskółka oknówka - Delichon urbica
Jastrząb - Accipiter gentilis
2
średnio licznie lęgowy
nielicznie, lokalnie średnio licznie
lęgowy
bardzo nielicznie lęgowy
licznie lęgowa
średnio licznie lęgowa
średnio licznie lęgowy
nielicznie lęgowy, migruje
średnio licznie lęgowy
licznie lęgowy
nieliczny, osiadły
licznie lęgowy, osiadły
nielicznie lęgowy, osiadły
średnio licznie lęgowy, osiadły
średnio licznie lęgowy, zimuje
licznie lęgowy
średnio licznie, lokalnie licznie
lęgowy
nielicznie lęgowy
średnio licznie lęgowy
bardzo nielicznie lęgowy - osiadły
licznie lęgowy migruje
średnio licznie lęgowy
średnio licznie lęgowy
licznie lęgowa, migruje
bardzo licznie lęgowa
nielicznie, lokalnie średnio licznie
lęgowy, osiadły
45
3
gat. łowny
ścisła
ścisła
ścisła
ścisła
ścisła
ścisła
ścisła
ścisła
ścisła
ścisła
ścisła
ścisła
ścisła
ścisła
częściowa
ścisła
ścisła
ścisła –
PCK
zwierząt
gat. łowny
ścisła
ścisła
ścisła
ścisła
ścisła
Gatunek
Występowanie
1
2
Jerzyk - Apus apus
Kawka - Corvus monedula
Kobuz - Falco subbuteo
Kopciuszek - Phoenicurus ochruros
Kos - Turdus merula
Kowalik - Sitta europaea
Krogulec - Accipiter nisus
Kruk - Corvus corax
Krzyżówka - Anas platyrhynchos
Kukułka - Cuculus canorus
Kulczyk - Serinus serinus
Kuropatwa - Perdix perdix
Kwiczoł - Turdus pilaris
Makolągwa - Carduelis cannabina
Mazurek - Passer montanus
Mewa śmieszka - Larus ridibundus
Muchołówka białoszyja - Ficedula
albicollis
Muchołówka szara - Muscicapa striata
Muchołówka żałobna - Ficedula
hypolenca
Mysikrólik - Regulus regulus
Myszołów zwyczajny - Buteo buteo
Orzechówka - Nucifraga
caryocatactes
Paszkot - Turdus viscivorus
Pełzacz leśny - Certhica familiaris
Piecuszek - Phylloscopus trochilus
Piegża - Sylvia curruca
Pierwiosnek - Phylloscopus collybita
Pleszka - Phoenicurus phoenicurus
Pliszka górska - Motacilla cinerea
Pliszka siwa - Motacilla alba
Pliszka żółta - Motacilla flava
Pluszcz - Cinclus cinclus
Pokląskwa - Saxicola rubetra
Pokrzewka czarnołubista - Sylvia
atricapilla
Pokrzewka ogrodowa - Sylvia borin
Pustułka - Falco tinnunculus
Puszczyk zwyczajny - Stris aluco
Raniuszek - Aegithalos candatus
Rudzik - Erithacus rubecula
Sierpówka - Streptopelia decaocto
Sikora bogatka - Parus major
Sikora czarnogłowa - Parus montanus
Ochrona
3
średnio licznie lęgowy, migruje
średnio licznie lęgowa
bardzo nielicznie lęgowy
średnio licznie lęgowy
licznie lęgowy
licznie lęgowy
nielicznie lęgowy, regularnie zimuje
nielicznie lęgowy
średnio licznie lęgowa
śr. licznie lęgowa, mugruje
średnio licznie lęgowy
nielicznie lęgowa
licznie lęgowy
licznie lęgowa
licznie lęgowy
nielicznie lęgowa, migruje
lokalnie licznie lęgowa
ścisła
ścisła
ścisła
ścisła
ścisła
ścisła
ścisła
częściowa
gat. łowny
ścisła
ścisła
gat. łowny
ścisła
ścisła
ścisła
ścisła
ścisła
średnio licznie lęgowa
lokalnie nielicznie lęgowa
ścisła
ścisła
licznie lęgowy
średnio licznie lub nielicznie lęgowy,
regularnie zimuje
nielicznie lęgowa
ścisła
ścisła
nielicznie lęgowy
średnio licznie lęgowa
licznie lęgowy
średnio licznie lęgowy
licznie lęgowy
nielicznie lęgowa
średnio licznie lęgowa
średnio licznie lęgowa
średnio licznie lęgowa
nielicznie lęgowy
średnio licznie lęgowa
licznie lęgowa
ścisła
ścisła
ścisła
ścisła
ścisła
ścisła
ścisła
ścisła
ścisła
ścisła
ścisła
ścisła
średnio licznie lęgowa
nielicznie lęgowa
średnio licznie lęgowy
średnio licznie lęgpowy
licznie lęgowy
średnio licznie lęgowa - osiadła
bardzo licznie lęgowa
średnio licznie lęgowa
ścisła
ścisła
ścisła
ścisła
ścisła
ścisła
ścisła
ścisła
46
ścisła
Gatunek
Występowanie
1
2
Sikora czubatka - Parus cristatus
Sikora modra - Parus caeruleus
Sikora uboga - Parus palustris
Skowronek polny - Alanda arvensis
Sójka - Garrulus glandarius
Sroka - Pica pica
Strzyżyk - Troglodytes troglodytes
Szczygieł - Carduelis carduelis
Szpak - Sturnus vulgaris
Świergotek drzewny - Anthus trivialis
Świstunka leśna - Phylloscopus
sibilatrix
Trznadel - Emberiza citrinella
Turkawka - Sreptopelia turtur
Wilga - Oriolus oriolus
Wrona siwa - Corvus corone cornix
Wróbel domowy - Passer domesticus
Zaganiacz - Hippolais icterina
Zięba - Fringilla coelebs
Zimorodek - Alcedo atthis
Ochrona
3
średnio licznie lęgowa
licznie lęgowa
średnio licznie lęgowa
licznie lęgowy
średnio licznie lęgowa
średnio licznie lęgowa
lokalnie licznie lęgowy
średnio licznie lęgowy
bardzo licznie lęgowy
licznie lęgowy
średnio licznie lęgowa
ścisła
ścisła
ścisła
ścisła
ścisła
częściowa
ścisła
ścisła
ścisła
ścisła
ścisła
licznie lęgowy
śr. licznie lęgowa - migruje
nielicznie lęgowa
nielicznie lęgowa
bardzo licznie lęgowy
średnio licznie lęgowy
bardzo licznie lęgowa
nielicznie lęgowy
ścisła
ścisła
ścisła
częściowa
ścisła
ścisła
ścisła
ścisła
c) Płazy i gady.
Płazy i gady Beskidu Śląskiego są niemal nieznane. Na podstawie dostępnej literatury trudno
jest ustalić wielkość i rozmieszczenie populacji poszczególnych gatunków na gruntach
należących do Nadleśnictwa Wisła.
Na obszarze województwa bielskiego zainwentaryzowano 17 gatunków płazów, oraz 8
gatunków gadów. Wszystkie płazy i gady podlegają ochronie ścisłej.
Lista płazów zaobserwowanych na terenie Beskidu Śląskiego przedstawia się
następująco:
1. kumak nizinny - Bombina bombina
2. kumak górski
- Bombina variegata
3. ropucha szara
- Bufo bufo
4. ropucha zielona - Bufo viridis
5. żaba trawna
- Rana temporaria
6. rzekotka drzewna - Hyla arborea
7. traszka zwyczajna - Triturus vulgaris
8. traszka górska
- Triturus alpestris
9. salamandra plamista - Salamandra salamandra
Poniżej zamieszczono listę gadów stwierdzonych na terenie Beskidu Śląskiego:
1. jaszczurka żyworodna - Lacerta vivipara
2. jaszczurka zwinka
- Lacerta agilis
3. jaszczurka zielona
- Lacerta viridis
4. padalec zwyczajny
- Anguis fragilis
5. zaskroniec
- Natrix natrix
6. żmija zygzakowata
- Vipera berus
47
ZAGROŻENIA I OCHRONA FAUNY.
Ssaki.
Wśród ssaków występujących na terenie Beskidu Śląskiego ochroną gatunkową objęte są
wszystkie gatunki owadożernych i nietoperzy, ponadto: wiewiórka, chomik, ryś, żbik,
niedźwiedź brunatny, łasica, wydra, gronostaj.
Jako gatunki rzadkie określa się ryjówkę malutką i rzęsorka mniejszego. Zagrożenie
nietoperzy nie jest rozpoznane ze względu na niedostateczny stan wiedzy o rozmieszczeniu i
liczebności tych ssaków. W celu lepszego rozpoznania tej grupy przewiduje się wykonanie
inwentaryzacji przyrodniczej owadożernych, nietoperzy, gryzoni i drobnych ssaków
drapieżnych oraz ich monitorowanie co 5 lat.
Żaden z gatunków gryzoni i zającokształtnych nie należy do gatunków ginących, ani
zagrożonych.
Dla zwierząt kopytnych brak jest istotnych zagrożeń, za wyjątkiem losowych epidemii,
rzadziej surowych, śnieżnych zim, może natomiast wzrosnąć zagrożenie kłusownictwem.
Wśród drapieżników gatunkiem ginącym jest żbik.
Wydra, ryś, wilk i niedźwiedź uznawane są za rzadkie.
W celu ochrony dużych ssaków konieczne jest wykonanie planu ochrony dużych ssaków dla
województwa i wprowadzenie jego postulatów do planów zagospodarowania przestrzennego
gmin.
Ptaki.
Stan obecny obejmuje ochronę gatunkową większości gatunków ptaków oraz ochronę
łowiecką niektórych gatunków.
W celu ochrony miejsc gniazdowania gatunków rzadkich utworzono odrębną kategorię
ochronności. Lokalizacja tej kategorii ochronności znajduje się w elaboracie planu u.l.
Na terenie nadleśnictwa jest prowadzona unikatowa i pionierska ochrona czynna głuszca.
Polega ona na hodowli wolierowej ptaków i wypuszczaniu części odchowanych osobników
na wolność.
W razie stwierdzenia nowych miejsc lęgowych gatunków rzadkich konieczne jest
przygotowanie stref ochronnych, wokół nich i ograniczenie w tych strefach, lub eliminacja
jakiejkolwiek działalności gospodarczej.
Gady.
Wszystkie gatunki gadów podlegają w Polsce ochronie gatunkowej. Jednak ta forma ochrony
nie zapobiega szybkiemu ubywaniu liczby stanowisk i zmniejszaniu się liczebności populacji
tych zwierząt. Wszelkie formy ochrony rezerwatowej sprzyjają ochronie tych zwierząt.
Płazy.
Wszystkie gatunki płazów podlegają ochronie gatunkowej. Gatunki chronione powinny
zostać objęte opieką we wszystkich przestrzennych obiektach ochrony przyrody.
Celowe jest przeprowadzanie okresowego monitoringu płazów i gadów.
48
C. POZAUSTAWOWE FORMY OCHRONY PRZYRODY.
Do tych form należy zaliczyć obiekty nie ujęte w ustawowych formach ochrony przyrody, a
objęte ochroną przez Nadleśnictwo. Należą do nich m. in. lasy o charakterze zbliżonym do
naturalnego, lasy na siedliskach wilgotnych, drzewostany rodzimego pochodzenia,
drzewostany nasienne, uprawy pochodne, regionalne banki genów świerka i buka, bagna,
moczary, torfowiska, ciekawe fragmenty przyrody nieożywionej (niewymienione w wykazie
pomników przyr. nieożywionej), miejsca o charakterze historycznym, drzewa i kępy starych
drzew zasługujące na ochronę przed wyrębem, nie objęte ochroną pomnikową.
Syntetyczne zestawienie obiektów bazy nasiennej w nadleśnictwie.
Na terenie Nadleśnictwa znajdują się znane w całej Europie drzewostany nasienne.
Prowadzony jest regionalny bank genów świerka rasy istebniańskiej, założone jest archiwum
potomstw 45 drzewostanów nasiennych ("świerki rodowodowe").
Na terenie Nadleśnictwa występują wyłączone drzewostany nasienne z otulinami,
gospodarcze drzewostany nasienne, rejestrowane uprawy pochodne, drzewostany
zachowawcze oraz drzewa doborowe.
Zestawienie obiektów bazy nasiennej
Typ obiektu
Wyłączone drzewostany nasienne
Otuliny WDN
Gospodarcze drzewostany nasienne
Drzewostany zachowawcze
Bloki upraw pochodnych
Drzewostany cenne genetycznie
Razem
Obr. Istebna
173,92
11,70
237,86
10,96
53,21
21,13
508,48
49
Obr. Wisła
powierzchnia w ha
59,08
1,13
270,61
45,78
57,28
27,60
461,48
Nadleśnictwo
233,00
12,83
508,47
56,74
110,49
48,73
969,96
1. Wyłączone drzewostany nasienne.
Wyłączone Drzewostany Nasienne występują na powierzchni 233,00 ha. Są to drzewostany
świerkowe (29) i jeden jodłowy.
Wykaz Wyłączonych Drzewostanów Nasiennych.
Oddział
1
Powierzchnia Siedliskowy
Udział
[ha]
Typ Lasu
2
3
4
Gatunek
Wiek
panujący
5
6
Obr. Istebna
Św
130
Św
120
Św
150
Św
150
Św
130
108f
109f
115f
115h
121b
21.91
18.07
0.87
4.30
12.22
LMGśw
LMGśw
LMGśw
LMGśw
LGśw
10
10
10
10
10
122b
17.72
LGśw
10
Św
130
123d
123f
123h
126b
127c
136b
138c
138d
140d
146b
149d
149h
Razem
2.88
5.42
7.06
13.93
11.49
11.37
7.46
9.02
10.40
9.68
2.24
7.88
173,62
LGśw
LGśw
LGśw
LMGśw
LMGśw
BMGśw
LMGśw
LMGśw
BMGśw
LMGśw
LMGśw
LMGśw
10
10
10
10
10
10
7
10
10
8
8
9
Św
Św
Św
Św
Św
Św
Św
Św
Św
Św
Św
Św
125
125
125
115
115
135
130
130
125
165
170
170
5.36
2.65
1.53
3.84
5.82
4.22
7.75
3.01
9.93
7.56
1.76
5.65
LMGśw
LMGśw
LMGśw
LMGśw
LMGśw
LMGśw
LMGśw
LMGśw
LMGśw
LMGśw
BMGśw
BMGśw
7
8
3
10
10
5
10
9
7
9
10
9
89c
89d
91d
92f
93o
93p
54h
54k
55a
55g
55h
22n
Razem
Ogółem
Obr. Wisła
Św
160
Św
160
Św
145
Św
135
Św
105
Jd
120
Św
140
Św
140
Św
140
Św
140
Św
140
Św
140
59,08
233,00
50
Uwagi
7
29 drzew doborowych
25 drzew doborowych
3 drzewa doborowe
4 drzewa doborowe
7 drzew doborowych
D-stan cenny genetycznie
pow.badawcza AR Kraków
13 drzew doborowych
D-stan cenny genetycznie
8
2. Otuliny wyłączonych drzewostanów nasiennych.
Wykaz Otulin Wyłączonych Drzewostanów Nasiennych.
Oddział
1
108 g
114 g
146 i
146 d
149 c
74 d
Razem
Ogółem
Powierzchnia Siedliskowy
Udział
[ha}
Typ Lasu
2
3
4
Obr. Istebna
2.08
LMGśw
10
5.67
LMGśw
10
1.14
LMGśw
10
2.19
BMGśw
10
0.62
LMGśw
6
11,70
Obr. Wisła
1.13
LMGw
6
1,13
12,83
Gatunek
Panujący
5
Wiek
Uwagi
6
7
Św
Św
Św
Św
Św
95
105
100
100
130
Św
115
3. Gospodarcze drzewostany nasienne.
W Nadleśnictwie wyznaczone są 73 gospodarcze drzewostany nasienne. Zajmują łącznie
powierzchnię 508,47 ha.
Zdecydowana większość z nich to drzewostany świerkowe (58 wydzieleń), zajmujące
421,31 ha.
Drzewostany bukowe (8 wydz.) zajmują powierzchnię 48,61 ha.
Drzewostany jodłowe( 6 wydz. ) – 37,35 ha,
Drzewostan jesionowy (1 wydz.) – 1,20 ha
Wykaz drzewostanów nasiennych gospodarczych
Oddział
1
12
22
28
39
39
42
42
43
45
63
65
65
65
65
75
97
m
a
b
a
d
f
j
c
c
d
c
d
h
j
c
b
Powierzchnia Siedliskowy
Gatunek
Udział
[ha}
Typ Lasu
Panujący
2
3
4
5
Obr. Istebna
10
Św
2.73
BMGśw
10
Św
0.69
LMGśw
10
Św
2.70
LMGśw
9
Św
13.92
LMGśw
10
Św
2.75
LMGw
10
Św
31.02
LMGśw
9
Św
3.40
LMGśw
9
Św
11.02
BMGśw
10
Św
22.58
BMGśw
10
Św
7.25
LMGśw
10
Św
1.75
LMGśw
10
Św
1.09
LMGśw
10
Św
6.54
LMGśw
10
Św
2.03
LMGśw
10
Św
3.20
LMGśw
8
Św
12.87
LGśw
51
Wiek
Uwagi
6
7
115
100
120
125
100
120
120
120
115
120
125
115
115
115
95
90
Oddział
1
97 c
105 d
106 d
107 a
110 b
110 c
110 g
132 c
132 d
140 f
142 a
142 b
142 f
142 h
164 b
164 c
169 b
171 b
172 a
Razem
1b
4b
4f
15 d
16 f
20 b
20 f
25 d
26 c
28 c
29 c
30 b
30 f
31 c
32 b
33 g
40 o
48 b
50 d
56 f
59 d
59 i
64 g
72 k
74 b
78 g
86 i
88 b
Powierzchnia
[ha}
2
4.24
3.32
11.76
4.14
18.83
21.87
1.21
1.96
0.75
1.28
5.18
4.03
3.52
2.65
1.70
7.83
2.17
4.44
11.44
237.86
7.78
12.13
13.21
5.18
7.48
11.17
5.70
15.05
16.60
14.34
10.14
6.85
1.20
6.55
7.65
6.10
6.35
8.85
4.19
7.35
9.05
3.44
8.52
7.17
11.96
6.84
7.32
6.03
Siedliskowy
Typ Lasu
3
LGśw
LGśw
LMGśw
LGśw
LMGśw
LMGśw
LMGśw
LMGśw
LMGśw
LMGśw
BMGśw
BMGśw
BMGśw
BMGśw
LMGśw
LMGśw
LMGśw
LMGśw
LGśw
LMGśw
LMGśw
LMGśw
BMGśw
LMGśw
BMGśw
LMGśw
LMGśw
LMGśw
LMGśw
LMGśw
LMGśw
LGw
LMGśw
LMGśw
LMGśw
LMGśw
LMGśw
LMGśw
LMGśw
LMGśw
LMGśw
BMGśw
LMGśw
LMGśw
LMGśw
LGśw
LMGśw
Udział
4
9
8
8
9
10
10
10
10
7
10
10
10
10
10
8
9
9
10
7
Obr. Wisła
10
10
10
10
5
10
6
7
8
10
5
10
10
7
10
2
10
8
9
7
7
8
10
10
10
8
8
7
52
Gatunek
Panujący
5
Św
Bk
Św
Św
Św
Św
Św
Św
Św
Św
Św
Św
Św
Św
Jd
Św
Św
Św
Jd
Św
Św
Św
Św
Bk
Św
Bk
Św
Św
Św
Bk
Św
Js
Bk
Św
Św
Św
Św
Św
Św
Św
Św
Św
Św
Św
Św
Bk
Św
Wiek
Uwagi
6
105
90
85
100
120
120
120
130
130
125
125
130
130
130
110
105
90
125
110
7
90
110
115
110
140
115
95
130
130
110
95
105
60
100
110
90
120
130
130
180
115
110
145
115
105
140
100
105
Jodłowy
Jodłowy
Jodłowy
D-stan cenny genetycznie
D-stan cenny genetycznie
Oddział
1
88 f
94 b
97 f
107 h
110 d
114 c
114 h
114 j
131 g
142 b
Razem
Ogółem
Powierzchnia
[ha}
2
3.60
5.90
6.04
4.00
2.96
1.60
2.45
4.10
2.93
2.83
270.61
508.47
Siedliskowy
Typ Lasu
3
LMGśw
LMGśw
LMGśw
LMGśw
LMGśw
LMGśw
BMGśw
LMGśw
BMGśw
LMGśw
Udział
4
9
10
8
6
10
10
10
8
10
10
Gatunek
Panujący
5
Św
Św
Św
Bk
Św
Św
Św
Bk
Św
Św
Wiek
Uwagi
6
100
125
140
95
105
130
130
85
150
130
7
Jodłowy
4. Drzewostany zachowawcze.
Wykaz drzewostanów zachowawczych.
Oddział
1
149 i
148 b
Powierzchnia Siedliskowy
Gatunek
Udział
[ha}
Typ Lasu
Panujący
2
3
4
5
Obr. Istebna
8
Bk
6.73
LMGśw
7
Św
4.23
LMGśw
Wiek
Uwagi
6
7
60
175
10,96
135 h
118Af
137 h
138 i
137 c
118Ai
Razem
Ogółem
19.71
10.42
9.07
2.17
2.64
1.77
45,78
56,74
LMGśw
LMGśw
LMGśw
LMGśw
BMGśw
BMGśw
Obr. Wisła
2
5
2
4
6
6
53
Św
Św
Św
Św
Św
Św
200
170
210
205
210
170
8Bk 60l, 1Św 1Jd 185l
5. Rejestrowne uprawy pochodne.
Zgodnie z długofalowym programem nasiennictwa i selekcji założono w Nadleśnictwie 35
rejestrowanych upraw pochodnych na łącznej powierzchni 110,49 ha. Są to uprawy
świerkowe (33) oraz dwie bukowe i jedna modrzewiowa. Ich syntetyczne zestawienie
przedstawia poniższa tabela:
Wykaz rejestrowanych upraw pochodnych
Oddział
Powierzchnia
136 f
109 d
123 k
136 c
140 b
108 c
138 b
136 h
123 l
72 g
109 b
115 d
120 f
120 c
120 d
121 c
123 c
109 c
121 g
121 a
Razem
0,83
1,76
1,66
1,22
1,1
4,14
0,15
3,9
1,28
3,03
5,02
3,1
9,12
0,56
1,61
5,13
0,56
2,85
4,77
1,42
53,21
22 l
54 g
54 j
55 b
89 f
89 h
90 b
91 h
91 i
91 j
91 m
92 g
92 h
92 i
92 j
92 k
Razem
Ogółem
5,87
1,58
1,34
2,53
4,63
6,8
4,08
0,91
3,9
1,22
2,21
0,75
6,74
2,07
10,95
1,7
57,28
110,49
Gat.
panujący
Obr. Istebna
LMGśw
Św
LMGśw
Św
LGśw
Md
BMGśw
Św
BMGśw
Św
LMGśw
Św
LMGśw
Św
LMGśw
Bk
LGśw
Św
LMGśw
Św
LMGśw
Św
LMGśw
Św
LGśw
Św
LGśw
Św
LGśw
Św
LGśw
Św
LGśw
Św
LMGśw
Św
LGśw
Św
LGśw
Św
Siedl.
