Nr wniosku: 201171, nr raportu: 19066. Kierownik (z rap.): prof. dr

Nr wniosku: 201171, nr raportu: 19066. Kierownik (z rap.): prof. dr hab. Bogusław Wyderka
Słownik gwar śląskich zawiera leksykę z całego śląskiego obszaru dialektalnego. Materiał leksykalny
gromadzono od końca lat 50. ub. wieku w Instytucie Śląskim w Opolu, toteż słownik ma bogatą
dokumentację terenową. Trzon materiału stanowi słownictwo XX-wieczne, niemniej sporo materiału
pochodzi ze źródeł starszych. Pierwszy tom SGŚ ukazał się w 2000 r., w dalszych latach ukazywały
się kolejne tomy. Realizowany w okresie 2013-2016 projekt zakładał opis leksyki na litery K-Ł i
zakończony został opracowaniem czterech nowych tomów. Opublikowane zostały: tom XIV, który
obejmuje hasła K-KLACZ (Opole 2015), oraz tom XV z hasłami KLACZKA-KRAWATKA (Opole
2016). Na druk oczekują: tom XVI (KRAWCOWA-KYRCZYĆ SIĘ) i tom XVII (LA-ŁZYCZKA).
Projekt zakładał także dygitalizację dotychczas wydanych tomów Słownika gwar śląskich. Płytkę CD
z tomami I-XIII dołączono do XIV tomu słownika, zaś płytkę CD z tomami XIV-XV zawiera tom XV.
Zadaniem zespołu redagującego leksykon jest opis i archiwizacja śląskiego słownictwa gwarowego.
Temu celowi podporządkowana jest struktura słownika. Artykuły hasłowe zawierają akapity
omówiające warianty fonetyczne i fleksyjne wyrazów (dział form). W dziale znaczeń opisano
semantykę leksemów. Artykuł zawiera pełną dokumentację tekstową, geograficzną i źródłową
omawianych wyrazów. Osobny dział stanowi frazeologia. W końcowej części artykułów znajdują się
informacje etymologiczne oraz odsyłacze do heteronimów i wyrazów bliskoznacznych. Materiał
zawarty w słowniku ilustruje tendencje i etapy rozwojowe leksyki śląskiej, między innymi pokazuje
trwałość pierwiastka polskiego, powiązanie leksyki śląskiej z leksyką innych dialektów polskich,
wpływ języków słowiańskich, głównie języka czeskiego, wpływ leksyki niemieckiej w różnych
epokach historycznych, wpływ polszczyzny ogólnej w ostatnim sześćdziesięcioleciu.
Słownik gwar śląskich pełni rolę kompendium rejestrującego i opisującego leksykę dialektu śląskiego.
Stanowi punkt wyjścia dla pogłębionych studiów porównawczych i etymologicznych leksyki
słowiańskiej. Obok celów poznawczych spełnia też ważną rolę kulturową i edukacyjną w złożonej
sytuacji społeczno-językowej na Śląsku. Jest opracowaniem, które pozwala interpretować zjawiska
społeczno-językowe w oparciu o naukową metodę i obiektywny opis leksyki wsparty bogatą bazą
materiałową. Wartość poznawcza SGŚ wychodzi poza granice lingwistyki, interesuje on badaczy
różnych dyscyplin naukowych, socjologów, historyków, etnologów.