Ocena częstości występowania szumów usznych u dzieci

otolaryngologia polska 67 (2013) 149–153
Dostępne online www.sciencedirect.com
journal homepage: www.elsevier.com/locate/otpol
Artykuł oryginalny/Original research article
Ocena częstości występowania szumów usznych u dzieci
w Polsce
The prevalence of tinnitus in children in Poland
Danuta Raj-Koziak *, Henryk Skarżyński, Krzysztof Kochanek, Anna Fabijańska
Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu, Dyrektor: Prof. dr hab. med. Henryk Skarżyński, Kajetany, Poland
informacje o artykule
abstract
Historia artykułu:
Aim: The objective of this study was to estimate the prevalence of the tinnitus in 7- and
Otrzymano: 27.12.2012
12-year-old children in Poland. Material and methods: In this study 118,005, 7-year-old
Zaakceptowano: 07.02.2013
children and 23,339, 12-year-old children and their parents were asked about the pre-
Dostępne online: 11.02.2013
sence of tinnitus by answering a questionnaire. 7-year-old children were asked by tester
Słowa kluczowe:
szumy uszne
to parents questionnaire answers tinnitus was present in group of 15,244 (12.9%) 7-year-
dzieci
badania przesiewowe
ren directly asked for tinnitus 29.3% (34,517) mentioned of having it. Group of 8060
if they can hear noise in their ears or head. Results: The results showed that according
old children and in group of 3886 (16.6%) 12-year-old children. Between 7-year-old child(34.5%) 12-year-old children confirmed in questionnaire hearing tinnitus. Differences in
the presence of tinnitus between 7- and 12-year-old children have proven to be statistiKeywords:
Tinnitus
Children
Screening
cally significant. Conclusions: Tinnitus is frequent complain among 7- and 12-year-old
children. It is recommended to include to a questionnaire an inquiry about the presence
of tinnitus during hearing screening tests performed recently more frequently at primary
schools for early detection a diagnosis of tinnitus.
© 2013 Polish Otorhinolaryngology - Head and Neck Surgery Society. Published by
Elsevier Urban & Partner Sp. z o.o. All rights reserved.
Wprowadzenie
Podjęcie profilaktyki w zakresie chorób narządu słuchu oraz
dokonujący się nieustannie postęp w dziedzinie audiologii
przyczynił się do poprawy jakości życia obecnego młodego
pokolenia. Przeprowadzone w naszym kraju na wielką skalę
badania przesiewowe słuchu u dzieci i młodzieży szkolnej
ujawniły, że oprócz niedosłuchu występują też inne objawy
dysfunkcji drogi słuchowej, w tym szumy uszne.
Problem szumów usznych zdecydowanie lepiej rozpoznany jest w populacji osób dorosłych w porównaniu
z dziećmi, gdzie do niedawna szumy uszne były prawie
zupełnie nie notowane w codziennej praktyce klinicznej.
Częstość występowania szumów usznych u dzieci prawidłowo słyszących, wg różnych autorów, wynosi: 13,3% [1],
29% [2], 6–12% [3], 13% [4], 37,7% [5], 34% [6]. W przypadku
dzieci niedosłyszących odsetek występowania szumów usznych, wg większości autorów, jest wyższy niż w przypadku
dzieci prawidłowo słyszących: 58,6% [1], 49% [7, 8], 23,5% [9],
33% [10], 24–29% [3]. Wyniki badań własnych przeprowadzone wśród 7-latków zamieszkujących małe miasta i wsie
rejonu Polski wschodniej wykazały, na podstawie informacji
uzyskanych od rodziców, występowanie szumów usznych
wśród dzieci prawidłowo słyszących na poziomie 12,8%.
W grupie dzieci, u których stwierdzono nieprawidłowy
* Adres do korespondencji: Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu, ul. Mokra 17, Kajetany k. Warszawy, 05-830 Nadarzyn.
Adres email: [email protected] (D. Raj-Koziak).
