KSIĄŻKA ABSTRAKTÓW (plik PDF) - Zlot Filozoficzny

Transkrypt

Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II / The John Paul II Catholic
University of Lublin
XI Zlot Filozoficzny /
Philosophers' Rally
Lublin 2 – 4 VII 2015
Zlot Filozoficzny / Philosophers' Rally 2015, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Organizatorzy / Organizers
Sponsorzy / Sponsors
Patronaty / Patronages
1
CONTENTS / SPIS TREŚCI
INVITED SPEAKERS
Prof. Anjan Chakravartty
Fundamental Entities and the Ontology of Properties .......................................................................................................... 8
Dr Marcin Iwanicki
Przyczyny, prządki i pacynki. Raz jeszcze o wolnej woli ......................................................................................................... 8
Prof. Stanisław Judycki
O pojęciu pierwotności epistemicznej ................................................................................................................................... 8
Prof. Katarzyna Kijania-Placek
All the Faces of Proper Names ............................................................................................................................................... 9
Dr David Ludwig
Traditional and Critical Ontology ........................................................................................................................................... 9
Prof. Dariusz Łukasiewicz
Continuous creation and chance ........................................................................................................................................... 9
Prof. Tomasz Puczyłowski
Pytania w świetle koncepcji implikatur konwersacyjnych Grice’a ....................................................................................... 10
Dr Christian Wallmann
Are direct inference principles and Bayesianism compatible? ............................................................................................ 10
Mgr Jacek Wawer
Talking about the open future ............................................................................................................................................. 11
PARTICIPANTS
Wojciech Banach
Izydora Dąmbska - Tadeusz Czeżowski ................................................................................................................................ 13
Maciej Banasik
Cele i założenia filozofii wyzwolenia Philippa Mainländera ................................................................................................. 13
Marek Barton
William James: filozofia pragmatyczna czy pragmatyka filozofii.......................................................................................... 14
Tomasz Bednarek
Filozoficzno-teologiczne refleksje na temat władzy w Liście Pseudo-Arysteasza ................................................................ 14
Kaja Bednarska
Rachunek hipersekwentów dla logiki modalnej S5 .............................................................................................................. 15
Piotr Biłgorajski
Eksperymenty myślowe – narzędzie poznania czy perswazji? ............................................................................................. 15
Szymon Bogacz
Deflacyjna interpretacja filozofii Nagardżuny ...................................................................................................................... 16
Krystian Bogucki
Fryderyk Nietzsche o przeznaczeniu .................................................................................................................................... 16
Daniel Borek
Inference, explanation, & prediction in cognitive neuroimaging. Is the truth out there? .................................................. 17
Łukasz Borowiecki
Struktura przekonań w „O pewności” a racjonalność wiary religijnej ................................................................................. 17
Łukasz Borowiecki, Paweł Zięba
Dysjunktywizm i rodzaje doświadczeń mistycznych ............................................................................................................ 18
Katarzyna Borzym
Wąwóz Galta jako przykład libertariańskiej utopii w twórczości Ayn Rand ......................................................................... 19
Andrzej Bułeczka
Truthmaking Logic and Vagueness....................................................................................................................................... 19
Jerzy Bytniewski
Historiozoficzny apokaliptyzm C.G. Junga – między kryzysem chrześcijaństwa a Nową Erą ............................................... 20
Flaviu-Victor Câmpean
The Melancholic Irony of Kierkegaard ................................................................................................................................. 20
Bartłomiej Chomański
Are We Conscious of Our Thoughts' Location? .................................................................................................................... 21
Alicja Chybińska
Specyfika eksplikacji w humanistyce.................................................................................................................................... 21
Monika Chylińska
The Philosophical Origins of Eastern Understanding of Creativity ....................................................................................... 22
2
Tadeusz Ciecierski
Intencje referencyjne i okazjonalność ................................................................................................................................. 22
Katarzyna Cikała
Moralność bez etyki. Ponowoczesne oblicze etyki. ............................................................................................................. 22
Marcin Dolak
Rzetelność percepcji zmysłowej. Stanowisko W. P. Alstona ................................................................................................ 23
Elżbieta Drozdowska
Trzy rodzaje indeterminizmu Czesława Białobrzeskiego ..................................................................................................... 24
Zhenxu Fan
Consciousness and Self in a Baby’s World ........................................................................................................................... 24
Elżbieta Filipow
Perfekcjonistyczne aspekty utylitaryzmu J. S. Milla ............................................................................................................. 25
Mateusz Firlej
Metafizyka w programie Koła Wiedeńskiego ....................................................................................................................... 25
Marcin Garbowski
Internet trolling as a form of popularizing philosophy ........................................................................................................ 26
Błażej Gębura
Monoteizm i problem zła. O teodycei minimalnej ............................................................................................................... 26
Douglas Giles
Recasting Critical Theory's View of Injustice ........................................................................................................................ 27
Zuzanna Gnatek
Object Dependency in Timothy Williamson's Deductive Argument for Necessitism ........................................................... 27
Łukasz Gomułka
Semantyczna skala języków a „hierarchia” sposobów myślenia – rozważania w świetle myśli Stanisława Lema .............. 28
Ziemowit Gowin
Analiza języka potocznego a dualizm (nie)kartezjański ....................................................................................................... 28
Antoni Grzybowski
Podmiotowość jako aporia dyskursu psychiatrycznego i psychoterapeutycznego .............................................................. 29
Jadwiga Guerrero van der Meijden
Człowiek i człowieczeństwo – Edyty Stein rozumienie osoby .............................................................................................. 29
Paulina Gurgul
Teoria przeszkód epistemologicznych Gastona Bachelarda................................................................................................. 30
Joanna Guzowska
Charles Sanders Peirce on the Irreducibility of Qualia ......................................................................................................... 31
Jonathan Egeland Harouny
Metaontological Deflationism in the Aftermath of the Quine-Carnap Debate .................................................................... 31
Jan Hlavka
Value as a correlate of interest. Present perspectives......................................................................................................... 32
Agnieszka Jagusiak
Podmiot nomadyczny Rosi Braidotti i 'dwuwymiarowy’ podmiot autorstwa Elizabeth Grosz: posthumanistyczne wizje
podmiotu korporalnego ........................................................................................................................................................... 32
Julia Jankowska
Gödel and Maddy detangled ............................................................................................................................................... 33
Jacek Jarocki
Bertranda Russella koncepcja monizmu neutralnego .......................................................................................................... 33
Borys Jastrzębski
Obsolete numbers: the Commitment Puzzle and ups and downs of Hofweber’s paraphrastic and Balcerak Jackson’s
pragmatic approaches .............................................................................................................................................................. 34
Maciej Juzaszek
Folk intutions behind criminal liability ................................................................................................................................. 35
Paulina Kalita
Neokonserwatyzm: powrót do filozofii „kosztem” kolokwializmów ................................................................................... 35
Anna Maria Karczewska
Strukturalna zupełność systemu logiki pozycyjnej MR ........................................................................................................ 36
Natalia Karczewska
Disagreement in Contextualism ........................................................................................................................................... 36
Anna Kazimierczak-Kucharska
Filozoficzne rozumienie logosu w myśli św. Justyna Męczennika ........................................................................................ 37
Dimitris Kilakos
Scientific models: An artifactual account on a representational basis ................................................................................ 37
Helena Kistelska
Antropologiczne założenia w doradztwie filozoficznym na podstawie prac P. Raabego i L. Marinoffa ............................... 37
3
Karol Kleczka
Semantyczna koncepcja uprawdziwiaczy i problem zdań nierozstrzygalnych ..................................................................... 38
Mirona Klorek
Etyczne aspekty transplantacji między zwierzętami ............................................................................................................ 39
Konrad Kobyliński
Evolutionary grounds for relevance theory ......................................................................................................................... 39
Tadeusz Kokurewicz
Uwagi do pojęcia wewnętrzności, jako kluczowej kategorii w kształtowaniu się ludzkiej podmiotowości w filozofii
Charlesa Taylora ....................................................................................................................................................................... 40
Konrad Kołodziejczyk
Czy filozoficzne zombi są logicznie możliwe? ....................................................................................................................... 40
Ewa Korzeniowska
Mono-ha a awangarda japońska po 1945 ............................................................................................................................ 41
Justyna Kroczak
Hezychazm na Rusi – wprowadzenie do zagadnienia .......................................................................................................... 41
Maria Kubiak
Główne odmiany personalizmu ........................................................................................................................................... 42
Adam Paweł Kubiak
Jerzy Neyman’s probabilistic model for causal effect in randomized experiment ............................................................... 42
Sandra Kublik
Czy wciąż umiłowanie mądrości? ......................................................................................................................................... 43
Justyna Kurlak
Logika i psychologia. Koncepcje kompetencji logicznej w ujęciach Johna Macnamary i Roberta Hanny ............................ 43
Marcin Leszczyński
Pojęcie czasu w dziele Michela Foucault ............................................................................................................................. 44
Agata Linek
Poezjoterapia Haliny Poświatowskiej .................................................................................................................................. 44
Dawid Lipski
The role of disputes in the development of the history of philosophy as exemplified by the problem of unity of
substantial form in human ....................................................................................................................................................... 45
Grzegorz Lisowski
Argument Williamsona przeciwko KK tezie ......................................................................................................................... 45
Piotr Litwin, Paweł Motyka
Zbieżności sensomotoryczne w świetle teorii przetwarzania predykcyjnego ...................................................................... 46
Joanna Luc
Argument na rzecz platonizmu na gruncie koncepcji kategorii Lowe’a ............................................................................... 47
Damian Luty
Zagadnienie holizmu w kontekście relacjonizmu i strukturalizmu ...................................................................................... 47
Vera Lyubenova
Kant's Transcendental Deduction in A as an Answer to Hume ............................................................................................ 48
Tomasz Łach
Dwie koncepcje techniki ...................................................................................................................................................... 48
Mateusz Łełyk
On an application of sets with atoms in logic ...................................................................................................................... 49
Natalia Łozińska
Do we need alief? ................................................................................................................................................................ 49
Wojciech Mackiewicz
Różnica filozoficzna: od Hegla do poststrukturalizmu ......................................................................................................... 50
Kamil Majcherek
Tomasz z Akwinu o tym, dlaczego wszyscy ludzie z natury pragną szczęścia ...................................................................... 50
Grzegorz Malec
Jak doszło do tego, że w naukach przyrodniczych nie ma miejsca dla Boga ........................................................................ 51
Grzegorz Malec, Małgorzata Gazda
What Darwin Meant in the Last Sentence of the Origins of Species? .................................................................................. 51
Jędrzej Maliński
Techniczna koncepcja prawdy Francisa Bacona................................................................................................................... 52
Damian Maziarz
Geneza i systematyka głównych nurtów prawicowych ....................................................................................................... 52
Rafał Mazur
"Pięć dźwięków czyni ludzkie uszy głuchymi" - próba współczesnej interpretacji daoistycznej myśli muzycznej ............... 53
Stephanie McSporran
The Future of Freedom: Democracy a Foe........................................................................................................................... 53
4
Jan Moritz-Werk
The thing itself or the things in themselves â Kantian Ontology in light of modern science ............................................... 54
Michael Musielewicz
Difficulties in Understanding the Autonomy of Science: Consequences of State Sovereignty ............................................ 54
Angelika Mus-Nowak
Czy poznajemy tylko strukturę świata? Krytyka realizmu strukturalnego na podstawie argumentacji Stathisa Psillosa..... 55
Michał Nakoneczny
Empirical Research and Metaphysics: How to Solve Some Problems in Ontology of Music with a Corpus-Based Study .... 55
Piotr Grzegorz Nowak
Neurologiczne kryteria śmierci. Analiza filozoficznych uzasadnień ..................................................................................... 56
Szymon Nowak
Ontologia psychiczności ....................................................................................................................................................... 56
Dawid Nowakowski
Scholastyczne pojęcie tradycji ............................................................................................................................................. 57
Przemysław Nowakowski, Anna Karczmarczyk
Dlaczego "to" nie jest moje ciało? Uwagi o mechanizmach świadomości ciała na przykładzie xenomelii........................... 58
Piotr Obacz
"Kim jestem?" - fundamentalne pytanie filozoficzne na gruncie humanistycznej psychologii i psychiatrii ......................... 58
Panagiota Ouranou
Beyond and through the senses .......................................................................................................................................... 59
Paweł Pałasiński
Pojęcie woli mocy Fryderyka Nietzschego ........................................................................................................................... 59
Karolina Pełka
Inne Rozumy – próba odczarowania antropocentryzmu w filozofii Stanisława Lema ......................................................... 59
Mateusz Pencuła
Co nam może powiedzieć filozofia o religii? ........................................................................................................................ 60
Michał Piekarz
Konflikt pragnień i wymogów moralnych w etyce Richarda Brandta .................................................................................. 61
Paweł Pijas
Etyka i kontyngencja. Próba syntezy filozofii Bernarda Williamsa ....................................................................................... 61
Bartosz Piotrowski
Rzeczywistość a prawdopodobieństwo ............................................................................................................................... 62
Maria Pleskaczyńska
Etyka, pamięć i śmierć ......................................................................................................................................................... 62
Jolanta Prochowicz
Polityka wielokulturowości a feminizm. Poglądy Susan Okin i Willa Kymlicki ..................................................................... 63
Agnieszka Proszewska, Adrian Stencel
Mikrobiologiczna „rewolucja” oczami Imre Lakatosa .......................................................................................................... 63
Jakub Puławski