Obr. Wisła
BMGśw
LMGśw
LMGśw
LMGśw
LMGśw
LMGśw
LMGśw
LMGśw
LMGśw
LMGśw
LMGśw
LMGśw
LMGśw
LMGśw
LMGśw
LMGśw
Św
Św
Św
Św
Św
Bk
Św
Św
Bk
Św
Św
Św
Św
Św
Św
Św
wiek
20
15
6
5
20
30
25
5
6
25
25
25
5
35
25
10
25
35
6
30
25
30
20
30
25
20
6
40
100
30
6
25
15
15
6
20
54
Uwagi
Podrost Św- Jd –
Bukowy 30 lat
6. Drzewostany cenne genetycznie
W trakcie prac urządzeniowych zostały zinwentaryzowane, na podstawie danych AR w
Krakowie cenne rasy świerka istebniańskiego. Cecha ta została wpisana w opisach
taksacyjnych w bloku „informacje różne”.
Wykaz drzewostanów cennych genetycznie
122b
141b
Razem
15d
22n
30b
88b
95f
Razem
ogółem
Obr. Istebna
17,72
LGśw
Św
3,41
BMGśw Św
21,13
Obr. Wisłą
5,18
BMGśw Św
5,65
BMGśw Św
6,85
LMGśw Św
6,03
LMGśw Św
3,89
LMGśw Św
27,60
48,73
85
130
110
140
105
105
180
7. Drzewa doborowe
W Nadleśnictwie zainwentaryzowano 83 drzewa doborowe. Są to świerki
Wykaz drzew doborowych
Gatunek Leśnictwo
1
2
Oddział
3
Liczba sztuk
4
13
Numer drzewa
5
Region nas.
6
Obr. Istebna
Świerk
Świerk
Świerk
Świerk
Świerk
Świerk
Świerk
Razem
Bukowiec
Zapowiedź
Zapowiedź
Zapowiedź
Zapowiedź
Zapowiedź
Zapowiedź
149h
108f
109d
109f
115h
121b
122b
Świerk
Ogółem
Malinka
90d
29
1
25
3
4
7
82
94,96,98,101,102, 104-110, P-7074
80, 2928, 5169-5172, 5174, 5177-5182, 5184-5198
2931
2329,2930,5199-5208,5211-5223
2940-2942
81-84
86-92
802
802
802
802
802
802
802
802
Obręb Wisła
1
83
802
5165
55
8. Produkcja szkółkarska
Nadleśnictwo posiada własną bazę szkółkarską, której produkcja zaspokaja potrzeby
Nadleśnictwa oraz pozwala na sprzedaż sadzonek na zewnątrz. Własną bazę nasienną
stanowią wyłączone i gospodarcze d-stany nasienne.
Szkółka Wyrchczadeczka jest integralną częścią Karpackiego Regionalnego Banku
Genów.
Karpacki Regionalny Bank Genów w Nadleśnictwie Wisła
Badania naukowe oraz udostępnienie terenów leśnych a także wolierowa hodowla głuszca są
integralną częścią zainicjowanego w 2003 roku „Programu dla Beskidów”.
Karpacki Bank Genów w Nadleśnictwie Wisła powołany został Zarządzeniem nr 13
Dyrektora Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Katowicach z dnia 5 czerwca 2003 r,
z dniem 1 lipca 2003 r jako „jednostka do zadań szczególnych”.
Zasięgiem działania objęty jest teren nadleśnictw: Andrychów, Bielsko, Jeleśnia, Sucha,
Ujsoły, Ustroń, Wisła i Węgierska Górka.
KBG jest tworzony od 1994r przy naukowym wsparciu prof. dr hab. Janusza Sabora z
Akademii Rolniczej w Krakowie.
Jest I Stacją Terenową Karpackiego Banku Genów obejmującego swoim zasięgiem całe
Karpaty w Polsce.
Ideą założenia I Stacji Terenowej Karpackiego Banku Genów w Nadleśnictwie Wisła było
objęcie ochroną drzewostanów świerkowych rasy istebniańskiej na poziomie ekotypowym i
genetycznym, ich prawidłowe zagospodarowanie oraz prawidłową przebudowę
umożliwiającą zachowanie najwartościowszych genotypów, a jednocześnie wzmożenie
odporności świerczyn Beskidu Śląskiego poprzez zwiększenie udziału w składzie
gatunkowym innych gatunków iglastych, głównie jodły oraz liściastych gatunków
domieszkowych.
W skład Karpackiego Banku Genów w Nadleśnictwie Wisła wchodzą:
- Archiwum potomstwa 45 drzewostanów nasiennych z terenu Nadleśnictwa Wisła;
- Archiwum rodowe potomstwa 42 drzew doborowych z terenu Nadleśnictwa Wisła;
- Powierzchnie zachowawcze Karpackiego Banku Genów, na których objęte są
ochroną pochodzenia jodły pospolitej oraz buka zwyczajnego;
- Archiwum klonów cisa pospolitego;
- Kompleks wyłuszczarsko – przechowalniczy wyposażony w urządzenia do wyłuszczania,
oczyszczania i długookresowego przechowywania nasion głównie świerka i jodły;
- Stacja Kontroli Nasion;
- Szkółka leśna;
- Stacja Meteorologiczna;
- Wolierowa Hodowla Głuszca;
- Obiekty edukacji leśnej, w tym Muzeum Świerka.
Głównym celem stacji terenowej jest realizacja zadań związanych z prowadzeniem hodowli
selekcyjnej i ochrony leśnych zasobów genowych, szczególnie cennych gatunków drzew i
krzewów leśnych Karpat oraz udostępnianie ich dla celów gospodarczych i badawczych, a
główne zadania to:
 Ochrona i reprodukcja ekotypu świerka istebniańskiego metodami in-situ i ex-situ w
nadleśnictwach objętych zasięgiem działania.
 Gromadzenie materiałów, dokumentacji oraz eksponatów związanych z działalnością.
56












Inwentaryzacja i rejestracja oraz ochrona istniejących karpackich zasobów genowych
świerka, jodły i buka, a także gatunków domieszkowych.
Współdziałanie oraz koordynacja działań nadleśnictw górskich RDLP Katowice w
zakresie opracowania programów nasiennych i szkółkarskich w dostosowaniu do
wymogów regionalizacji pionowej i planów UL - z uwzględnieniem lokalnych
odrębności składów gatunkowych.
Wskazywanie rejonów pilnej przebudowy drzewostanów oraz obszarów wyłączonych
z powodów selekcyjnych, ekologicznych, naukowych i dydaktycznych.
Usługowe łuszczenie szyszek oraz nadzór nad zbiorem potrzebnych nasion.
Koordynacja i nadzór merytoryczny (regionalizacja nasienna) produkcji materiału
rozmnożeniowego dla nadleśnictw objętych zasięgiem oddziaływania.
Zakładanie powierzchni testowych, zachowawczych w Nadleśnictwie Wisła oraz
nadzór w pozostałych nadleśnictwach objętych zasięgiem działania.
Długookresowe przechowywanie reprezentatywnych próbek nasion oraz innego
materiału genetycznego, pochodzącego ze szczególnie cennych drzewostanów
nasiennych i drzew doborowych oraz innych obiektów podlegających ochronie
(gatunków rzadkich, dzikich drzew owocowych, itp.), prowadzenie bazy danych o
zgromadzonym materiale.
Współpraca z Leśnym Bankiem Genów w Kostrzycy oraz innymi ośrodkami o
podobnym charakterze w kraju i za granicą oraz ośrodkami naukowymi.
Prowadzenie szkoleń i konferencji w zakresie merytorycznego funkcjonowania KBG
dla pracowników zatrudnionych w nadleśnictwach oraz propagowanie ochrony
zasobów przyrodniczych i podstaw edukacji ekologiczno-leśnej.
Poradnictwo i udział w tworzeniu regionalnych i lokalnych programów, a w
szczególności w działach genetyki i selekcji, nasiennictwa i szkółkarstwa oraz
przebudowy drzewostanów, a także wdrożeń i ekspertyz naukowych.
Pełnienie funkcji Stacji Kontroli Nasion, w zakresie określonym zarządzeniem
Dyrektora Generalnego LP.
Prowadzenie całokształtu spraw związanych z restytucją głuszca na terenie
nadleśnictw górskich RDLP w Katowicach.
Realizując powyższe zadania opracowano w KBG - Program Szkółkarski będący aneksem
do Programu dla Beskidów, w którym przeanalizowano zarówno zakres niezbędnej
przebudowy drzewostanów, jak i możliwości realizacyjne w powiązaniu z dostosowaniu do
regionalizacji pionowej. Zainicjowano akcję inwentaryzacji rodzimych gatunków
domieszkowych i rejestracji w Biurze Nasiennictwa Leśnego gatunków objętych ustawą o
leśnym materiale rozmnożeniowym. Zebrano w dostosowaniu do wymogów regionalizacji
nasiona głównych gatunków lasotwórczych.
Lokalizacja szkółek leśnych.
PowierzchniaAdres
ha
Obr. Istebna
103Ad
3,82
104Aa
1,76
Razem
5,58
Obr. Wisła
107d
0,46
Razem
0,46
Ogółem nadleśnictwo
6,04
57
Na terenie szkółki Wyrchczadeczka, Zakład Nasiennictwa, Szkółkarstwa i Selekcji Drzew
Leśnych Wydziału Leśnego A.R. w Krakowie, założył 3 powierzchnie doświadczalne
(plantacje nasienne) tworzące tzw. Regionalny Bank Genów . Są to:
1. oddz. 104Ab - 3.00 ha - Św 15 lat.
- znajduje się tutaj archiwum rodowe potomstwa 45 drzewostanów nasiennych świerka
rasy
istebniańskiej.
2. oddz. 108Aa - 0.78 ha - Św 13 lata.
- zawiera archiwum rodowe potomstwa 48 drzew doborowych świerka istebniańskiego (na
byłym użytku rolnym).
3. oddz. 108Ab - 0.49 ha - Bk 13 lata
- jest to archiwum rodowe potomstwa 9 drzewostanów buka (na byłym użytku rolnym).
Lokalizacja otulin szkółek.
Powierzchnia Siedliskowy
Gatunek
Udział
[ha}
Typ Lasu
Panujący
2
3
4
5
Obr. Istebna
7
Św
3.68
LGśw
6
Bk
4.26
LGśw
7
Św
1.33
LMGśw
10
Św
19.21
LMGśw
Oddział
1
103 g
103 h
104 f
104 c
104 g
4.22
Razem
LGśw
9
Św
Wiek
Uwagi
6
7
90
75
90
75
90
podsadzenia bukowe to
uprawa doświadczalna
32,70
9. Drzewostany cenne - naturalnego pochodzenia lub cenne z innych powodów.
Obręb Istebna
-
Świerczyny na torfie w oddz.: 13a,b,c,d, 15a,c, 17d,f,g,h,i,j, 90d,f,
91f,g,h – 69.63ha
Pow. Doświadczalne „Mariabrun” z 1896r w oddz.: 28a, 29c, 34k,35d
– 5,52ha
10. Drzewostany doświadczalne.
Oddział
Siedlisko
Powierzchnia
Obr. Istebna
11 a
25 d
26 c
134 c
137 b
144 c
104A b
108A a
108A b
LMGŚW
LMGŚW
LMGŚW
LMGŚW
LMGŚW
BMGŚW
LGŚW
LMGŚW
LMGŚW
16.05
16.12
5.79
1.44
0.91
6.32
3.11
0.78
0.49
58
Oddział
Siedlisko
Powierzchnia
Obr. Wisła
105 a
142 d
142 f
142 h
144 d
128 a
132 a
139 c
123 h
72 a
14 a
61 b
88 d
LMGŚW
LMGŚW
BMGŚW
BMGŚW
BMGŚW
BMGŚW
LMGŚW
LMGŚW
BMGŚW
LMGŚW
BMGŚW
LMGŚW
LMGŚW
7.51
1.69
0.89
1.51
4.38
10.76
2.58
8.25
9.84
8.53
14.2
14.24
4.97
W drzewostanach tych prowadzone są prace naukowe przez: Katedrę Ekologii Lasu, Katedrę
Nasiennictwa Szkółkarstwa i Selekcji Drzew Leśnych, oraz Katedrę Dendrometrii AR
Kraków.
11. Stanowiska roślin rzadkich.
- stanowisko cieszynianki (Hacquetia epipactis), rzadkiej rośliny zielnej występującej w Obr.
Istebna w oddz. 100d.
12. Stanowiska zwierząt zasługujące na ochronę
- miejsca występowania Głuszca
Obr. Istebna - oddz. 110, 111, 151.
Obr. Wisła - oddz. 65, 109, 125-127, 132-134, 139-141.
13. Hodowla głuszca
Integralną częścią „Programu dla Beskidów” są badania naukowe oraz udostępnienie terenów
leśnych poprzez zagospodarowanie turystyczne wraz z edukacją ekologiczną, a także
wolierowa hodowla głuszca.
Wolierową hodowlę głuszca założono na terenie szkółki w Wyrchczadeczce w nadleśnictwie
Wisła w 2000 r. po uzyskaniu na to zgody ministra środowiska. W 2002 r. uzyskano sukces
hodowlany - odchowano z 15 jaj zakupionych na Białorusi 3 koguty i 7 kurek. Część jaj
hodowano w inkubatorach, część wysiadywały kury zielononóżki. Dziś w stacji dochowano
się ponad 60 osobników. Ptaki karmione są naturalną karmą, tj. świeżymi gałązkami buka,
wierzby i świerka, a więc taką, jaką będą miały do dyspozycji po wypuszczeniu na wolność.
Woliery zbudowane są w taki sposób, aby ograniczyć kontakt z człowiekiem. Projekt
reintrodukcji głuszca w Beskidach nie ogranicza się do hodowli i wypuszczania ptaków na
wolność, ale obejmuje także kontrolę liczebności drapieżników oraz analizę wpływu
gospodarki leśnej na populację głuszca.
Lasy Beskidu Śląskiego stanowią swego rodzaju wyspę otoczoną zewsząd miastami i
osiedlami, co sprawia, że tutejsza populacja głuszcza nie ma kontaktu z innymi.
59
Równocześnie z uruchomieniem hodowli wykonywano w lasach Nadleśnictwa Wisła prace
mające na celu poprawę warunków bytowania głuszców. Prowadzono przebudowę
drzewostanów zmierzającą do polepszenia warunków głuszcom oraz akcję ograniczania
liczebności drapieżników (kun i lisów). Przy ocenie siedlisk pod kątem przydatności dla
głuszca brane są pod uwagę własne obserwacje terenów, w których te ptaki mają swoje
ostoje. W strefie głównej ostoi głuszca działania gospodarcze zostały ograniczane do
niezbędnego minimum, a blisko 400 ha lasów dawnej Puszczy Karpackiej zostało objęte
ochroną rezerwatową, gdzie wykonuje się jedynie tzw. letnie korowanie drzew świerkowych
zasiedlonych przez kornika drukarza.
Dzisiaj żyje na wolności w Beskidzie Śląskim nie więcej niż 20 osobników, podczas gdy w
okresie międzywojennym było ich tu ok. 400, tj. blisko tyle, ile obecnie w całej Polsce. Stąd
pomysł sztucznej hodowli głuszca.
Wolierowa hodowla głuszca znajduje się w oddz. 103Ab obrębu Istebna, w obrębie Wisła w
oddz. 98d oraz 122p znajdują się woliery adaptacyjne.
14. Cenne twory przyrody nieożywionej.
- Wychodnie skalne:
Oddział
Rodzaj osobliwości
Lokali- Powierzchnia
zacja
ha
Obr.Istebna
73 a
WYCHODNIE SKALNE
SE
0,3
73 b
WYCHODNIE SKALNE
W
0,1
74 c
WYCHODNIE SKALNE
S
0,4
76 a
WYCHODNIE SKALNE
SW
0,1
84 b
WYCHODNIE SKALNE
NE
0,2
140 d
SKAŁKI
E
0,1
158 b
SKAŁKI
N
0,05
161 b
SKAŁKI
NW
0,2
Obr. Wisła
23 a
SKAŁY
N
0,1
31 b
WYCHODNIE SKALNE
C
0,05
31 h
WYCHODNIE SKALNE
NE
0,05
31 h
WYCHODNIE SKALNE
SE
0,05
34 c
WYCHODNIE SKALNE
E
0,02
38 b
WYCHODNIE SKALNE
NE
0,4
49 g
WYCHODNIE SKALNE
S
0,06
52 a
SKAŁY
C
0,1
52 b
SKAŁY
S
0,25
52 c
SKAŁY
N
0,05
56 h
WYCHODNIE SKALNE
SW
0,03
63 d
SKAŁY
S
0,08
78 c
SKAŁY
S
0,06
78 j
SKAŁY
SW
0,06
60
Lokali- Powierzchnia
zacja
ha
Oddział
Rodzaj osobliwości
87 a
SKAŁKI
C
0,15
87 b
SKAŁKI
NE
0,06
98 i
WYCHODNIE SKALNE
SW
0,3
110 a WYCHODNIE SKALNE
SE
0,32
114 g
SW
0,15
118A h WYCHODNIE SKALNE
C
0,02
123 b
N
0,1
127 a WYCHODNIE SKALNE
C
0,4
127 b WYCHODNIE SKALNE
C
0,4
128 d WYCHODNIE SKALNE
SW
0,08
129 n WYCHODNIE SKALNE
S
0,05
NW
0,01
NW
0,02
SE
0,01
S
0,25
135 b
SKAŁY
BAGNA
OCZKA
135 b WYCHODNIE SKALNE
135 c
ŹRÓDŁA
144 b WYCHODNIE SKALNE
145 c
WYCHODNIE SKALNE
SE
0,2
145 f
WYCHODNIE SKALNE
W
0,05
- Jaskinie:
Obr. Wisła - 142a Jaskinia „Malinowska” - pomnik przyrody.
- 127 Jaskinia „Medyków” - pomnik przyrody.
- 112b Jaskinia „Miecharska”
- Inne formy:
- wodospady Białej Wisełki tzw. „Kaskady Rodła”
w Obr. Wisła oddz. 95.
15. Strefy ujęć wody pitnej.
Obr. Istebna
oddz. 62a – w części Pd. zbiornik wodny
Obr. Wisła
oddz. 31c – ujęcie wody w części Pn.
35f - ujęcie wody w części Pd.
43d – trzy ujęcia wody w części Zach.
61
D. WALORY PRZYRODNICZO LEŚNE.
1. Zespoły roślinne, roślinność potencjalna i aktualna.
Szata roślinna jest istotnym składnikiem biosfery i jednym z najważniejszych komponentów
krajobrazu, a także ważnym elementem przyrodniczego środowiska człowieka.
W badaniach fitosocjologicznych podstawową jednostką fitosocjologiczną jest fitocenoza.
Fitocenoza jest to realnie istniejące konkretne zbiorowisko roślinne, będące częścią składową
pewnego konkretnego ekosystemu i w jego obrębie stanowi jednostkowe, niepowtarzalne
zjawisko przyrodnicze. Roślinność składa się z fitocenoz, jednak jej strukturę można określić
jako względne kontinuum; oznacza to, że fitocenozy nie są na ogół zupełnie ostro
odgraniczone w przestrzeni (jak również w czasie), lecz połączone są strefami przejścia, tym
węższymi, im większy jest gradient zmienności stosunków biotopowych i biocenotycznych
pomiędzy sąsiadującymi ekosystemami. Praktyka kartografii roślinności wykazała niezbicie,
że obszary rozprzestrzenienia poszczególnych fitocenoz są bez porównania większe niż
obszary zajęte przez strefy przejścia. Wyodrębnienie fitoconoz jest możliwe, choć ich granice
mają charakter względny.
Zbiorowisko roślinne jest typem fitocenozy wyróżnionej i sklasyfikowanej na podstawie
kryteriów florystycznych oraz scharakteryzowane za pomocą wszelkich zbadanych
właściwości i relacji.
W Nadleśnictwie Wisła zdecydowana większość drzewostanów złożona jest ze świerka.
Bardzo mało jest drzewostanów bukowych, jodłowych, a nawet drzewostanów mieszanych z
udziałem tych gatunków. Podłoże geologiczne Nadleśnictwa Wisła jest ubogie w składniki
pokarmowe, a co za tym idzie dominują gleby brunatne kwaśne i bielicowe. Czynnikiem
rekompensującym ubogie podłoże jest duża ilość opadów sprzyjająca rozwojowi
drzewostanów świerkowych. Jednak sam świerk (monokultura) bardzo zubaża substrat
glebowy, co uwidacznia się w roślinności runa i glebie. Runo pod drzewostanami
świerkowymi jest bardzo ubogie (kwaśnolubne) wskazujące na siedliska bardzo kwaśne
(ubogie). Stąd właściwa ocena zespołu fitosocjologicznego pod takimi drzewostanami jest
niezmiernie trudna, daje obraz mocno zniekształcony, odbiegający znacznie od możliwości
potencjalnych siedlisk.
Wpływ człowieka na zbiorowisko roślinne jest obecnie tak duży, że przy ocenie ekologicznej
danej fitocenozy lub jednostki roślinności należy koniecznie uwzględnić to oddziaływanie.
Człowiek przyczynił się przede wszystkim do zmniejszenia powierzchni lasów, a także
wywołał zmiany w składzie gatunkowym wielu zbiorowisk leśnych.
Między zbiorowiskami naturalnymi, których jest niewiele, a całkowicie sztucznymi istnieje
cała skala przejść. Takie zbiorowiska roślinne, które rozwinęły się ze zbiorowisk naturalnych
pod wpływem działalności człowieka, określa się mianem zbiorowisk zastępczych. Także one
odzwierciedlają w pewien sposób potencjalną wartość siedliska. Im bardziej zbiorowiska
zastępcze odbiegają od stanu naturalnego, tym mniejsza jest ich wartość diagnostyczna w
stosunku do siedliska.
Do określenia zbiorowiska wyjściowego, z którego powstało zbiorowisko zastępcze
wykorzystano porównywanie przestrzenne, czyli badanie zbiorowisk kontaktowych.
Terminem tym określa się wszystkie zbiorowiska roślinne niezależnie od ich rangi
systematycznej, które na takich samych siedliskach graniczą ze sobą lub pozostają we
wzajemnym związku. Bada się więc, jakie zbiorowiska zastępcze graniczą z pewnym
określonym zespołem naturalnym lub zbliżonym do naturalnego. Oczywiście nie wystarczy
samo stwierdzenie wzajemnego sąsiedztwa. Należy w każdym przypadku stwierdzić
62
identyczność siedlisk, do czego służą prace glebowe. Dokładność określenia zbiorowiska
wyjściowego zależy od tego, czy dane zbiorowisko zastępcze bardzo różni się od naturalnego
zespołu roślinnego. W zbiorowiskach bardzo zmienionych przeważa wpływ człowieka tak
dalece, że różnice siedliskowe nie znajdują odpowiedniego florystycznego odzwierciedlenia.
Wskutek tego może się zdarzyć, że kilka różnych naturalnych zbiorowisk roślinnych ma takie
same zbiorowiska zastępcze. Jednak możliwość kombinacji jest w każdym wypadku
ograniczona.
Na podstawie płatów roślinnych niezmienionych jeszcze przez działalność gospodarczą
człowieka można wnioskować, jaki potencjalnie zespół będzie występował.
Zespoły roślinne.
Na terenie Nadleśnictwa Wisła stwierdzono występowanie następujących zbiorowisk leśnych:
1. Plagiothecio- Piceetum - górnoreglowy bór karpacki
2. Abieti- Piceetum - dolnoreglowy bór jodłowo- świerkowy
3. Luzulo luzuloidis- Fagetum - uboga buczyna górska
4. Dentario glandulosae- Fagetum - żyzna buczyna karpacka
5. Carici remotae- Fraxinetum - podgórski łęg jesionowy
6. Alnetum incanae - nadrzeczna olszyna górska
7. Bazzanio-Piceetum – świerczyny na torfie
8. Caltho-Lactae Alnetum - bagienna olszyna górska
Plagiothecio-Piceetum - górnoreglowy bór karpacki (zachodniokarpacka świerczyna
górnoreglowa).