0030-6657/$ – see front matter © 2013 Polish Otorhinolaryngology - Head and Neck Surgery Society. Published by Elsevier Urban & Partner Sp. z o.o. All rights reserved.
http://dx.doi.org/10.1016/j.otpol.2013.02.003
150
otolaryngologia polska 67 (2013) 149–153
wynik przesiewowego badania słuchu, odsetek odczuwanych szumów usznych był wyższy i wyniósł 21,8% [11].
Wyniki badań dotyczące problemu występowania szumów
usznych wśród dzieci prezentują znaczny rozrzut częstości
szumów – od 12,8% do 37, 7% wśród dzieci dobrze słyszących oraz od 23,5% do 58,6% wśród dzieci z niedosłuchem,
co nie pozwala zająć jednoznacznego stanowiska na temat
częstości występowania problemu w populacji dziecięcej.
Prezentowane wartości pozwalają przypuszczać, że szumy
uszne u dzieci stanowią problem społeczny.
Cel pracy
Celem pracy była ocena częstości występowania szumów
usznych u dzieci w wieku 7 i 12 lat w Polsce.
Materiał i metody
Analizę częstości występowania szumów usznych u dzieci
7-letnich wykonano na podstawie 118 005 odpowiedzi ankietowych uzyskanych od rodziców oraz wyników wywiadu
zebranego podczas rozmowy z dziećmi. W grupie tej znalazło się 59 502 (50,4%) ankiet zebranych od rodziców chłopców oraz 58 503 (49,6%) ankiet uzyskanych od rodziców
dziewczynek.
Materiał badawczy grupy 12-latków stanowiły wyniki
23 339 odpowiedzi ankietowych rodziców i ich dzieci. Odpowiedzi dziewcząt i ich rodziców stanowiły 50,9% (11 873)
wyników, a odpowiedzi chłopców i ich rodziców 49,1%
(11 466) wszystkich odpowiedzi ankietowych.
Badania w niniejszej pracy zaplanowano jako retrospektywną analizę wyników danych ankietowych, które zostały
zebrane podczas realizacji przez Instytut Fizjologii i Patologii
Słuchu w ramach programu przesiewowych badań słuchu.
W roku 2008 badania zostały przeprowadzone w siedmiu
województwach Polski wschodniej: warmińsko-mazurskim,
podlaskim, mazowieckiem, lubelskim, świętokrzyskim, małopolskim i podkarpackim.
Dwa lata później, w 2010 roku badaniami objęto pozostałych dziewięć województw Polski zachodniej: dolnośląskie,
opolskie, śląskie, łódzkie, wielkopolskie, lubuskie, zachodniopomorskie, kujawsko-pomorskie, pomorskie. W latach 2011–
2012 przeprowadzono przesiewowe badania słuchu wśród
dzieci 12-letnich uczęszczających do gimnazjów warszawskich. W liście przekazanym przez wychowawców lub dyrektorów szkół do rodziców poproszono ich o wypełnienie załączonej ankiety opracowanej przez zespół Instytutu Fizjologii
i Patologii Słuchu i przekazanie jej wraz ze zgodą na wykonanie badań przesiewowych słuchu dzieciom podczas wizyty
badacza w szkole. Ankiety składały się dwóch części: pierwsza część obejmowała 14 pytań, na które odpowiadali rodzice.
Druga część ankiety, składająca się z 9 pytań, została skierowana do dzieci. Dzieciom 7-letnim zadano pytania ankietowe
w szkole przed wykonaniem przesiewowego badania słuchu.