Prawdopodobieństwa warunkowe jako pierwotne wobec prawdopodobieństw absolutnych ........................................... 64
Dawid Rogacz
Religious Ethics from Pluralist Perspective .......................................................................................................................... 64
Wojciech Rostworowski, Marcin Będkowski, Natalia Łozińska
Podstawy kontekstualistycznej teorii znaczenia spójników logicznych ............................................................................... 65
Stanisław Ruczaj
„Byłem ślepy, lecz teraz widzę” – wiara religijna a widzenie aspektów............................................................................... 65
Damian Rusek
Filozofia Edukacji - O dialogu i logice w programie "Filozofii dla dzieci" M. Lipmana .......................................................... 66
Paweł Rzewuski
Pacta Conventa z Bogiem, wokół teologii politycznej ślubów lwowskich ............................................................................ 66
Anna Sadocha
Can acousmatic music be a phenomenological experience? Pierre Schaeffer's philosophy of listening ............................. 67
Sumanta Sarathi Sharma
Ecthesis in Aristotle's syllogistic ........................................................................................................................................... 67
Paulina Seidler
Czy teoria znaczenia może znacząco wpłynąć na spór o realizm w filozofii nauki? ............................................................. 68
Ondrej Skovajsa
The Good and Evil of Imagination: Martin Buber’s Aesthetics ............................................................................................ 68
Błażej Skrzypulec
Przedmioty percepcji wzrokowej i ich warunki tożsamości ................................................................................................. 69
Justyna Smoleń-Starowieyska
Śmieję się, więc jestem. O potrzebie zmiany kartezjańskiego paradygmatu w definiowaniu człowieka ............................. 70
5
Anna Smywińska-Pohl
O życiu po filozofii. Czym zajmowały się przedwojenne doktorki filozofii? ......................................................................... 70
Thomas J. Spiegel
Quietism as a Metaphilosophical Alternative to Naturalism ............................................................................................... 71
Michał Sternik, Dagmara Siek
Aplikacja narzędzi filozoficznych w praktyce ontologii inżynieryjnej ................................................................................... 71
Justyna Szatan
Computer Simulations in Cosmology- an Equivalent Method to the Theory and Experiment ............................................ 72
Ignacy Szczeniowski
Philosophy in cultural studies: the performative function of Zen language ........................................................................ 72
Joanna Szelegieniec
Phenomenology of hallucination and disjunctivism ............................................................................................................ 73
Filip Szumowski
Kondycja ludzka w XXI wieku ............................................................................................................................................... 74
Bartosz Ślosarski
Wielość w systemach-sieciach. W stronę teorii organizacji nowych ruchów protestu ........................................................ 74
Ewa Średnicka
Człowiek Zbuntowany Alberta Camus jako zanegowanie Czystek Intelektualnych '44 roku ............................................... 75
Michał Tatarczak
Jedność nauki – stanowisko Geralda Holtona ...................................................................................................................... 75
Marcin Tomaszkow
Koncepcja przedstawień imaginatywnych w myśli Leopolda Blausteina ............................................................................. 76
Mikołaj Turyk
M. A. Krąpca koncepcja życia wiecznego człowieka ............................................................................................................ 76
Paulina Wasilewska-Roszkiewicz
Biomedical Ethics Ontology, computers and moral reasoning ............................................................................................ 77
Bartosz Wcisło
Goedel-like results for the epistemic predicates ................................................................................................................. 77
Mitchell Welle
Children In The Fog: Towards A Definition Of Multidisciplinary .......................................................................................... 78
Travis Wellington Stockton
Artificial Wombs are not the Answer ................................................................................................................................... 78
Przemysław Wewiór
Francis Bacon on holy war between Christendom and Muslimdom ................................................................................... 78
Sylwia Wilczewska
Bóg nieznany, Bóg dowiedziony - wiktoriański agnostycyzm teistyczny .............................................................................. 79
Piotr Wilkin
Truth and other semantic values ......................................................................................................................................... 80
Marta Winkler
Specyfika postrzegania historii własnego życia. Analiza tekstów autobiografizujących J. P. Sartre'a .................................. 80
Magdalena Wojdala
Twórczość artystyczna versus tradycyjna? Praktyczne aspekty estetycznych podziałów .................................................... 80
Bartosz Wójcik
On Hegel. The Persistence of Absolute Negativity ............................................................................................................... 81
Tomasz Wysocki
The explanatoriness of proofs by mathematical induction .................................................................................................. 82
Anna Wysokińska-Zajchowska
Buddyzm w Japonii - zagrożenie czy alternatywa? .............................................................................................................. 82
Konrad Zaborowski SDS
The place of wisdom in doing science. A lesson from Polish philosophy ............................................................................. 83
Marta Zaręba
Efekt epistemiczny w świetle badań eksperymentalnych i analiz teoretycznych ................................................................ 83
Paweł Zięba
Spór o moc poznawczą introspekcji ..................................................................................................................................... 84
Tomasz Zyglewicz
Can a consequentialist be a good friend? ............................................................................................................................ 85
Grzegorz Zyzik
„Mentalny kameleon”. Świat rządzony przez komputery. ................................................................................................... 85
Anna Żymełka
Zmysły i język w Aesthetica in nuce Johanna Georga Hamanna .......................................................................................... 86
6
INVITED SPEAKERS
7
Fundamental Entities and the Ontology of Properties
Prof. Anjan Chakravartty,
University of Notre Dame, USA
Abstract. In recent philosophy of science, the ontological nature of properties of scientific interest
(as contested, for example, by neo-Humean and neo-Aristotelian approaches to scientific knowledge)
has drawn significant attention. In this talk, I focus on the nature of properties associated with the
“fundamental” constituents of matter described by the Standard Model of particle physics. While the
mathematical formalism of the theory describes these properties (such as mass, charge, and spin)
simply as invariants of certain mathematical, symmetry group transformations, the status of
symmetries as descriptive of the ontology of properties is unclear. One the one hand, some suggest
that symmetries are an aspect of the structure of the world, and thus describe the ontology of these
properties in structural terms. I characterize this approach as “top-down”, because it proceeds from
a mathematical, theoretical description to the natures of properties. On the other hand, some
describe these properties in terms of dispositions. I characterize this approach as “bottom-up”,
because it proceeds from the natures of properties in the world to the mathematical formalism of
the theory. I consider the question of whether one of these approaches is preferable.
Przyczyny, prządki i pacynki. Raz jeszcze o wolnej woli
Dr Marcin Iwanicki,
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Abstrakt. Wykład będzie poświęcony przedstawieniu stanowisk we współczesnym sporze
dotyczącym relacji między wolną wolą i odpowiedzialnością moralną a determinizmem, ze
szczególnym uwzględnieniem dyskusji Davida Lewisa z Peterem van Inwagenem. Poruszone zostaną
również takie zagadnienia jak: relacja między przypisywaniem sobie wolnej woli a możliwością
deliberacji, próby wykluczenia istnienia wolnej woli na podstawie eksperymentów naukowych oraz
rozumienie wolności Boga. Z uwagi na popularyzatorski charakter wykładu oraz libertariańskie
sympatie wykładowcy zostanie zastosowana „strategia skoczka”, czyli swobodnego i
niezdeterminowanego przeskakiwania z jednego tematu na drugi.
O pojęciu pierwotności epistemicznej
Prof. Stanisław Judycki,
Uniwersytet Gdański
Abstrakt. Celem wystąpienia jest rozważnie składników pojęcia pierwotności epistemicznej. Do tych
składników zostaną zaliczone m.in. ‘pierwsze pobudzenie’ i ‘pierwsze ujęcie’ (simplex apprehensio).
Przykładem empirycznym pierwotności epistemicznej może być sytuacja dziecka w łonie matki. Będą
również brane pod uwagę: natura powiązania pomiędzy przedmiotem a podmiotem, które może
polegać bądź na fizycznych związkach przyczynowych bądź na warunkowaniu innego rodzaju (np. po
platońsku pojęta partycypacja, niekauzalnie rozumiany wpływ Boga). Podjęta zostanie również
kwestia tożsamości podmiotu w relacji do poznawanych przedmiotów, a także zagadnienia dotyczące
konstytucji doświadczenia pierwotnego czasu i przestrzeni.
8
All the Faces of Proper Names
Prof. Katarzyna Kijania-Placek,
Uniwersytet Jagielloński, [email protected]
Abstract. For many decades, at least since Kripke’s and Kaplan’s work, proper names have been
regarded as paradigmatically referring expressions whose role has been to identify an object in the
context of an utterance as the subject of predication (as in “Roman Polański directed Rosemary’s
Baby”). Recent work by Burge, Fara or Matushansky highlights other uses of proper names that do
not seem to fit this schema, uses such as “There were five Agnieszka’s in my class in high-school”.
These authors - Predicativists, as they call themselves - propose treating proper names as predicates
(such as “being called Agnieszka”), with the hope of constructing a uniform interpretation of all
different uses of proper names. Assuming that the theory is offered as a semantics of proper names
and should be amenable to cross-linguistic application, I will offer evidence from Polish that does not
fit well with Predicativists theses. Additionally, I will suggest a polysemic treatment of proper names
that would be supported by my work on other singular terms, such as indexicals.
Traditional and Critical Ontology
Dr David Ludwig,
VU University of Amsterdam, The Netherlands
Abstract. “Ontology” is widely defined as the study of what exists. However, not only philosophers
but also physicists, psychologists, art historians, and even football commentators are concerned with
the question of what exists. Traditionally, philosophers respond to this problem by specifying
ontology as being concerned with the question of what exists in the most fundamental sense. For
example, a football commentator may insist that there is a foul while the ontologist marvels whether
social and conventional facts like fouls genuinely exist in a fundamental sense. While traditional
accounts of ontology may have certain virtues, I argue that they obscure core issues of engaging
ontologies in real life. I develop this criticism on the basis of two case studies: debates about race in
genetic research and debates about indigenous accounts of nature in anthropology. While both case
studies involve diverging ontologies, they cannot be understood in terms of traditional ontological
research. Instead, I argue that engaging ontologies in real life requires a different project of “critical
ontology” that recognizes how ontological choices are entangled with epistemic and social interests.
Continuous creation and chance
Prof. Dariusz Łukasiewicz,
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy
Abstract. The aim of my presentation is to analyze the doctrine of continuous creation typical for
theism. Continuous creation is conceived of as divine causal action consisting in God’s bringing about
the existence of any being at every moment of its existence. Such a definition of divine action, as
Malebranche argued, leads to occasionalism, that is to the view that God is the only cause in the
world. In the first part of my presentation, I try to demonstrate that Malebranche’s conclusion is
valid and two alternative views, weak and strong concurrentism, are not tenable. In the second part
9
of the presentation, I discuss the idea of continuous creation which can be formulated from the point
of view of the probabilistic theism.
Pytania w świetle koncepcji implikatur konwersacyjnych Grice’a
Prof. Tomasz Puczyłowski,
Uniwersytet Warszawski
Abstrakt. Koncepcja implikatur konwersacyjnych H.P. Grice’a dotyczy ważnego dla filozofii języka
zagadnienia odróżnienia treści literalnie stwierdzanej w wypowiedzi od informacji dodatkowo w niej
komunikowanej dzięki założeniu o kooperatywnym charakterze komunikacji werbalnej regulowanej
przez kilka ogólnych zasad (tzw. maksym). O ile koncepcja ta w wypadku wypowiedzi asertorycznych
zgrabnie opisuje i wyjaśnia mechanizmy odpowiedzialne za komunikację niedosłowną, o tyle w
wypadku pytań zawodzi. Nie jest to zaskakujące – zadając pytania, nie stwierdza się niczego, trudno
więc w takim wypadku doszukiwać się różnicy między treścią dosłownie stwierdzaną a tą
komunikowaną niedosłownie. Zgodnie więc z przyjmowaną definicją implikowania konwersacyjnego
wypowiedzi pytajne niczego konwersacyjnie nie implikują, żadna też wypowiedź nie będzie
implikowała konwersacyjnie żadnego pytania; w takim razie pytania nie mają implikatur
konwersacyjnych, same też nie są implikaturą konwersacyjną żadnej wypowiedzi. Tymczasem
niekiedy wydaje się, że ktoś pytając o jedno, w rzeczywistości pyta o coś drugiego albo przekazuje w
niedosłowny sposób jakąś informację, której nie można zaliczyć ani do założenia tego pytania, ani
jego presupozycji. Tego rodzaju obserwacje – jak będę argumentował – wskazują na zasadność –
również w wypadku pytań – odróżnienia tego, o co się za ich pomocą zapytuje dosłownie, od tego, o
co się za ich pomocą zapytuje – czy też komunikuje – niedosłownie. Czy zjawisko to można opisać i
wyjaśnić na gruncie odpowiednio zmodyfikowanej koncepcji Grice’a? W wystąpieniu spróbuję
odpowiedzieć na to pytanie. Przedstawię również rolę pytań w koncepcji implikatur konwersacyjnych
Grice’a. Spróbuję również odpowiedzieć na pytanie o to, jak odróżnić sytuację, w której dane pytanie
coś implikuje konwersacyjnie, od tej, w której pytanie niczego (w tym rozumieniu) nie implikuje.
Zastanowię się, czy pytania mogą mieć tzw. implikatury uogólnione. W końcu zastanawiał się będę,
jak przeformułować lub w jaki sposób uzupełnić maksymy konwersacyjne Grice’a w celu
zadowalającego wyjaśnienia faktu implikowania konwersacyjnego w wypadku pytań.
Are direct inference principles and Bayesianism compatible?
Dr Christian Wallmann,
University of Kent, United Kingdom
Abstract. Direct inference principles aim to calibrate degree of belief in single-cases with known
frequencies, objective chances or expert opinions. Well known, for instance, are the Principal
Principle and the Statistical Syllogism. Our degree of belief that Roland smokes, if we know that
Roland is Austrian and 30 percent of Austrians smoke, is according to the Statistical Syllogism, 0.3.
Direct inference principles are defeasible. Additional information may undermine the application of
direct inference principles. If, in the above example, we know in addition, that 20 percent of 50-year
old Austrians smoke and that Roland is 50 years old, then our degree of belief that Roland smokes
would be 0.2 (rather than 0.3). Here, the information about the more specific reference class (50year old Austrians) overrules the information about the less specific reference class (Austrians).
10
While defeat is obvious in this case, there are many statements that surprisingly turn out to be
defeaters. We give an overview of these defeaters and discuss whether these defeater claims show
that a Bayesian treatment of direct inference principles is inconsistent.
Reference:
James Hawthorne, Jürgen Landes, Christian Wallmann and Jon Williamson: The Principal Principle
implies the Principle of Indifference. British Journal for the Philosophy of Science, 2015 (in press).
Talking about the open future
Mgr Jacek Wawer,
Uniwersytet Jagielloński
Abstract. The future is open if there is more than one possible way for it to be like. In other words,
the future is open if not everything is settled. In De Interpretatione, Aristotle raised a puzzle related
to the idea of the open future. Let us assume that it is possible that there will be a sea-battle
tomorrow and that it is possible that there won’t be a sea battle tomorrow. How should we interpret
the sentence, “There will be a sea-battle tomorrow?” In particular, can we say that it is true or false?
I will address Aristotle’s puzzle in the context of branching model of possibilities. Within this model,
we can pictorially represent the possible paths of the world’s development as branches on a tree.
The model is a convenient semantic tool which can be used to interpret sentences about the
contingent future. I will argue that the answer to Aristotle’s semantic puzzle partially depends on the
metaphysical presumptions about the nature of temporal and modal reality which are often
implicitly smuggled into the model. I trace the origins of the model and argue that there has always
been a strong tendency to understand it in realistic terms—as a model of branching time or a model
of branching world. Under such an interpretation, the model is very hostile to bivalence; if a given
moment has a continuation containing a sea-battle and a continuation containing no sea-battle, it is
hard to say why the sentence “There will be a sea-battle” should have one of the two truth values at
this moment. The branching realists have developed quite a few detailed responses to Aristotle’s
semantic puzzle. I will sketch a few of them like modalism, supervaluationism, or relativism.
However, the realistic view of the model seems to neglect another important aspect of temporal
reality. Namely, it is hard to deny that even if the future is open and the world can develop in many
different ways, it is going to develop in one specific way. Even if many different futures are possible,
only one of the possible futures is in fact going to happen. If we accept this claim, then the
assignment of truth values to sentences about the contingent future is no longer so controversial: if
the actual continuation of this moment will contain a sea-battle tomorrow, then the sentence,
“There will be a sea-battle tomorrow” is true, otherwise it is false. As simple as that.