Zespół ten występuje tylko w obrębie Wisła (Leśnictwo Barania i Przysłup), w paśmie
masywu Baraniej Góry zajmując partie przygrzbietowe, powyżej wysokości 1050 m.n.p.m.
Najlepiej wykształcone płaty boru górnoreglowego rozciągają się na Baraniej Górze.
Plagiothecio- Piceetum w większości przypadków stwierdzono na stromych stokach,
ekspozycji przede wszystkim północnej i północno- wschodniej.
Warstwę drzew buduje świerk.
W warstwie krzewów występuje jarzębina.
W runie występują następujące gatunki roślin: czernica, kosmatka leśna, narecznica,
szczawik, wietlica, malina, jeżyna, trzcinnik owłosiony, śmiałek pogięty, podbiałek.
W warstwie mchów płaszczeniec, płonnik, torfowce.
Występowanie Plagiothecio- Piceetum na terenie Nadleśnictwa Wisła:
1. Obręb – Wisła na części oddziałów:
128, 129, 130, 136, 137, 138 - (podzespół Plagiothecio- Piceetum typicum),
128, 129, 135 ( podzespół Plagiothecio- Piceetum filicetosum)
123, 124, (podzespół Plagiothecio- Piceetum typicum).
Na badanym terenie Plagiothecio- Piceetum zajmuje typowe dla siebie siedlisko (BWG z
różnymi wariantami wilgotnościowymi -od świeżych poprzez wilgotne, do bagiennych) w
reglu górnym. Zespół ten występuje na następujących glebach:
- rankery bielicowane (SWb),
- gleby brunatne kwaśne oglejone (BRKg),
- gleby bielicowe właściwe (B),
- gleby glejobielicowe właściwe (GBw),
- gleby glejobielicowe murszaste (GBm),
- gleby torfowo- glejowe (Gt),
- gleby torfowe torfowisk wysokich (Tw).
63
Abieti-Piceetum - dolnoreglowy bór jodłowo- świerkowy.
W masywie Baraniej Góry zespół ten sąsiaduje w górnych partiach z Plagiothecio- Piceetum i
jest zbiorowiskiem klimaksowym w górnej części piętra regla dolnego.
Występuje na glebach bielicoziemnych (B, BL, RDb) glebach glejo- bielicoziemnych (GBw)
oraz na glebach opadowo- glejowych (OGw).
Zespół ten występuje głównie na siedlisku BMG a także na siedlisku LMGw występującego
w obniżeniach terenowych. Zespół ten jest podobny do górnoreglowych borów karpackich,
szczególnie zaś w górnym pasie regla dolnego. Różnice w drzewostanie i runie niekiedy nie
są zbyt wyraźne, dlatego wyznaczenie granicy w terenie między tymi zespołami jest
niezmiernie trudne. Przyczyniła się do tego działalność gospodarcza człowieka (monokultury
świerkowe ze sporadyczną domieszką innych gatunków).
W obrębie dolnoreglowych borów mieszanych Karpat Zachodnich, Abieti- Piceetum
montanum badanego terenu wyróżnia się znacznie mniejszym udziałem jodły w
drzewostanie.
Poza tym do Abieti- Piceetum montanum zakwalifikowano antropogeniczne drzewostany
tzw. świerka istebniańskiego powstałe na skutek nasadzeń rodzimego świerka na żyznym
siedlisku buczyny karpackiej i wyróżniające się znaczną wysokością dochodzącą do 53 m.
Zespół ten można również spotkać w kotlinach śródgórskich (na wysokości około 500 m.
n.p.m.). Warunkami sprzyjającymi są tutaj: ubogie podłoże geologiczne oraz lokalne
zmrozowiska, a także duża ilość opadów sprzyjająca gospodarce przemywnej gleby.
Abieti- Piceetum montanum jest zbiorowiskiem często spotykanym na terenie nadleśnictwa.
Najprawdopodobniej areał tego zespołu pierwotnie był znacznie mniejszy, jednak
jednostronna gospodarka leśna preferująca nasadzenia świerka i prowadząca do trwałych
zmian w siedlisku przyczyniła się do znacznego rozprzestrzenienia dolnoreglowego boru
jodłowo- świerkowego.
Najlepiej wykształcone i najrozleglejsze płaty zespołu występują na Baraniej Górze.
Dolnoreglowy bór jodłowo- świerkowy porasta przede wszystkim przyszczytowe partie
stoków z optimum wysokościowym od 800 do 1100 m. n.p.m., o nachyleniu 5-35o, głównie o
ekspozycji północno- wschodniej i wschodniej.
Warstwę drzew buduje świerk, rzadziej buk z domieszką jodły oraz sporadycznie brzozy i
jarzębiny.
Warstwę runa tworzą przede wszystkim gatunki takie jak Vaccinium myrtillus i Dryopteris
dilatata oraz gatunki towarzyszące: Deschampsia flexuosa, Calamagrostis arundinacea i
Calamagrostis villosa i Athyrium distentifolium.
Warstwa mchów jest rozwinięta nierównomiernie. Gatunkiem dominującym jest Polytrichum
attenuatum. Ponadto często występują Plagiothecium undulatum, Dicranum scoparium,
Dicranella heteromalla.
Luzulo luzuloidis- Fagetum - uboga buczyna górska (kwaśna buczyna górska)
Zespół ten jest najuboższym zbiorowiskiem lasów bukowych występujących na glebach silnie
kwaśnych z ubogim kwaśnolubnym runem.
Zbiorowisko to występuje w dolnych oraz najniższych położeniach górskich (wysokich gór).
Czasem można go spotkać fragmentarycznie w płatach Abieti- Piceetum montanum. Ze
względu na bardzo duży udział drzewostanów świerkowych wyróżnienie tego zespołu w
naturalnej jego postaci opierało się na lokalnych fragmentach lasu posiadających fizjonomię
tego zespołu, bądź też na płatach roślinności występującej wśród monokultur świerkowych.
64
Zespół ten występuje najczęściej w nadleśnictwie, głównie jako zespół potencjalny. Aktualnie
zbiorowisk z tego zespołu jest bardzo mało. Dominują zespoły zastępcze tego zbiorowiska w
różnych fazach zniekształcenia i degradacji.
Przy określaniu potencjalnego zespołu zbiorowiska zaliczonego do tego zespołu (Luzulo
luzuloidis-Fagetum) kierowano się w większości przypadków warunkami glebowosiedliskowymi i oczywiście fragmentami tego zespołu występującego w terenie sąsiadującym
z danym zbiorowiskiem zastępczym.
Luzulo luzuloidis - Fagetum jest zespołem roślinnym najliczniej reprezentowanym na terenie
Nadleśnictwa Wisła.
Występowanie zespołu stwierdzono w przedziale wysokościowym od 460 do 1000 m. n.p.m.
Zespół ten występuje na siedlisku lasu mieszanego górskiego (świeżego, silnie świeżego i
wilgotnego), na glebach:
a) gleby brunatne kwaśne (dominują w Luzulo luzuloidis -Fagetum)
- typowe (BRKt),
- bielicowane (BRKb),
- oglejone (BRKg),
b) gleby płowe:
- zbrunatniałe (Pbr),
- opadowo- glejowe (Pog),
c) gleby rdzawe:
- właściwe (RDw),
- brunatno- rdzawe (RDbr),
- bielicowo- rdzawe (RDb),
d) gleby bielicowe właściwe (B) - na siedliskach zniekształconych i zdegradowanych,
e) gleby opadowo- glejowe właściwe (OGw).
Warstwę drzew buduje głównie świerk (stąd tak duży udział zbiorowisk zastępczych).
Znacznie jest mniej buka w warstwie drzew ale dominuje on nad pozostałymi gatunkami
takimi jak: jodła, modrzew, brzoza, sosna, dąb, jawor, wierzba.
Gatunki charakterystyczne runa dla Luzulo luzuloidis - Fagetum to: Luzula nemorosa,
Prenanthes purpurea, Senecio fuchsii, Vaccinium myrtillus i Deschampsia flexuosa,
Calamagrostis arundinacea, Dryopteris carthusiana, Athyrium filix- femina.
Gatunkami najczęściej spotykanymi w warstwie mchów są: Polytrichum attenuatum i
Entodon schreberi.
Dentario glandulosae- Fagetum - żyzna buczyna karpacka.
Żyzna buczyna karpacka jest rzadko spotykanym zespołem na tym terenie. Jedynie w okolicy
Koniakowa można spotkać płaty tego zespołu o normalnej fizjonomii. Jednak większość
wyróżnionych zbiorowisk ma cechy zespołów zastępczych.
Zespół żyznej buczyny karpackiej występuje przede wszystkim na stokach o ekspozycji
północnej i północno- wschodniej oraz wschodniej.
Żyzna buczyna karpacka w Nadleśnictwie Wisła występuje głównie na siedlisku lasu
górskiego (LG) oraz bardzo rzadko na siedlisku lasu mieszanego górskiego (LMG), na
glebach:
- brunatnych kwaśnych typowych (BRKt),
- brunatnych kwaśnych oglejonych (BRKg),
- brunatnych wyługowanych (BRwy),
- brunatnych oglejonych (BRg).
Warstwę drzew buduje głównie świerk. Znacznie mniej jest buka. W podszycie występują
świerk, buk, jodła, jarzębina i bez czarny.
65
W runie dominują takie gatunki jak: Rubus hirtus, Dryopteris filix-mas, Carex sylvatica,
Calamagrostis arundinacea, Dryopteris carthusiana, Athyrium filix- femina.
Gatunkami najczęściej spotykanymi w warstwie mchów są: Polytrichum attenuatum, Entodon
schreberi, Dicranum scoparium, Plagiothecium denticulatum.
Występowanie żyznej buczyny karpackiej na terenie Nadleśnictwa Wisła:
Obręb Wisła na części oddziałów:
- 58, 59, 84, 103- zbiorowisko potencjalne,
4, 59, 111, 112, 114, 135, - zbiorowisko aktualne.
oddz. 6, 86, 95 - zbiorowisko potencjalne i aktualne.
Obręb Istebna. na części oddziałów:
- 94, 95, 97, 99, 100, 103, 104, 105, 107, 112, 119, 120, 121, 122, 123, 124, 127, 172
- zbiorowisko potencjalne,
- 148 - Dentario glandulosae- Fagetum typicum.
- 104, 105, i 119 - zbiorowisko aktualne.
Carici remotae- Fraxinetum - podgórski łęg jesionowy.
Zbiorowisko lasu jesionowego lub olszowo- jesionowego występuje nad niewielkimi ciekami
wodnymi. Zespół ten występuje w niższych położeniach górskich, po dolną granicę piętra
regla dolnego.
Występowanie podgórskiego łęgu jesionowego na terenie Nadleśnictwa Wisła:
1. Obręb – Wisła na części oddziałów:
- 58 - zbiorowisko potencjalne.
- 84, 85, 86, 87, 91, 92, 93 - zbiorowisko aktualne.
W obrębie Istebna nie wyróżniono tego zbiorowiska roślinnego.
Niewielkie fragmenty tego zbiorowiska roślinnego stwierdzono zaledwie na kilku
stanowiskach: głównie stanowisko tego zespołu występuje nad potokiem - Malinka, a
sporadycznie zespół ten występuje w górnym biegu Wisły.
Na badanym terenie podgórski łęg jesionowy zajmuje typowe dla siebie siedliska w dolinach
lub w pobliżu szybko płynących potoków. Fragmenty tego zespołu występują na pograniczu
piętra pogórza oraz w niższych położeniach regla dolnego na wysokości około 500 m. n.p.m.:
Podgórski łęg jesionowy jest najrzadszym zespołem roślinnym jaki skartowano na terenie
nadleśnictwa.
Zbiorowisko to występuje na siedlisku lasu łęgowego górskiego (LŁG), na madach rzecznych
brunatnych (MDbr).
Warstwę drzew buduje: olsza szara, świerk, jesion, jodła, jawor, modrzew.
W warstwie krzewów występuje: jarzębina, bez koralowy, olsza, jawor, jesion, klon.
W runie występują następujące gatunki roślin: szałwia, dąbrówka, lepiężnik, podagrycznik,
starzec, świerząbek, szczawik, tojeść, pokrzywa, świerząbek, gajowiec, wietlica, malina,
narecznica.
W warstwie mchów: płaszczeniec, płonnik.
66
Alnetum incanae - nadrzeczna olszyna górska.
Zbiorowisko lasu łęgowego z olszą szarą występujące na zalewanych aluwiach w dolinach
rzecznych w górach.
Występowanie nadrzecznej olszynki górskiej na terenie Nadleśnictwa Wisła:
I. Obręb Wisła na części oddziałów:
oddział: a - zbiorowisko aktualne,
- 58, 79, 80, 81- zbiorowisko aktualne,
- 80 - zbiorowisko potencjalne.
II. Obręb Istebna na części oddziałów:
- 41, 50, 51, 53, 87, 109, 129, 145, 146 - zbiorowisko aktualne.
Nadrzeczna olszynka górska w Nadleśnictwie Wisła zajmuje niewielkie powierzchnie,
nieznacznie nachylone. Występuje przeważnie nad większymi potokami i przeważnie w
częściach dolnych i środkowych tych potoków. Najczęściej spotykano ją na wysokości około
500 m. n.p.m.
Zespół ten występuje na następujących siedliskach: lasu łęgowego górskiego (LŁG) i lasu
mieszanego górskiego w wariancie wilgotnym (LMGw).
Na nadrzecznej olszynce górskiej występują następujące gleby: mady rzeczne właściwe
(MDw), mady rzeczne próchniczne (MDp) i mady rzeczne brunatne (MDbr) oraz gleby
opadowo- glejowe właściwe (OGw), a także gleby mułowo- glejowe (Gmł).
Warstwę drzew buduje: olsza szara, świerk, wierzba, klon zwyczajny, jesion.
W warstwie krzewów występuje: jarzębina.
W runie występują następujące gatunki roślin: poziomka, szczawik, świerząbek, trzcinnik,
wietlica, dąbrówka, malina, skrzyp, pokrzywa, starzec, gajowiec, turzyca, narecznica,
karbieniec, pępawa, szałwia, czernica, śmiałek, lepiężnik, goryczka, niecierpek.
W warstwie mchów: płonnik, płaszczeniec.
Bazzanio-Piceetum - świerczyny na torfie.
. Są to obszary nad Olzą, w lokalnych zagłębieniach terenu, gdzie wykształcił się torf.
Świerczyny na torfie zajmują powierzchnię 73,9 ha i występują w obrębie Istebna, w
oddziałach:
13a – 11.00 ha, 13b - 1.44 ha, 13c – 1.32 ha, 13d – 1.13 ha, 15a –15.6 ha, 15c –4.71 ha,
17d – 3.16 ha, 17 f -1.28 ha, 17g -2.79 ha, 17i – 3.65 ha, 17h – 1.19 ha, 17j – 1.54 ha,
90d - 6.35 ha, 90f - 2.61 ha, 91f – 0.55 ha, 91g – 14.4ha, 91h – 1.09 ha.
Caltho-Lactae Alnetum - bagienna olszyna górska.
Na mapach fitosocjologicznych nie wyróżniono tego zespołu ze względu na jego bardzo mały
udział powierzchniowy. Jego występowanie stwierdzono na terenie nadleśnictwa, ale w
ilościach śladowych. Zespół ten występował w wilgotnych miejscach, źródliskach
śródleśnych.
67
2. Zbiorowiska zastępcze.
Identyfikacja zespołów leśnych przy pomocy klucza (Przewodnik do oznaczania zbiorowisk
roślinnych Polski opracowany przez Matuszkiewicza) jest niezawodna tylko w przypadku,
gdy odnośna fitocenoza leśna nie odbiega zbytnio od stanu naturalnego, tzn. jest
zagospodarowana i użytkowana zgodnie z siedliskowym typem zbiorowiska naturalnego.
Jeśli mamy do czynienia z leśnym zbiorowiskiem zastępczym, tj. ze sztuczną monokulturą
(np. świerkową) na siedlisku np. lasu liściastego lub mieszanego, wówczas zbiorowisko traci
swoje charakterystyczne cechy strukturalne i w skrajnym przypadku może do złudzenia
upodobnić się do któregoś z zespołów borowych (Matuszkiewicz 1984).
Sztucznie wprowadzone drzewostany ciężko ująć w ramy istniejącej klasyfikacji
fitosocjologicznej, gdyż najczęściej nie korelują z runem i glebą. W takich samych warunkach
glebowo siedliskowych można spotkać monokultury świerkowe, czy bukowe (rzadziej). Na
roślinność dna lasu poza warunkami glebowymi, klimatem, gatunkiem panującego
drzewostanu bardzo duży wpływ ma faza rozwojowa drzewostanu oraz stopień zwarcia
koron. Pod zwartym młodnikiem świerkowym roślinności runa brak lub występuje
sporadycznie. W starszych przerzedzonych drzewostanach pokrycie runa dochodzi do 100%.
Tworzą go trzcinniki, jeżyna, borówka czernica, czasem paprocie tworząc często kobierce
pokrywające glebę, które przechwytują większość składników pokarmowych i wody
utrudniając tym samym naturalne odnawianie się drzewostanów a nawet czyni bardzo ciężkim
odnowienie sztuczne.
Zwarte drzewostany liściaste (występujące w nadleśnictwie bardzo rzadko) głównie bukowe
przepuszczają bardzo mało światła do dna lasu i tam najczęściej rozwija się bujnie runo w
aspekcie wiosennym przed rozwojem liści drzew, potem większość gatunków zanika pojawiają się nowe, mniej licznie (gatunki cienioznośne). Starsze drzewostany iglaste
przepuszczają znacznie więcej światła do dna lasu (zwłaszcza, że niezgodne z siedliskiem są
często przerzedzone przez czynniki biotyczne i abiotyczne).
Ubogie podłoże geologiczne gleb nadleśnictwa determinuje występowanie kwaśnych
zespołów leśnych z ubogim florystycznie runem. Stan ten pogłębia również znaczny udział
drzewostanów świerkowych. Nawet na siedliskach żyźniejszych (nie jest ich zbyt wiele), pod
drzewostanami świerkowymi występuje niewiele gatunków runa.
Na terenie Nadleśnictwa Wisła dominują zbiorowiska zastępcze, mało jest zbiorowisk
zbliżonych do zbiorowisk naturalnych (dotyczy to zwłaszcza zbiorowisk potencjalnie
żyźniejszych).
68
3. Charakterystyka aktualnego stanu siedlisk.
Na skutek silnego zniekształcenia drzewostanów przez gospodarkę człowieka ich skład
gatunkowy nie mówi w większości wypadków o możliwościach produkcyjnych siedliska i na
dużych obszarach nie może stanowić kryterium do oddzielania poszczególnych typów.
Można jedynie ogólnie stwierdzić, że udział świerka zwiększa się w miarę zubożania
siedliska od LG do BMG.
W Nadleśnictwie Wisła drzewostany świerkowe zajmują ok. 95% powierzchni. W większości
pochodzą z upraw sztucznych i siewu nasion. Świerczyny w Nadleśnictwie Wisła wyróżnia
charakterystyczny pokrój świerka wysmukłego o pełnych strzałach i przeważnie o ugałęzieniu
typu szczotkowego. te zewnętrzne cechy fizjonomiczne, a także wyjątkowo wysoka
produkcyjność, stały się podstawą traktowania świerczyn jako odrębnego ekotypu znanego
pod nazwą świerczyn istebniańskich. Miarą doceniania wartości hodowlanej i produkcyjnej
świerka istebniańskiego jest wyłączenie przez naukę i praktykę leśną w nadleśnictwie
drzewostanów nasiennych. Ich cel to możliwość przeniesienia na inne regiony Karpat nasion i
sadzonek świerka istebniańskiego, a przez naturalne odnowienie zachowanie banku genów
drzewostanów. Przeprowadzone badania naukowe wykazały, że świerki w drzewostanach
nasiennych są pochodzenia naturalnego i występują w różnorodnych warunkach
siedliskowych (począwszy od gleb ubogich do gleb żyznych, przy czym klimat ma tu większe
znaczenie niż trofizm gleby). Dlatego w działaniu hodowlanym należy objąć ochroną i
pielęgnacją naturalne populacje świerka. W pozostałych przypadkach należy racjonalnie
ograniczać udział świerka, zwłaszcza w warunkach znacznej niezgodności z siedliskiem
(wprowadzając gatunki liściaste, domieszkowe).
Nadleśnictwo Wisła posiada wyłączone drzewostany nasienne (WDN) i gospodarcze
drzewostany nasienne (GDN) świerka, z których w latach urodzaju pozyskuje się nasiona do
produkcji materiału sadzeniowego. Według stanu na 01.01.2007 wyłączone drzewostany
nasienne zajmują powierzchnię 233.00 ha. Z tego w Obrębie Wisła jest 59.08 ha, a w Obrębie
Istebna jest 173.62 ha. Gospodarcze drzewostany nasienne świerka (stan na 01.01.2007)
zajmują łącznie 508.47 ha. W Obrębie Wisła zajmują powierzchnię 270.61 ha, a w Obrębie
Istebna 237.86 ha. W drzewostanach tych prowadzi się badania naukowe (zwłaszcza w
drzewostanach nasiennych wyłączonych) dotyczące pochodzenia świerka i jego cech
genotypowych i fenotypowych.
Określenie aktualnego stanu siedlisk ma na celu ustalenie aktualnej żyzności i produkcyjności
siedlisk. Aktualny stan siedlisk zdegradowanych jest stanem czasowym, ulegającym zmianom
w czasie na skutek oddziaływania ekosystemu i czynników gospodarczych. Dlatego po
pewnym czasie należy weryfikować stan aktualny. Przyczyny degradacji tkwią w zubożeniu
naturalnej żyzności lub obniżeniu sprawności siedliska wskutek zmian gospodarczych
oddziaływujących na siedlisko. Degradacja przejawia się w wyjałowieniu siedliska przez
pogorszenie łatwo zmiennych elementów gleby (zwłaszcza próchnicy leśnej), pogorszenie
właściwości fizycznych, chemicznych i biologicznych wierzchnich poziomów gleby oraz
zmiany roślinności w kierunku oligotrofizacji zbiorowisk. Natomiast trwałe elementy gleby
pozostają bez wyraźniejszych zmian.
Aktualny stan siedliska zbliżony do naturalnego, w odniesieniu do lasów gospodarczych, lub
słabo zmienionych traktuje się jako stan normalny.
Stanowią one podstawową wartość ekologiczną, typologiczną i produkcyjną siedliska.
Aktualny stan siedliska określa się za pomocą typologicznych diagnoz cząstkowych siedliska
ustalonych na podstawie elementów trwałych siedliska oraz jego elementów łatwo zmiennych
w powiązaniu z runem. Z wzajemnych relacji tych diagnoz cząstkowych wynika forma
aktualnego stanu żyzności siedliska.
69
Na terenie Nadleśnictwa Wisła wyróżniono następujące stopnie aktualnego stanu siedliska:
- siedliska w stanie zbliżonym do naturalnego lub mało zmienionym (określane również
mianem stanu normalnego).
- siedliska zniekształcone (podawane z symbolem „z”)
- siedliska słabo zdegradowane (podawane z symbolem „d”).
Siedliska ukształtowane i pozostające stale pod wpływem naturalnej lub mało zmienionej
roślinności leśnej, gdzie trwałe i łatwo zmienne elementy siedliska odpowiadają sobie pod
względem ekologicznym - to siedliska naturalne. Na mapach oznaczono je symbolem
siedliskowego typu lasu i stopniem uwilgotnienia np. LGsś (las górski silnie świeży o
charakterze zbliżonym do naturalnego).