Dzieci 12-letnie zostały poproszone o samodzielne wypełnienie ankiety w szkole przed wykonaniem przesiewowego
badania słuchu. Dla oceny częstotliwości występowania szumów usznych wśród dzieci 7- i 12-letnich wykorzystano
odpowiedzi rodziców na pytanie: ,,Czy dziecko skarży się na
występowanie szumów usznych, gdy jest cicho?’’. Rodzice
mieli możliwość wskazania jednej z odpowiedzi: ,,nigdy’’,
,,sporadycznie’’, ,,często’’, ,,bardzo często’’. Natomiast w dniu
wykonywania badania przesiewowego słuchu w szkole siedmiolatkom zadano ustnie pytanie z części ankiety przeznaczonej dla dzieci: ,,Czy zdarza Ci się słyszeć w uszach szumy,
piski lub gwizdy, gdy zasypiasz i jest cicho w pokoju?’’.
Dziecko 7-letnie odpowiadało badaczowi bezpośrednio, wskazując jedną z odpowiedzi, tak jak w pytaniu skierowanym do
rodziców. Dziecko 12-letnie, wypełniając ankietę samodzielnie, zaznaczało jedną z możliwych odpowiedzi, przy czym
miało do wyboru możliwości odpowiedzi identyczne jak
w pytaniu skierowanym do rodziców. Zebrane wyniki poddano analizie statystycznej. Do określenia siły związku
i zależności między zmiennymi stosowano test x2. Wyniki
istotne statystycznie przyjęto dla współczynnika istotności
statystycznej p < 0,05.
Wyniki
Analiza wyników danych ankietowych zebranych od rodziców wykazała 15 244 (12,9%) odpowiedzi pozytywnych wskazujących na występowanie szumów usznych u dzieci
(Tab. I). Występowanie szumów usznych u dziewcząt stwierdzono w 7751 (13,2%) przypadków, u chłopców w 7496
(12,6%) przypadków. Występujące różnice w odczuwaniu
szumów usznych u dzieci w zależności od płci okazały się
nieistotne statystycznie. Szczegółowa analiza odpowiedzi
pozytywnych rodziców na pytanie o obecność szumów
usznych u ich dzieci wykazała 1467 (1,2%) odpowiedzi
wskazujących na występowanie szumów usznych u dzieci
jako częste i bardzo częste. Większość rodziców (11,7%),
którzy w ankiecie potwierdzili występowanie szumów usznych u swoich dzieci, uznała występowanie tego problemu
za rzadkie (Tab. II). Analiza odpowiedzi udzielonych bezpośrednio przez dzieci podczas zbierania wywiadu w szkole na
temat obecności szumów usznych wykazała 34 517 (29,3%)
odpowiedzi potwierdzających ich występowanie (Tab. III).
Odsetek zgłaszanych odpowiedzi pozytywnych uzyskanych
bezpośrednio od dzieci (29,3%) był wyższy w porównaniu
z odpowiedziami uzyskanymi od rodziców dzieci (12,9%).
Tabela I – Liczba oraz odsetek odpowiedzi pozytywnych
i negatywnych rodziców 7-latków dotyczących odczuwania szumów usznych przez ich dzieci na podstawie
odpowiedzi na pytanie z ankiety: ,,Czy dziecko skarży się
na występowanie szumów lub innych dźwięków
w uszach, gdy jest cicho?’’
Table I – Number and percent positive and negative responses
parents of 7 y.o children to the question: ‘‘Does your child
children hear tinnitus inside their ears/head in silence?’’
Odpowiedzi rodziców 7-latków
na temat odczuwania szumów
usznych przez ich dzieci
Nie
Tak
Ogółem
Częstość
Procent [%]
102 761
15 244
118 005
87,1
12,9
100,0
151
otolaryngologia polska 67 (2013) 149–153
Tabela II – Liczba oraz odsetek szczegółowych odpowiedzi rodziców dzieci 7-letnich dotyczących występowania szumów usznych u dzieci na podstawie
odpowiedzi na pytanie z ankiety: ,,Czy dziecko skarży się
na występowanie szumów lub innych dźwięków w
uszach, gdy jest cicho?’’
Table II – Detailed number and percent 7 y.o children's
parents responses to the question: ‘‘Does your child children
hear tinnitus inside their ears/head in silence?’’