I will redraw the branching model to incorporate this actualistic intuition and sketch a semantic
approach which allows for bivalent treatment of future contingents. Also, I will address the worries
of the branching realists who questioned the intelligibility of the concept of the “actual future”.
11
PARTICIPANTS
12
Izydora Dąmbska - Tadeusz Czeżowski
Wojciech Banach,
Uniwersytet Szczeciński, Instytut Filozofii, [email protected]
Abstrakt. Korespondencja między dwoma filozofami wywodzącymi się z filozoficznej szkoły
Kazimierza Twardowskiego obejmuje lata 1937 – 1981. Licząca setki listów i kartek korespondencja to
wedle już nieżyjącego ucznia prof. Dąmbskiej Jerzego Perzanowskiego „Istna kronika życia niezależnej
i niezłomnej inteligencji polskiej”. Izydora Helena Maria Dąmbska, żyjąca w latach 1904 – 1983, do
ukończenia II wojny światowej żyła we Lwowie, by następnie, uciekając przez NKWD, osiedlić się w
Gdańsku. Ostatnim miejscem życia i pracy będzie Kraków, gdzie od 1957 była profesorem filozofii na
Uniwersytecie Jagiellońskim aż do, wbrew Jej woli, przeniesienia do PAN. Tadeusz Hipolit Czeżowski,
żyjący w latach 1889 – 1981, do ukończenia wojny był związany z Wilnem i z tamtejszym
Uniwersytetem Stefana Batorego. Po wojnie w ramach repatriacji znalazł się w Toruniu, gdzie w
nowo powstałym Uniwersytecie Mikołaja Kopernika został profesorem filozofii. T. Czeżowski z
Toruniem był związany do końca życia.
Literatura:
[1] Spuścizna prof. Tadeusza Czeżowskiego. Korespondencja – Dąmbska Izydora (1937 – 1978), [w:]
Archiwum UMK w Toruniu, sygn. VII/159. VII/160. VII/161.
[2] Korespondencja I. Dąmbskiej do Tadeusza Czeżowskiego, [w:] Biblioteka Główna UMK w Toruniu,
sygn. Rps 1615/III/3.
[3] Izydora Dąmbska (1904 – 1983), pod red., Jerzego Perzanowskiego, Seria Ludzie nauki, nr 5, wyd.
PAU, Kraków 2001.
Cele i założenia filozofii wyzwolenia Philippa Mainländer
Maciej Banasik,
Uniwersytet Jagielloński, Instytut Filozofii, Zakład Etyki, [email protected]
Abstrakt. Philipp Mainländer (właśc. Philipp Batz, 1841-1876) był przedstawicielem tzw. szkoły
Schopenhauera (die Schule Schopenhauers), a więc nieformalnej grupy filozofów niemieckich, którzy
inspirowali się metafizycznym woluntaryzmem pesymisty z Frankfurtu. Głównym dziełem
Mainländera jest "Die Philosophie der Erlösung" (tom I 1868; tom II 1886), które zawiera obszerne
omówienie jego własnego systemu, który nazywa filozofią wyzwolenia.
Celem referatu będzie przybliżenie głównych założeń i celów filozofii wyzwolenia. Opierając się na
myśli Kanta (teoria poznania) i Schopenhauera (woluntaryzm), Mainländer dokonał ich twórczej
modyfikacji, która nie poddaje się jednak łatwej klasyfikacji. Ma na to wpływ fakt, że filozofia
wyzwolenia prócz rozwinięcia niektórych idei wspomnianych myślicieli ma być również
potwierdzeniem „buddyzmu i czystego chrześcijaństwa”.
Myśl Mainländera opiera się na pomyśle, że rzeczywistość powstała w wyniku rozpadu niemożliwej
do zgłębienia metafizycznej jedności. Badając procesy zachodzące w świecie, niemiecki filozof
doszedł do wniosku, że całość istnienia zmierza ku nicości w wyniku wyczerpywania się energii, którą
nadał światu wspomniany rozpad. Niektórzy badacze uznali zatem system Mainländera za
radykalizację pesymizmu Schopenhauera lub nawet skrajny nihilizm.
Filozofia wyzwolenia jest w Polsce praktycznie całkowicie zapomniana (najszerszym jej omówieniem
wciąż pozostaje praca Seweryna Smolikowskiego z 1883 roku). Choć z dzisiejszej perspektywy
niektóre z jej założeń poddają się łatwej krytyce, to myśl Mainländera wciąż imponuje swoich
rozmachem i inspiruje coraz szersze grono badaczy (głównie w Niemczech i we Włoszech) do
poszerzenia wiedzy o dziewiętnastowiecznym pesymizmie filozoficznym.
13
Bibliografia:
P. Mainländer, Die Philosophie der Erlösung, t. I, Berlin 2011.
P. Mainländer, Metafizyka unicestwienia [w:] G. Sowiński (red.), Wokół nihilizmu, Kraków 2001.
A. Schopenhauer, Świat jako wola i przedstawienie, tom I, Warszawa 1994.
S. Smolikowski, Filozofia wyzwolenia, Warszawa 1883.
William James: filozofia pragmatyczna czy pragmatyka filozofii
Marek Barton,
Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie, [email protected]
Abstrakt. Tematem niniejszego referatu jest próba ukazania relacji pomiędzy filozofią pragmatyczną
(theoria) z pragmatycznym pojmowaniem filozofii (praxis) u Williama Jamesa. Zagadnienie to, równie
aktualne dzisiaj, jak i ponad sto lat temu, można sparafrazować pytaniem: "Cóż po filozofii, jeżeli nie
przekłada się ona na konkretne czyny?". Czy zatem filozofia oderwana od rzeczywistości, oparta na
czysto racjonalistycznych, abstrakcyjnych spekulacjach, co więcej, przeznaczona dla wąskiego grona
specjalistów, w dobie myślenia kategoriami praktyczności, ma w ogóle racje bytu? Z takich założeń
wychodził jeden z najwybitniejszych klasycznych pragmatystów amerykańskich. Zasadniczym
problemem poruszanym w wystąpieniu, jest skonfrontowanie biografii i postaw Jamesa, wobec teorii
filozoficznej jaką sam głosił. Czy można ją traktować jako wzorzec dla współczesnych?
Bibliografia:
H. Buczyńska, Peirce, „Wiedza Powszechna”, Warszawa 1965.
H. Buczyńska – Garewicz, James, „Wiedza Powszechna”, Warszawa 2001.
W. James, Doświadczenia religijne, „Książka i Wiedza”, Warszawa 1958.
W. James, Filozofia wszechświata, „Zielona Sowa”, Kraków 2007.
W. James, Pragmatyzm, „Zielona Sowa”, Kraków 2005.
W. James, Prawo do wiary, „Znak”, Kraków 1996.
W. James, Z wybranych problemów filozofii, „Zielona Sowa”, Kraków 2006.
B. Krawcowicz, William James. Pragmatyzm i religia, „Monografie FNP”, Wrocław 2007.
H. Putnam, Pragmatyzm. Pytania otwarte, „Aletheia”, Warszawa 1999.
Filozoficzno-teologiczne refleksje na temat władzy w Liście Pseudo-Arysteasza
Tomasz Bednarek,
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, [email protected]
Abstrakt. List Pseudo-Arysteasza to apokryf napisany w języku greckim ok. II wieku przed
Chrystusem, najprawdopodobniej w diasporze aleksandryjskiej. Utwór, opisując powstanie
Septuaginty, zawiera jednocześnie wiele refleksji dotyczących władzy królewskiej.
W swoim wystąpieniu chciałbym zinterpretować List Pseudo-Arysteasza pod kątem zawartych w nim
idei politycznych. Analizie zostaną poddane zarówno fragmenty opisujące i idealizujące działania
króla Ptolemeusza, który pragnie przetłumaczenia pism hebrajskich, jak i wypowiedzi uczestników
uczt zorganizowanych przez króla, którzy dyskutują z nim na temat osoby idealnego władcy.
Przydatne będą tu przede wszystkim narzędzia filologiczne, historyczne i filozoficzne. Dzięki
nakreśleniu tła historycznego możliwe będzie opisanie sytuacji ówczesnej diaspory egipskiej, co
umożliwi określenie celu napisania opowiadania. Analiza filologiczna pomoże w dokładnym ustaleniu
użytych słów, struktury i gatunków literackich, dzięki czemu możliwe będzie lepsze zrozumienie
dzieła. Metody stosowane w historii filozofii posłużą do szczegółowego zrekonstruowania myśli
politycznej dzieła, a następnie porównania go z ówczesnymi kierunkami filozofii greckiej, przede
wszystkim myślą arystotelesowską i stoicką, a także z myślą żydowską.
14
Podstawowa bibliografia:
Mélèze-Modrzejewski J., Żydzi nad Nilem. Od Ramzesa II do Hadriana, Kraków: The Enigma Press
2000.
More J., Kingship Ideology: A Neglected Element in Aristeas’ Charter Myth for Alexandrian Judaism,
w: Septuagint and Reception, red. Johann Cook, Leiden-Boston: Brill 2009.
Piwowarczyk P., Żydzi egipscy wobec władców ptolemejskich. Rekonesans źródłowy, Studia Judaica
20 (2007), s. 215-234.
Tcherikover A., The Ideology of the Letter of Aristeas, Harvard Theological Review 51(1958), 58-85.
Rachunek hipersekwentów dla logiki modalnej S5
Kaja Bednarska,
Uniwersytet Łódzki, [email protected]
Abstrakt. Rachunek hipersekwentów jako uogólnienie rachunku sekwentów radzi sobie z
formalizacją wielu nieklasycznych logik. Jednym z bardziej znanych zastosowań rachunku
hipersekwentów jest formalizacja dla modalnej logiki S5, na gruncie rachunku sekwentów nie udało
się dla tej logiki uzyskać standardowego systemu wolnego od zastosowania reguły cięcia. Duże
zainteresowanie logiką S5 wynika z jej własności semantycznych, syntaktycznych oraz algebraicznych.
W tym wystąpieniu zostaną omówione formalizacje S5 przy użyciu rachunku hipersekwentów, w
których widać odwzorowanie semantyki w regułach modalnych. Poza dobrze znanymi systemami
pochodzącymi od G. Pottingera, F. Poggiolesi i G. Restalla. Zostanie zaprezentowana nowa
propozycja, która łączy w sobie prostotę proponowanych reguł z przejrzystym dowodem eliminacji
mix.
Bibliografia:
[1] Bednarska, K., Indrzejczak, A., Hypersequent Calculi for S5 – The Methods of Cut Elimination,
Logic and Logical Phylosophy przyjęte do druku.
[2] Metcalfe, G., Olivetti, N., and Gabbay, D., Proof Theory for Fuzzy Logics, Springer 2008 .
[3] Poggiolesi, F., ‘A Cut-free Simple Sequent Calculus for Modal Logic S5’, Review of Symbolic Logic,
1:3 – 15, 2008.
[4] Poggiolesi, F., Gentzen Calculi for Modal Propositional Logic , Springer (2011)
[5] Pottinger, G., ‘Uniform cut-free formulations of T, S4 and S5 (abstract)‘, Journal of Symbolic
Logic,901: 48-900, 1983.
[6] Restall G., ‘Proofnets for S5: sequents and circuits for modal logic‘, Lecture Notes in Logic,
28:151–172, 2007.
Eksperymenty myślowe – narzędzie poznania czy perswazji?
Piotr Biłgorajski,
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, [email protected]
Abstrakt. Celem referatu jest próba odpowiedzi na pytanie czy eksperymenty myślowe w filozofii to
tylko argumenty (czy służą wyłącznie przekonywaniu), czy też posiadają inne funkcje poznawcze. W
pierwszej części omówię założenia epistemiczne i metafizyczne stanowisk wyróżnionych na
podstawie stosunku do tych dwóch kwestii. W literaturze spotkać można twierdzenia, że:
1. Eksperymenty myślowe to argumenty, które nie pełnią funkcji poznawczych (John Norton, Daniel
Dennett). W tym ujęciu eksperymenty myślowe w filozofii mogą służyć jedynie perswazji, a jeśli
podobnie jest z argumentami w filozofii w ogóle, to dobry eksperyment myślowy jest dobrym
argumentem, a zły eksperyment myślowy jestem argumentem złym. Autorzy broniący tego
15
stanowiska uważają, że roszczenia zwolenników stosowania eksperymentów myślowych w celach
poznawczych są niewiarygodne, ponieważ przyjmują oni kontrowersyjne założenie, że posiadamy
pozazmysłowe sposoby kontaktu ze światem.
2. Eksperymenty myślowe w filozofii to coś więcej niż argumenty (James Brown). Eksperymenty
myślowe – poprzez jakiś rodzaj intuicji – umożliwiają nam dostęp np. do platońskiego świata
koniecznych i niezmiennych prawd i w ten sposób nawet bez nowych danych ze świata potrafią
dostarczyć nowej wiedzy o rzeczywistości.
3. Eksperymenty myślowe to nie są nawet argumenty (Kathleen Wilkes, Anna Brożek, Jacek Jadacki).
Według przedstawicieli tego stanowiska eksperymenty myślowe przypominając opowieści spotykane
w literaturze fantastycznej odbierają filozofii należnej jej powagi. W tym podejściu filozofia byłaby
lepsza bez eksperymentów myślowych, ponieważ coraz częściej są one przedkładane nad jasno i
precyzyjnie sformułowane argumenty.
W drugiej części będę bronił tezy, że potencjał eksperymentów myślowych wykracza poza funkcję
perswazyjną - nawet jeśli możliwość generowania przez eksperymenty myślowe nowej wiedzy o
świecie jest problematyczna, to mogą one pełnić istotną funkcję heurystyczną.
Bibliografia:
Brown J. R., The Laboratory of Mind, London: Routledge, 1991.
Dennett D., Intuition Pumps and Other Tools for Thinking, W. W. Norton & Company, New York 2013.
Wilkes K., Real People: Personal Identity without Thought Experiments, Oxford, New York 2003.
Deflacyjna interpretacja filozofii Nagardżuny
Szymon Bogacz,
Uniwersytet Jagielloński, Instytut Filozofii, [email protected]
Abstrakt. Metaontologiczny deflacjonizm jest poglądem głoszącym, że debata ontologiczna jest w
istoty sposób wadliwa. Wadliwość debaty ontologicznej może polegać na jej trywialności, braku
warunków weryfikacji głoszonych w ramach debaty tez, jej werbalnym charakterze, lub braku
określanych zasad tworzenia ontologicznych argumentów (por. Thomasson 2009). W moim
wystąpieniu, w oparciu o propozycję interpretacyjne MacKenziego (2008), Gandolfo (2014) i
Tillemansa (2015), przedstawię propozycję opisu tekstów filozoficznych Nagardżuny, założyciela
doktryny Środkowej Drogi (madhyamaka), za pomocą języka współczesnej metaontologii.
W moje propozycji argumenty Nagardżuny odnoszą się przede wszystkim do obiektów w ramach
debaty ontologicznej: tez, wniosków, dowodów i logicznych konsekwencji. Kluczowym elementem
mojej propozycji jest przekonanie, że Nagardżuna zaproponował nowe standardy prowadzenia
filozoficznej debaty i, ponieważ współczesna mu debata nie spełniała tych standardów, Nagardżuna
przyjął deflacyjne stanowisko.