Do siedlisk zniekształconych zaliczono wszystkie te, których trwałe elementy pozostają bez
zmian, natomiast elementy łatwo zmienne, w tym próchnica, wykazują obniżenie o jedną
formę, co oznacza pod względem diagnostycznym obniżenie o około jeden typologiczny
stopień żyzności siedlisk na siedliskach lasowych a mniej niż o jeden stopień - na siedliskach
borowych. Podobnie ma się sytuacja z roślinnością runa.
Drzewostany siedlisk zniekształconych to przede wszystkim monokultury świerkowe
niekiedy z małą domieszką gatunków liściastych. Produkcyjność takich drzewostanów jest
zazwyczaj słabo obniżona, według cech diagnostycznych o jeden typologiczny stopień
żyzności siedliska (bonitacja i jakość drzewostanów świerkowych - monokultur jest wysoka
w nadleśnictwie, a związane jest to ze sprzyjającymi warunkami klimatycznymi i ekotypem
istebniańskim świerka). Diagnoza syntetyczna określająca aktualny stan siedliska ma
wówczas postać LG - z (las górski zniekształcony).
Siedliska słabo zdegradowane (tylko takie wyróżniono w nadleśnictwie) charakteryzują się
wyraźnymi zmianami degradacyjnymi łatwo zmiennych elementów, gdy tymczasem trwałe
elementy siedliska zmian wyraźnych nie wykazują. W elementach łatwo zmiennych wyraźnie
degradacyjne zmiany zaznaczają się:
- w aktualnej formie próchnicy, która wykazuje pogorszenie swego stanu o dwie formy,
- w glebie, która wykazuje cechy wtórnego bielicowania, przy znacznym obniżeniu odczynu i
nasycenia kompleksu sorpcyjnego, zubożenia w azot i ogólnym pogorszeniu zasobności oraz
szeregu właściwości fizycznych, chemicznych i biologicznych wierzchnich poziomów gleby,
zwłaszcza jej poziomów akumulacyjnych.
Roślinność runa siedlisk słabo zdegradowanych - silnie zmieniona pod względem składu
gatunkowego i zastąpiona przez zbiorowiska wskazujące aktualnie na siedliska uboższe o
jeden stopień typologiczny na siedliskach borowych, a o dwa stopnie na siedliskach
lasowych.
Drzewostany siedlisk słabo zdegradowanych to przede wszystkim monokultury świerkowe z
małą domieszką gatunków liściastych bądź bez domieszek, utrwalone często od paru
generacji, o obniżonej bonitacji o dwie (rzadziej trzy) klasy.
W przypadku siedlisk zniekształconych należy dążyć do urozmaicenia składu gatunkowego,
poprzez wprowadzanie domieszek liściastych, a także wprowadzanie gatunków docelowych
zaproponowanych we wstępnych propozycjach podanych w tabeli składów gatunkowych
odnowień.
Drzewostany na siedliskach zdegradowanych należy przebudować, aby zahamować dalsze
zubożanie siedlisk. Zastępując monokultury lub drzewostany mało urozmaicone gatunkowo
drzewostanami wielogatunkowymi z dużą ilością gatunków domieszkowych.
Aby zachować trwałość lasu konieczna jest przebudowa drzewostanów jednogatunkowych w
reglu dolnym. Przebudowa powinna zmierzać w kierunku odtworzenia składu florystycznego
naturalnych zespołów leśnych w nawiązaniu do warunków litologiczno- glebowych. Nie
wymagają przebudowy zespoły leśne w reglu górnym, które zachowały jeszcze naturalny
charakter.
70
4. Siedliskowe typy lasu.
W Nadleśnictwie stwierdzono występowanie 8 typów siedliskowych lasu. Największy
udział stanowi LMGśw- 69,4% oraz BMGśw –20,6%, przy czym w obr. Istebna stanowi on
13,3% a w obr. Wisła 26,8%. Pozostałe siedliska stanowią mniej niż 5%, tylko w obrębie
Istebna LGśw zajmuje 8,0%, a LMGw – 8,9% powierzchni leśnej.
Zestawienie powierzchni i udziału procentowego typów siedliskowych lasu
1
BMGśw
BMGw
BWG
LGśw
LGw
LłG
LMGśw
LMGw
Razem
Istebna
Wisła
Powierzchnia leśna zalesiona i niezalesiona
Pow. ha Udział % Pow. ha
Udział %
Pow. ha
2
3
4
5
8
510,32
13,3 1210,93
26,8
1721,25
61,83
1,4
61,83
64,66
1,4
64,66
306,44
8,0
42,65
0,9
349,09
1,20
0,0
1,20
1,82
0,0
5,30
0,1
7,12
2680,79
69,8 3122,96
69,0
5803,75
341,46
8,9
16,31
0,4
357,77
3840,83
100,0 4525,84
100,0
8366,67
Udział %
9
20,6
0,7
0,8
4,2
0,0
0,1
69,4
4,3
100,0
Zestawienie siedlisk według wilgotności
Siedliskowe
Typy
Lasu
1
świeże
wilgotne
łęgowe
Razem
Powierzchnia leśna zalesiona i niezalesiona
Obręb Istebna
Powierzchnia Udział - %
ha
2
2
3497,55
91,1
341,46
8,9
1,82
0,0
3840,83
100,00
Obręb Wisła
Powierzchnia
Udział - %
- ha
3
3
4441.20
98,1
79.34
1,8
5.30
0,1
4525.84
100,0
Nadleśnictwo
Powierzchnia
Udział - %
- ha
3
3
7938.75
94,9
420.80
5,0
7.12
0,1
8366.67
100,0
Rozkład powierzchniowy i procentowy według ich stanu i grup troficznych.
Grupa troficzna
Stan siedliska
Siedliska
Razem
naturalne i w
Siedliska
Siedliska
stanie zbliżonym
zniekształcone
zdegradowane
do naturalnego
Powierzchnia leśna zalesiona i niezalesiona - [ha]
[ha]
%
[ha]
%
[ha]
%
[ha]
%
Obręb Istebna
Bory
Bory mieszane
Lasy mieszane
Lasy
Razem obręb
463,97
106,65
7,75
578,37
12,1
2,8
0,2
15,1
Bory
Bory mieszane
Lasy mieszane
Lasy
Razem obręb
64,66
1171,72
357,23
32,3
1625,91
1,4
25,9
7,9
0,7
35,9
38,05
2600,2
244,3
2882,55
1,0
67,7
6,4
75,1
8,3
315,4
56,21
379,91
0,2
8,2
1,5
9,9
510,32
3022,25
308,26
3840,83
13,3
78,7
8,0
100,0
0
5,77
328,16
4,83
338,76
0,0
0,1
7,3
0,1
7,5
64,66
1272,76
3139,27
49,15
4525,84
1,4
28,1
69,4
1,1
100,0
Obręb Wisła
0
95,27
2453,88
12,02
2561,17
0,0
2,1
54,2
0,3
56,6
Nadleśnictwo Wisła
71
Grupa troficzna
Bory
Bory mieszane
Lasy mieszane
Lasy
Razem N-ctwo
Stan siedliska
Siedliska
Razem
naturalne i w
Siedliska
Siedliska
stanie zbliżonym
zniekształcone
zdegradowane
do naturalnego
Powierzchnia leśna zalesiona i niezalesiona - [ha]
[ha]
%
[ha]
%
[ha]
%
[ha]
%
64,66
1635,69
463,88
40,05
2204,28
0,8
19,6
5,5
0,5
26,3
133,32
5054,08
256,32
5443,72
1,6
60,4
3,1
65,1
14,07
643,56
61,04
718,67
0,2
7,7
0,7
8,6
64,66
1783,08
6161,52
357,41
8366,67
0,8
21,3
73,6
4,3
100,0
Przyczynami zniekształceń i degradacji siedlisk są drzewostany świerkowe sadzone od kilku
pokoleń, co powoduje:
- pogorszenie stanu próchnicy czasem nawet o trzy stopnie
- zniekształcone runo wskazujące na uboższe siedlisko
- pogorszenie właściwości chemicznych gleby
5. Drzewostany.
Drzewostany są najważniejszym elementem ekosystemu leśnego, dlatego poświęcono im w
niniejszym opracowaniu stosunkowo dużo uwagi. Tradycyjne charakterystyki i opisy
poszczególnych elementów taksacyjnych drzewostanów Nadleśnictwa znajdują się w „Planie
urządzenia gospodarstwa leśnego Nadleśnictwa Wisła na okres 1.012007 - 31.12.2016 r.
W programie ochrony przyrody wykorzystano te dane oraz podjęto próbę ich oceny i
interpretacji pod kątem wymagań zrównoważonego rozwoju ekosystemów leśnych.
Obszar nadleśnictwa znajduje się w zasięgu naturalnym większości gatunków lasotwórczych..
Zasięg pionowy kończy tu między innymi sosna, dęby, brzoza brodawkowata, olcha szara.
Najważniejszym gatunkiem panującym w drzewostanach Nadleśnictwa jest świerk.
Drzewostany świerkowe stanowią 94,4 % powierzchni leśnej Nadleśnictwa (wg gatunków
panujących) oraz 95,7% całkowitego zapasu, przy czym w obrębie Wisła stanowią 92,0% a w
obrębie Istebna aż 97,4% powierzchni.
Drzewostany bukowe stanowią 4,7% powierzchni leśnej oraz 3,7% zapasu. Buka jest
najwięcej na siedliskach LMGśw i LGśw, zwłaszcza w obrębie Wisła.
Pozostałe gatunki stanowią tylko 0,9% powierzchni leśnej i 0,6% zapasu.
Bogactwo gatunkowe i struktura pionowa.
Bogactwo gatunkowe drzewostanów analizowano pod względem ilości gatunków w składzie
warstwy górnej drzew (zapisanych w składzie gatunkowym I piętra) oraz budowy pionowej z
podziałem na jedno-,dwupiętrowe oraz wielopiętrowe.
Zestawienie powierzchni i miąższości drzewostanów według grup wiekowych i bogactwa
gatunkowego przedstawiają poniższe tabele:
72
Udział powierzchniowy i miąższościowy gatunków panujących na powierzchni leśnej
Gat.
Pan.
Pow.
[ha]
Obręb Istebna
Proc. Zapas
[%]
[m3]
Obręb Wisła
Proc.
[%]
So
Md
7.83
Św
3733.85
Jd
0.20
108
97.21 1332837
35.18
0.92
Dg
0.83
0.02
Bk
62.46
1.63
0.01
Pow.
[ha]
Proc.
[%]
Nadleśnictwo
Zapas
[m3]
Proc.
[%]
Pow.
[ha]
Proc.
[%]
Zapas
[m3]
0.06
0.00
25
0.00
0.06
0.00
25
0.00
5.25
0.12
168
0.01
13.08
0.16
276
0.01
94.40 2561998
95.70
98.50 4164.53
92.02 1229161
92.84 7898.38
11819
0.87
21.28
0.47
2982
0.23
56.46
0.67
0.83
0.01
8375
0.62
329.57
7.28
90887
6.86
392.03
4.69
Db
0.69
0.02
43
0.00
0.69
Js
1.20
0.03
260
0.02
1.20
0.68
3.26
0.07
459
0.03
3.26
Ol
0.68
0.02
30
Olsz
Proc.
[%]
0.00
14801
0.55
99262
3.71
0.01
43
0.00
0.01
260
0.01
0.01
30
0.00
0.04
459
0.02
Ogółem 3840.83 100.00 1353169 100.00 4525.84 100.00 1323985 100.00 8366.67 100.00 2677154 100.00
Zestawienie powierzchni [ha] i miąższości [m3] drzewostanów wg grup wiekowych i bogactwa
gatunkowego
Nadleśnictwo Wisła (02-37)
Stan na 2007-01-01
Obręb, nadleśnictwo
Obręb Istebna
Bogactwo
gatunkowe,
drzewostany
jednogatunkowe
dwugatunkowe
Trzygatunkowe*
czter- i więcej
gatunkowe*
Obręb Wisła
jednogatunkowe
dwugatunkowe
Trzygatunkowe*
Powierzchnia [ha]/ miąższość [m3]
Wiek
<=40 lat
Ogółem
41-80 lat
529,76
1207,17
958,20
2695,13
70,7
85934
588356
435804
1110094
81,1
319,46
186,49
195,11
701,06
18,4
28021
81408
103575
213004
15,6
245,27
37,46
49,93
332,66
8,7
6395
16720
199054
43020
3,1
82,57
2,65
85,22
2,2
1980
822
2802
0,2
320,23
981,70
823,20
2125,13
48,1
42889
404796
355462
803147
61,5
516,33
399,00
411,41
1326,74
30,0
40170
151280
173679
365129
28,0
602,29
87,82
171,67
861,78
19,5
32612
31572
70584
134768
10,3
108,69
2,5
czter- i więcej
gatunkowe*
108.69
2919
0,2
jednogatunkowe
849,99
2188,87
1781,40
4820,26
58,5
2919
Nadleśnictwo Wisła
Ogółem [%]
> 80 lat
128823
993152
791266
1913241
71,5
dwugatunkowe
835,79
585,49
606,52
2027,80
24,6
68191
232688
277254
578133
21,6
trzygatunkowe *
847,56
125,28
221,60
1194,44
14,5
39007
48292
90489
177788
6,6
czter- i więcej
gatunkowe*
191,26
2,65
193,91
2,4
4899
822
5721
0,2
*- jako drzewostany wielogatunkowe zaliczono również te, w których Św występuje w różnych wiekach.
73
Z analizy powyższej tabeli wynika, że największą powierzchnię (58,5%) zajmują
drzewostany jednogatunkowe. Przeważają tutaj monokultury świerkowe.
Drzewostany Nadleśnictwa Wisła pod względem struktury należą do mało zróżnicowanych.
Niewielki procent drzewostanów w klasie odnowienia:
Obręb Istebna 11,88%
Obręb Wisła 8,06%
Pozostałe to wyłącznie drzewostany jednopiętrowe.
Szczegółowe dane dotyczące powierzchni i miąższości drzewostanów według grup
wiekowych i struktury dla obrębów i Nadleśnictwa przedstawiono w poniższej tabeli:
Stan na 2007-01-01
Powierzchnia [ha]/ miąższość [m3]
Obręb, nadleśnictwo
Obręb Istebna
Struktura
drzewostanów,
drzewostany
jednopiętrowe
41-80 lat
Ogółem [%]
> 80 lat
1379.32
802.80
3359.18
88.1
154510
664639
396247
1215396
88.1
0.00
0.00
0.00
0.00
0.0
0
0
0
0
0.0
0.00
0.00
0.00
0.00
0.0
0
0
0
0
0.0
o budowie
przerębowej
0.00
0.00
0.00
0.00
0.0
0
0
0
0
0.0
w KO i KDO
0.00
54.45
400.44
454.89
11.9
wielopiętrowe
0
20463
143003
163466
11.9
1547.54
1462.03
1049.27
4058.84
91.8
250797
585593
473984
1310374
91.1
0.00
0.00
0.00
0.00
0.0
0
0
0
0
0.0
0.00
0.00
0.00
0.00
0.0
0
0
0
0
0.0
o budowie
przerębowej
0.00
0.00
0.00
0.00
0.0
0
0
0
0
0.0
w KO i KDO
0.00
6.49
357.01
363.50
8.2
jednopiętrowe
dwupiętrowe
wielopiętrowe
Nadleśnictwo Wisła
Ogółem
<=40 lat
1177.06
dwupiętrowe
Obręb Wisła
Wiek
jednopiętrowe
0
2254
125732
127986
8.9
2724.60
2841.35
1852.07
7418.02
90.1
405306
1250232
870231
2525770
89.7
dwupiętrowe
0.00
0.00
0.00
0.00
0.0
0
0
0
0
0.0
wielopiętrowe
0.00
0.00
0.00
0.00
0.0
0
0
0
0
0.0
o budowie
przerębowej
0.00
0.00
0.00
0.00
0.0
0
0
0
0
0.0
w KO i KDO
0.00
60.94
757.45
818.39
9.9
0
22717
268735
291452
10.3
74
Pochodzenie.
Niewielki procent drzewostanów Nadleśnictwa Wisła posiada miarodajne dane dotyczące
pochodzenia. Przypuszcza się, że większość drzewostanów Nadleśnictwa pochodzi z
odnowień sztucznych. Są one jednak przedmiotem dużego zainteresowania leśników
krajowych i zagranicznych, ze względu na swoją dobrą jakość. Doświadczenia
przeprowadzone za granicą wykazały, że nawet w odmiennych warunkach siedliskowych
świerki pochodzące z terenów Nadl. Wisła (Obr. Istebna) zachowują w dużym stopniu swe
dodatnie cechy hodowlane.
Wyróżniający się świerk z tych terenów okazał się jednym z najcenniejszych w Europie.
Otrzymał on nazwę: „świerka istebniańskiego”. Panuje przekonanie, że świerk istebniański
jest rodzimy, ale nie publikowano przekonujących dowodów na potwierdzenie tej tezy.
Wiadomo natomiast, że obecnie istniejące świerczyny istebniańskie są drzewostanami
równowiekowymi, powstałymi w okresie, gdy zręby zalesiano sztucznie świerkiem. Używano
do tego jednak nie tylko nasion pozyskanych na miejscu, lecz również sprowadzanych
masowo ze znacznych nieraz odległości za pośrednictwem austriackiej firmy Steinera.
Drzewostany świerka istebniańskiego powstały wskutek sztucznej uprawy, jednak
najprawdopodobniej z nasion zebranych na miejscu. Niektóre świerczyny mogły ewentualnie
powstać z samosiewu przy stosowaniu cięć częściowych z krótkim okresem odnowienia.
Szybko przyrastający podrost świerkowy zagłuszył wówczas znaczną część samosiewów
jodłowych mających zbyt małe wyprzedzenie w odnowieniu.
Sztuczne drzewostany świerkowe w Beskidach giną masowo, czego przyczyną jest cały
szereg czynników stresogennych. Rodzime ekotypy wykazują większą odporność na te
czynniki.
Ta okoliczność przemawia za rodzimym pochodzeniem świerka istebniańskiego, aczkolwiek
właściwie nie ma sposobów odróżniania świerków rodzimych od świerków obcych, którymi
w przeszłości „zaśmiecono” nasze lasy.
Szczegółowe zestawienie powierzchni i miąższości wg rodzajów i pochodzenia
drzewostanów oraz grup wiekowych dla Obrębów i Nadleśnictwa przedstawia poniższa
tabela:
75
Zestawienie powierzchni [ha] i miąższości [m3] drzewostanów wg rodzajów i pochodzenia
drzewostanów oraz grup wiekowych
Stan na 2007-01-01
Powierzchnia [ha]/ miąższość [m3]
Obręb, nadleśnictwo
Obręb Istebna
Struktura
drzewostanów,
drzewostany
41-80 lat
Ogółem [%]
> 80 lat
0.00
0.00
0.00
0.00
0.0
0
0
0
0
0.0
plantacje drzew
szybkorosnących
0.00
0.00
0.00
0.00
0.0
0
0
0
0
0.0
odroślowe
0.00
0.00
0.00
0.00
0.0
0
0
0
0
0.0
390.65
0.00
0.00
390.65
10.2
27580
0
0
27580
2.0
55.62
0.00
0.00
55.62
1.5
1152
0
0
1152
0.1
z sadzenia
brak informacji
730.79
1433.77
1203.24
3367.80
88.3
125778
685103
539250
1350130
97.9
z panującym gat.
obcym
0.00
0.00
0.00
0.00
0.0
0
0
0
0
0.0
plantacje drzew
szybkorosnących
0.00
0.00
0.00
0.00
0.0
0
0
0
0
0.0
odroślowe
0.00
0.00
0.00
0.00
0.0
0
0
0
0
0.0
z samosiewu
Nadleśnictwo Wisła
Ogółem
<=40 lat
z panującym gat.
obcym
z samosiewu
Obręb Wisła
Wiek
567.48
0.00
0.00
567.48
12.8
113580
0
0
113580
7.9
z sadzenia
192.36
0.00
0.00
192.36
4.3
14612
0
0
14612
1.0
brak informacji
787.70
1468.52
1406.28
3662.50
82.8
122605
587847
599716
1310168
91.1
z panującym gat.
obcym
0.00
0.00
0.00
0.00
0.0
0
0
0
0
0.0
plantacje drzew
szybkorosnących
0.00
0.00
0.00
0.00
0.0
0
0
0
0
0.0
odroślowe
0.00
0.00
0.00
0.00
0.0
z samosiewu
z sadzenia
brak informacji
0
0
0
0
0.0
958.13
0.00
0.00
958.13
11.6
141160
0
0
141160
5.0
247.98
0.00
0.00
247.98
3.0
15763
0
0
15763
0.6
1518.49
2902.29
2609.52
7030.30
85.4
248383
1272949
1138966
2660298
94.4
76
Drzewostany na gruntach porolnych w obu obrębach zajmują niewielki procent powierzchni:
Obr. Istebna 7.85 ha - 0.20% pow.
Obr. Wisła
8.32 ha - 0.18% pow.
Oddział
Obr. Istebna
91o
54h
139k
139l
108Aa
108Ab
Istebna ogółem
Obr. Wisła
132a
122d
13j
22h
40f
45d
Wisła ogółem
Nadleśnictwo
Typ siedl.
Pow.
LMGŚW
LMGŚW
LMGŚW
LMGŚW
LMGŚW
LMGŚW
1,26
2,69
1,22
1,41
0,78
0,49
7.85
LMGŚW
BMGŚW
LMGŚW
LMGŚW
LMGŚW
LMGŚW
2,58
0,50
0,69
0,60
2,76
1,19
8.32
16.17
Zgodność składu gatunkowego drzewostanów z warunkami siedliskowymi.
Ocena zgodności składu gatunkowego drzewostanów z siedliskowym typem lasu jest jednym
z ważniejszych wskaźników wykorzystania zdolności produkcyjnych siedlisk leśnych.
Jest to w pewnym stopniu wskaźnik naturalności ekosystemów leśnych. Ocenę zgodności
składu gatunkowego drzewostanów Nadleśnictwa Wisła dokonano zgodnie z wytycznymi
Instrukcji Urządzania Lasu z 2003 r.
Na podstawie zestawienia powierzchni wg zgodności składu gatunkowego drzewostanów z
siedliskiem (dla obrębów i Nadleśnictwa) zamieszczonego poniżej wynika, że w skali N-ctwa
prawie połowa d-stanów (41,4%) to d-stany zgodne z siedliskiem.
W Obrębach procent ten przedstawia się różnie:
Obr. Istebna - 33,3%
Obr. Wisła
- 48,5%
Powodem tej różnicy jest większy udział domieszek i większe zróżnicowanie składu
gatunkowego w Obrębie Wisła niż to ma miejsce w Istebnej, gdzie większość d-stanów to lite
świerczyny.
D-stany niezgodne z siedliskiem zajmują: 0,2% w Obr. Istebna, 0.1% w Obr. Wisła. (Średnio
w N-ctwie – 0,1%).