Szczegółowe odpowiedzi rodziców
7-latków na temat odczuwania
szumów usznych przez ich dzieci
Bardzo często
Często
Nigdy
Rzadko
Ogółem
Częstość
168
1299
102 761
13 777
118 005
Procent
[%]
0,1
1,1
87,1
11,7
100,0
Analiza odpowiedzi 7-latków w zależności od płci dziecka
wykazała 16 835 (28,8%) odpowiedzi pozytywnych dziewcząt
oraz 17 682 (29,7%) odpowiedzi pozytywnych chłopców.
Występujące różnice w odpowiedziach w zależności od płci
okazały się istotnie statystycznie częstsze w grupie chłopców
w porównaniu z grupą dziewcząt (p < 0,0005, x2 = 12,605).
W grupie dzieci zgłaszających obecność szumów usznych:
782 (0,7%) zgłaszało występowanie szumów usznych jako
bardzo częste, 5902 (5,0%) wskazywało występowanie szumów usznych jako częste. Największa grupa dzieci – 27 833
(23,6%) uznała występowanie szumów usznych jako rzadkie.
Analiza częstości występowania szumów usznych
u dzieci 12-letnich
Analizie poddano 23 339 wyników uzyskanych od rodziców
dzieci w wieku 12 lat. Obecność szumów usznych na
podstawie odpowiedzi rodziców stwierdzono u 3886 dzieci
(16,6%) (Tab. IV). Odsetek odpowiedzi pozytywnych rodziców
12-latków na temat występowania szumów usznych
u dzieci był wyższy (16,6%) w porównaniu z wynikami
uzyskanymi od rodziców 7-latków (12,9%). Gdy oceniono
częstość występowania szumów usznych w zależności od
płci dziecka, okazało się, że częstsze występowanie szumów
Tabela III – Liczba oraz odsetek odpowiedzi pozytywnych
oraz negatywnych na pytanie dotyczące odczuwania
szumów usznych ,,Czy zdarza ci się słyszeć szumy, piski
lub gwizdy, gdy zasypiasz i jest cicho w pokoju?’’
skierowane bezpośrednio do dzieci 7-letnich
Table III – Number and percent positive and negative
responses to the question addressed directly to 7 y.o children:
‘‘Do you hear tinnitus, whistle, squeak when you fall asleep
and is silent in your room?’’
Odpowiedź dziecka 7-letniego
na pytanie z ankiety o
odczuwanie szumów usznych
Nie
Tak
Ogółem
Częstość
83 488
34 517
118 005
Procent
[%]
70,7
29,3
100,0
Tabela IV – Liczba oraz odsetek odpowiedzi pozytywnych
i negatywnych rodziców dotyczących występowania
szumów usznych u dzieci 12-letnich na podstawie
odpowiedzi na pytanie: ,,Czy dziecko skarży się na
występowanie szumów lub innych dźwięków w uszach,
gdy jest cicho?’’
Table IV – Number and percent positive and negative
responses parents of 12 y.o children to the question: ‘‘Does
your child children hear tinnitus inside their ears/head in
silence?’’
Odpowiedzi rodziców
12-latków na pytanie o
odczuwanie szumów usznych
przez ich dzieci
Nie
Tak
Ogółem
Częstość
Procent
[%]
3886
19 453
23 339
16,6
83,4
100,0
usznych wśród chłopców na poziomie 17,1% (1968 odpowiedzi chłopców) w porównaniu z odpowiedziami dziewcząt na
poziomie 16,2% (1918 odpowiedzi dziewcząt) jest istotne
statystycznie (p < 0,006). Szczegółowa analiza pozytywnych
odpowiedzi rodziców wykazała 35 wyników (0,1% odpowiedzi) potwierdzających występowanie szumów usznych u ich
dzieci jako bardzo częste, 338 (1,4% odpowiedzi) jako częste.