W moim wystąpieniu skupię się na związkach nieformalnej logiki i standardów debaty ontologicznej
oraz na historii wczesnej indyjskiej filozofii buddyjskiej. Wystąpienie prezentuję część projektu
badawczego zatytułowanego "Argumentacja Nagardżuny. Jej historyczny kontekst, logiczna struktura
i metafilozoficzne konsekwencje".
Fryderyk Nietzsche o przeznaczeniu
Krystian Bogucki,
Uniwersytet Warszawski, Instytut Filozofii, [email protected]
Abstrakt. Nietzsche pojmował świat jako ciągłe stawanie się, które interpretujemy zależnie od naszej
woli mocy. To, co widzimy w świecie nie jest niezależną całością, którą możemy, za pomocą narzędzi
pojęciowych, oddać wiernie bądź nie. Obraz świata, który nam się jawi zależy od tego, kto
16
interpretuje i kim on jest. Na te same zjawiska inaczej spogląda człowiek silny i inaczej je postrzega
człowiek słaby. Równocześnie ludzie, zdaniem Nietzschego, nie są w stanie żyć bez interpretacji.
Niemiecki filozof adresuje swoje dzieła do ludzi silnych i z tej perspektywy rozpatruje również
problem przeznaczenia. Zachęca on nas, żeby wszystkie zdarzenia w naszym życiu zaczęliśmy
postrzegać jako konieczne. Wiara w przeznaczenie byłoby użyteczną interpretacją prowadzącą do
usprawiedliwienia zarówno dobrych, jak i złych momentów ludzkiej egzystencji. Człowiek silny
powinien rozpoznać nieuchronny cel, który rządzi jego życiem i pozwala pojąć wszelkie momenty z
niego jako konieczne na drodze do realizacji własnego przeznaczenia. W ten sposób idea amor fati
(umiłowania i usprawiedliwienia losu) pozwala nam objąć życie ludzkie jako całość nieporównywalną
z niczym innym i stanowiącą 'wartość samą w sobie'. Nasze 'zadanie', 'cel naszego życia' stanowi
logikę naszego życia i rozwoju jego sił. W ten sposób nadczłowiek, stanowiący ideał i uosobienie sił
twórczych tkwiących w człowieku, ustanawia swoją wolę mocy jako obowiązującą i nadaje cel
własnej egzystencji. Jednak powstaje pytanie, co z osobą, która rozpoznaje swoje przeznaczenie i nie
chce go zaakceptować? Czy osobę taką nie możemy uznać za człowieka silnego? Czy w takim
wypadku interpretacja, zgodnie z którą istnieje coś takiego jak przeznaczenie dalej powinna być
podtrzymywana? Czy może perspektywa człowieka silnego nie jest jedną perspektywą i nie stanowi
żadnego monolitu, ale pewną wielość perspektyw? Czy może jest to jedynie problem pojęciowy,
wynikający z potocznego rozumienia słowa przeznaczenie?
Inference, explanation, & prediction in cognitive neuroimaging. Is the truth
out there?
Daniel Borek,
Uniwersytet Warszawski, [email protected]
Abstract. Since Aristotle empirical science has aimed at discovering necessary laws and causal
mechanism rather than merely contingent generalisation. Still, neuroscience is often faced with
bridging the gap between data about neural processes measured directly or indirectly and measures
taken in the cognitive domain (e.g. performance in some psychological tests). Scientists try to infer
something about how underlying mechanisms are implemented, often by correlating these two
measures, but this is not a trivial matter.In my talk I will try to discuss forward and reverse inference
(more general: relation between activation and underlying mental processes) in neuroimging.
Struktura przekonań w „O pewności” a racjonalność wiary religijnej
Łukasz Borowiecki,
Abstrakt. Zaproponowana przez Wittgensteina w „O pewności” (Wittgenstein 2014) struktura
przekonań jest przez niektórych filozofów postrzegana jako alternatywa zarówno dla
fundamentalistycznych, jak i koherencyjnych koncepcji uzasadnienia (Coliva 2010). Zgodnie z nią,
przekonania oraz wątpliwości „wspierają się na tym, że pewne zdania są wyjęte spod wątpienia” (s.
72-73). Owe „zdania”, nazywane „ramowymi”, są kluczowym elementem struktury przekonań nie z
powodu swojej prawdziwości, lecz dlatego, że stanowią warunek możliwości działania.
Na pierwszy rzut oka wydaje się, że jest to atrakcyjna propozycja dla zwolenników tezy, głoszącej że
sceptycyzm religijny jest analogiczny do sceptycyzmu dotyczącego istnienia świata zewnętrznego
(Pritchard 2004). Według niektórych z nich (np. Pritchard 2011, Fronda 2010, Vasilou 2001, Gill 1974,
Martin 1984) do „zdań ramowych” zaliczają się również zdania wyrażające przekonania, które
stanowią rdzeń poszczególnych systemów religijnych. W tym przypadku przekonania religijne nie
17
tylko nie różniłyby się pod względem uzasadnienia od innych przekonań, ale również byłyby w takim
samym jak one stopniu (nie)racjonalne.
Niestety, obecne w literaturze próby zastosowania koncepcji Wittgensteina do zagadnienia
przekonań religijnych rażą albo niekonsekwencją, albo wewnętrzną sprzecznością, co podważa ich
wiarygodność. W proponowanym wystąpieniu zamierzam poddać je analizie krytycznej oraz pokazać,
jakie warunki musiałyby zostać spełnione, by na gruncie koncepcji zarysowanej w „O pewności”
przekonania religijne posiadały ten sam status, co zwykłe przekonania.
Bibliografia:
Fronda Earl Stanley. „Wittgenstein's (misunderstood) religious thought”. Brill 2010.
Gill Jerry H. „Saying and Showing: Radical Themes in Wittgenstein's On Certainty”. „Religious Studies”
10.03 (1974): 279-290.
Martin Dean. „On Certainty and Religious Belief”. „Religious Studies” 20.04 (1984): 593-613.
Pritchard Duncan. „Is 'God exists' a 'hinge proposition' of religious belief?” „International Journal for
Philosophy of Religion” 47.3 (2000): 129-140.
Pritchard Duncan. „Wittgensteinian quasi-fideism”. „Oxford Studies in the Philosophy of Religion” 4
(2011): 145-159.
Vasiliou Iakovos. „Wittgenstein, Religious Belief, and On Certainty”. London 2001.
Wittgenstein Ludwig. „O pewności”. Warszawa 2014.
Dysjunktywizm i rodzaje doświadczeń mistycznych
Łukasz Borowiecki, Paweł Zięba,
Uniwersytet Jagielloński, Instytut Filozofii,
[email protected], [email protected]
Abstrakt. W przekonaniu wielu filozofów doświadczenia mistyczne są analogiczne do doświadczeń
zmysłowych. Jeżeli jest to prawda, to zasadnym jest pytanie o to czy i pod jakimi warunkami
doświadczenia mistyczne – albo szerzej doświadczenia religijne – mogą stanowić podstawę dla
argumentu za racjonalnością przekonania o istnieniu Boga.
Uważamy, że dla udzielenia odpowiedzi na powyższe pytanie kluczowe jest pojęcie werydyczności
doświadczeń mistycznych. W świetle najogólniejszej definicji, doświadczenie jest werydyczne wtedy,
gdy przedstawia świat takim, jakim on jest w rzeczywistości. Susanna Siegel w książce „The Contents
of Visual Experience” dzieli werydyczność doświadczeń zmysłowych na słabą, mocną oraz
supermocną. Wychodząc od obserwacji, że przynajmniej niektóre doświadczenia mistyczne mają
zarówno komponent zmysłowy, jak i niezmysłowy, będziemy argumentować, że już słaba
werydyczność doświadczenia mistycznego może być w niektórych przypadkach wystarczająca do
uznania go za doświadczenie percepcyjne, tzn. włączające podmiot w relację z przedmiotem
istniejącym niezależnie od jego umysłu.
Czy jednak na pewno fakt, że doświadczenie prezentuje świat takim, jakim on jest w rzeczywistości,
gwarantuje zachodzenie relacji percepcyjnej? Pytanie to leży u podstaw najbardziej fundamentalnego
sporu we współczesnej filozofii percepcji. Twierdząco odpowiadają na nie zwolennicy stanowiska
zwanego w polskiej literaturze „alternatywizmem” lub „dysjunktywizmem” (ang. disjunctivism), zaś
przecząco – zwolennicy teorii określanej mianem „intencjonalizmu” lub „internalizmu”. W niniejszym
wystąpieniu stajemy po stronie tych pierwszych, co prowadzi nas do opracowania klasyfikacji
doświadczeń mistycznych.
Wybrana bibliografia:
Audi Robert, "Rationality and Religious Commitment", Oxford University Press, 2011.
Crane Tim, „Is there a perceptual relation”, [w:] T. Gendler, J. Hawthorne [red.], Perceptual
Experience, Oxford University Press 2006, ss. 126-146.
18
Siegel Susanna, "The Contents of Visual Experience", Oxford University Press 2010
Yandell Keith E., "The Epistemology of Religious Experience", Cambridge University Press 1994.
Wąwóz Galta jako przykład libertariańskiej utopii w twórczości Ayn Rand
Katarzyna Borzym,
Szkoła Główna Handlowa, Uniwersytet Warszawski, [email protected]
Abstrakt. Ayn Rand jest jedną z najważniejszych postaci dla libertarianizmu amerykańskiego. Jednym
z głównych elementów jej koncepcji jest kreacja człowieka idealnego - człowieka umysłu, kierującego
się w swoich działaniach wyłącznie rozumem. W swoich dziełach beletrystycznych kreuje postacie,
które stanowią niejako egzemplifikację ideału. Przykładem może być tutaj John Galt - bohater opus
magnum Ayn Rand - "Atlasa zbuntowanego". W odpowiedzi na rosnący etatyzm oraz niesłuszną
redystrybucję dóbr, tworzy on Wąwóz Galta - nowy świat, który stanowić miał schronienie dla ludzi
umysłu, którzy nie widzą dla siebie miejsca w tak zorganizowanym świecie.
Celem niniejszego artykułu jest analiza zasad, według których funkcjonował Wąwóz Galta organizacji społecznej, aktywności podejmowanych przez mieszkańców, a także jaki wpływ na ich
formułowanie miała historia powstania tego nowego świata. Jednocześnie, autorka podejmie próbę
umiejscowienia tej utopii libertariańskiej na tle utopii znanych z historii filozofii (m.in. utopii
Moore'a), szczególnie w kontekście przyjętych założeń do natury człowieka.
Truthmaking Logic and Vagueness
Andrzej Bułeczka,
University of Amsterdam, Institute for Logic, Language and Computation,
[email protected]
Abstract. The main goal of my paper is to present one of the new solutions to the problem of
vagueness based on the use of the (exact) truthmaking logic. First, I introduce the notion of
trutmaking logic and then define a new, nonmonotonic consequence relation in terms of it. With
these tools at disposal I present a possible solution to some of the well known paradoxes connected
with vagueness such as Sorities. In the end I will point out to some other successful uses of
truthmaking logic in the theory of meaning, implicatures and theory of knowledge, which give
another motivation to accept my proposal as not just an ad hoc maneuver.
Bibliography:
Cobreros, P., Egre, P., Ripley, B. J., & Rooij, R. van, (2015). ‘Pragmatic interpretation of vague
expressions: strongest meaning and nonmonotonic consequence’, Journal of Philosophical Logic.
Fine, K., (to appear), ‘Truthmaker Semantics’, Blackwell Philosophy of Language Handbook.
van Fraassen B., (1969) ‘Facts and Tautological Entailments’, Journal of Philosophy, 66:15, 477-87.
Rooij, R. van, (2012), ‘Vagueness, tolerance and non-transitive entailment’, in Cintula, P., Fermüller,
C., Godo, L., & Hajek, P., (eds.), Reasoning Under Vagueness: Logical, Philosophical, and Linguistic
Perspectives, College Publications, 2012, pp. 205-223.
Yablo S., (2014) ‘Aboutness’, Princeton: Princeton University Press.
19
Historiozoficzny apokaliptyzm C.G. Junga – między kryzysem chrześcijaństwa
a Nową Erą
Jerzy Bytniewski,
Uniwersytet Łódzki, Wydział Filozoficzno-Historyczny, Interdyscyplinarne Humanistyczne Studia
Doktoranckie, Instytut Filozofii, [email protected]
Abstrakt. Myśl Carla Gustawa Junga zawiera w sobie dwa dominujące wątki historiozoficzne
składające się na dramatyczną narrację naszych czasów. Pierwszy, to perspektywa przeszłości,
rozpoznawana przez Junga, już to jako Złoty Wiek Psyche niezróżnicowanej, której depozytariuszem
miałby być mieszkaniec społeczności pierwotnej (jego życie i sposób postrzegania świata bliższe są
zwierzęciu niż zracjonalizowanemu człowiekowi współczesnemu), już to jako epoka dominacji
symbolu chrześcijańskiego, pozbawiająca człowieka właściwej komunikacji z ciałem, którą to
komunikację wspierała jeszcze Starożytność. Druga perspektywa dotyczy enigmatycznej przyszłości;
zapowiada odrodzenie ducha ludzkiego, prorokuje powstanie nowego, żywotnego symbolu,
wystarczająco silnego, aby zastąpić wciąż dominujący w umysłowości Zachodu symbol Chrystusa. Nie
wikłając się w dyskurs New Age, sięgając wyłącznie do pism samego Junga, chciałbym
zrekonstruować przywołany powyżej historiozoficzno-psychologiczny dramat ludzkości. Punktem
wyjścia będą tu diagnozy Psychologa, ujmujące kulturę nowoczesną w kategoriach kryzysu. Od
teraźniejszości, przejdę zatem, kolejno, do przeszłości i przyszłości, aby zakończyć tę opowieść na
krytycznej ocenie historiozofii szwajcarskiego psychologa, a zarazem odpowiedzieć na pytanie, czy
dzisiaj (po z górą półwieczu od śmierci Junga) zachowuje ona świeżość, i na ile może się okazać
pożyteczna dla człowieka 21-go wieku, na ile zaś szkodliwa.
Bibliografia:
Jung, Carl, Gustav, 2010, Życie symboliczne, przeł. Robert Reszke, Warszawa: Wydawnictwo KR.
Jung, Carl, Gustav, 1997, Typy psychologiczne, przeł. Robert Reszke, Warszawa: Wrota KR.
Jung, Carl, Gustav, 2010, Zaratustra Nietzschego, Notatki z seminarium 1934-1939, wydał James L.
Jarrett, T.1, tłum. Robert Reszke, Warszawa: Wydawnictwo KR.
Jung, Carl, Gustav, 2010, Zaratustra Nietzschego, Notatki z seminarium 1934-1939, wydał James L.
Jarrett, T.1, tłum. Robert Reszke, Warszawa: Wydawnictwo KR.