Szczegółowe zestawienie powierzchni wg zgodności składu gatunkowego drzewostanów z
siedliskiem dla Obrębów i Nadleśnictwa przedstawia poniższa tabela:
77
Zestawienie powierzchni wg zgodności składu gatunkowego drzewostanów z siedliskiem
Stan na 2007-01-01
Typ
Siedliskowy
Lasu
Bory mieszane
BMGśw
Lasy mieszane
LMGśw
LMGw
Lasy
LGśw
LŁG
Razem
Świeże
Wilgotne
Łęgowe
Bory
BWG
Bory mieszane
BMGśw
BMGw
Lasy mieszane
LMGśw
LMGw
Lasy
LGśw
LGw
LŁG
Razem
Świeże
Wilgotne
Łęgowe
Bory
BWG
Bory mieszane
BMGśw
BMGw
Lasy mieszane
LMGśw
LMGw
Lasy
LGśw
LGw
LŁG
Razem
Świeże
Wilgotne
Łęgowe
Stopień zgodności składu drzewostanów z GTD
zgodne
częściowo zgodne
niezgodne
ha
%
ha
%
ha
%
Obręb Istebna
473,09
12,4
34,93
0,9
473,09
12,4
34,93
0,9
777,13
20,4 2221,86
58,3
737,90
19,3 1919,93
50,3
39,23
1,0 301,93
7,9
19,85
0,5 281,10
7,4
6,11
0,2
19,85
0,5 281,10
7,4
4,97
0,1
1,14
0,0
1270,07
33,3 2537,89
66,5
6,11
0,2
1230,84
32,3 2235,96
58,6
4,97
0,1
39,23
1,0 301,93
7,9
1,14
0,0
Obręb Wisła
50,79
1,1
50,79
1,1
1068,28
24,2 128,54
2,9
1012,48
22,9 122,51
2,8
55,80
1,3
6,03
0,1
1008,52
22,8 2117,77
47,9
1000,18
22,6 2109,80
47,7
8,34
0,2
7,97
0,1
15,32
0,3
31,37
0,7
1,75
0,0
15,32
0,3
26,62
0,6
1,20
0,0
3,55
0,1
1,75
0,0
2142,91
48,5 2277,68
51,5
1,75
0,0
2078,77
47,01 2258,93
51,08
64,14
1,45
15,20
0,34
3,55
0,08
1,75
0,04
Nadleśnictwo
50,79
0,6
0,00
0,0
50,79
0,6
0,0
1541,37
18,7 163,47
2,0
1485,57
18,0 157,44
1,9
55,80
0,7
6,03
0,1
1785,65
21,7 4339,63
52,7
1738,08
21,1 4031,28
48,9
47,57
0,6 308,35
3,7
35,17
0,4 312,47
3,8
7,86
0,1
35,17
0,4 307,72
3,7
4,97
0,1
1,20
0,0
3,55
0,1
2,89
0,0
3412,98
41,4 4815,57
58,5
7,86
0,1
3309,61
40,18 4494,89
54,57
4,97
0,06
103,37
1,26 317,13
3,85
3,55
0,04
2,89
0,03
78
Razem
ha
%
508,02
508,02
2998,99
2657,83
341,16
307,06
305,92
1,14
3814,07
3471,77
341,16
1,14
13,3
13,3
78,6
69,7
8,9
8,1
8,0
0,0
100,0
91,0
8,9
0,0
50,79
50,79
1196,82
1134,99
61,83
3126,29
3109,98
16,31
48,44
41,94
1,20
5,30
4422,34
4337,70
79,34
5,30
1,1
1,1
27,1
25,7
1,4
70,7
70,3
0,4
1,1
0,9
0,0
0,1
100,0
98,09
1,79
0,12
50,79
50,79
1704,84
1643,01
61,83
6125,28
5767,81
357,47
355,50
347,86
1,20
6,44
8236,41
7809,47
420,50
6,44
0,6
0,6
20,7
19,9
0,8
74,4
70,0
4,3
4,3
4,2
0,0
0,1
100,0
94,82
5,11
0,08
6. Formy degeneracji ekosystemu leśnego.
Dokonując oceny form degeneracji ekosystemów leśnych brano pod uwagę cztery jej
elementy:
- aktualny stan siedliska
- borowacenie
- ujednolicenie (monotypizacja)
- neofityzacja.
Aktualny stan siedliska.
Ocenę aktualnego stanu siedlisk oparto na bazie danych zawartych w planie u.l. Dane te
uwzględniają opracowanie glebowo- siedliskowe wykonane w latach 1995-1998.
Aktualny stan siedlisk dla obrębów przedstawia się następująco:
Zestawienie powierzchni [ha] i miąższości [m3] wg grup typów siedliskowych, stanu siedliska i
grup wiekowych
Nadleśnictwo Wisła (02-37)
Stan na 2007-01-01
Powierzchnia/ miąższość
Obręb, nadleśnictwo
Grupa
siedlisk
Forma stanu
siedliska
Wiek
<=40 lat
Obręb Istebna
bory
naturalne
0.00
0.00
0.00
0.0
0
0
0
0
0.0
zniekształcone
0.00
0.00
0.00
0.00
0.0
0
0
0
0
0.0
zdegradowane
0.00
0.00
0.00
0.00
0.0
0
0
0
0
0.0
0.00
0.00
0.00
0.00
0.0
0
0
0
0
0.0
167.13
125.94
168.60
461.67
12.1
20837
60651
78841
160330
11.6
naturalne
zniekształcone
zdegradowane
silnie
zdegradowane
lasy
mieszane
> 80 lat
0.00
silnie
zdegradowane
bory
mieszane
Ogółem
[%]
Ogółem
41-80 lat
naturalne
zniekształcone
zdegradowane
silnie
zdegradowane
79
33.40
5.40
7.55
46.35
1.2
2148
3537
3379
9063
0.7
0.00
0.00
0.00
0.00
0.0
0
0
0
0
0.0
0.00
0.00
0.00
0.00
0.0
0
0
0
0
0.0
33.03
51.64
21.68
106.35
2.8
4696
23938
12065
40699
3.0
787.85
1043.10
747.89
2578.84
67.6
112687
501337
336485
950509
68.9
84.17
108.76
120.87
313.80
8.2
7967
49540
48552
106059
7.7
0.00
0.00
0.00
0.00
0.0
0
0
0
0
0.0
Powierzchnia/ miąższość
Obręb, nadleśnictwo
Grupa
siedlisk
Forma stanu
siedliska
Wiek
<=40 lat
Obręb Istebna c.d.
lasy
naturalne
zniekształcone
zdegradowane
silnie
zdegradowane
ogółem
Ogółem
[%]
Ogółem
41-80 lat
> 80 lat
3.93
0.00
3.32
7.25
0.2
236
0
1308
1544
0.1
63.86
74.22
105.52
243.60
6.4
5828
33311
48007
87146
6.3
3.69
24.71
27.81
56.21
1.5
111
12788
10614
23513
1.7
0.00
0.00
0.00
0.00
0.0
0
0
0
0
0.0
naturalne
204.09
177.58
193.60
575.27
15.1
25769
84589
92214
202573
14.7
zniekształcone
885.11
1122.72
860.96
2868.79
75.2
120663
538185
387870
1046718
75.9
87.86
133.47
148.68
370.01
9.7
8078
62328
59166
129571
9.4
0.00
0.00
0.00
0.00
0.0
0
0
0
0
0.0
zdegradowane
silnie
zdegradowane
80
Zestawienie powierzchni [ha] i miąższości [m3] wg grup typów siedliskowych, stanu siedliska i
grup wiekowych
Nadleśnictwo Wisła (02-37)
Stan na 2007-01-01
Powierzchnia/ miąższość
Obręb, nadleśnictwo
Grupa
siedlisk
Forma stanu
siedliska
Wiek
<=40 lat
Obręb Wisła
bory
bory
mieszane
5.61
26.35
18.83
50.79
1.1
646
6098
3696
10440
0.7
zniekształcone
0.00
0.00
0.00
0.00
0.0
0
0
0
0
0.0
zdegradowane
0.00
0.00
0.00
0.00
0.0
0
0
0
0
0.0
silnie
zdegradowane
0.00
0.00
0.00
0.00
0.0
0
0
0
0
0.0
461.37
306.93
327.48
1095.78
24.8
59861
108292
126090
294243
20.5
24.36
47.18
29.50
101.04
2.3
1776
23141
15041
39958
2.8
zdegradowane
0.00
0.00
0.00
0.00
0.0
0
0
0
0
0.0
silnie
zdegradowane
0.00
0.00
0.00
0.00
0.0
naturalne
0
0
0
0
0.0
naturalne
101.23
115.52
139.69
356.44
8.1
15938
40460
56827
113225
7.9
zniekształcone
809.87
828.50
803.32
2441.69
55.2
147757
349698
353236
850691
59.1
141.42
124.33
62.41
328.16
7.4
24484
54263
32353
111100
7.7
silnie
zdegradowane
0.00
0.00
0.00
0.00
0.0
0
0
0
0
0.0
naturalne
2.27
16.42
12.90
31.59
0.7
168
4790
6551
11510
0.8
zdegradowane
lasy
zniekształcone
zdegradowane
silnie
zdegradowane
ogółem
> 80 lat
naturalne
zniekształcone
lasy
mieszane
Ogółem
[%]
Ogółem
41-80 lat
naturalne
zniekształcone
zdegradowane
silnie
zdegradowane
81
1.41
3.29
7.32
12.02
0.3
167
1104
3631
4902
0.3
0.00
0.00
4.83
4.83
0.1
0
0
2292
2292
0.2
0.00
0.00
0.00
0.00
0.0
0
0
0
0
0.0
570.48
465.22
498.90
1534.60
34.7
76613
159641
193164
429418
29.9
835.64
878.97
840.14
2554.75
57.8
149700
373943
371907
895550
62.3
141.42
124.33
67.24
332.99
7.5
24484
54263
34645
113392
7.9
0.00
0.00
0.00
0.00
0.0
0
0
0
0
0.0
Powierzchnia/ miąższość
Obręb, nadleśnictwo
Grupa
siedlisk
Forma stanu
siedliska
Wiek
<=40 lat
Nadleśnictwo Wisła
bory
naturalne
26.35
18.83
50.79
0.6
646
6098
3696
10440
0.4
zniekształcone
0.00
0.00
0.00
0.00
0.0
0
0
0
0
0.0
zdegradowane
0.00
0.00
0.00
0.00
0.0
0
0
0
0
0.0
0.00
0.00
0.00
0.00
0.0
naturalne
zniekształcone
zdegradowane
silnie
zdegradowane
lasy
mieszane
naturalne
zniekształcone
zdegradowane
silnie
zdegradowane
lasy
naturalne
zniekształcone
zdegradowane
silnie
zdegradowane
ogółem
> 80 lat
5.61
silnie
zdegradowane
bory
mieszane
Ogółem
[%]
Ogółem
41-80 lat
naturalne
zniekształcone
zdegradowane
silnie
zdegradowane
0
0
0
0
0.0
628.50
432.87
496.08
1557.45
18.9
80698
168943
204931
454573
16.1
57.76
52.58
37.05
147.39
1.8
3924
26678
18420
49021
1.7
0.00
0.00
0.00
0.00
0.0
0
0
0
0
0.0
0.00
0.00
0.00
0.00
0.0
0
0
0
0
0.0
134.26
167.16
161.37
462.79
5.6
20634
64398
68892
153924
5.5
1597.72
1871.60
1551.21
5020.53
61.0
260444
851036
689720
1801200
63.9
225.59
233.09
183.28
641.96
7.8
32451
103803
80905
217159
7.7
0.00
0.00
0.00
0.00
0.0
0
0
0
0
0.0
6.20
16.42
16.22
38.84
0.5
404
4790
7859
13054
0.5
65.27
77.51
112.84
255.62
3.1
5996
34414
51638
92048
3.3
3.69
24.71
32.64
61.04
0.7
111
12788
12905
25804
0.9
0.00
0.00
0.00
0.00
0.0
0
0
0
0
0.0
774.57
642.80
692.50
2109.87
25.6
102382
244230
285378
631990
22.4
1720.75
2001.69
1701.10
5423.54
65.8
270363
912128
759777
1942268
68.9
229.28
257.80
215.92
703.00
8.5
32561
116591
93811
242963
8.6
0.00
0.00
0.00
0.00
0.0
0
0
0
0
0.0
Dane szczegółowe o aktualnym stanie siedlisk zawarte w powyższej tabeli wskazują, że
większość siedlisk poszczególnych obrębów to siedliska zniekształcone. Ma to ścisły związek
z dominującym udziałem świerka w d-stanach Nadleśnictwa.
82
Borowacenie.
Borowacenie wyróżniono na siedliskach borów mieszanych, lasów mieszanych i lasów. W
zależności od udziału świerka w górnej warstwie drzew wyróżniono borowacenie:
a) słabe jeżeli udział świerka w składzie gatunkowym drzewostanu wynosi:
- ponad 80% na siedliskach borów mieszanych
- 50-80% na siedliskach lasów mieszanych
- 10-30% na siedliskach lasowych.
b) średnie, jeżeli udział świerka wynosi:
- ponad 80% na siedliskach lasów mieszanych
- 30-60% na siedliskach lasowych
c) mocne, jeżeli udział świerka w składzie gatunkowym drzewostanu wynosi ponad 60% na
siedliskach lasowych.
Wyniki analizy dla obrębów i Nadleśnictwa zamieszczone są w poniższej tabeli:
Zestawienie powierzchni (ha) wg form degeneracji lasu - borowacenie
Nadleśnictwo WISŁA
Nadleśnictwo Wisła (02-37)
Stan na 2007-01-01
Powierzchnia [ha]
Wiek
Obręb,
Stopień
nadleśnictwo
borowacenia
Ogółem
<=40 lat
41-80 lat
> 80 lat
Obręb Istebna
Obręb Wisła
Nadleśnictwo
Wisła
Ogółem
[%]
brak
słabe
średnie
mocne
brak
słabe
średnie
mocne
brak
68.37
447.24
615.58
45.87
211.47
1020.25
314.97
0.85
279.84
7.75
217.37
1122.35
86.30
99.18
579.33
786.99
3.02
106.93
4.82
253.67
822.86
121.89
74.09
728.32
600.68
3.19
78.91
80.94
918.28
2560.79
254.06
384.74
2327.90
1702.64
7.06
465.68
2.1
24.1
67.1
6.7
8.7
52.6
38.5
0.2
5.7
słabe
średnie
mocne
1467.49
930.55
46.72
796.70
1909.34
89.32
981.99
1423.54
125.08
3246.18
4263.43
261.12
39.4
51.8
3.2
Powyższe zestawienie wskazuje że największą powierzchnię zajmują drzewostany
wykazujące średnie borowacenie. W całym Nadleśnictwie 51,8%.
W Obrębie Wisła jest większy udział (8,7%) drzewostanów w których nie stwierdzono
borowacenia, niż w Obrębie Istebna (2,1%). Ma to związek z bardziej urozmaiconym składem
gatunkowym (więcej domieszek) w Obr. Wisła.
Borowacenie mocne zajmuje 3,2% w całym N-ctwie.
83
Ujednolicenie gatunkowe lub wiekowe - monotypizacja.
Ujednolicenie gatunkowe lub wiekowe jest jedną z głównych form degeneracji ekosystemów
leśnych.
Zestawienie wykonuje się dla kompleksów powyżej 200 ha z uwzględnieniem grup
wiekowych drzewostanów 1-40, 41-80, i powyżej 80 lat. Monotypizację wyróżniono w
przypadku gdy drzewostany jednogatunkowe i jednowiekowe występowały w zasadzie na
zwartych powierzchniach (ok. 100 ha).
Na terenie Nadleśnictwa Wisła kryteria dotyczące powierzchni spełniło 5 kompleksów, lecz
żaden z nich nie wykazuje monotypizacji.
Kompleksy N-ctwa Wisła w przeważającej części pokrywają jednogatunkowe świerczyny,
zróżnicowane jednak pod względem wiekowym.
Neofityzacja.
Wynika ona ze sztucznej uprawy lub samoistnego wnikania gatunków obcych drzew i
krzewów.
Wyróżnia się ją w drzewostanach:
a) mających w swoim składzie gatunkowym (udział co najmniej 10%) gatunki obcego
pochodzenia tj. sosnę bankę, sosnę czarną, sosnę smołową, sosnę wejmutkę, daglezję, dęba
czerwonego, czeremchę amerykańską, klon jesionolistny, robinię akacjową.
b) z wyżej wymienionymi gatunkami w podszycie, podroście lub nalocie.
Obręb Istebna
Sow - występuje tylko jako domieszka w oddz. 42k – 0.88ha, oraz w zadrzewieniu w oddz.
166f – 0.45ha.
Dg - występuje w składzie w oddz.:
29c - 0.88 ha - 10%
56d - 0.83 ha - 60%
63g - 0.79 ha - 30%
------------------------Razem 2.50 ha
Ponadto jako domieszka występuje w oddz.: 52d, 100c, 101b, 102a,119f,126a na łącznej
powierzchni 33.49 ha.
Dbcz - w składzie występuje tylko w oddz.:
139l - 1.41 ha - 10%
Jako domieszka w oddz. 63c,f,i, 124d,126a - łącznie 31.85 ha
Ak - występuje tylko jako domieszka w zadrzewieniu w oddz. 102d - na pow. 1.38 ha
Żyw.O - występuje tylko jako domieszka w oddz.29c – 0,88ha.
ŚNG.B – występuje jako podszyt na poletku łow. w oddz. 56c – 0.70ha
Łączna powierzchnia d-stanów objęta zjawiskiem neofityzacji w Obr. Istebna wynosi 3.91 ha.
Stanowi to ok. 0.10% pow. leśnej Obrębu.
Obręb Wisła
Socz - jako domieszka występuje w oddz. 72m - na powierzchni 3.56 ha.
Sow - jako domieszka w oddz. 47c- na powierzchni 11.31 ha.
Dg - w składzie występuje w oddz.
85d - 1.56 ha - 10%
84
Ponadto występuje jako domieszka w oddz.: 1b, 1f, 8i, 19b, 19c, 19d, 43a, 74b, 74f, 82j, 85d,
85h, 87c na łącznej powierzchni - 60.98 ha.
Dbcz - występuje tylko jako domieszka w oddz.: 74f, 82b, 85i, 93f, na łącznej powierzchni
5.88 ha.
Kszt. - występuje jako domieszka w oddz. 74f na powierzchni 1.43 ha.
Ak. - występuje jako samosiew w oddz. 106f na powierzchni 0.14 ha.
W Obrębie Wisła procesem neofityzacji jest objęte 1.56 ha, co stanowi ok. 0.03% pow. leśnej.
W skali Nadleśnictwa neofityzacją objęta jest powierzchnia 5.47 ha, co stanowi 0.06%
powierzchni leśnej.
Zjawisko występuje więc w stopniu znikomym.
Warto jednak podkreślić, że na pojawienie się w składach gatunkowych neofitów mają wpływ
próby urozmaicenia składu gat. upraw przez stosowanie domieszek m.in. gatunków obcych.
7. Zasoby drzewne.
Zasoby drzewne dla obrębów oraz całego N-ctwa scharakteryzowano na podstawie danych z
tabel klas wieku powierzchniowo masowych zamieszczonych w opisie ogólnym planu u.l.
Powierzchniowo masowa tabela klas wieku dla obrębów i N-ctwa przedstawia się
następująco:
obręb
obr. Istebna
Obr. Wisła
Nadleśnictwo
jedn.
I
0-20
II
21-40
ha
%
m3
%
ha
%
m3
%
ha
%
m3
%
448.75
11.8
5525
0.4
761.25
17.2
7860
0.6
1210.00
14.7
13385
0.5
728.31
19.1
116760
8.7
786.29
17.8
110790
8.5
1514.60
18.4
227550
8.6
Drzewostany w klasach i podklasach wieku
III
IV
V
VI
VII
VIII
41-60
61-80 81-100 101-120 121-140 141 i wyżej
523.72
13.7
220560
16.4
302.91
6.8
97320
7.5
826.63
10.0
317880
12.0
855.60
22.4
444025
33.0
1159.12
26.2
487995
37.4
2014.72
24.5
932020
35.1
372.01
9.8
187805
13.9
438.19
9.9
194930
14.9
810.20
9.8
382735
14.4
232.79
6.1
113290
8.4
384.09
8.7
193385
14.8
616.88
7.5
306675
11.6
168.80
4.4
81600
6.1
114.93
2.6
45650
3.5
283.73
3.4
127250
4.8
29.20
0.8
13520
1.0
112.06
2.5
40015
3.1
141.26
1.7
53535
2.0
KO
454.89
11.9
163475
12.1
363.50
8.2
128015
9.8
818.39
9.9
291490
11.0
Razem
3814.07
100.0
1346560
100.0
4422.34
100.0
1305960
100.0
8236.41
100.0
2652520
100.0
Z powyższego zestawienia wynika, iż najwięcej drzewostanów w Nadleśnictwie Wisła jest w
IV i III klasie wieku.
Dotyczy to zarówno powierzchni jak i masy.
Zestawienie wskaźników dotyczących stanu zasobów drzewnych w Nadleśnictwie Wisła w
kolejnych planach urządzania lasu znajduje się w tabeli XIII w I tomie planu u.l.
85
E. ZAGROŻENIA EKOSYSTEMÓW LEŚNYCH.
Od kilku dziesięcioleci lasy tego regionu Polski rosną w warunkach ciągłego stresu
antropogenicznego, podlegając z różnym natężeniem destrukcyjnym zmianom. Zaburzenia w
funkcjonowaniu ekosystemów leśnych wywołane są m.in. akumulacją w glebie związków
toksycznych pochodzących z emisji. Koncentracja ich powoduje zmiany właściwości fizykochemicznych i biologicznych gleb, doprowadzając do dysfunkcji procesów fizjologicznych
drzew. W następstwie dochodzi do obniżenia stanu zdrowotnego drzew, zwiększenia ich
podatności na choroby grzybowe i ataki szkodliwych owadów. Końcowym efektem jest
nienaturalnie wysokie tempo wydzielania się posuszu, z eliminacją gatunków wrażliwych na
imisje. Gatunki drzew o większej tolerancji na zanieczyszczenia są w dużym procencie
pozbawione ulistnienia. Redukcja aparatu asymilacyjnego wpływa na produkcję biomasy.
Przyjmuje się, że w lasach uszkodzonych przez imisje, przyrost roczny w zależności od strefy
uszkodzeń ulega obniżeniu średnio o 25-75%. Na skutek wzmożonego wydzielania się
posuszu i prześwietlenia drzewostanów, dochodzi do degradacji typowego runa leśnego, co
pociąga za sobą utrudnienia i wzrost kosztów w zagospodarowaniu.
Jednym z długofalowych skutków oddziaływania imisji przemysłowych jest
postępujący proces rozpadu świerczyn w Beskidzie Małym i Śląskim, który rozpoczął się w
latach 70/80. W zamieraniu świerczyn górskich znaczący udział mają emisje transgraniczne,
pochodzące z północnych Moraw.
Spadek emisji przemysłowych w latach 90-tych zaznaczył się relatywną poprawą
zdrowotności drzew. Niemniej, gospodarka leśna nadal odbiega od typowych wzorców. Jej
specyfiką jest między innymi duży udział drewna pochodzącego z cięć sanitarnych.
1. Czynniki abiotyczne.
Czynniki klimatyczne były jednymi z wielu czynników, które wpływały na osłabienie
kondycji drzewostanów świerkowych i przyczyniły się do ich rozpadu.
W ostatnich latach w tym regionie miały miejsce ekstremalne zjawiska pogodowe: w latach
2003, 2004 – upały i susza w sezonie wegetacyjnym, katastrofalna susza w lipcu 2006 roku,
wiatrołomy w listopadzie 2004 roku oraz przełomowy w procesie destrukcji charakter zimy
2002/2003, kiedy to nastapiił opad śniegu na zamarznięte już podłoże i wiosny 2003 roku
szybkie ustąpienie pokrywy śnieżnej i dotkliwa susza mrozowa.
W pracach IV rewizji u.l. szkody od czynników klimatycznych zarejestrowano na
powierzchni 1 161,53 ha, co stanowi 13,9% wszystkich uszkodzeń, przyczym w obrębie
Istebna powierzchnia ta wynosi 889,35 ha , a w obrębie Wisła 261,43ha.
Według danych Nadleśnictwa szkody spowodowane przez czynniki abiotyczne
występowały corocznie, a zwłaszcza w latach 2002-2004, powodując znaczny wzrost
pozyskania użytków przygodnych.
W latach 2001 – 2003 wystąpiły w zmasowane śniegołomy w młodszych klasach wieku
oraz letnie susze, które osłabiły drzewostany. Dało to impuls do rozwoju epifitoz patogenów
korzeniowych (opieńka) oraz gradacji owadów kambiofagicznych (kornik).