Najliczniejszą grupę odpowiedzi rodziców (15,1%) stanowiły
te, które potwierdzały słyszenie szumów usznych jako
rzadko zgłaszane przez ich dzieci (Tab. V). Na podstawie
wyników danych ankietowych uzyskanych od dzieci
w wieku 12 lat stwierdzono 34,5% (8060) odpowiedzi
potwierdzających odczuwanie przez nie szumów usznych
(Tab. VI). Analiza występowania szumów usznych w zależności od płci dziecka wykazała 4011 (33,8%) pozytywnych
odpowiedzi dziewcząt oraz 4049 (35,3%) pozytywnych odpowiedzi chłopców. Występujące różnice, wskazujące na częstsze występowanie szumów usznych w grupie chłopców
okazały się istotne statystycznie (p < 0,013). Szczegółowa
analiza odpowiedzi uzyskanych od 23 339 dwunastolatków
wykazała 106 (0,5%) odpowiedzi potwierdzających występowanie szumów usznych jako bardzo częste, 781 dzieci (3,3%)
wskazało na słyszenie szumów usznych jako częste.
Tabela V – Liczba oraz odsetek szczegółowych odpowiedzi rodziców dzieci 12-letnich dotyczących występowania szumów usznych u dzieci na podstawie
odpowiedzi na pytanie z ankiety: ,,Czy dziecko skarży się
na występowanie szumów lub innych dźwięków w
uszach, gdy jest cicho?’’
Table V – Detailed number and percent 12 y.o children's
parents responses to the question: ‘‘Does your child children
hear tinnitus inside their ears/head in silence?’’
Szczegółowe odpowiedzi rodziców
dzieci 12-letnich na pytanie o
odczuwanie szumów usznych
przez ich dzieci
Bardzo często
Często
Nigdy
Rzadko
Ogółem
Częstość
Procent
[%]
35
338
19 453
3513
23 339
0,1
1,4
83,4
15,1
100,0
152
otolaryngologia polska 67 (2013) 149–153
Tabela VI – Liczba oraz odsetek odpowiedzi pozytywnych
oraz negatywnych 12-latków na pytanie z ankiety
dotyczące odczuwania szumów usznych ,,Czy zdarza ci
się słyszeć szumy, piski lub gwizdy, gdy zasypiasz i jest
cicho w pokoju?’’
Table VI – Number and percent positive and negative
responses 12 y.o children to the question: ‘‘Do you hear
tinnitus, whistle, squeak when you fall asleep and is silent in
your room?’’
Odpowiedzi dzieci 12-letnich
na pytanie z ankiety o odczuwanie
przez nie szumów usznych
Nie
Tak
Ogółem
Częstość
Procent
[%]
8060
15 279
23 339
34,5
65,5
100,0
Najliczniejsza grupa 7173 dzieci (30,7%) zaznaczyła
w ankiecie odczuwanie szumów usznych jako rzadkie.
Omówienie
Przedstawiane wyniki własne na temat częstości występowania szumów usznych obejmujące grupę 118 005 dzieci
w wieku 7 lat oraz grupę 23 339 dzieci 12-letnich stanowią
obecnie najliczniejsze studium epidemiologiczne pod względem ilości przebadanych dzieci. Odsetek odpowiedzi ankietowych rodziców dzieci 7-letnich wskazujących na występowanie szumów usznych u 12,9% (15 244) dzieci oraz rodziców dzieci 12-letnich potwierdzających występowanie
szumów usznych u 16,6% (3886) dzieci okazał się niższy
w porównaniu z odpowiedziami uzyskanymi bezpośrednio
od dzieci. Analiza odpowiedzi dzieci 7-letnich na pytanie
o odczuwanie szumów usznych wykazała 29,3% (34 517)
odpowiedzi pozytywnych dzieci potwierdzających słyszenie
szumów usznych oraz 34,5,% (8060) pozytywnych odpowiedzi dzieci 12-letnich. Ze względu na występujące różnice
w odpowiedziach udzielanych przez dzieci i rodziców na
temat częstości występowania szumów usznych powstała do
rozstrzygnięcia kwestia, które wyniki są bardziej wiarygodne.