Jacobi, Jolande, 1993, Psychologia C.G. Junga, przeł. Stanisław Łypacewicz, Warszawa: Wydawnictwo
Wodnika.
Jung, Carl, Gustav, 2009, Przyczynki do symboliki Jaźni, przeł. Robert Reszke, Warszawa:
Wydawnictwo KR.
Jung, Carl, Gustav, 2005, Psychologia a religia Zachodu i Wschodu, przeł. Robert Reszke, Warszawa:
Wydawnictwo KR.
Jung, Carl, Gustav, 2009, O rozwoju osobowości, przeł. Robert Reszke, Warszawa: Wydawnictwo KR.
The Melancholic Irony of Kierkegaard
Flaviu-Victor Câmpean,
Babeș-Bolyai University, Cluj-Napoca/The Romanian Academy, Bucharest,
[email protected]
Abstract. In Kierkegaard’s view, the Socratic truth is in no way inferior to the Christian one. The
fundamental difference between the two is that whereas the later develops by means of a donation
and of a specific dialectic as such, the former is hidden within the negative and anti-dialectical
discourse of irony. We can therefore maintain that irony always pertains to the melancholic
dimension of existence. My work aims to consider irony as a melancholic negativity, insofar as it is
20
closely related to the demonic silence and void and as it rejects the wholeness of philosophical
language. Sickness and health, symptom and remedy, the Kierkegaardian irony is melancholic
because it perpetually suffers from its own re-opened wound, which allows us to interpret it from a
psychoanalytical standpoint. Thus, the affinity between Kierkegaard and Psychoanalysis sustains a
Lacanian approach to the melancholic irony, in order to clarify its function in pinpointing the “real”
truth of existence through a resistance to language.
Are We Conscious of Our Thoughts' Location?
Bartłomiej Chomański,
University of Miami, [email protected]
Abstract. I argue for the view that conscious thoughts exhibit spatial phenomenology. In particular, I
want to claim that it is more reasonable to think that our conscious thoughts possess spatial
phenomenology (that is, that among the phenomenal properties conscious thoughts have there is
some phenomenal property the instantiation of which makes it seem to the subject of the thought as
if the thought has some apparent locations) than to deny it. I will argue that the postulation of spatial
phenomenology in thoughts is dialectically privileged and the onus is on the deniers of spatial
cognitive phenomenology to provide reasons for believing that conscious thought lacks such
phenomenology. Accordingly, in the course of this paper I examine and reject several such reasons,
concluding that accepting spatial cognitive phenomenology is a more reasonable default position.
I call the view that postulating spatial cognitive phenomenology is prima facie justified the dialectical
advantage thesis (DAT). I offer three reasons for accepting DAT: (1) spatial cognitive phenomenology
is supported by naïve introspection; (2) spatial cognitive phenomenology goes hand in hand with a
broader range of approaches advocated in the cognitive phenomenology debate than its denial; (3)
spatial cognitive phenomenology enables us to make clear sense of how to describe thought
broadcast phenomena (one of the symptoms of schizophrenia). The three reasons are arranged in
the ascending order of what I take to be their strength.
Specyfika eksplikacji w humanistyce
Alicja Chybińska,
Abstrakt. Zgodnie z pewnym stanowiskiem filozoficznym (którego autorem – przynajmniej w
zakresie, który będzie mnie interesował – był Rudolf Carnap (1951)) – jedną z istotnych czynności
„naukotwórczych” jest eksplikacja. Eksplikacja w rozumianym sensie jest procedurą wyjaśniania
pewnego zjawiska i podlega ona określonym zasadom. Eksplikacja jest przy tym odróżniana od
definiowania (definiowania przedmiotu – gdy mowa o definicjach realnych) oraz od wynikania
logicznego. Zastosowanie eksplikacji na gruncie nauk empirycznych – czyli zrealizowanie celu, który
obrał Carnap – nie wydaje się kontrowersyjne. Wątpliwości może wzbudzać wykorzystanie eksplikacji
w ramach nauk nieempirycznych, w szczególności – humanistycznych. Jak jednak pokazał Tadeusz
Pawłowski (1977) – po wprowadzeniu do procedury eksplikacyjnej pewnych korekt możemy – z
powodzeniem – korzystać z eksplikacij także na gruncie nauk humanistycznych. Czego dotyczą te
korekty? Czy eksplikacja w humanistce i naukach empirycznych jest tą samą procedurą? Jaką rolę
odgrywa zastosowanie eksplikacji w procesie naturalizowania humanistyki (Brożek 2015)?
Celem mojego referatu będzie odniesienie się do propozycji Pawłowskiego, uszczegółowienie
pewnych sformułowanych przez niego postulatów dotyczących eksplikacji w humanistyce oraz
wskazanie problemów związanych z tym zagadnieniem.
21
Bibliografia:
Brożek, Anna (2015), O naturalizacji dyscyplin naukowych. W druku.
Carnap, Rudolf (1951). Logical Foundations of Probability. London: Routledge and Kegan Paul.
Pawłowski, Tadeusz (1977). Pojęcia i metody współczesnej humanistyki. Wrocław: Ossolineum
The Philosophical Origins of Eastern Understanding of Creativity
Monika Chylińska,
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Katedra Teorii Poznania,
[email protected]
Abstract. In my presentation I would like to review the philosophical roots and the development of
Eastern understanding of the creativity phenomenon. Starting with the short summary of Western
view on the topic (described by Władysław Tatarkiewicz, among others) I would compare it with
Eastern (mainly: Chinese) conceptions of creativity.
It can be firstly noticed that both Western and Eastern conceptions of individual creativity come from
a theistic or cosmic tradition of either divinely initiated or natural creativity. Hovewer, the
fundamental feature of the Western understanding - which is novelty component - is not imperative
for ancient Chinese concepts of the creativity nature. Why there is such a difference and why there
are other disparities in the creativity conceptions in both cultures? My aim would be to analize these
problems from the philosophical point of view.
Literature:
Niu, W. & Kaufman, J. C. (2013). Creativity of Chinese and American Cultures: A Synthetic Analysis.
The Journal of Creative Behavior, 47 (1), 77-87.
Niu, W. & Sternberg, R. J. (2006). The Philosophical Roots of Western and Eastern Conceptions of
Creatvity. Journal of Theoretical and Philosophical Psychology, 26 (1-2), 18-38.
Tatarkiewicz, W. (2012). Dzieje sześciu pojęć. Warszawa: PWN.
Intencje referencyjne i okazjonalność
Tadeusz Ciecierski,
Abstrakt. W bogatej literaturze przedmiotu bardzo popularny jest podział na automatyczne i
nieautomatyczne rodzaje wyrażeń okazjonalnych. W swoim wystąpieniu omówię krótko te
rozróżnienie oraz pokażę, jak na jego ocenę wpływać może analiza pewnych aspektów okazowozwrotnego podejścia do analizy zdań okazjonalnych.
Moralność bez etyki. Ponowoczesne oblicze etyki.
Katarzyna Cikała,
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie, [email protected]
Abstrakt. Ponowoczesność jest czasem zmian społecznych, kulturowych, gospodarczych. Przemiany
tych wszystkich obszarów życia nie pozostają bez wpływu na etykę i moralność we współczesnym
świecie. Człowiek funkcjonujący w niejednorodnym społeczeństwie, w którym nacisk kładziony jest
na nabywanie i konsumowanie, dąży do niezależności etycznej i moralnej. Tym samym separuje się
od tradycji i podkopuje dawne fundamenty, kierując się w stronę nietzscheańskiej mody moralnej.
22
Celem wystąpienia jest przedstawienie ponowoczesnej koncepcji moralności i etyki oraz ich
konsekwencji według Zygmunta Baumana. Ten filozof i socjolog, analizując przemiany w
społeczeństwie zdiagnozował szereg problemów mających bezpośredni wpływ na współczesny obraz
etyki i moralności. Opisując funkcjonowanie supermarketów, mediów, korporacji, czy też
przyglądając się stosunkom międzyludzkim, doszedł do wniosku, że ponowoczesność stała się
źródłem cierpienia dla jaźni moralnej jednostki. Szerząca się ambiwalencja dotycząca etyki, czy też
próby jej komercjalizacji mają negatywny wpływ na cel, któremu ma służyć - prowadzić do dobrego
życia. W ponowoczesności rola ta będzie należała już do innych specjalistów, którzy niekoniecznie
etycznie, podejmą się "etycznego" wychowania człowieka. Ta i inne sprzeczności staną w kolizji np. z
chrześcijańskim pojmowaniem etyki, czy też ze szkołą filozofii dialogu.
Bibliografia:
Z. Bauman, Płynna ponowoczesność, tłum. T. Kunz, Wydawnictwo Literacki, Kraków 2006.
Z. Bauman, Dwa szkice o moralności ponowoczesnej, Instytut Kultury, Warszawa 1994.
A. Raciniewska, Moda etyczna. Paradoksy nowego trendu, [w]: Kultura Współczesna, nr 3/2012.
E. Levinas, Etyka i nieskończony, tłum. Bogna Opolska - Kokoszka, Wydawnictwo Naukowe Papieskiej
Akademii Teologicznej, Kraków.
Rzetelność percepcji zmysłowej. Stanowisko W. P. Alstona
Marcin Dolak,
Abstrakt. W moim wystąpieniu przedstawię stanowisko amerykańskiego filozofa Williama P. Alstona
(1921-2009) dotyczące rzetelności (reliability) percepcji zmysłowej. Percepcja zmysłowa jest
procesem nabywania informacji, za pomocą zmysłów, o przedmiotach i zdarzeniach występujących w
otoczeniu obserwatora. Można zatem postawić pytanie o to, czy stanowi ona rzetelne źródło
pozyskiwania tych informacji. Innymi słowy, czy dostarcza ona prawdziwych przekonań na temat
postrzeganego świata?
Zagadnienie dotyczące rzetelności percepcji zmysłowej podejmuje w swoich badaniach W. P.
Alston. Jego stanowisko wydaje się być interesujące z dwóch powodów. Po pierwsze, twierdzi on, że
każdy argument za rzetelnością percepcji zmysłowej obarczony jest błędnym kołem. Po drugie,
poszukuje takiego argumentu który, pomimo błędnego koła byłby w stanie wykazać rzetelność
percepcji zmysłowej. Takim argumentem będzie podany przez Alstona tak zwany „argument
praktyczny”.
Stanowisko W. P. Alstona przedstawię w następujących krokach. W pierwszym wyjaśnię, w jakim
znaczeniu używa on terminu rzetelność percepcji zmysłowej. W drugim, za Alstonem, przedstawię
argumenty (aprioryczne i aposterioryczne) za rzetelnością percepcji zmysłowej, wykazując ich
nieskuteczność. W trzecim kroku zrekonstruuję „praktyczny argument” Alstona. W kroku ostatnim
dokonam oceny stanowiska W. P. Alstona.
Bibliografia:
Alston W. P. William, Perceiving God. The Epistemology of Religious Experience, Ithaca, London 1991.
Alston W. P. The Reliability of Sense Perception, Ithaca-London 1993.
Heather D. B., M. P. Lynch (red.), Perspectives on the Philosophy of William P. Alston, LanhamBoulder-New York-Toronto-Oxford, 2005.
Ziemińska R. (red.), Przewodnik po epistemologii, Kraków 2013.
23
Trzy rodzaje indeterminizmu Czesława Białobrzeskiego
Elżbieta Drozdowska,
Abstrakt. Zgodnie z interpretacją kopenhaską mechaniki kwantowej, teoria ta jest w sposób
fundamentalny indeterministyczna. Powszechnie uważa się, że na poziomie mikroskopowym w
świecie panuje przypadek i nie obowiązuje przyczynowość. Jednakże te trzy pojęcia – indeterminizm,
przypadek, przyczynowość – choć nieustannie w kontekście mechaniki kwantowej powtarzane i
intuicyjnie zrozumiałe, bywają w literaturze używane w najróżniejszych, mylących znaczeniach.
Referat ten ma na celu próbę:
1) ukazania (na gruncie rozważań Czesława Białobrzeskiego) źródeł indeterminizmu mechaniki
kwantowej poprzez porównanie jej z deterministyczną mechaniką klasyczną,
2) pokazania trzech rodzajów indeterminizmu mechaniki kwantowej oraz
3) ukazania specyfiki tak rozumianego indeterminizmu na tle typologii determinizmów Mario
Bungego i Władysława Krajewskiego.
Referat ma więc charakter zaglądania pod filozoficzne etykietki przyczepiane tej teorii i porównania z
jej stanem faktycznym.
Bibliografia:
Białobrzeski, Cz., Podstawy poznawcze fizyki świata atomowego, wyd. 2 rozsz., PWN, Warszawa
1984.
Bunge, M., O przyczynowości. Miejsce zasady przyczynowej we współczesnej nauce, przeł. S.
Amsterdamski, PWN, Warszawa 1968.
Krajewski, W., Konieczność, przypadek, prawo statystyczne, PWN, Warszawa 1977.
Szpikowski, S., Podstawy mechaniki kwantowej, wyd. 2 popr. i rozsz., Wydawnictwo UMCS, Lublin
2011.
Consciousness and Self in a Baby’s World
Zhenxu Fan,
The John Paul II Catholic University of Lublin, [email protected]
Abstract. The concept of self-touches a question that every person asks at different times in life:
“who am I?” To answer this question, it is significant to start to ask what this question means and
what it brings for a person, from the point of view of a child, a baby. A baby’s world is constructed
differently from an adult’s world, but an adult philosopher learns much about how a human person
constructs and changes the map of consciousness and self from babies. Using interdisciplinary
experiments that designed much more carefully than before, and considering children’s cognitive
process, philosophers analyze the data and reveal the changes of feeling, thinking and knowing itself
in a baby’s world, where adults must find the right key to enter and understand. Consciousness and
self in a baby’s world give us new inspirations about the concept of self. As it is useful for discussions
in philosophy of mind and philosophy of education, consciousness and self in a baby’s world tell us a
possible answer to who we are.
24
Perfekcjonistyczne aspekty utylitaryzmu J. S. Milla
Elżbieta Filipow,
Abstrakt. J. S. Mill jest uważany za jednego z przedstawicieli hedonizmu filozoficznego. Jego
utylitaryzm posiada jednak wątki eudajmonistyczne i perfekcjonistyczne.
Celem ogólnym pracy jest szczegółowe wyjaśnienie i uzasadnienie poglądu, że idea szczęścia J. S.
Milla oparta o zasadę największego szczęścia jest ufundowana na koncepcjach znanych już w
starożytności. Istnieją dwa nurty filozoficzne związane z ideą szczęścia: eudajmonizm i hedonizm.
Historia filozofii pokazuje obecność tych nurtów u wielu myślicieli europejskich.
W prezentacji uzasadnię następującą hipotezę roboczą: w filozofii J. S. Milla, ujętej z perspektywy
obu tradycji idei szczęścia oraz szczęśliwego życia, hedonizm można pogodzić z eudajmonizmem i
perfekcjonizmem. Filozofa tego można określić mianem wielostronnego i eklektycznego, zatem jego
hedonizm psychologiczny byłby stanowiskiem niepełnym, wynikającym z błędnego i pochopnego
odczytania jego prac.