Zmasowane śniegołomy wystąpiły również podczas zimy 2005/2006 uszkadzając
drzewostany młodszych klas wieku.
Następnym znaczącym wydarzeniem mającym wpływ na drzewostany N-ctwa Wisła
były zmasowane wiatrołomy, które wystąpiły w listopadzie 2004 r. W wyniku inwentaryzacji
na 30.11.2004r. zweryfikowanej pozyskaniem wiatrołomów na 30.04.2005r. obliczono, że
powalone zostało 98.460 m3 wywrotów i złomów oraz 39 693 m3 posuszu, razem 138 154 m3.
86
W niektórych drzewostanach szkody te miały charakter powierzchniowy. Szkód takich
zinwentaryzowano w N-ctwie 123 ha.
Szkody od wiatru z 19 listopada 2004 roku wystąpiły w drzewostanach rębnych,
przeszłorębnych i w drzewostanach nasiennych oraz w rezerwacie „Barania Góra”,na łącznej
powierzhni 122,95ha.
2. Czynniki biotyczne.
1. Choroby grzybowe
Największe spektrum chorób grzybowych odnotowano w szkółkach. Spośród nich
najczęściej występowała zgorzel siewek gatunków liściastych i iglastych oraz opadzina
modrzewia. Zagrożone powierzchnie objęto zwalczaniem chemicznym. Są to typowe
zagrożenia dla materiału szkółkarskiego. Należy liczyć się z dalszym ich występowaniem i
potrzebą działań profilaktycznych.
W uprawach i młodnikach największe znaczenie ma opieńkowa zgnilizna korzeni, która
jest jednym z głównych czynników osłabienia drzewostanów świerkowych. Najbardziej
uszkodzone są świerczyny naturalnego pochodzenia w II klasie wieku, głównie na siedlisku
LG i LMG. Młodniki z mniejszym udziałem świerka są mniej uszkodzone. Bardzo istotną
rolę w tym zakresie spełniają zabiegi pielęgnacyjne upraw i młodników CW i CP. Właściwe
wykonanie tych zabiegów daje szansę na uratowanie gatunków pożądanych (Jd, Bk), które
występują w istniejących uprawach i młodnikach pojedynczo lub grupowo lecz są wypierane
lub mocno zagłuszane przez ekspansywnego Św, czy rzadziej Brz.
Spośród innych chorób grzybowych, odnotowanych na terenie Nadleśnictwa w
uprawach i młodnikach, należy wymienić: zgorzel siewek i zamieranie jesionu. Nie miały one
jednak większego znaczenia gospodarczego.
Ochrona przed rozprzestrzenianiem się chorób wywołanych przez grzyby polegała
przede wszystkim na usuwaniu zakażonego materiału
W drzewostanach starszych, na znacznej powierzchni lasów Nadleśnictwa odnotowano
występowanie opieńkowej zgnilizny korzeni.
Opieńka jest jednym z czynników biotycznych, który wpływa w sposób szczególny na
kondycję zdrowotną drzew i w efekcie na stan sanitarny lasu. Powodowana przez nią choroba
opieńkowa obejmuje aktualnie swoim zasięgiem większość świerczyn górskich. Opieńka
należy do tych czynników biotycznych, które bardzo dynamicznie reagują na wszelkie
zdrowotne perturbacje drzew a w przypadku świerka silnie zredukowane wrażliwe na brak
wody systemy korzeniowe są tak szybko opanowywane przez tego patogena, że do śmierci
drzew dochodzi często nawet bez udziału szkodników wtórnych.
Według danych Nadleśnictwa, opieńka występowała corocznie w drzewostanach
Nadleśnictwa. W latach 1996-1998 rejestrowano jej występowanie corocznie na powierzchni
około 65 ha, od 1999r do 2001 na powierzchni 415 ha , w 2002 r. na powierzchni 655 ha , a
po roku 2002 na powierzchni 755 ha. Występowała ona we wszystkich leśnictwach z
wyjątkiem Olzy.
Największe znaczenie gospodarcze ma w drzewostanach świerkowych wywierając istotny
wpływ na obniżenie odporności drzewostanów świerkowych i ich obumieranie. Opieńka
atakuje drzewostany we wszystkich klasach wieku. W Nadleśnictwie Wisła najwięcej
zaopieńczonych drzewostanów to drzewostany rębne lub w K.O.
Walka z opięńkową zgnilizną korzeni polega w Nadleśnictwie głównie na usuwaniu
zaatakowanych drzew (cięcia sanitarne) i przebudowie zagrożonych drzewostanów (głównie
świerczyny)
Huba korzeniowa występuje pojedynczo w drzewostanach.
87
2. Szkodniki owadzie
Szkodniki systemów korzeniowych
W ostatnich 10-ciu latach nie stwierdzono większych zagrożeń ze strony szkodników
korzeni (pędraki guniaka, chrabąszcza, gąsienice rolnic itd.).
Niewielkie zagrożenia ze strony pędraków pojawiły się na szkółkach w latach: 1997 - 0 ,25
ha, 1998 – 0,42 ha, w 2003 roku – 0,05 ha i w 2004 roku - 0,15 ha.
W pierwszych dwóch przypadkach zagrożoną powierzchnię objęto zwalczaniem
chemicznym, natomiast w 2003 i 2004 roku zwalczanie wykonano metodą agrotechniczną.
W szkółkach prowadzona była coroczna kontrola zapędracznia gleby w dołach
kontrolnych w ilości dostosowanej do potrzeb (w latach 2002-2006 średnio11-14 dołów
rocznie).
W latach 2000,2001 wykonano również badania zapędraczenia gleby na zalesianych
gruntach (3,70 ha)
Szkodniki szkółek, upraw i młodników.
Nie były zagrożone szkodami od owadów.
Szkodniki pierwotne i nękające w drzewostanach starszych.
Zagrożenie ze strony szkodników pierwotnych w drzewostanach świerkowych
dotyczy zasnuj. W 1998 roku wykonano skuteczne zwalczanie chemiczne zasnui na
powierzchni 43 ha. Po roku 1998 nie notowano stanów ostrzegawczych ani zagrożeń ze
strony tego gatunku. Jednak ze względu na dominację drzewostanów świerkowych w
Nadlesnictwie, należy brać pod uwagę, że są one potencjalnym miejscem występowania
zasnuj.
Kontrola zagrożenia ze strony zasnuj realizowana jest w Nadleśnictwie poprzez lustrację
drzewostanów pod kątem żerów tych owadów oraz w oparciu o próbne poszukiwania larw w
ściole i glebie. Do roku 1999 Nadleśnictwo wykonywało ok.350 powierzchni kontrolnych
rocznie, wlatach 2000-2004 liczba ta spadła do ok.105, a w ostatnich dwóch poszukiwania
wykonano na 6 partiach kontrolnych.
Nie ujawniono w minionym okresie zagrożenia od brudnicy mniszki. Jednakże, zgodnie z
Instrukcją Ochrony Lasu, gatunek ten był monitorowany na transektach (samice) i poprzez
wykładanie pułapek feromonowych (ok. 3 szt. rocznie na każde leśnictwo).
Do roku 2000 wykonywano poszukiwanie samic na grupach drzew ABC.
Inne szkodniki pierwotne szkółek, upraw, młodników i starszych drzewostanów nie objęto
prognozą i nie były sygnalizowane.
Szkodniki wtórne.
W sytuacji obniżenia odporności drzewostanów świerkowych, szkodniki wtórne
(kambio- i ksylofagi) odgrywają decydującą rolę w tempie wydzielania się drzew i
drzewostanów.
Spośród szkodników wtórnych świerka największym zagrożeniem dla drzewostanów jest
zespół korników, z dominującym kornikiem drukarzem, atakującym w pierwszej kolejności
drzewa osłabione. Są to najczęściej drzewa wcześniej zainfekowane przez opieńki, stąd i
warunki do gradacyjnych pojawów szkodników wtórnych są w zaopieńczonych górskich
świerczynach w ostatnich latach szczególnie dogodne.
88
Do innych szkodników wtórnych, które największe znaczenie gospodarcze w Nadleśnictwie
Wisła zaliczają się również rytownik pospolity i drwalnik paskowany
W ostatnich latach obserwuje się duże zagrożenie ze strony szkodników wtórnych.
Nasilenie występowania obserwuje się od 2002 roku, a od 2004 roku zagrożenie ma charakter
gradacyjny.
Duży wpływ na stan populacji szkodników wtórnych mają czynniki klimatyczne takie jak
wysokie temperatury i brak opadów w okresie wegetacyjnym, osłabiające w wyniku suszy
fizjologicznej odporność drzew na ataki korników, co w efekcie sprzyja ich gradacyjnemu
namnażaniu się. Tak stało się w latach 2003- 2006, kiedy to gwałtownie zwiększyła się masa
posuszu wydzielonego przez korniki.
Walkę ze szkodnikami wtórnymi rozpoczęto od opracowania „Programu stanu sanitarnego
lasu”.
Ograniczanie liczebności populacji szkodników wtórnych prowadzi się poprzez;
wyznaczanie i usuwanie z lasu drewna opanowanego przez szkodniki owadzie, wykładanie
drzew pułapkowych, odłów korników do pułapek feromonowych i niszczenie stadiów
larwalnych w wyniku korowania drzew zasiedlonych lub poprzez utylizowanie kory.
Pomocnym sposobem na obniżanie populacji szkodliwych owadów, do poziomu
bezpiecznego dla lasu, są prowadzone corocznie działania poprawiające warunki bytowania
pożytecznej fauny.
W oparciu o wykonane porządkowanie można stwierdzić, że ilości drewna zasiedlonego
przez szkodniki wtórne w latach 2002-2006 miały trend wzrostowy.
Udział posuszu w cięciach sanitarnych w ostatnich latach przedstawiał się następująco:
2002/2003- 64%, 2003/2004- 91%, 2004/2005 – 25%, 2005/2006 – 73%.
Udział posuszu zasiedlonego w odniesieniu do pozyskanej masy posuszu wynosił
odpowiednio: 70%, 66%, 60%, 69%
Co roku wykładane są pułapki feromonowe na kornika drukarza, rytownika i drwalnika.
Ich ilość i lokalizacja dostosowana jest do istniejących zagrożeń. Nadleśnictwo wykłada
średniorocznie ok. 730 pułapek feromonowych na szkodniki wtórne, w tym 460 na kornika
drukarza, przy czym w 2006 roku zwiększono ich ilość do 855.
Pułapki klasyczne (drzewa pułapkowe) wykładano w zagrożonych leśnictwach w
rozmiarze dostosowanym do zagrożeń.( średnio 655 rocznie)
Prowadzone jest również rozpoznawanie i zwalczanie szkodników wtórnych na drzewach
trocinkowych. Ilość wyznaczonych drzew trocinkowych rośnie W latach 2002- 2006
wyznaczono odpowiednio: 2002 - 8374 szt., 2003 - 9671 szt, 2004 - 12867 szt, 2005 – 11342
szt. i 2006 (do 30.09.) – 71920 szt. Pomimo ogromnego wysiłku wyznaczanie i wyróbka
zasiedlonych drzew nie nadążają za procesem ich wydzielania.
Ilość i lokalizacja wykładanych pułapek dostosowana jest do istniejących zagrożeń.
W leśnictwach i w Nadleśnictwie prowadzi się ewidencję ilości odławianych w pułapkach
owadów.
Ilość wyłożonych pułapek w latach 2002- 2006 przedstawiono poniżej:
Nazwa szkod./rok
Kornik drukarz
Rytownik
Drwalnik
Okorowany surowiec
(bez pułapek) w m3
Drzewa trocinkowe
* - do 30. 09. 2006 roku
2002
400
238
88
2003
273
181
77
2004
262
182
73
2005
268
185
78
2006
855
251
307
770
11048
4685
44126
31036*
8374
9671
12867
11342
71920*
89
3. Szkody powodowane przez zwierzynę.
W warunkach zwiększającej się powierzchni upraw i młodników, szkody od zwierzyny
mają istotne znaczenie i należy je maksymalnie ograniczać. W warunkach górskich występuje
przemieszczanie się zwierzyny w okresie zimy na tereny położone niżej o łagodniejszym
klimacie oraz jej nadmierne grupowanie Wtedy powstają największe szkody w
drzewostanach. Ważne jest tutaj zwiększone dokarmianie.
Podczas inwentaryzacji urządzeniowej stwierdzono występowanie szkód w uprawach i
młodnikach (zgryzanie i spałowanie) od zwierzyny płowej. Szkody w Ia klasie wieku w
Nadleśnictwie stanowiły 56,7% powierzchni podklasy, w Ib 46,8%. W IIa klasie wieku
zanotowano uszkodzenia na 31,5% powierzchni , w IIb 20,3%. Były to głównie uszkodzenia
w przedziale11-25%. Szkody istotne gospodarczo powyżej 25% zarejestrowano na
powierzchni 74,86 ha.
Poniższa tabela przedstawia powierzchnie uszkodzeń od zwierzyny w uprawach i młodnikach
zainwentaryzowanych podczas IV Rewizji UL:
Zestawienie powierzchni szkód od zwierzyny według danych z IV rewizji u.l.
Klasa
wieku
*Powierzchnia ( ha)
do 10 %
11-25 %
26-60 %
> 60 %
Razem
Powierzchnia
podklasy
wieku
2
3
4
5
6
7
8
Ia
5.01
232.60
1.93
239.54
422.28
Ib
44.50
320.33
4.02
368.85
787.72
IIa
4.20
221.10
1.37
226.67
719.74
IIb
93.80
66.28
1.26
161.34
794.86
Razem
53.71
867.83
73.60
1.26
996.40
2724.60
*- całkowita powierzchnia wydzieleń, na której wystąpiły uszkodzenia od zwierzyny.
Procent
uszkodzeń w
podklasie
wieku
9
56.73
46.83
31.49
20.30
36.57
Przedstawione szkody dotyczą uszkodzeń nakładających się z poprzednich lat.
Ochrona przed szkodami od zwierzyny była prowadzona skutecznie, na poziomie
wystarczającym i dostosowana do wyników inwentaryzacji szkód i zagrożeń.
Corocznie planuje się i wykonuje ochronę upraw i młodników poprzez nowe grodzenia,
remont starych grodzeń, mechaniczne zabezpieczanie sadzonek (palikowanie modrzewia i
cennych domieszek, zabezpieczanie jodły wełną owczą), chemiczne zabezpieczanie przed
zgryzaniem i spałowaniem za pomocą repelentów oraz pozostawianie do chwili ospałowania
tzw. drzew zgryzowych. Ponadto reguluje się stan pogłowia zwierzyny łownej oraz poprawia
stan zagospodarowania łowisk, m.in. utrzymuje się łąki śródleśne, poletka łowieckie i
zgryzowe, paśniki i lizawki, zakłada się wodopoje z możliwością wykorzystania ich do celów
przeciwpożarowych, tworzy się pasy z drzew i krzewów chętnie zgryzanych przez
zwierzynę, itp..
W Nadleśnictwie były również rejestrowane szkody od gryzoni (myszowate) : w 2000 roku
na powierzchni 1,73 ha oraz w 2004 roku na powierzchni 8,20 ha. Były to szkody na
poziomie do 20%.
90
3. Czynniki antropogeniczne.
Oddziaływanie przemysłu.
Zanieczyszczenia przemysłowe, obok czynników atmosferycznych wywierały znaczny
wpływ na stan zdrowotny drzewostanów w Nadleśnictwie Wisła. Od kilku dziesięcioleci
lasy tego regionu Polski rosną w warunkach ciągłego stresu antropogenicznego, podlegając z
różnym natężeniem destrukcyjnym zmianom.
Jednym z długofalowych skutków oddziaływania imisji przemysłowych jest
postępujący proces rozpadu świerczyn w Beskidzie Małym i Śląskim, który rozpoczął się w
latach 70/80 a W zamieraniu świerczyn górskich znaczący udział mają emisje transgraniczne,
pochodzące z północnych Moraw.
Istotne znaczenie ma natężenie imisji przemysłowych, zwłaszcza tlenków siarki i azotu
powodujące uszkodzenia aparatu asymilacyjnego, deformacje koron, osłabienie przyrostu i
żywotności drzew
Spadek emisji przemysłowych w latach 90-tych zaznaczył się relatywną poprawą
zdrowotności drzew. Niemniej, gospodarka leśna nadal odbiega od typowych wzorców. Jej
specyfiką jest między innymi duży udział drewna pochodzącego z cięć sanitarnych
W ubiegłym okresie gospodarczym wyznaczono(1996 rok) stref yuszkodzeń przemysłowych
w Nadleśnictwie. Lasy Nadleśnictwa Wisła znajdują się w I i II strefie uszkodzeń
przemysłowych.
Obręb Istebna:
II strefa o powierzchni 295,42 ha– oddz. 25-27, 29-32, 36, 151, 152, 153, 159, 160
I strefa o powierzchni 3545,41 ha – pozostałe oddziały
Obręb Wisła:
II strefa o powierzchni 1317,41 ha – oddz. 29-35, 75, 94, 96, 98-101, 109, 111-114, 116, 117,
117A, 120, 121, 123-126, 128-130, 135-145
I strefa o powierzchni 3208,43 ha – pozostałe oddziały
Tak więc w Nadleśnictwie:
- I strefa: 6753,84 ha
- II strefa: 1612,83 ha
Poziom uszkodzenia drzewostanów Nadleśnictwa Wisła.
Lasy Nadleśnictwa Wisła, charakteryzujące się do niedawna względnie dobrym poziomem
zdrowotności z dominującymi na terenie nadleśnictwa drzewostanami świerkowymi, w
ostatnim okresie uległy wyraźnemu osłabieniu, podlegając, podobnie jak to już miało miejsce
w sąsiednich nadleśnictwach, nasilonym procesom chorobowym drzew i drzewostanów.
Zdaniem specjalistów, m.in. z Instytutu Badawczego Leśnictwa oraz Wydziału Leśnego
Akademii Rolniczej w Krakowie, w procesie zamierania beskidzkich lasów występuje kilka
czynników destrukcyjnych, które doprowadzają do choroby łańcuchowej, ostatnio
zdefiniowanej jako choroba spiralna. Wedle tej ostatniej teorii niekorzystne czynniki
odziałujące na lasy można podzielić na trzy grupy: przysposabiające, inicjujące oraz
towarzyszące.
- czynniki przysposabiające – należą do nich niekorzystne, naturalne lub zdegradowane przez
człowieka, warunki glebowo-siedliskowe, położenie drzewostanu w ukształtowaniu terenu i
związane z tym warunki klimatyczne, zasobność gleb w związki pokarmowe, genetyczne
91
cechy drzew, niewłaściwy skład gatunkowy drzewostanu oraz brak pielęgnacji. Czynniki te,
znane od lat pod nazwą predyspozycji chorobowych lasu, działają długookresowo i same nie
powodują wielkoobszarowych wylesień.
- Czynnikami inicjującymi są mrozy, susze, silne wiatry, gradacje owadów liściożernych,
uszkodzenia mechaniczne drzew, gazowe i pyłowe zanieczyszczenia atmosfery i kwaśne
deszcze. Ich działanie jest krótkie, ostre i zwykle śmiertelne, często na dużą skalę.
- Wtórnym ich następstwem są szkodniki pni (owady kambio i ksylofagiczne) oraz choroby
grzybowe powodujące ostateczne zamieranie drzew i drzewostanów. Są to czynniki
towarzyszące.
W efekcie nakładania się na siebie tych czynników doszło w niektórych szczytowych
partiach Beskidu Śląskiego i Żywieckiego do rozpadu ekosystemu i likwidacji lasu jako
formacji roślinnej.
Na kondycję wiślańskich lasów wpłynęły emisje przemysłowe śląskiego i karwińskoostrawskiego okręgu przemysłowego, które poważnie zakłóciły równowagę ekosystemów
leśnych i zdegradowały wiele powierzchni. W efekcie mamy do czynienia z długotrwałym
skażeniem gleb, co wpływa ujemnie na kondycję drzew, chociaż zanieczyszczeń w powietrzu
na skutek stosowania w przemyśle coraz sprawniejszych technologii oczyszczania jest coraz
mniej.
Skażenie środowiska leśnego, zwłaszcza w połączeniu z suszami, sprawia, że drzewa stają się
podatne na ataki patogenów grzybowych, głównie korzeniowca i opieniek, a także owadów
liściożernych, a następnie szkodników niszczących pnie. Niektórzy uczeni do przyczyn
zamierania beskidzkich lasów zaliczają również ocieplenie klimatu.
Jednak procesy destrukcji drzewostanów świerkowych nie następowałyby tak gwałtownie,
gdyby nie ich monokulturowy charakter oraz obce pochodzenie. W Nadleśnictwie Wisła
udział świerka wynosi ok. 95 proc. Świerk powinien rosnąć na określonych stanowiskach
(regiel górny). Naukowcy podkreślają, że na średnich wysokościach głównymi gatunkami
powinny być jodły i buki
Stan zdrowotny drzewostanów Nadleśnictwa Wisła szczególnie w ciągu ostatnich trzech lat
uległ znacznemu pogorszeniu przez coraz większą presję szkodników wtórnych, ekspansywną
opieńkę czy zanieczyszczenie powietrza. Do roku 2001 ilość cięć sanitarnych stanowiła ok.
30% pozyskania grubizny ogółem. Jednak od roku 2002 proporcje te uległy zmianie na rzecz
ilości posuszu, wywrotów i złomów osiągając poziom ok. 80%. Wpływ na taki stan rzeczy
miały warunki klimatyczne niekorzystne dla świerka, które spowodowały wzmożoną
aktywność opieńki i szkodników wtórnych.
Drzewostany Nadleśnictwa Wisła zagrożone są działaniem czynników: abiotycznych
(wiatrołomami, śniegołomami, okiścią); biotycznych – głównie szkodnikami podkorowymi;
antropogenicznych – dymami, pyłami (strefy zagrożeń przemysłowych), ruchem
turystycznym.
Od lat osiemdziesiątych XX wieku obserwuje się stały wzrost użytków przygodnych w
stosunku do całkowitej masy pozyskanego drewna.
Negatywne oddziaływanie człowieka na lasy.
Oddziaływanie człowieka na lasy może być pośrednie i bezpośrednie.
Pośrednie formy negatywnego wpływu człowieka na lasy zostało omówione w poprzednich
rozdziałach.
Do istotnych bezpośrednich negatywnych skutków oddziaływania ludzi na lasy N-ctwa Wisła
należy:
92
- ogromna penetracja lasów w okresie zbioru grzybów i jagód przez ludność. Wynikiem tych
masowych zbiorów jest niszczenie na wielu hektarach ściółki leśnej, wydeptywanie runa,
płoszenie zwierzyny oraz wiele śmieci, z których najgroźniejsze są wszelkiego rodzaju
tworzywa sztuczne.
- penetracja lasu w pobliżu uczęszczanych szlaków turystycznych (wydeptywanie nowych
ścieżek, skrótów zaśmiecanie terenu itp.),
- wywożenie do lasu śmieci przez okolicznych mieszkańców,
- szybki rozwój turystyki motorowej, narciarskiej i rowerowej a w wyniku tego powstawanie
„dzikich” szlaków i tras zjazdowych,
- lokalizacja budownictwa w enklawach śródleśnych i bezpośrednim sąsiedztwie lasu,
szczególnie w wyższych partiach gór. Lokalizacja taka, zwłaszcza w enklawach wiąże się z
koniecznością doprowadzania mediów przez tereny leśne. Problemem są także ścieki
odprowadzanie z tych zabudowań.
93
F.
WYTYCZNE DO ORGANIZACJI GOSPODARSTWA LEŚNEGO,
REGULACJI UŻYTKOWANIA ZASOBÓW ORAZ WYKONYWANIA
PRAC LEŚNYCH.