Większość autorów wyraża pogląd, że zebranie wywiadu
na temat występowania szumów usznych od dziecka jest
trudne ze względu na fakt, że dzieci odpowiadają na pytania
w różny sposób. Mogą chcieć pomóc pytającemu i wtedy na
wszystkie pytania będą odpowiadać pozytywnie (tzw. overreporting) lub odwrotnie mogą czuć się zdezorientowane,
speszone pytaniami i odpowiadać negatywnie (tzw. underreporting) [12]. Z drugiej strony, dzieci zapytane bezpośrednio
o problem szumów potrafią bardzo dokładnie opisać ten
symptom, natomiast same spontanicznie rzadziej zgłaszają
problem [6]. Rozbieżność pomiędzy częstym występowaniem szumów usznych w populacji pediatrycznej i nieczęsto
zgłaszanymi skargami próbuje się tłumaczyć tym, że dzieci,
doświadczając stałych szumów usznych przez długi czas,
uznają je za zjawisko normalne. Ponadto uważa się, że
odczuwając szumy uszne, nie zdają sobie sprawy z faktu, że
obecność tej dolegliwości ma istotne znaczenie medyczne.
Dzieci, w przeciwieństwie do dorosłych, angażując się
znacznie w odbiór bodźców ze środowiska zewnętrznego,
potrafią łatwo odwrócić swoją uwagę od szumów usznych
[6]. Baquley uważa, że dzieci nie zgłaszają problemu
szumów usznych, ponieważ nie osiągają takiego poziomu
dojrzałości, aby podzielić się problemem z rówieśnikami [12].
Przy założeniu, że część odpowiedzi dzieci na pytanie
dotyczące odczuwania przez nie szumów może być nieprawdziwa z powodu niezrozumienia istoty pytania przez
dziecko, sugerowania się odpowiedziami rówieśników lub
chęci odpowiadania pozytywnie na pytania zadawane przez
badacza, odpowiedzi rodziców uznano za bardziej wiarygodne w porównaniu z odpowiedziami uzyskanymi bezpośrednio od dzieci. Odpowiedzi rodziców, gdzie częstość
występowania szumów usznych wśród dzieci 7-letnich
wyniosła 12,9%, a wśród dzieci 12-letnich oceniona została
na poziomie 16,6%, są zbliżone do wyników prezentowanych
przez: Nodar 13,3%, Stouffer 13%, Holgers 13% [1, 3, 4].
Natomiast wyniki oceniające częstość występowania szumów usznych uzyskane bezpośrednio od dzieci 7-letnich na
poziomie 29,3% oraz 34,5% pozytywnych wyników uzyskanych na podstawie odpowiedzi 12-latków są bliższe wynikom prezentowanym przez Coehlo i wsp. – 37,7% oraz
Savastano – 34,0% [5, 6]. Różnice w występowaniu szumów
usznych wśród dziewcząt i chłopców na podstawie odpowiedzi dzieci w grupie 7- i 12-latków oraz odpowiedzi
rodziców 12-latków okazały się istotnie statystycznie wyższe
w grupie chłopców. Jedynie w odpowiedziach rodziców
7-latków różnice w występowaniu szumów usznych
w grupie dziewcząt i chłopców okazały się nieistotne statystycznie. Holgers i Coelho traktują płeć męską jako czynnik
protekcyjny wystąpienia szumów usznych wśród dzieci
[4, 5]. Holgers stwierdziła większy odsetek występowania
szumów usznych wśród dzieci płci żeńskiej, podobnie jak
i większą skłonność do wystąpienia objawów lękowych
i depresyjnych u dziewcząt z szumami usznymi niż
u chłopców [4]. Częstsze występowanie spontanicznej otoemisji akustycznej wśród dziewcząt niż u chłopców jest przez
niektórych autorów traktowane jako czynnik etiologiczny
wystąpienia szumów usznych wśród płci żeńskiej [13]. Różnice pomiędzy płcią żeńską i męską związane z ekspresją
neurotransmiterów w drodze słuchowej, na których aktywność mogą wpływać hormony żeńskie, modyfikujące funkcje
receptorów GABA, to kolejna potencjalna możliwość wyjaśnienia częstszego występowania szumów wśród płci żeńskiej [14]. Wyniki badań epidemiologicznych przeprowadzone wśród dorosłych wskazują na tendencję do częstszego
występowania szumów usznych u mężczyzn niż u kobiet [15].