W literaturze filozoficznej możemy znaleźć rozróżnienia na hedonistyczny utylitaryzm oraz na
eudajmonistyczny utylitaryzm. Rozróżnienie polega na tym, co przede wszystkim jest głównym
przedmiotem zainteresowań danej teorii i odniesieniu do głównej wartości, jaką owa teoria się
zajmuje. W tym też sensie możemy powiedzieć, że Mill w Utylitaryzmie zaczyna swoje rozważania na
temat zasady utylitaryzmu od pojęcia szczęścia definiując je jako wskaźnik tego, czy czyny są dobre,
jeżeli się przyczyniają do jego zwiększenia, zaś złe, jeśli przyczyniają się do jego zmniejszenia. Jeżeli
mielibyśmy skupić się tylko na punkcie wyjścia poglądów Milla, sprawę można by uznać za zamkniętą
i uznać, że w istocie jest on przedstawicielem eudajmonistycznego utylitaryzmu. Celem prezentacji
jest jednak pokazanie szerszego kontekstu, w jakim możemy rozpatrywać eudajmonizm i
perfekcjonizm Milla.
Szczegółowym celem będzie prześledzenie owych eudajmonistycznych i perfekcjonistycznych
aspektów nie tylko w kontekście samej etyki Milla, ale także w szerszej perspektywie jego filozofii
społeczno-politycznej. Cele prezentacji oraz uzasadnienie hipotezy roboczej zostaną zrealizowane
poprzez zastosowanie metody krytycznej analizy, której poddane będą: Utylitaryzm, O wolności,
Poddaństwo kobiet, Autobiografia.
Metafizyka w programie Koła Wiedeńskiego
Mateusz Firlej,
Abstrakt. Po zwrocie lingwistycznym pozytywizm logiczny był jedną z koncepcji filozoficznych, która
postawiła sobie za cel m.in. wyrugowanie metafizyki z obszaru nauki, a w konsekwencji wydanie jej
na pastwę humeowskich płomieni. W proponowanym wystąpieniu chciałbym zobrazować
problematyczność takiego podejścia, przede wszystkim wskazując na poszczególne założenia i
twierdzenia metafizyczne, które członkowie Koła Wiedeńskiego przyjmowali w swoich pracach o
charkaterze antymetafizycznym.
Teorie mieszczące się w ramach pozytywizmu logicznego poddam analizie przez pryzmat prac Rudolfa
Carnapa, pozostali przedstawiciele omawianego nurtu będą stanowić tło dla podejmowanych
rozważań. W szczególności wyeksplikuję problematyczność zdań protokolarnych, logicznej składni
języka, fizykalizmu czy weryfikacjonizmu.
W części ostatniej mojego wystąpienia zwrócę uwagę na inspiracje, które możemy współcześnie
czerpać z prac członków Koła Wiedeńskiego. Przedstawię przede wszystkim możliwą wizję relacji
między logiką formalną a językiem codziennym, która nie jest określona z pozycji uniwersalistycznej
25
logicznej składni języka, a która w konsekwencji będzie z jednej strony oddawać w sposób
zdecydowanie szerszy intencje języków naturalnych, natomiast z drugiej strony pozwoli
ustosunkować się do twierdzeń i teorii metafizycznych, które w progarmie pozytywizmu logicznego
określane były jako bezsensowne czy mętne.
Bibliografia:
1. K. Popper, "Wiedza obiektywna", przeł. A. Chmielewski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
2002.
2. L. Wittgenstein, "Tractatus logico-philosophicus", przeł. B. Wolniewicz, Wydawnictwo Naukowe
PWN, Warszawa 1997.
3. R. Carnap, "Logiczna składnia języka", przeł. B. Stanosz, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
1995.
4. S. Wszołek, "Nieusuwalność metafizyki: Logiczno-lingwistyczne aspekty debaty R. Carnapa z L.
Wittgensteinem i Karlem Popperem", Tarnów 1998.
5. W.V.O. Quine, "Dwa dogmaty empiryzmu", [w:] tenże, "Z punktu widzenia logiki", przeł. B. Stanosz,
Fundacja Aletheia, Warszawa 2000.
Internet trolling as a form of popularizing philosophy
Marcin Garbowski,
Abstract. At a time when academic philosophy in Poland is struggling to survive in an institutionalized
form due to it being confined by a strict set of rules, various forms of popularizing philosophic
content are abound in the Internet, especially in the realm of social media. The topic of my paper
shall refer to one particularly popular form of engaging internet users in a form of philosophical
discourse which is achieved via provocative intellectual action, so called “trolling”. As this potential
form of popularizing philosophy is quite new my presentation shall be predominantly based on
original sources as there are almost no academic articles in Polish concerning trolling. The purpose of
this analysis shall be discerning the epistemic role of trolling among other forms of social media
activity, describing various forms of trolling as well as comparative study of trolling compared to
historically acknowledged forms of acquiring knowledge and analyzing notions (ie. Socratic dialogues,
Schopenhauers eristics). As the internet is an ever more common medium for acquiring and
exchanging information, also philosophers should be ready to either respond to various
manipulations done by internet trolls or else should be ready to conduct such discussions in order to
persuade individuals to clarifying their views on various topics, which otherwise should be analyzed
by more classical philosophic methods (such as worldview or ethical problems commonly referred to
in public domain).
Monoteizm i problem zła. O teodycei minimalnej
Błażej Gębura,
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Katedra Teorii Poznania, Wydział Filozofii,
[email protected]
Abstrakt. Celem wystąpienia jest zbadanie relacji, jaka zachodzi między tezą monoteizmu a
problemem zła. W toku rozważań zostaną zaproponowane warunki, które powinny być spełnione
przez skuteczną teodyceę, którą można określić jako mono(teodyceę) bądź teodyceę minimalną. W
podsumowaniu spróbuję się zastanowić, jaka jest jej wartość w odniesieniu do standardowych
projektów teodycealnych.
26
Bibliografia:
Anzelm z Canterbury, Monologion [w:] Tenże, Monologion. Proslogion, przeł. T. Włodarczyk,
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1992.
J. Wojtysiak, Wprowadzenie do teologii naturalnej, Fundacja "Dominikańskie Studium Filozofii i
Teologii", Kraków 2013.
Recasting Critical Theory's View of Injustice
Douglas Giles,
University of Essex, [email protected]
Abstract. Axel Honneth has called for a change of focus in Critical Theory "from the self-generated
independence of systems to the damage and distortion of social relations of recognition." I concur
with this suggestion but argue that Honneth's view of social relations of recognition retains the
macrosocial focus of his predecessors and thus fails to achieve his stated goal. I show how Honneth’s
view of misrecognition is functionalist without sufficiently including the role of the individual which
contributes to his theory of misrecognition being underdeveloped both conceptually and genetically.
I offer an overview of a reconcptulization of misrecognition with a microsocial focus for exploring the
causes of injustice.
Object Dependency in Timothy Williamson's Deductive Argument for
Necessitism
Zuzanna Gnatek,
Trinity College Dublin, [email protected]
Abstract. In his 2013 Timothy Williamson famously argues for necessitism, that is, for a view
according to which necessarily, everything is necessarily something. His argument is mostly
abductive, that is, it appeals to the cost that logic and metalogic have to bear if the thesis of
necessitism is rejected. But he also presents a straightforward, deductive argument.
Nevertheless, this argument seems to encounter some problems due to presuppositions that it
requires, mostly - to the Principle of Object Dependency. In order to explain these problems, I shall
use a strategy based on Rumfitt's criticism that he developed in his 2003. That is, I shall present a
recast version of Williamson's proof, and two ways of interpreting it that are due to two different
notions of the truth-operator involved in this recast version (it might be understood as either
redundant or non-redundant). This interpretation of the proof shows that the object dependency
makes it either inconsistent or circular. Moreover, such analysis reveals more general problems: it
might be argued that there is some equivocation involved in the proof, and that the proof cannot
hold for metaphysical necessity. If this is correct, we might conclude that we need a better reason
for accepting necessitism than the familiarity of the resulting logic and the simplicity of the
corresponding metalogic, and that until Williamson does not explain the above difficulties away, his
attempted proof may be judged to provide no such reason.
Selected references:
Horsten, L., 2011. The Tarskian Turn: Deflationism and Axiomatic Truth, MIT Press.
Rumfitt, I., 2003. Contingent Existents. Philosophy 78:306, pp. 461-481.
Williamson, T., 2002. Necessary Existents. In Logic, Thought and Language, ed. by O'Hear, A.,
Cambridge University Press, pp. 233-252.
Williamson, T., 2010. Objects, Properties and Contingent Existence. Unpublished.
Williamson, T., 2013. Modal Logic as Metaphysics, Oxford University Press.
27
Semantyczna skala języków a „hierarchia” sposobów myślenia – rozważania
w świetle myśli Stanisława Lema
Łukasz Gomułka,
Uniwersytet Opolski, [email protected]
Abstrakt. Hipoteza: Język naturalny zajmuje w skali semantycznej miejsce pośrednie między językami
zasadniczo bezkontekstowymi a językami silnie polimorficznymi.
Można zaproponować wiele różnych sposobów klasyfikacji systemów językowych. Zaproponowany w
referacie system polega na umieszczaniu wybranych języków na wybranej skali w zależności od
stopnia ich zaawansowania w przekazie „informacji” oraz od usytuowania w pewnej „hierarchii”
sposobów myślenia.
Zdaniem Stanisława Lema, tym co doprowadziło do powstania angielskiej filozofii lingwistycznej był
„brak chęci zrozumienia” przedstawicieli tej filozofii przez pewną „rozumiejącą krytyką”
epistemologicznych wniosków jakie można „wynieść” z twierdzenia Kurta Gödla.
Lem sugerował rozważenie miejsca języków naturalnych w pewnej semantycznej skali. W
wystąpieniu rozważę powyższą kwestie odwołując się do cech jakie posiadają języki bezkontekstowe
oraz języki odznaczające się silnym polimorfizmem semantycznym.
Bibliografia:
- Lem S., "Mój pogląd na literaturę", Kraków 2003.
- Lem S., "Tajemnica chińskiego pokoju", Kraków 1996.
- Lem S., "Bomba Megabitowa", Kraków 1999.
Analiza języka potocznego a dualizm (nie)kartezjański
Ziemowit Gowin,
Instytut Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego, [email protected]
Abstrakt. Na co dzień przypisujemy osobom takie predykaty, jak „jest wysoki”, „waży osiemdziesiąt
kilo”, „ma brzydką cerę”; używamy również innych predykatów: „odczuwa ból”, „myśli o y-ku”,
„pamięta x-a” itd. Niektórzy filozofowie dzielą te predykaty na dwie kategorie: (i) predykaty fizyczne
oraz (ii) predykaty mentalne. Predykaty fizyczne to te, które przypisujemy obiektom fizycznym
(ciałom), natomiast predykaty mentalne przypisywane są stanom mentalnym lub świadomości.
Zdaniem P.F. Strawsona niektórzy filozofowie – nazywa ich kartezjańskimi dualistami – z powyższego
podziału predykatów wnioskują o istnieniu dwóch ontologicznie odrębnych substancji: ciała i
duszy/świadomości, z czego (i) odnoszą się do tej pierwszej, zaś (ii) do drugiej substancji. Strawson
krytykuje to podejście wskazując na fakt istnienia predykatów, które nie odnoszą się wyłącznie do
jednej z dwóch wspomnianych substancji (np. predykat „pisze list”). W swoim wystąpieniu
zamierzam pokazać, że istnienie predykatów nieodnoszących się wyłącznie do jednej z substancji nie
jest żadnym problemem dla dualistów, natomiast sama analiza języka potocznego nie rozwiązuje
filozoficznego problemu charakteru ontycznego osób. Oprócz tego zastanowię się nad pojęciem
osoby u Strawsona oraz przedstawię alternatywne sposoby ujmowania tego pojęcia, m.in. u E. J.
Lowe’a jak i R. Swinburne’a. Na koniec pokażę możliwe definicje szeroko rozumianego dualizmu, w
tym substancjalnego, który w literaturze przedmiotu występuje pod różnymi postaciami.
28
Podmiotowość
jako
psychoterapeutycznego
aporia
dyskursu
psychiatrycznego
i
Antoni Grzybowski,
Abstrakt. W referacie zostanie zaprezentowany problem ujęcia podmiotowości w dyskursie
psychiatrycznym i psychoterapeutycznym. Zgodnie z tezą M. Foucaulta współczesny dyskurs
dotyczący szaleństwa narodził się jako konsekwencja tez zawartych w "Medytacjach" Kartezjusza.
Postawienie znaku równości pomiędzy specyficznie rozumianym racjonalnym aktem myślenia a
podmiotowością doprowadziło do pozbawienia szaleńców tej drugiej, a więc umieszczeniem obłędu
pośród obiektów fizycznych. W tym kontekście kartezjański dualizm rzeczy myślącej i rzeczy rozciągłej
stał się również dualizmem podmiotowości i szaleństwa. Opozycja ta implikuje również konsekwencje
dla praktyki psychiatrycznej. Podmiotowość ujęta jako prosta, nierozkładalna, tożsama w czasie, a
przed wszystkim pozaświatowa musi być wykluczona z wszelkich działań terapeutycznych, które
stanowią zawsze rodzaj pewnego oddziaływania. Szaleństwo należy natomiast podporządkować
prawom przyrody, a więc łańcuchom przyczynowo-skutkowej determinacji, które nie pozostawiają
miejsca na wolność osoby. Praktyka terapeutyczna wynikająca z tego typu dyskursu musi więc oprzeć
się na oddziaływaniach dotykających przede wszystkim cielesnego wymiaru obłędu, bez względu na
to czy posłuży się prymitywnymi metodami poskramiania ciała, farmakoterapią czy też próbą tresury
za jaką należy uznać współczesne terapie behawioralne. Z kolei próba skonstruowania terapii, która
uwzględniałaby podmiotowość czy też osobowy wymiar doświadczania terapeutyzowanej jednostki
wydaje się wikłać w nieskończone trudności, o ile pozostaje ona wierna kartezjańskiemu dualizmowi.
Wydaje się, że jakakolwiek próba oddziaływania terapeutycznego, czy też stosowania technik
mających przynieść określony skutek grozi urzeczowieniem. Z drugiej strony nieświatowy charakter
podmiotowości typu kartezjańskiego uniemożliwi wszelką zmianę jaka ma stanowić cel psychoterapii.
Inspiracji dla rozwiązania zarysowanych aporii należałoby poszukiwać w odmiennych modelach
podmiotowości, których przykład może stanowić monizm koncepcji psychoanalitycznej.