Jednym z wielu działań dotyczących ekologizacji gospodarki leśnej jest zainspirowany przez
MOŚZNiL program: Polska Polityka Zrównoważonej Gospodarki Leśnej.
Ujmuje on zamierzenia w zakresie zrównoważonej gospodarki leśnej oraz zobowiązania
międzynarodowe Polski, dotyczące zwłaszcza zasad ochrony lasu (konferencje poświęcone
ochronie lasów w Europie: Strasburg 1990 i Helsinki 1993) i służy realizacji koncepcji
trwałego rozwoju lasów.
Podstawowe zasady tej gospodarki to:
- zachowanie całej naturalnej zmienności przyrody leśnej i funkcjonowania ekosystemów
leśnych w stanie zbliżonym do naturalnego z uwzględnieniem kierunków ewolucji w
przyrodzie,
- odtworzenie zbiorowisk zdegradowanych i zniekształconych metodami hodowli i ochrony
lasu przy wykorzystaniu w miarę możliwości sukcesji naturalnej,
- utrzymanie i wzmocnienie produkcyjnych funkcji lasów (użytkowanie główne i uboczne),
- ochrona i zachowanie różnorodności biologicznej oraz bogactwa genetycznego zbiorowisk
dziko żyjących roślin, zwierząt i mikroorganizmów,
- utrzymanie i wzmożenie funkcji ochronnych w zagospodarowaniu lasów (zwłaszcza
ochrony gleby i wody),
- utrzymanie zdrowotności i witalności ekosystemów leśnych.
Obecnie prowadzona gospodarka leśna powinna uwzględniać powyższe postulaty.
W celu pełnego wykorzystania zdolności produkcyjnych siedlisk oraz w dążeniu do
zwiększenia bogactwa gatunkowego i urozmaicenia struktury drzewostanów zastosowano
jednostki regulacji użytkowania rębnego (gospodarstwa) zgodnie z instrukcją urządzania lasu.
Powierzchnia leśna (w ha) tych jednostek w obrębach i łącznie w Nadleśnictwie przedstawia
się następująco:
. Zestawienie powierzchni gospodarstw
Gospodarstwo
1. Specjalne (S)
2. Lasów ochronnych (O)
3. Przebudowy (R)
4. Przerębowe w lasach
gospodarczych (GP)
Razem
Obr. Istebna
Pow. - ha
%
632.86
16.48
2719.24
70.80
488.73
12.72
Obr. Wisła
Pow. - ha
%
1152.90
25.47
2696.37
59.58
673.25
14.88
Nadleśnictwo
Pow. - ha
%
1785.76
21.34
5415.61
64.73
1161.98
13.89
-
-
3.32
0.07
3.32
0.04
3840.83
100.00
4525.84
100.00
8366.67
100.00
Pełną charakterystykę podstaw gospodarki leśnej w przyszłym okresie wraz z etatami
obliczonymi i przyjętymi zamieszczono w opisie ogólnym (tom I) planu u.l.
Obok jednostek regulacji użytkowania rębnego w celu pełniejszego wykorzystania siedlisk
stosuje się jednostki długookresowego planowania hodowlanego (obręby siedliskowe).
Wyróżnia się je w oparciu o zbliżone:
- warunki siedliskowe
- skład gatunkowy drzewostanów
- dominujące funkcje
- cel hodowlany wyrażony hodowlanym typem drzewostanu oraz składem odnowieniowym,
- cel gospodarczy wyrażony głównym sortymentem
- sposób zagospodarowania i wiek rębności.
94
Zestawienie obrębów siedliskowych i jednostek regulacji użytkowania rębnego (gospodarstw)
oraz ich charakterystykę dla obrębów przedstawia poniższa tabela:
Obręb ISTEBNA
Gospodarstwo
siedliskowe
Powierzchnia
(ha)
Gospodarczy typ
drzewosta
nu
1
2
3
Siedliskowy typ
lasu
Rębnie
4
5
Wiek
rębności
6
Okres
odnowienia lub
nawrót
cięć
7
Techniczny
cel
produkcji
Uwagi
8
9
GOSPODARSTWO SPECJALNE
1
157.35
Św
BMG
2
422.25
Bk, Św
LMG
3
51.44
Św, Jd, Bk
4
1.82
Jś, Ol
Razem
gospod.
632.86
I
327.16
Św
BMG
IVb
IVd
110
20-40
2
2159.49
Bk, Św
LMG
110
20-40
3
232.59
Św, Jd, Bk
IVd
IVb
II
IVd
IVb
II
120
20-40
Razem
gospod.
2719.24
1
25.81
Św
BMG
2
440.51
Bk, Św
LMG
3
22.41
Św, Jd, Bk
Razem
gospod.
Ogółem
obręb
488.73
LG
IVb
IVd
IVd
IVb
II
IVd
IVb
II
LŁG
110
20-40
110
20-40
120
20-40
80
GOSPODARSTWO LASÓW OCHRONNYCH
LG
GOSPODARSTWO PRZEBUDOWY
LG
IVb
IVd
IVd
IVb
II
IVd
IVb
II
3840.83
95
110
10-25
110
10-25
120
10-25
drewno
wielkowymiarowe
-”-
-”-
OBRĘB WISŁA
Gospodarstwo
siedliskowe
Powierzchnia
(ha)
1
2
Gospodar- Siedlisko
czy typ
-wy typ
drzewosta
lasu
nu
3
4
Rębnie
5
Wiek
Okres
Techniczny
rębności odnowiecel
nia lub
produkcji
nawrót
cięć
6
7
8
GOSPODARSTWO SPECJALNE
1
64.66
Św
BWG
2
498.03
Św
BMG
3
584.91
Bk, Jd, Św
LMG
4
5.30
Jś, Ol
LŁG
Razem
gospod.
1152.90
1
585.84
Św
BMG
2
2071.91
Bk, Jd, Św
LMG
3
38.62
Św, Jd, Bk
LG
Razem
gospod.
2696.37
110
IVb
IVd
IVd
IVb
II
110
20-40
110
20-40
80
GOSPODARSTWO LASÓW OCHRONNYCH
IVb
IVd
IVd
IVb
II
IVd
IVb
II
110
20-40
110
20-40
120
20-40
GOSPODARSTWO PRZEBUDOWY
1
188.89
Św
BMG
2
482.45
Bk, Jd, Św
LMG
3
1.91
Św,Jd, Bk
LG
Razem
gospod.
673.25
1
3.32
Razem
gospod.
Ogółem
obręb
3.32
IVb
IVd
IVd
IVb
II
IVd
IVb
II
110
10-25
110
10-25
120
10-25
GOSPODARSTWO PRZERĘBOWE
Św, Jd, Bk
LG
IVd
IVb
II
4525.84
96
120
20-40
Uwagi
9
Dla zmniejszenia szkód w środowisku przyrodniczym, w trakcie wykonywania prac leśnych
powinno się stosować technologie przyjazne dla pozostałych elementów ekosystemu leśnego.
W tym celu należy:
- stosować sortymentową metodę pozyskania drewna, polegającą na wyróbce drewna w
drzewostanie. Rodzaj zrywki należy dostosować do warunków lokalnych. Zaleca się
zrywkę konną,
- dostosować okres pozyskania drewna do terminów najmniejszego zagrożenia lasu od
owadów i grzybów patogenicznych, wiatru i śniegu oraz możliwości wykorzystania przez
zwierzynę kopytną cienkiej kory na drzewach leżących.
- unikać metod wyznaczania drzew do wycięcia i oznakowywania polegających na ranieniu
drzew (nie dotyczy drzew przeznaczonych do terminowego usunięcia),
- zwracać uwagę na prawidłowe wytyczane sieci szlaków zrywkowych w celu możliwie
maksymalnego ograniczania szkód od zrywki.
- chronić stanowiska gatunków chronionych, rzadkich i cennych. Podczas wykonywania
zabiegów pielęgnacyjnych zwracać szczególną uwagę na kontrolowane obalanie drzew w
pobliżu miejsc lęgowych i bytowych. Terminy zabiegów powinno planować się tak, aby nie
kolidowały z interesem ochrony gatunków cennych,
- należy stosować biooleje w piłach spalinowych i środkach technicznych w celu uniknięcia
skażenia gleby,
- prowadzić zbiór płodów runa leśnego w sposób nie zagrażający ekosystemom leśnym.
- stosowanie cięć selekcyjnych o charakterze grupowym (popieranie biogrup),
- zaniechanie cięć schematycznych (z wyj. młodników),
- w przypadku zagrożenia chorobami grzybowymi, stosowanie podczas zabiegów
postępowania hodowlano profilaktycznego, a w uzasadnionych przypadkach stosowanie
preparatów biologicznych z grzybami konkurencyjnymi,
- ograniczenie stosowania środków chemicznych tylko do drzewostanów narażonych na
zamieranie lub istotne szkody gospodarcze.
97
G. PLAN DZIAŁAŃ Z ZAKRESU OCHRONY PRZYRODY.
1. Kształtowanie stosunków wodnych.
Zagadnienia gospodarki wodnej są niezmiernie istotne na całym obszarze Nadleśnictwa,
dlatego sporządzone zostało „Rozpoznanie potrzeb w zakresie zabudowy potoków górskich”
dla Nadleśnictwa przez Krakowską pracownię Biura Studiów i Projektów Lasów
Państwowych.
Celem „Opracowania” jest wykazanie pewnych grup czynności o charakterze zabiegów
glebo- i wodochronnych które należy wykonać, których zadaniem jest przeciwdziałanie
niszczącym siłom płynącej wody.
Zakres opracowania obejmuje:
- inwentaryzację sieci hydrograficznej na obszarze objętym rozpoznaniem potrzeb w zakresie
zabudowy cieków,
- inwentaryzację istniejącej zabudowy, jej stan i funkcjonowanie, zalecenia odnośnie
wykonania robót remontowych.
- wykaz potrzeb wynikających z opracowanej koncepcji zabudowy potoków, małych cieków,
debr, szlaków zrywkowych oraz zabudowy osuwisk (zerwisk) brzegów i stoków.
Szczegółowa analiza inwentaryzacji istniejących budowli i ubezpieczeń w obrębie sieci
hydrograficznej zawarta jest w „Rozpoznaniu potrzeb...”. Zawiera ona: rodzaje elementów
zabudowy, ich funkcjonowanie i stan oraz zalecenia w zakresie remontów.
Celem istniejącej i projektowanej zabudowy jest:
- ograniczenie szkodliwej działalności potoków górskich sprowadzającej się przede
wszystkim do erozji dna i brzegów.
- ochrona i zabezpieczenie istniejących i projektowanych dróg leśnych i drogowych gruntów
przybrzeżnych narażonych bezpośrednio na szkodliwą działalność czynnika wodnego,
- zabudowa miejsc powstawania rumowiska (małe cieki, debry, drogi zrywkowe, ryzmy,
zerwiska brzegów i stoków) pozwoli na zwiększenie zbiorników rumowiska i spełnienie ich
podstawowego zadania,
- ograniczenie pochodu rumowiska w dalsze partie potoków zmniejszy jego szkodliwą
działalność na terenach uprawnych i zabudowanych, jak również na uregulowanych
potokach i zbiorowiskach wodnych.
Etapy realizacji robót:
W pierwszej kolejności planuje się:
- zabezpieczyć przed całkowitym zniszczeniem istniejące obiekty regulacyjne przez
wykonanie niezbędnych robót remontowych i konserwacyjnych.
- wykonać nowe obiekty, które są niezbędne dla zabezpieczenia istniejących dróg leśnych i
obiektów drogowych,
- sukcesywnie eliminować z eksploatacji nienormatywne szlaki zrywkowe, zalesiać,
wspomagając w zależności od potrzeb zabudowę techniczną.
- sukcesywnie zabudowywać w zależności od stopnia zagrożenia, możliwości finansowych i
wykonawczych małe cieki, debry, oraz zerwiska brzegów i stoków.
- usunąć z koryt potoków przeszkody (pnie, konary, bloki skalne) na odcinkach gdzie
powstałe zatory w czasie wezbrań bezpośrednio zagrażają drodze leśnej lub obiektom
drogowym i regulacyjnym.
- eliminować już w pierwszej fazie powstawanie erozji stosując najprostsze rozwiązania
techniczne. W tym celu można wykorzystać różnego typu odpady z pozyskiwanego drewna
jak cienkie gałęzie ułożone w wałki lub małe pryzmy, ścięte wierzchołki drzew iglastych i
inne odpady.
98
- dążyć do zmian technologicznych w zrywce drewna (eliminuje się przez to przyczynę
powstawania erozji liniowej).
W drugim (dalszych) etapie należy:
- wykonać obiekty zabudowy technicznej jako inwestycji wspólnych z drogami leśnymi
(roboty prowadzone równolegle)
- wykonać obiekty zabudowy technicznej wynikające z innych potrzeb i możliwości, których
nie przewidziano w pierwszym etapie,
- kontynuacja prac związanych z zabudową małych cieków, debr, szlaków zrywkowych,
zerwisk i innych zabiegów przeciwerozyjnych.
Szczegółowy wykaz potrzeb i dane techniczne w zakresie zabudowy potoków, szlaków
zrywkowych, ryzm i zerwisk zawiera w/w opracowanie wykonane przez Biuro Studiów i
Projektów L.P.
2. Kształtowanie granicy polno- leśnej.
Racjonalna gospodarka leśna i ochrona przyrody ściśle związane są z kształtem i wielkością
kompleksu leśnego. Możliwości zwiększenia lesistości w gminach województwa śląskiego
nie są rozpoznane, mimo istnienia potrzeb w tym zakresie. Dla ich określenia konieczne jest
wyznaczenie w gminach granicy rolno- leśnej i w oparciu o nią wyznaczenie gruntów pod
zalesienia.
Wymaga to jednak wyznaczenia tych obszarów w planach zagospodarowania przestrzennego
gmin i w konsekwencji nowe operaty geodezyjne wyznaczające grunty leśne.
3. Kształtowanie strefy ekotonowej.
Na styku dwóch biocenoz naturalnych występuje szerszy lub węższy pas przejściowy, zwany
inaczej ekotonem. Odznacza się on większym bogactwem flory i fauny niż sąsiadujące ze
sobą ekosystemy. Szczególnie korzystne są szerokie ekotony będące miejscem bytowania
gatunków charakterystycznych dla obu sąsiadujących biocenoz oraz tzw. gatunków
stykowych.
W Nadl. Wisła większość granic lasów państwowych to granice z lasami prywatnymi, więc
problem kształtowania takiej strefy nie istnieje. Natomiast jeżeli chodzi o granice lasów
państwowych z gruntami nieleśnymi lub takimi gruntami wewnątrz kompleksu to należy
dążyć do tego, aby zewnętrzne obrzeża lasu oraz lasy przy gruntach nieleśnych w pasie o
szerokości 10-30 m. były maksymalnie wypełnione przez roślinność zielną, krzewy i drzewa
w układzie pionowym i poziomym. Ma to na celu wytworzenie „ściany lasu” ograniczającej
wnikanie i penetrację wielu czynników do wnętrza lasu. „Ścianę lasu” można także uzyskać
przez odpowiednie prowadzenie zabiegów pielęgnacyjnych. Popieranie w takich miejscach
drzew silnie ukorzenionych, ugałęzionych doprowadzi do powstania ścian ochronnych na
brzegach drzewostanów. Przy sztucznym zakładaniu tej strefy należy stosować luźniejszą
więźbę sadzenia, wprowadzić możliwie dużą ilość gatunków, w tym także gatunki o dużych
walorach estetycznych.
99
4. Ochrona bioróżnorodności, w tym na poziomie genetycznym.
Różnorodność na wszelkich poziomach, bogactwo genetyczne, zgodność z warunkami
siedliskowymi czy rodzime pochodzenie są czynnikami wzmacniającymi trwałość lasu.
Ochrona tej bioróżnorodności, gdzie ona występuje i przywracanie jej w miejscach gdzie
została zachwiana należy do podstawowych działań współczesnego leśnictwa, a szczególnie
Leśnych Kompleksów Promocyjnych, utworzonych na terenach wyróżniających się walorami
przyrodniczymi.
Ochrona różnorodności biologicznej powinna przebiegać na następujących poziomach:
• Na poziomie krajobrazu należy dążyć do zachowania naturalnych form krajobrazu jakimi są
różne typy lasu (zależne od wysokości n.p.m.), śródleśne łąki, hale, bagna, torfowiska,
wrzosowiska itp oraz twory przyrody nieożywionej (wychodnie skalne, jaskinie). Poprzez
kształtowanie strefy ekotonowej należy dążyć do harmonizowania przejść pomiędzy różnymi
biotopami (formami krajobrazu).
• Na poziomie ekosystemu należy jak najszerzej chronić i wykorzystywać w hodowli lasu
zmienność mikrosiedlisk. Mikrosiedliska zajmujące nieraz bardzo małe powierzchnie należy
wykorzystywać do wprowadzenia cennych gatunków domieszkowych. Chronić należy małe
ekosystemy wilgotne jak młaki, źródliska, bagienka, torfowiska, mszary będące
środowiskiem występowania rzadkiej flory i fauny.
• Różnicowanie drzewostanów zgodnie z warunkami naturalnymi polega na utrzymaniu
odpowiedniej struktury gatunkowej, wiekowej, warstwowej i przestrzennej. Zapewnieniu
takiej różnorodności drzewostanów ma służyć odpowiednio prowadzona gospodarka leśna, a
szczególnie rębnie złożone dostosowane do siedliska i drzewostanu w taki sposób by
stworzyć najlepsze warunki dla odnowienia i rozwoju lasu. Unikać należy cięć
schematycznych, a należy je dobierać do konkretnych warunków lokalnych. Celowe jest
również pozostawienie przy cięciu uprzątającym około 5% drzew o najlepszej żywotności
(odpornych na wiatr, zgorzel słoneczną itp) i jakości technicznej na następną kolej rębu.
Wzbogaceniu różnorodności drzewostanów ma również służyć pozostawienie w nich
niektórych starych drzew do ich fizjologicznej starości, a nawet biologicznej śmierci oraz
pozostawienie wybranych drzew martwych (szczególnie dziuplastych), jako siedziby licznych
organizmów decydujących o bogactwie i procesach samoregulacji w przyrodzie.
• Na poziomie gatunkowym ochrona różnorodności może dotyczyć warstwy drzew, krzewów
czy runa. W przypadku drzew chodzi głównie o wzbogacenie składu gatunkowego
drzewostanów. Cenne domieszki (np. fitomelioracyjne) korzystnie wpływają na trwałość
lasów, ale przy ich wprowadzaniu należy się kierować wymaganiami siedliskowymi i
klimatycznymi poszczególnych gatunków (wykorzystanie mikrosiedlisk). W przypadku
rzadkich czy chronionych gatunków krzewów czy roślin runa należy zabiegi hodowlane w
drzewostanie podporządkować ochronie tych stanowisk.
• Na poziomie genetycznym należy dążyć do zachowania najcenniejszych ekotypów drzew
leśnych, szczególnie rodzimego pochodzenia. Do zadań w tej dziedzinie należy szerokie
wykorzystanie bazy zasobów genowych jaką stanowią wyłączone i gospodarcze drzewostany
nasienne, a szczególnie drzewa doborowe. Należy kierować się „Programem zachowania
leśnych zasobów genowych i hodowli selekcyjnej drzew leśnych w Polsce na lata 19912010”. Program ten zobowiązuje do przestrzegania zasad regionalizacji w gospodarce
nasiennej oraz do dokumentowania i rejestrowania pochodzenia nasion i sadzonek. Dla
zachowania różnorodności genowej należy dążyć, by pozyskiwany materiał siewny pochodził
z jak największej liczby osobników oraz różnych miejsc, nadleśnictwa.
100
5. Szczególne formy ochrony.
Ustawa o ochronie przyrody z dn. 16.04.2004r. za szczególne formy ochrony uznaje m.in.
rezerwaty przyrody, pomniki przyrody, gatunki chronione, parki krajobrazowe, oraz użytki
ekologiczne.
Prowadzone w ramach programu ochrony przyrody prace przyczyniły się do poznania
pełnego aktualnego bogactwa obiektów w Nadleśnictwie Wisła. Przedstawione są w nim
również obiekty proponowane do objęcia ochroną prawną (rezerwat, pomniki przyrody).
Rezerwat „Barania Góra” posiada aktualny plan ochrony.
Aktualny sposób postępowania w rezerwacie został opisany komisyjnie w Notatce Służbowej
z dnia 20 października 2006r.
Istniejące pomniki przyrody należy otaczać szczególną opieką, jak również inne drzewa i
twory przyrody, które takimi pomnikami w przyszłości mogą być.
Opieką taką należy otoczyć również teren proponowanych rezerwatów przyrody „Sołowy”
oraz „Prądowiec”.
Bardzo istotna jest ochrona roślin i zwierząt objętych ochroną prawną. W tym celu należy
przeprowadzić szkolenie pracowników nadleśnictwa z tego zakresu.
Dobra znajomość tej problematyki pozwoli ochronić w trakcie prac leśnych wiele cennych
elementów naszej przyrody np. pozostawienie drzew z gniazdami ptaków chronionych,
wyznaczenie tras zrywki omijających stanowiska cennych roślin itp.
Wiedza ta wpłynie również na lepsze rozpoznanie walorów przyrodniczych omawianego
obszaru.
7. Działania techniczno- proekologiczne.
Proekologiczne zasady doskonalenia gospodarki leśnej zawarte są w zarządzeniu nr 11A
DGLP z dnia 11.05.1999 roku. Zawiera ono szereg wytycznych dotyczących techniki prac
leśnych.
W zakresie szkółkarstwa zaleca się między innymi:
• Zakładanie czasowych małych szkółek śródleśnych i szkółek podokapowych.
• Rewitalizację mikoryz w szkółkach użytkowanych w okresie powyżej 10 lat.
• Ograniczenie herbicydów i innych środków chemicznych w pielęgnacji szkółek na korzyść
zabiegów mechanicznych i metody termicznej (parowanie gleby).
• Preferowanie odnowienia naturalnego (pod warunkiem że spełnia ono wymagania
hodowlane i siedliskowe).
• Eliminację stosowania chemicznych środków owadobójczych.
• Preferowanie punktowego przygotowania gleby.
• Wprowadzanie wielu gatunków (ochrona bioróżnorodności).
Przy pielęgnacji i ochronie drzewostanów zaleca się:
• Stosowanie cięć selekcyjnych o charakterze grupowym (popieranie biogrup).
• Zaniechanie cięć schematycznych (z wyjątkiem młodników).
• W przypadku zagrożenia chorobami grzybowymi (huba korzeni, opieńkowa zgnilizna
korzeni) stosowanie podczas zabiegów postępowania hodowlano- profilaktycznego, a w
uzasadnionych przypadkach stosowanie preparatów biologicznych z grzybami
konkurencyjnymi.
• Ograniczenie stosowania insektycydów tylko do drzewostanów narażonych na zamieranie
lub istotne szkody gospodarcze powodowane przez owady.
Przy użytkowaniu lasu zaleca się:
• Stosowanie technologii przyjaznych dla środowiska.
101
• W miarę możliwości stosowanie sortymentowej metody pozyskania drewna (wyróbka
drewna w drzewostanie) przy odpowiednio zaplanowanych i wykonanych szlakach
zrywkowych oraz preferowanie zrywki konnej.
• Dostosowanie okresów pozyskania drewna do terminów najmniejszego zagrożenia od
owadów, grzybów, wiatrów itp.
• Unikać metod oznakowania drzew polegających na ich ranieniu (nie dotyczy drzew
przeznaczonych do terminowego usunięcia).
• Wprowadzenie do powszechnego stosowania w piłach spalinowych i środkach
technicznych bioolei w celu uniknięcia skażenia gleby.