Odsetek szczegółowych pozytywnych odpowiedzi dzieci
na temat występowania szumów usznych ocenianych jako
,,często’’ i ,,bardzo często’’ w odpowiedziach rodziców dzieci
7-letnich wyniósł 1,2%, a w odpowiedziach ankietowych
rodziców dzieci 12-letnich 1,5%. Wartości te wydają się
wskazywać na grupę dzieci, której szumy uszne przeszkadzają w sposób istotny. Mills i wsp. [2], podobnie jak Nodar
[1], twierdzą, że szumy uszne są zgłaszane spontanicznie
przez 3,0% dzieci, przy czym Nodar podkreśla, że jest to
grupa, której szumy uszne dotkliwie dokuczają. Szumy
spontanicznie zgłaszane przez dzieci Savastano opisała
u 6,5% badanych pacjentów [6]. Wg Savastano, wiarygodny
wywiad z dzieckiem na temat odczuwania szumów usznych
jest możliwy do przeprowadzenia, gdy dziecko osiągnie
wiek 8 lat [16]. Żeby zwiększyć wiarygodność odpowiedzi
otolaryngologia polska 67 (2013) 149–153
udzielanych przez dzieci, Stouffer, zanim zapytał małych
pacjentów o obecność szumów usznych, zadawał im pytania
praktyczne na tematy niezwiązane z głównym problemem.
Rozrzut uzyskanych wyników występowania szumów usznych u dzieci prawidłowo słyszących w zakresie od 6,0%
do13,0%, a w grupie dzieci z niedosłuchem od 24,0% do
29,0%, zależał od konsekwencji odpowiedzi dzieci [3]. Stouffer, zbierając wywiad z dziećmi, jako jedyny autor wprowadził kryterium czasu do pytania o odczuwanie szumów
usznych: ,,Czy słyszysz dźwięki w głowie trwające dłużej niż
5 minut?’’. Wprowadzenie kryterium czasu odczuwania
szumów usznych jest ważne, ponieważ pozwala ocenić
występowanie szumów usznych istotnych klinicznie, czyli
trwających powyżej 5 minut [3]. W ankiecie własnej skierowanej zarówno do dzieci w wieku 7 i 12 lat, jak i do
rodziców, nie wprowadzono kryterium czasu, ponieważ
założono, że dzieci w wieku 7 lat nie będą potrafiły określić
czasu odczuwania szumów usznych. W badaniach własnych
najwyższy odsetek odpowiedzi pozytywnych potwierdzających odczuwanie szumów usznych, uzyskanych zarówno od
dzieci, jak i ich rodziców, wskazuje na odczuwanie szumów
usznych jako ,,rzadkie’’. Wydaje się prawdopodobne, że
w tej grupie znajdują się dzieci, które odczuwają szumy
uszne krótkotrwałe, nie mające żadnego znaczenia klinicznego. Dla jednoznacznej oceny częstości występowania
szumów usznych w populacji dziecięcej wydaje się konieczne wprowadzenie do pytania ankietowego kryterium czasu
odczuwanych szumów usznych. Dlatego w kontynuowanych
badaniach epidemiologicznych prowadzonych przez Instytut
Fizjologii i Patologii Słuchu w Polsce w grupie wiekowej
12-latków, do pytania o odczuwanie szumów usznych wprowadzono kryterium czasu, aby uzyskać informacje na temat
częstości występowania szumów usznych istotnych klinicznie.