Człowiek i człowieczeństwo – Edyty Stein rozumienie osoby
Jadwiga Guerrero van der Meijden,
Abstrakt. Spośród najważniejszych średniowiecznych określeń człowieka, jakimi są ikona,
mikrokosmos oraz osoba, dwa pierwsze były przedmiotem ściśle antropologicznego namysłu, zaś
ostatnie, nazywające człowieka osobą, występowało przeważnie jedynie w kontekście dyskusji
trynitarnych. Historia odwróciła tendencję wieków średnich i dziś właśnie pojęcie osoby oraz jej
godności dominuje dyskurs antropologiczny, zaś pozostałe dwa wymienione dyskutowane są w
obrębie namysłu teologicznego, rzadko występując w debacie antropologicznej. W swojej
hermeneutycznej syntezie wątków antropologicznych obecnych w tradycjach: augustiańskiej,
dionizyjskiej, arystotelejsko-tomistycznej, karmelickiej nurtu terezjańskiego oraz różnorodnej tradycji
fenomenologicznej, Edyta Stein zreinterpretowała trzy średniowieczne określenia człowieka,
szczególną uwagę poświęcając pojęciu osoby. W swoim wystąpieniu przedstawię jej konceptualizację
pojęcia osoby, wskazując źródła, z których wypływają poszczególne wątki. Przewodnie pytanie mojej
analizy brzmi: czy i jak owe aspekty pojmowania osoby funkcjonują we współczesnej dyskusji
antropologicznej.
Bibliografia:
1. Edith Stein, Der Aufbau der menschlichen Person. Vorlesung zum Philosophischen Anthropologie,
Freiburg-Basel-Wien 1994, Herder, Freiburg 2010. Polskie tłumaczenie: Budowa osoby ludzkiej.
29
Wykład z antropologii filozoficznej, tłum. Grzegorz Sowinski, Wydawnictwo Karmelitów Bosych,
Kraków 2015.
2. Edith Stein, Was is der Mensch? Theologische Anthropologie, Freiburg 2005, Herder. Polskie
tłumaczenie: Czym jest człowiek? Antropologia teologiczna, tłum. Grzegorz Sowinski, Wydawnictwo
Karmelitów Bosych, Kraków 2012.
3. Edith Stein, Endliches und ewiges Sein. Versuch eines Aufstiegs zum Sinn des Seins. Anhang:
Martin Heideggers Existenzphilosophie. Die Seelenburg, Herder, Freiburg 2013. Tłumaczenie
angielskie: Finite and eternal being, tłum. K. F. Reinhardt, ICS Publications, Washington 2002. Polskie
tłumaczenie: Byt skończony a byt wieczny, tłum. Immakulata J. Adamska OCD, W drodze, Poznań
1995.
Literatura pogłębiająca:
4. Mary Catharine Baseheart, Person in the World: Introduction to the Philosophy of Edith Stein,
Kluwer, Dordrecht 1997.
5. Sarah Borden, Thine Own Self: Individuality in Edith Stein's Later Writings, Catholic University of
America Press, Washington 2010.
Teoria przeszkód epistemologicznych Gastona Bachelarda
Paulina Gurgul,
Uniwersytet Jagielloński, Międzywydziałowe Indywidualne Studia Humanistyczne,
[email protected]
Abstrakt. Gaston Bachelard problem racjonalności naukowego myślenia stawia w terminach
przeszkód epistemologicznych. Opóźnień, problemów i błędów upatruje nie w złożoności zjawisk, nie
w niedoskonałości zmysłów, lecz w samym akcie poznawczym. W umyśle zakorzenione są obrazy
silnie obciążone uczuciowością; ich ładunek afektywny sprawia, że kierują nastawieniem do świata.
Podczas doświadczeń percepcyjnych mieszają się z danymi przychodzącymi z zewnątrz, rzutując na
wrażenia jakościowe wyznaczniki. Przez to podmiot nie poznaje świata w sposób obiektywny, lecz
czyni go współmiernym z własnymi obrazami.
Bachelard charakteryzuje postawę naukową jako dążenie do świadomego wyeliminowania wpływu
obrazów na myślenie w procesie psychoanalizy wiedzy obiektywnej.
W pracy Kształtowanie się umysłu naukowego Bachelard tworzy katalog przeszkód
epistemologicznych na podstawie badań nad historycznym rozwojem myśli naukowej oraz czerpiąc z
własnej praktyki pedagogicznej. Za główną przeszkodę uznaje pierwotne doświadczenie. Tym samym
filozof krytykuje sensualizm pragnący czerpać naukę z jasnych i wyraźnych, narzucających się danych.
Malowniczość konkretnego doświadczenia daje okazję do przedwczesnych wyjaśnień, przez co nauka
staje się ofiarą metafor, skojarzeń i analogii.
Bachelard akcentuje nieciągłość między poznaniem potocznym a poznaniem naukowym.
Unaukowienie rozumiane jest jako przezwyciężanie zaufania do oczywistości, do pierwszych intuicji i
obserwacji. Stawianie oporu temu, co naturalne i bezpośrednie uznaje za warunek dynamiki rozumu.
Dopiero myślenie wbrew utrwalonym nawykom umożliwia tworzenie koncepcji polemicznych w
stosunku do potocznego pojmowania świata. Bachelard wskazuje pozytywny model dla nauki: myśl
abstrakcyjną, konstruującą własne przedmioty badawcze. Lecz abstrakcja nie uwalnia definitywnie od
przemożnego wpływu przeszkód epistemologicznych. Tylko stale odnawiany wysiłek poznania wbrew
inklinacjom ludzkiej psychiki może stać się źródłem nowości myśli.
Bibliografia:
Gaston Bachelard "Kształtowanie się umysłu naukowego"
Adam Dubik "Gastona Bachelarda teoria przeszkód poznawczych w kontekście pytania o
uwarunkowania rozwoju wiedzy naukowej"
30
Damian Leszczyński, Krzysztof Szlachic "Wprowadzenie do francuskiej filozofii nauki"
Mary Tiles, "Bachelard: Science and Objectivity"
Charles Sanders Peirce on the Irreducibility of Qualia
Joanna Guzowska,
University of Warsaw, [email protected]
Abstract. The goal of my presentation is to sketch an interpretation of the account of qualia and their
role in the ecology of human cognition developed over the years by Charles Sanders Peirce. The
discussion will be based on his 1860s contributions to the Journal of Speculative Philosophy, 1903
Harvard Lectures on Pragmatism and selected fragments of articles and notes from the 1890s such as
the Remarks on Quale–Consciousness.
I will argue that Peirce’s qualia constitute an absolutely ubiquitous and irreducible element of the
landscape of human mind––––that they are not mere epiphenomena superfluous to our cognitive
functioning but its conditio sine qua non. This is due to the fact that they play an integral part in the
process of pattern apprehension without which regularity operative in nature would remain out of
our grasp. In my discussion I will place Peirce’s account of qualia in the context of the contemporary
philosophical debate on phenomenal consciousness, which will shed extra light on several stances
within the debate as well as some of their shared assumptions.
Bibliography:
Keeley, B., Early History of the Quale, in: Routledge Companion to Philosophy of Psychology,
Routledge 2009.
Peirce, C.S., Quale–Consciousness, in: The Collected Papers of Charles Sanders Peirce, Harvard
University Press 1931–1958, Vol. 6: 212–237.
Peirce, C.S., Harvard Lectures on Pragmatism, in: The Collected Papers of Charles Sanders Peirce,
Harvard University Press 1931–1958, Vol. 5: 14–212.
Peirce, C.S., Questions Concerning Certain Faculties Claimed for Man, in: The Collected Papers of
Charles Sanders Peirce, Harvard University Press 1931–1958, Vol. 5: 213–263.
Metaontological Deflationism in the Aftermath of the Quine-Carnap Debate
Jonathan Egeland Harouny,
University of Bergen, [email protected]
Abstract. With metaphysical philosophy gaining prominence in the aftermath of the Quine-Carnap
debate, not only has it become assumed that the Quinean critique leaves ontological pluralism
behind as an untenable approach, but also that the same is true of deflationism more generally.
Building on Quine's criticisms against the analytic-synthetic distinction and the notion of quantifier
variance, contemporary metaphysicians like van Inwagen and Sider continue to argue for the
untenability of deflationary approaches to metaontology. In this presentation I will argue that
Quine's criticisms do not provide sufficient grounds for revitalizing metaphysics, as traditionally
conceived as doing, and that they also don't eliminate all hope for Carnapian pluralism. Furthermore,
Carnap's initial position may even be the most promising route for the pluralistically inclined.
I will also argue that despite the close associations between pluralism and deflationism, where the
latter often is conceived as being dependent on the former, deflationary approaches do not require
pluralism as a necessary prerequisite, thus opening for the possibility that the positions might suffer
different philosophical fates. Moreover, pluralism is often conceived as being equivalent with the
narrower notion of quantifier variance, often associated with Hirsch and Putnam. As this notion often
31
is attributed not only to Carnap and other pluralists, but also is taken to be a necessary feature of
deflationism, it will become necessary to explicate how their merits in fact don't necessarily coincide
with those of quantifier variance. I will conclude by noting how neither pluralism nor deflationism is
committed to quantifier variance, and thus how arguments against the latter don't entail a refutation
of the former.
Value as a correlate of interest. Present perspectives
Jan Hlavka,
Charles University in Prague, [email protected]
Abstract. In my submission, I aim to re-introduce realistic general theory of value proposed in R. B.
Perry's book General Theory of Value (1926) and show why it would be worth of an actualized
interpretation in contemporary context.
Perry famously defines value as „any object of any interest,“ or, more precisely, claims that „an
object – any object – becomes eo ipso valuable whenever an interest – any interest – is taken in it.“
This would be hardly more than a truism without a precise definition of interest, its objects, and the
process of being interested. Perry developed a singular method of analysis, advancing simultaneously
both from the point of close introspection (following in footsteps of William James) and behavioral
description (inspired by purposive behaviorism of E. C. Tolman) and accepting seemingly
contradictory insights of these perspectives into a single pluralistic picture of reality. This method
helped him to foreshadow descriptions of telic and paratelic motivational states (introduced by
Michael Apter in 1970s), or stress the innate connections between bodily states, affective states,
judgments and behavioral patterns (explored by Antonio Damasio in 1990s).
I am going to claim that a general theory of value – a descriptive theory of normative disciplines –
could be a way of consilience beteween sciences and humanities, as had been believed by fathers of
this discipline in 1910s. Moreveor, I will attempt to show that Perry's theory provides a fruitful
methodological framework for such a general theory of value. Present plurality of approaches to
mind (ranging from neuroscience and theory of embodiment, to phenomenology and philosophy of
action) would then, naturally, provide material for a more plastic and multi-layered image of valuecognition than Perry could ever hope for.
Podmiot nomadyczny Rosi Braidotti i 'dwuwymiarowy’ podmiot autorstwa
Elizabeth Grosz: posthumanistyczne wizje podmiotu korporalnego
Agnieszka Jagusiak,
Uniwersytet Łódzki, Interdyscyplinarne Humanistyczne Studia Doktoranckie,
[email protected]
Abstrakt. Tematem wystąpienia jest przedstawienie wyników autorskich badań prowadzonych w
trakcie Interdyscyplinarnych Humanistycznych Studiów Doktoranckich, porównujących dwie
koncepcje: koncept podmiotu nomadycznego autorstwa Braidotti i teorię ‘dwu(wielo)wymiarowego’
ucieleśnionego podmiotu stworzoną przez Grosz.
Zarówno Braidotti, jak i Grosz to współczesne filozofki, będące jednocześnie feministkami III fali,
które tworzą swe koncepty dotyczące podmiotowości w duchu post-postmodernizmu, a sam
posthumanizm w pracach tychże autorek jawi się jako krytyka tych dyskursów tożsamościowych,
które chciałyby ujmować podmiotowość człowieka (głównie kobiety) jako kategorię kształtowaną na
sposób esencjalistyczny czy też metafizyczny, a co ważniejsze – przy opisywaniu której wyklucza się
bardzo ważny składnik tejże, jakim jest ciało i cielesność człowieka.
Z przytoczonych powodów Grosz i Braidotti tworzą nowe koncepcje podmiotowości (Grosz –
koncepcję, w której świadomość, Ja, czy psychiczna głębia przestają być centralnymi kategoriami w
32
definiowaniu tożsamości jednostki a Braidotti teorię podmiotowości nomadycznej, która jest
zbudowana wokół kategorii cielesności/korporealności podmiotu), które mogą być odczytywane jako
powrót do ciała i kategorii w dyskursie tożsamościowym, na gruncie teorii feministycznej.
Podczas wystąpienia zaznaczam podobieństwa i różnice w podejściu do kwestii cielesności w pracach
obu autorek, podkreślając nowatorstwo prezentowanych ujęć.
Gödel and Maddy detangled
Julia Jankowska,
Uniwersytet Warszawski, [email protected]; [email protected]
Abstract. I will compare two positions that are relatively unexplored yet, but are at the heart of
contemporary debates in the philosophy of mathematics. On the one hand, based on Gödel’s
published [1] and unpublished [2] papers one can reconstruct a coherent body of claims on the
nature of mathematics and mathematical objects. The best-suited labeling of these reconstructed
views seems to be: a specifically Gödelian type of „light-weight” platonism („light-weight” i.e. one in
opposition to formalism or to the view that mathematics is a syntax of language, but in the end not
to nominalism). On the other hand, there is the position of Maddy [3], which is deeply influenced by
Gödel’s writings and called “thin” platonism. While both of these fresh and viable contemporary
positions are in opposition to „robust” or „full” platonism (i.e. what is usually perceived as traditional
platonism in the philosophy of mathematics; to make things even more tangled: Maddy herself
thought Gödel to be a „robust” or „full” platonist), and remind of each other also in some other
respects, a strict analysis shows that they are not entirely equivalent. Such an analysis requires a
detailed comparison of the two positions, including the arguments advanced in their favor by their
proponents. This, and introducing some clarity to the subject, will be the goals of my presentation.
Bibliography:
[1] Kurt Gödel "Collected Works, volume II: Publications 1938-1974", edited by Solomon Feferman,
John W. Dawson Jr., Stephen C. Kleene, Gregory H. Moore, Robert M. Solovay, Jean van Heijenort,
Oxford University Press 1990
[2] Kurt Gödel "Collected Works, volume III: Unpublished Essays and Lectures", edited by Solomon
Feferman, John W. Dawson Jr., Warren Goldfarb, Charles Parsons, Robert N. Solovay, Oxford
University Press 1995
[3] Penelope Maddy "Defending the Axioms. On the Philosophical Foundations of Set Theory",
Oxford University Press 2011
Bertranda Russella koncepcja monizmu neutralnego
Jacek Jarocki,
Abstrakt. W ciągu ostatnich dwudziestu lat w filozofii umysłu coraz większym zainteresowaniem
cieszy się pogląd, zwany monizmem fundamentalnym. Koncepcję tę, na gruncie której uznaje się, że
własności fizyczne i umysłowe nie różnią się pod kątem jakości, lecz jedynie ze względu na sposób
poznania, przypisuje się zwyczajowo Bertrandowi Russellowi. Zbadanie tej kwestii wskazuje jednak,
że pomiędzy metafizycznym stanowiskiem angielskiego analityka, określanym zazwyczaj jako monizm
neutralny, a współczesnymi ujęciami w filozofii umysłu istnieje wiele różnic, a niekiedy nawet
jawnych sprzeczności.