7. Rozwój rekreacji i turystyki.
Beskid Śląski, a wraz z nim teren Nadleśnictwa Wisła należy do najbardziej atrakcyjnych
turystycznie. Wynika to z warunków terenowych i klimatycznych oraz bogatej bazy
wczasowo- noclegowej. Niesie to wymierne korzyści dla całego regionu, ale też pewne
niedogodności i zagrożenia związane z nadmierną penetracją lasów przez turystów.
W rejonach górskich rekreacja na terenach leśnych powinna mieć charakter wędrownej
turystyki pieszej na wyznaczonych szlakach turystycznych, a obiekty rekreacyjne powinny
być lokalizowane jedynie na obrzeżach lasu i istniejących powierzchni otwartych.
8. Edukacja ekologiczna.
Program edukacji leśnej społeczeństwa w Nadleśnictwie Wisła został utworzony na
podstawie zarządzenia nr 57 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z dnia 09.05.2003r.
Program ten określa zakres i zadania edukacji leśnej społeczeństwa realizowane na poziomie
Nadleśnictwa. W Nadleśnictwie Wisła ma na celu upowszechnienie wiedzy o pracy w lesie,
budowie i funkcjach lasu oraz podnoszenie świadomości społeczeństwa i budowanie jego
zaufania do działalności zawodowej leśników. Cele edukacji leśnej należy realizować w
oparciu o treści:
- rola leśników w gospodarowaniu zasobami przyrody
- budowa i funkcjonowanie ekosystemów leśnych
- zagrożenia i ochrona lasu
- ochrona przyrody
Zadania edukacji leśnej społeczeństwa definiują i przybliżają dwa dokumenty:
Polityka
Leśna Państwa (1997r.) oraz Kierunki Rozwoju Edukacji Leśnej Społeczeństwa w Lasach
Państwowych (2003r.), które opisują zagadnienia edukacji leśnej.
Pogramu edukacji leśnej społeczeństwa w Nadleśnictwie Wisła.
- Program edukacji leśnej skierowany będzie ze względu na zapotrzebowanie przede
wszystkim do dzieci, młodzieży i nauczycieli lokalnych szkół.
- Kolejną grupę odbiorców stanowić będą osoby okazjonalnie odwiedzające Nadleśnictwo
Wisła np. wycieczki objazdowe, uczestnicy rajdów, grupy zorganizowane, wycieczki szkolne
itp.
-Istnieje potrzeba nawiązania szerszej współpracy potencjalnymi partnerami w
działalnościach edukacyjnych Nadleśnictwa np. szkoły, lokalna prasa, gminne ośrodki
kultury, Zespół Parków Krajobrazowych Beskidu Śląskiego oraz sąsiednimi Nadleśnictwami.
- Nadleśnictwo podtrzyma swoje współuczestnictwo w cyklicznych imprezach (Dzień Lasu)
konkursach i akcjach (sprzątanie świata, dzień drzewa) oraz w innych przedsięwzięciach
edukacyjnych organizowanych przez inne podmioty np. szkoły, gminy.
102
-Nadleśnictwo przeprowadzi w okresie wiosennym (marzec, kwiecień) prelekcje, pogadanki o
tematyce przeciwpożarowej oraz zasadach zachowania się w lesie.
- Nadleśnictwo włączy się w pomoc merytoryczną w tworzeniu tzw. „autorskich programów
edukacji ekologicznej” na bazie obiektów edukacyjnych znajdujących się na terenie
Nadleśnictwa Wisła.
- Istnieje możliwość zorganizowania we współpracy ze szkołami warsztatów dla nauczycieli
wskazujących możliwość wykorzystania tematyki gospodarki leśnej w programach
nauczania.
- Zadania związane z prowadzeniem edukacji leśnej społeczeństwa Nadleśnictwo Wisła
pokryje ze środków własnych. Na potrzeby budowy nowych obiektów , ich wyposażenie oraz
na realizację dużych projektów edukacyjnych planuje się pozyskanie dofinansowania z
urzędów gmin oraz WFOŚiGW jak również z funduszy unijnych.
- Etatowo w Nadleśnictwie Wisła edukacją zajmuje się Specjalista ds. edukacji leśnej
społeczeństwa. Dodatkowo pomocy udzielają pracownicy administracji oraz leśniczowie i
podleśniczowie.
Obiekty edukacji leśnej Nadleśnictwa Wisła.
Na terenie Nadleśnictwa Wisła znajdują się trzy ścieżki przyrodniczo leśne, Ośrodek Edukacji
Ekologicznej, Karpacki Bank Genów, Muzeum świerka istebniańskiego, wolierowa hodowla
głuszca – wszystkie wymienione obiekty biorą czynny udział w działaniach edukacyjnych
Nadleśnictwa.
- Ośrodek Edukacji Ekologicznej w Istebnej powstał w rok 1997 w ramach działalności LKP
„Lasy Beskidu Śląskiego”. Znajduje się tu stała ekspozycja ukazująca florę i faunę
beskidzkich lasów. Można tu z bliska zobaczyć wypreparowane rzadkie okazy zwierząt
występujących na terenie lasów beskidzkich, wszystko wkomponowane w tło pięknych gór
Beskidu Śląskiego i dostojnych świerków. Podziwiając panoramę można wysłuchać
kompozycji słowno-muzycznej prezentującej ciekawe informacje o lesie oraz odgłosy
zwierząt zamieszkujących nasze lasy. W części piwnicznej działa szkółka malarska na zajęcia
której uczęszcza duża grupa dzieci z okolic Istebnej. Odbywają się tu także zajęcia z nauki
gry na ludowych instrumentach oraz działa regionalny zespół taneczny. Do dyspozycji
zwiedzających jest zestaw czasopism leśnych, bogato wyposażona biblioteka oraz wideoteka.
- Ścieżka edukacyjno-przyrodnicza na Baranią Górę ma za zadanie zapoznania
odwiedzających z walorami przyrodniczymi Beskidów. Zwraca uwagę na osobliwości
przyrodnicze jakie można spotkać na szlaku turystycznym, pokazuje wpływ człowieka w tym
i pracę leśników na wygląd i funkcjonowanie lasu. Ścieżka przebiega wzdłuż doliny Czarnej
Wisełki na szczyt Baraniej Góry, następnie zejście ze szczytu przebiega doliną Białej Wisełki.
Na trasie można zwiedzić Izbę Leśną, na polanie Przysłupiańskiej, z wystawą prezentującą
florę i faunę Beskidów ze szczególnym uwzględnieniem biotopu głuszca, przyrody rezerwatu
„Barania Góra” oraz bezpiecznego zachowania się turysty w górach. Przejście całej trasy ok.
16 km zajmuje osiem godzin. Ciekawsze punkty na ścieżce oznakowane są barwnymi
tablicami informacyjnymi. Wzdłuż trasy ścieżki rozstawione są ławy, ławki i wiaty pełniące
rolę miejsc odpoczynku. Ścieżka dostępna jest przez cały rok.
- Ścieżka edukacyjno-przyrodnicza Olza zlokalizowana jest w pobliżu Ośrodka Edukacji
Ekologicznej i stanowi jego integralną część pogłębiającą wiedzę oraz informacje
przyrodnicze uzyskane w OEE. Główną ideą wyboru tematyki ścieżki było ułatwienie
103
realizacji programu szkolnego w zakresie edukacji przyrodniczej i geograficznej, a także
przybliżenie działań leśników mających na celu rozwój powierzonego ich opiece lasu.
Ścieżka przebiega w dolinie rzeki Olzy przez zróżnicowany wiekowo las świerkowy z
domieszką innych gatunków drzew. Na długości półtora kilometra zaprojektowano dziesięć
stanowisk oznaczonych barwnymi tablicami poglądowymi. W kilku miejscach rozmieszczono
ławy pozwalające na prowadzenie zajęć w leśnej scenerii.
- Ścieżka edukacyjno-przyrodnicza przy Nadleśnictwie usytuowana u podnóży zapory w
Wiśle Czarnem przebiegająca częściowo brzegiem rzeki Wisły, a częściowo przez
zróżnicowany gatunkowo fragment lasu. Na trasie istnieje możliwość zapoznania
zwiedzających z różnymi gatunkami drzew rosnących w lesie oraz z pracą leśników.
Ciekawostką jest duża kolekcja różnych gatunków świerków, jako jeden z punktów na szlaku,
oraz szkółka leśna pokazująca proces produkcji materiału sadzeniowego. Na ścieżce barwne
tablice informacyjne oraz atrakcyjne miejsce rekreacyjne wyposażone w wiaty, ławy, stoły,
miejsce na ognisko i grill, boisko piłkarskie, plac zabaw dla dzieci.
- Szkółka leśna Wyrchczadeczka – przy szkółce leśnej istnieje muzeum świerka
istebniańskiego, gdzie można się zapoznać z historią i dniem dzisiejszym sławnych
drzewostanów świerkowych rosnących na terenie Istebnej, w pobliżu szkółki drzewostan
pokazowy. Muzeum jest integralną częścią szkółki leśnej oraz Karpackiego Banku Genów,
które stanowią bardzo dobrą bazę dla działalności edukacyjnej. Przy szkółce zlokalizowana
jest również wolierowa hodowla głuszca w której na „żywo” możemy zobaczyć w specjalnie
przygotowanym pokazowym pomieszczeni te rzadkie piękne ptaki. Tutaj również istnieje
możliwość zorganizowania prelekcji, ogniska i pokazania piękna beskidzkich lasów.
Potencjalni partnerzy w edukacji leśnej społeczeństwa oraz sposoby finansowania.
Działalność edukacyjna Nadleśnictwa Wisła skierowana jest przede wszystkim do dzieci i
młodzieży szkół podstawowych, gimnazjów oraz szkół średnich i tu należałoby poszukiwać
potencjalnych partnerów dla współpracy. Potencjalnymi partnerami mogą być również koła
łowieckie biorące czynny udział w imprezach organizowanych przez Nadleśnictwo oraz koło
przewodników beskidzkich ze względu na zaangażowanie ich członków w działalność
edukacji ekologicznej. Nie bez znaczenia jest również udział Gminnego Ośrodka Kultury w
Istebnej, który jest naszym partnerem i angażuje się w większość przedsięwzięć
edukacyjnych. Lokalna prasa stanowi partnera przy przekazywaniu informacji (dobre i złe) z
zakresu działalności Nadleśnictwa. Potencjalnego partnera należy również upatrywać w Parku
Krajobrazowym oraz w klubach ekologicznych działających na terenie Wisły, Istebnej oraz
na terenach przyległych. Działalność edukacyjna Nadleśnictwa Wisła finansowana jest ze
środków własnych. Większe przedsięwzięcia dofinansowane są ze środków NFOŚiGW lub ze
środków unijnych na które w kolejnych latach możemy liczyć.
Wydawnictwa edukacyjne o Nadleśnictwie.
- Folder-ścieżka dydaktyczno-przyrodnicza Barania Góra
- Folder-ścieżka dydaktyczno-przyrodnicza Olza
- Foldery-Nadleśnictwo Wisła, Ośrodek Edukacji Ekologicznej, Karpacki Bank Genów,
Hodowla głuszca w Nadleśnictwie Wisła.
- Folder-ścieżka edukacyjno-przyrodnicza przy Nadleśnictwie.
104
Plan działalności edukacyjnej Nadleśnictwa na lata 2007-2016 opracowany przez Komisję
„Programu edukacji leśnej”.
- Prelekcje dla dzieci, młodzieży, dorosłych, grup zorganizowanych, w Ośrodku Edukacji
Ekologicznej – działalność stała.
- Szkolenia, narady, spotkania, zajęcia w Ośrodku Edukacji Ekologicznej dla pracowników
Nadleśnictw – działalność stała.
- Zajęcia edukacyjne na ścieżkach przyrodniczo leśnych przygotowanych na terenie
Nadleśnictwa Wisła – działalność stała.
- Cykliczne udziały przedstawicieli Nadleśnictwa w imprezach i spotkaniach organizowanych
lub współorganizowanych przez Nadleśnictwo Wisła takich jak:
- Konkursy wiedzy o lesie i przyrodzie organizowane przez Nadleśnictwo Wisła oraz inne
instytucje.
- Prelekcje w szkołach dotyczące ochrony przeciw pożarowej , zasad zachowania się w lesie
oraz na szlakach turystycznych.
- Akcje sprzątanie świata – działalność stała.
- Coroczna impreza dla mieszkańców Wisły , Istebnej oraz turystów „Dzień Lasu”.
- Współpraca Ośrodka Edukacji Ekologicznej przy organizacji narad, szkoleń, spotkań itp,
organizowanych przez DGLP i RDLP.
- Zajęcia plastyczne szkółki malarskiej prowadzonej przez panią Iwonę Konarzewską w
Ośrodku Edukacji Ekologicznej.
- Zajęcia muzyczne oraz nauka gry na instrumentach prowadzone przez pana Zbigniewa
Wałacha w Ośrodku Edukacji Ekologicznej.
- Zajęcia regionalnego zespołu tanecznego w Ośrodku Edukacji Ekologicznej.
- Organizacja pokazów rękodzieła na terenie Ośrodka Edukacji Ekologicznej.
- Prowadzenie warsztatów dla dzieci, młodzieży i dorosłych z zakresu rzeźbiarstwa,
koronkarstwa, hafciarstwa, malarstwa na szkle, ceramiki, współpraca z GOK Istebna.
- Bieżące remonty i naprawy na ścieżkach przyrodniczo-leśnych.
- Zakup dodatkowego sprzętu do prowadzenia działalności edukacyjnej.
- Doposażenie Ośrodka Edukacji Ekologicznej w sprzęt multimedialny oraz eksponaty
dydaktyczne.
- Oprowadzanie grup zorganizowanych na terenie Karpackiego Banku Genów, Szkółki leśnej
oraz Hodowli Głuszców.
- Udział pracowników Nadleśnictwa Wisła w spotkaniach organizowanych lub
współorganizowanych na terenie Wisły i Istebnej ze społeczeństwem.
105
Literatura.
- Alexsandrowicz Z. (red.) 1989. Ochrona przyrody i krajobrazu Karpat Polskich PWN,
Warszawa - Kraków.
- Amann G. 1997 Rośliny runa. Multico oficyna Wydawniczo Warszawa
- Blarowski A., Gajczak J., Łajczak, Parusel J., Wilczek Z., Witkowski Z., 1997. Przyroda
województwa bielskiego. GOLGRAF-PRESS, Poznań.
- BUL i GL O/Kraków 1996 Operat glebowo- siedliskowy dla Nadleśnictwa Wisła.
- BUL i GL O/Kraków - Referat na II KTG. Nadleśnictwo Wisła (stan na 1.01.2007r.)
- Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej O/Kraków - XI.1994 - Projekt docelowej sieci
rezerwatów przyrdy na gruntach będących w zarządzie lasów państwowych. Województwo
bielskie.
- Cabała S., Wika S., Wilczek Z., Barać A., Cybulski M., Palowska M. 1994, Waloryzacja
szaty roślinnej i krajobrazu województwa bielskiego (II część południowa) Katedra
Geobotaniki i Ochrony Przyrody Uniwersytet Śląski.
- Krygowski W. - Beskidy - Śląski, Żywiecki, Mały - przewodnik. Sport i turystyka Warszawa 1974.
- Leśniak B., Obrębska - Starklowa B. Klimat województwa bielskiego Maszynopis.
- Maciaszek W., Zwydak M. Gleby zlewni Białej i Czarnej Wisełki (Beskid Śląski) Zakład
Gleboznawstwa Leśnego A.R. w Krakowie. Maszynopis.
- Mirek Z., Wójcicki J. 1995. Szata roślinna parków narodowych i rezerwatów Polski
południowej. Instytut Botaniczny PAN Kraków.
- Pancer - Kotejowa E., Ćwikowa A., Różański W., Szwagrzyk J. 1996. Rośliny Naczyniowe
runa leśnego A.R. w Krakowie.
- Polska Akademia Nauk 1993. Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny
kwiatowe Kraków.
- Rada Społeczno Naukowa LKP.XII.1995. Opinia RSN LKP „Lasy Beskidu Śląskiego.
- Rejestr tworów przyrody poddanych pod ochronę. Dział B. Pomniki przyrody
Województwo bielskie.
- Ryjkowski K. Elementy strategii ochrony bioróżnorodności w lasach.
- Sarul J. Polityka ochrony przyrody w Polsce - stan obecny i perspektywy.
- Siedliskowe podstawy hodowli lasu. 1990. PWRiL. Warszawa.
- Smoleński M. 1997. Zagospodarowanie obrzeży lasu - kształtowanie strefy ekotonowej.
Postępy techniki w leśnictwie. Wydawnictwo Świat Warszawa
- Suschka J. (red.) Program ochrony Środowiska Województwa Bielskiego do roku 2015.
1996. Urząd Wojewódzki w Bielsku Białej. Bielsko Biała.
- Sokołowski J. 1988. Ptaki Polski. Wydawnictwo szkolne i pedagogiczne. Warszawa.
- Urząd Statystyczny w Bielsku Białej 1997. Rocznik statystyczny Województwa Bielskiego,
Bielsko Biała.
- Walasz K., Mielczarek P. (red.) 1992. Atlas ptaków lęgowych Małopolski 1985 - 1991
Bilogica silesiae Wrocław.
- Witkowski Z. Starzyk J., Staszkiewicz J., Barszcz J., Ciołczyk E., Klein J., Markowska B.,
Mielnicka B., Holewiński M. 1987/88. Projekt Parku Krajobrazowego w Beskidzie Śląskim.
Zakład Ochrony Przyrody i Zasobów Naturalnych PAN Kraków.
Pogram edukacji leśnej społeczeństwa w Nadleśnictwie Wisła na lata 2007-2016
106
DOKUMENTACJA FOTOGRAFICZNA
107
108
Rezerwat „Barania Góra”
109
Rezerwat „Barania Góra”
Woliera adaptacyjna głuszca – oddz. 122p obręb Wisła
110
Drzewostan zachowawczy w oddz. 118Af obrębu Wisła
111
Wieża obserwacyjna na Baraniej Górze
Widok z Baraniej Góry na lasy Nadleśnictwa
112
Ośrodek Edukacji Ekologicznej w Istebnej
Odnowienia naturalne buka w drzewostanie świerkowym
113
114
KRONIKA
115
116
117
118
119
120
REGIONALNA DYREKCJA LASÓW PAŃSTWOWYCH
W KATOWICACH
PLAN URZĄDZENIA LASU
dla
NADLEŚNICTWA WISŁA
OBRĘBY:
ISTEBNA
WISŁA
sporządzony na okres
od 1 stycznia 2007r. do 31 grudnia 2016 r.
PROGRAM OCHRONY PRZYRODY
BIURO URZĄDZANIA LASU I GEODEZJI LEŚNEJ
Oddział w Krakowie
Adres: ul. Senatorska 15 31-106 Kraków
tel.: (012) 421-95-72 tel.(fax) 421-66-94
e-mail: [email protected]
121
122
Spis treści
A. Wstęp……………………………………………………………………………........................
1. Ogólna charakterystyka Nadleśnictwa………………………………………………..................
a) Położenie……………………………………………………………………………………...
b) Klimat…………………………………………………………………………………………
c) Wody………………………………………………………………………………………….
d) Gleby………………………………………………………………………………………….
f) Historia lasów i gospodarki leśnej…………………………………………………………….
g) Struktura użytkowania ziemi w zasięgu administracyjnym Nadleśnictwa…………………...
h) Ilość i rozmiar kompleksów leśnych………………………………………………………….
i) Porównanie wybranych cech taksacyjnych drzewostanów Nadleśnictwa…………………….
j)Podział na gospodarstwa……………………………………………………………………….
k) Funkcje lasu…………………………………………………………………………………...
l) Walory przyrody nieożywionej……………………………………………………………….
m) Leśny Kompleks Promocyjny………………………………………………………………..
nieożywionejnieożywionej…………………………………………………………………
2. Turystyka i rekreacja…………………………………………………………………………….
nieożywionej………………………………………………………………….
B. Szczególne formy ochrony przyrody……………………………………………………………
1. Dane ogólne……………………………………………………………………………………...
a) Rezerwaty przyrody…………………………………………………………………………...
b) Proponowane rezerwaty przyrody…………………………………………………………….
c) Parki krajobrazowe……………………………………………………………………………
d) Pomniki przyrody……………………………………………………………………………..
e) Obszary „Natura 2000”……………………………………………………………………….
2. Szata roślinna nadleśnictwa……………………………………………………………………...
3. Fauna Nadleśnictwa……………………………………………………………………………...
a) Ssaki…………………………………………………………………………………………...
b) Ptaki…………………………………………………………………………………………...
c) Płazy i gady…………………………………………………………………………………...
Zagrożenia i ochrona fauny………………………………………………………………………...
C. Pozaustawowe formy ochrony ……...…………………………………………………………..
1. Wyłączone drzewostany nasienne ..……………………………………………………………..
2.Otuliny wyłączonych drzewostanów nasiennych………………………………………………..
3. Gospodarcze drzewostany nasienne …………………………………………………………….
4. Drzewostany zachowawcze..……………………………………………………………………
5. Rejestrowane uprawy pochodne..………………………………………………………………..
6. Drzewostany cenne genetycznie..………………………………………………………………..
7. Drzewa doborowe..………………………………………………………………………………
8. Produkcja szkółkarska..………………………………………………………………………….
9. Drzewostany cenne..……………………………………………………………………………..
10. Drzewostany doświadczalne..…………………………………………………………………..
11. Stanowiska roślin rzadkich..……………………………………………………………………
12. Stanowiska zwierząt zasługujące na ochronę………………………………………………….
13. Hodowla głuszca..………………………………………………………………………………
14. Cenne twory przyrody nieożywionej…………………………………………………………...
15. Strefy ujęć wody pitnej ………………………………………………………………………...
D. Walory przyrodniczo- leśne…………………………...………………………………………..
1. Zespoły roślinne, roślinność potencjalna i aktualna………………………………………….
2. Zbiorowiska zastępcze………………………………………………………………………..
123
1
2
2
4
5
8
9
11
15
16
16
17
19
19
20
25
25
25
29
29
30
33
34
40
40
41
43
44
45
46
47
47
49
50
51
51
52
54
54
55
55
55
56
57
58
58
64
3. Charakterystyka aktualnego stanu siedlisk…………………………………………………...
4. Siedliskowe typy lasu………………………………………………………………………...
5. Drzewostany………………………………………………………………………………….
6. Formy degeneracji ekosystemu leśnego……………………………………………………...
7. Zasoby drzewne………………………………………………………………………………
E. Zagrożenia ekosystemów leśnych……………………………………………………………….
1. Czynniki abiotyczne…………………………………………………………………………..
2. Czynniki biotyczne……………………………………………………………………………
3. Czynniki antropogeniczne…………………………………………………………………….
F. Wytyczne do organizacji gospodarstwa leśnego, regulacji użytkowania zasobów oraz
wykonywania prac leśnych……………………………………………………………………..
G. Plan działań z zakresu ochrony przyrody……………………………………………………….
1. Kształtowanie stosunków wodnych…………………………………………………………..
2. Kształtowanie granicy polno- leśnej………………………………………………………….
3. Kształtowanie strefy ekotonowej…………………………………………………………….
4. Ochrona bioróżnorodności w tym na poziomie genetycznym……………………………….
5. Szczególne formy ochrony…………………………………………………………………...
6. Działania techniczno- proekologiczne………………………………………………………..
7. Rozwój rekreacji i turystyki…………………………………………………………………..
8. Edukacja ekologiczna………………………………………………………………………...
LITERATURA……………………………………………………………………………………..
DOKUMENTACJA FOTOGRAFICZNA……………………………………………………..….
KRONIKA………………………………………………………………………………………….
.
124
65
67
68
75
81
82
82
83
87
90
94
94
95
95
96
97
97
98
98
102
103
111