Wnioski
1. Szumy uszne są częstym zjawiskiem u dzieci rozpoczynających edukacje szkolną w szkole podstawowej oraz
wśród dzieci uczęszczających do gimnazjum.
2. Skala zjawiska szumów usznych zaobserwowana w dużej
populacji dzieci wskazuje na konieczność wprowadzenia
na stałe do medycyny szkolnej programów badań przesiewowych w celu wczesnego ich wykrywania.
Wkład autorów/Authors' contributions
DR-K – koncepcja pracy, zebranie i interpretacja danych,
analiza statystyczna, akceptacja ostatecznej wersji, przygotowanie literatury, pozyskanie środków (finansowania), HS,
KK – akceptacja ostatecznej wersji, AF – przygotowanie
literatury.
Konflikt interesu/Conflict of interest
Nie występuje.
153
Finansowanie/Financial support
Artykuł zgłoszony do publikacji był finansowany z grantu
promotorskiego Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego,
numer grantu NN 403 153540.
Etyka/Ethics
Treści przedstawione w artykule są zgodne z zasadami
Deklaracji Helsińskiej, dyrektywami EU oraz ujednoliconymi
wymaganiami dla czasopism biomedycznych.
Badania własne zostały przeprowadzone zgodnie z zasadami Dobrej Praktyki Klinicznej i zaakceptowane przez
lokalną Komisję Bioetyki, a ich uczestnicy wyrazili pisemną
zgodę na udział.
pi
smiennictwo/references
[1] Nodar RH. Tinnitus aurium in school age children: a survey.
J Aud Res 1972;12:133–135.
[2] Mills RP, Cherry JR. Subjective tinnitus in children with
otological disorders. Int J Paediatric Otorhinolaryngol
1984;7:21–27.
[3] Stouffer J. Tinnitus in normal hearing and hearing-impaired
children. In IV International Tinnitus Seminar 1991 Kugler
Publications. Bordeaux.
[4] Holgers KM. Tinnitus in 7-year-old children. Eur J Pediatr
2003;162(4):276–278.
[5] Coelho CB, Sanchez TG, Tyler RS. Tinnitus in children
and associated risk factors. Prog Brain Res 2007;166:
179–191.
[6] Savastano M. Characteristics of tinnitus in childhood. Eur J
Pediatr 2007;166(8):797–801.
[7] Graham JM, Butler J. Tinnitus in children. J Otolaryngol Otol
1984;9(Suppl.):236–241.
[8] Graham JM. Tinnitus in hearing impaired children. W:
Hazell JWP, red. Tinnitus. London: Churchill Livingstone;
1987. p. 131–143.
[9] Viani LG. Tinnitus in children with hearing loss. J of
Laryngol and Otol 1989;103:1142–1145.
[10] Drukier GS. The prevalence and characteristics of tinnitus
with profound sensorineural hearing impairment.
American Annals of the Deaf 1989;134:260–264.
[11] Raj-Koziak D, Piłka A, Bartnik G, Fabijańska A, Kochanek K,
Skarżyński H. Ocena częstości występowania szumów
usznych wśród 7–latków w Polsce wschodniej. Otolaryngol
Pol 2011;65(2):106–109.
[12] Baquley DM, Mc Ferran DJ. Tinnitus in childhood. Int J of
Otorhinolaryngol 1999;49:99–105.
[13] Penner MJ. Linking spontaneous otoacoustic emissions and
tinnitus. Br J Audiol 1992;26(2):115–123.
[14] Tremere LA, Jeong JK, Pinaud R. Estradiol shapes unitary
processing in the adult brain by regulating inhibitory
transmission and plasticity-associated gene expression.
J Neurosci 2009;29(18):5949–5963.
[15] Hoffman HJ, Reed G. Epidemiology of Tinnitus. W: Snow JB,
red. Tinnitus: Theory and management. Decker Hamilton;
2004. p. 16–41.
[16] Savastano M. a protocol of study for tinnitus in childhood.
Int Pediatr Otorhinolaryngol 2002;64:23–27.