W swoim referacie powrócę do źródeł myśli Russella. Na podstawie jego najważniejszych prac z
okresu, gdy był on monistą neutralnym, tj. The Analysis of Mind, The Analysis of Matter i An Outline
of Philosophy, dokonam rekonstrukcji jego poglądów. Jak będę utrzymywał, monizm neutralny
33
Russella ma być przede wszystkim alternatywą wobec tradycyjnej, kartezjańskiej siatki pojęciowej, za
pomocą której formułuje się i rozwiązuje problem umysł/ciało. W dalszej części wskażę, że pewnych
cech filozofii Russella (empiryzm, teoria perceptów) nie da się pogodzić ze współczesnym monizmem
fundamentalnym. W konkluzji postaram się zaś odpowiedzieć na pytanie, dlaczego koncepcja
monizmu neutralnego nie znalazła praktycznie żadnego oddźwięku w historii filozofii, zaś jej
współczesne odczytanie musi zostać uzupełnione elementami obcymi umysłowości samego Russella.
Bibliografia:
Russell B., 1922, The Analysis of Mind, London: George Allen & Unwin.
Russell B., 1939, Zarys filozofii, przeł. J. Hosiasson, Warszawa: Wydawnictwo J. Przeworskiego.
Russell B., 1954, The Analysis of Matter, New York: Dover.
Tully R., 1993, Three Studies of Russell's Neutral Monism, “Russell” 13 (1), s. 5-35.
Obsolete numbers: the Commitment Puzzle and ups and downs of
Hofweber’s paraphrastic and Balcerak Jackson’s pragmatic approaches
Borys Jastrzębski,
Abstract. There is a Frege’s puzzle, called the Commitment Puzzle, which says that a semantically
equivalent paraphrase of an ontologically innocent sentence about a multitude of things seems to
require the existence of numbers. The most famous example of the case is the pair of sentences
“Jupiter has four moons” and “The number of moons of Jupiter is four.”
A standard approach to the difficulty of ontological commitments, that B. Balcerak Jackson
nicknamed paraphrastic, offered innocent reformulations of otherwise ontologically loaded
sentences. Thomas Hofweber proposed a modification to that approach by interpreting the
difference between those sentences and their paraphrases in terms of focus constructions. In
response to Hofweber, Balcerak Johnson offered an alternative pragmatic solution to the
Commitment Puzzle.
I consider difficulties in both Hofweber’s and Jackson’s approaches and propose a different
interpretation of reputedly ontologically loaded equivalents of innocent sentences. I argue that
number words in those sentences are in fact notational natural-language shortcuts for basic firstorder logical quantification of things, without need to refer to sets, classes or collections, as
determiners usually require.
References:
Alston, William P. (1958). “Ontological Commitments”. Philosophical Studies 9 (1-2):8 - 17.
Balcerak Jackson, Brendan (2013). “Defusing easy arguments for numbers”. Linguistics and
Philosophy 36 (1): 447-461.
Balcerak Jackson, Brendan (2014). “What does displacement explain, and what do congruence
effects show?”. Linguistics and Philosophy 37 (3): 269-274.
Biro, John (2010). “The Number of Planets is Not a Number”. Analysis 70 (4): 622-631.
Felka, Katharina (2014). “Number Words and Reference to Numbers”. Philosophical Studies 168 (1):
261-282.
Felka, Katharina (2014). “On the presuppositions of number sentences”. Synthese, December 2014
(online).
Hofweber, Thomas (2007). “Innocent Statements and their Metaphysically Loaded Counterparts”.
Philosophers’ Imprint (7) 1: 1-33.
Hofweber, Thomas (2014). “Extraction, displacement and focus: A reply to Balcerak Jackson”.
Linguistics and Philosophy 37 (3): 263-267.
34
Folk intutions behind criminal liability
Maciej Juzaszek,
Uniwersytet Jagielloński, Katedra Teorii Prawa, [email protected]
Abstract. Among philosophers of criminal law there is a disagreement on the basic conditions of
criminal liability. While some argue that the accomplished crimes should be punished more severely
than attempts (M. Moore, "Placing blame" 2010), others argue (L. Alexander & K. Ferzen, "Crime and
culpability" 2009) that attempts are as blameworthy as successful crime because the act of
wrongdoing should be immaterial for criminal responsibility. According to latter position, we need to
only examine the offender's mental states, while in the former we are also interested in the amount
of wrongdoing caused by the offender.
Although these theories are primarily normative, their justification is largely based on intuitions
concerning the aims of punishment and the role of such factors as wrongdoing, intention and
causation in establishing responsibility. The problem is that it is not clear what kind of intuitions the
authors really have in mind but there are some serious reasons to believe that they should be the
widely held folk intuitions, not the intuitions delivered by philosophers and lawyers sitting in their
comfortable armchairs.
Hitherto prevailing empirical studies seem to support Moore's position but a recently done study
suggests that our intuitive beliefs are much more complicated (F. Cushman, "Crime and
punishment...", 2008). People do not only distinguish judgments of the wrongness or permissibility of
an action from judgments of the blame and punishment, but they also link the former with mental
states and the latter with wrongdoing caused by the offender.
The main aim of this paper is to argue that intuitions demonstrated in the abovementioned studies
should be taken into account by criminal law theoreticians and legislators. The notion of criminal
liability does not have to be necessarily based on folk intuitions by necessity, but there are strong
reasons concerning legal predicatability why it should be.
Neokonserwatyzm: powrót do filozofii „kosztem” kolokwializmów
Paulina Kalita,
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Wydział Filozofii i Socjologii, [email protected]
Abstrakt. Artykuł jest przedstawieniem nurtu filozofii polityki, jakim jest neokonserwatyzm.
Założeniem tej doktryny społeczno-politycznej jest łączenie tradycyjnych wartości konserwatywnych
z elementami współczesnego liberalizmu oraz próba wprowadzenia nowych wartości, których
wcześniej konserwatyzm nie zakładał. Celem pracy jest zwrócenie uwagi na różnice między
tradycyjną i współczesną wersją konserwatyzmu, choć wielość stanowisk i nurtów określanych
mianem neokonserwatywnych przysparza trudności, dlatego różnice te są raczej subtelne niż
jednoznaczne. Najkorzystniejszą metodą badawczą jest analiza i egzegeza literatury z zakresu filozofii
polityki. Największym niebezpieczeństwem, na które naraża się neokonserwatysta jest uproszczenie
tego nurtu przez stosowanie powszechnych pojęć, zawartych w potocznym posługiwaniu się
pojęciem konserwatyzmu. Teza mojej pracy brzmi następująco: podstawą do badania zagadnień
politycznych (jakim niewątpliwie jest neokonserwatyzm) jest filozofia. Tylko powrót do korzeni
filozoficznych, może pozwolić na właściwie zrozumienie myśli politycznych oraz uniknięcie
kolokwializmów. Najważniejsze kwestie poruszane w artykule to zmiana stosunku
neokonserwatystów do wartości oświeceniowych, pochwała umiarkowanego indywidualizmu,
uznanie kapitalizmu i demokracji oraz postulaty wyjścia ze współczesnego kryzysu.
35
Najważniejsze pozycje bibliograficzne:
1. T. Buksiński, Konserwatyzm i neokonserwatyzm w filozofii i w polityce, [w:], Idee filozoficzne w
polityce, red. T. Buksiński, Poznań 1998.
2. R. Legutko, Wprowadzenie do wydanie polskiego, [w:], Neokonserwatyzm, red. M. Prosińska-Jackl,
Warszawa 2007.
3. A. Szahaj, M. Jakubowski, Filozofia polityki, Warszawa 2006.
Strukturalna zupełność systemu logiki pozycyjnej MR
Anna Maria Karczewska,
Abstrakt. Pojęcie zupełności strukturalnej zostało wprowadzone przez W. Pogorzelskiego w pracy
„Structural Completeness of Propositional Calculi” (1971). System S jest określany jako strukturalnie
zupełny wtedy i tylko wtedy, gdy każda strukturalna reguła, która domyka zbiór tez systemu S, jest
regułą tego systemu. W wystąpieniu odniosę pojęcie strukturalnej zupełności do słabego języka
pozycyjnego. Alfabet języków pozycyjnych rozszerza alfabet klasycznego rachunku zdań o symbol
stałej realizacji. Stała realizacji tworzy zdanie w połączeniu z dwoma argumentami: nazwowym,
wskazującym pozycję realizacji, i zdaniowym, opisującym jakiś stan rzeczy. Słaby język pozycyjny jest
zdefiniowany w taki sposób, że wyrażenia atomiczne są zawsze budowane przy użyciu funktora
realizacji, a argumentami zdaniowymi funktora realizacji mogą być wyłącznie wyrażenia klasycznego
rachunku zdań. Wskażę, na czym polega strukturalność w słabym języku pozycyjnym oraz
przedstawię dowód strukturalnej zupełności systemu MR T. Jarmużka i A. Pietruszczaka.
Disagreement in Contextualism
Natalia Karczewska,
Uniwersytet Warszawski/Institut Jean-Nicod, [email protected]
Abstract. It has often been argued that contextualism is unable to account for disagreement in the
discussions in which the speakers make use of normative and evaluative terms, as well as predicates
of personal taste (Kolbel 2004, Lasersohn 2005 etc.). For this reason, contextualism is supposed not
to be able to accurately account for faultless disagreement – so the situation in which two speakers
are expressing contradicting contents (or what seems to be contradicting contents), while it seems
that neither of them has made a mistake. Some critics of contextualism believe that it is a reason to
abandon this theory and move to a one which would be able to do the job (e.g. relativism).
In my talk I am presenting a fairly recent strategy which is supposed to make room for genuine
disagreement in discussions about taste, morals etc., that is – explaining the intuition of
disagreement by invoking the phenomenon of metalinguistic negotiations (Sundell 2010,
Sundell&Plunkett 2013, Barker 2012). I supply multiple examples in order to show how big a scope
this strategy is intended to cover. Next, I present four problems which, according to me,
metalinguistic negotiation as disagreement has to face (scales structure, assymmetry between
agreeing and disagreeing, metalinguistic negation, and the problem with the notion of faultless
disagreement). Finally, I try to assess the utility of the metalinguistic strategy in accounting for
disagreement.
36
Filozoficzne rozumienie logosu w myśli św. Justyna Męczennika
Anna Kazimierczak-Kucharska,
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, [email protected]
Abstrakt. Wydaje się, że na rozumienie logosu w myśli Justyna Męczennika należy patrzeć przez
pryzmat jego wizji chrześcijaństwa jako prawdziwej filozofii. Twierdzi on bowiem, że filozofowie nie
posiedli pełni prawdy – dopiero chrześcijaństwo w nauce Chrystusa przynosi pełne rozumienie wielu
zagadnień, wcześniej jedynie częściowych dla pogan. Warto również zwrócić uwagę na kontekst
rozumu, który Justyn wyraźnie akcentuje w swoich rozważaniach dotyczących logosu. Jest to aspekt
wyraźnie zbliżony do myśli starożytnych filozofów pogańskich, u których te dwa elementy – rozum i
logos wydają się nierozdzielne. Należy tu w znacznej mierze odnieść się m. in. do filozofii stoickiej, w
której – podobnie, jak później u Justyna – obecne są nasiona, w których uczestniczy cały rodzaj ludzki,
co jest wyrazem dążenia do rozumu w najważniejszym rozumieniu.
Scientific models: An artifactual account on a representational basis
Dimitris Kilakos,
Department of Philosophy and
[email protected]
History
of
Science,
University
of
Athens,
Greece,
Abstract. Much of the philosophical discussion on scientific models is about how they fulfill their
epistemic function. Several views have been proposed and some of them are largely incompatible
with each other. Perhaps the most pertaining issue in this discussion is about the purported
representational status of scientific models. There are philosophers who think of models as
representations and philosophers who argue that models do not (or need not) represent and
construe them as mediating or epistemic artifacts. Both sides argue that their understanding of
models is compatible with the actual role models play in scientific practice.
In this paper, I discuss some of the most promising accounts in the relevant literature and I explore
the prospects of articulating an artifactual approach on a representational basis. Such a conjunction
could open the road to a comprehensive account on scientific models, based on such an
understanding of their epistemic function, which could surmount longstanding barriers in the
philosophical discussion on the topic.
I argue that using models to draw inferences about real systems is equivalent to them serving as
surrogates for the real systems in scientific inquiries and, in addition, this amounts to models
functioning as mediators in scientific reasoning. In the process of model building, the modeler’s main
aspiration is to produce a cognitive artifact which would be helpful in advancing cognitive access to
the target system. Thus, acknowledging that a model has representational content, presupposes that
it is successfully employed in a scientific inquiry; cognitive access to previously unknown features of
the target system should then be attributed to the model.
Antropologiczne założenia w doradztwie filozoficznym na podstawie prac P.
Raabego i L. Marinoffa
Helena Kistelska,
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Katedra Metodologii Nauk,
[email protected]
Abstrakt. Jednym z głównych celów pracy doradcy filozoficznego jest pomoc klientowi w rozwiązaniu
jego codziennych problemów. Problemy te mogą być natury etycznej czy egzystencjalnej, ale zdarzają
37
się również typowo życiowe rozterki, z którymi zmaga się każdy z nas. Aby jednak rozważać
możliwość realizacji tego celu, należy się najpierw zastanowić, na jakiej podstawie oparte jest
założenie, że przy pomocy narzędzia jakim jest filozofia, można osiągnąć ów cel. Nie chodzi bowiem
jedynie o możliwości, jakie daje filozofia, czy o zdolności i wykształcenie doradcy, ale również o to,
jaki jest człowiek, który zwraca się o pomoc do filozofa. Trzeba sobie zatem odpowiedzieć na
zasadnicze pytanie o naturę człowieka, jego możliwości, przymioty czy potrzeby.
Celem mojego wystąpienia jest przedstawienie i analiza założeń antropologicznych leżących u
podstaw doradztwa filozoficznego. Wystąpienie będzie się składać z dwóch części: (1) prezentacja
historii i źródeł doradztwa filozoficznego i (2) założenia antropologiczne w doradztwie filozoficznym
pochodzące z analizy prac P. Raabego i L. Marinoffa. Przeanalizuję to, jakie ujęcie natury ludzkiej
przedstawiają w swoich pracach Raabe i Marinoff oraz jakie są źródła takiego ujęcia tj. z jakich
koncepcji filozoficznych czerpią doradcy filozoficzni w swojej pracy.
Semantyczna koncepcja uprawdziwiaczy i problem zdań nierozstrzygalnych
Karol Kleczka,
Abstrakt. Koncepcja uprawdziwiaczy (truthmakers) zaproponowana przez Mulligana, Simonsa i
Smitha [1984], a zawdzięczająca swoje miejsce we współczesnej debacie filozoficznej Davidowi
Armstrongowi [2004], stanowi ciekawą realistyczną propozycję zarysowania stosunku między teorią
znaczenia i metafizyką. Obrońcy podejścia operującego na uprawdziwiaczach twierdzą, że
prawdziwość sądów jest zdeterminowana przez strukturę rzeczywistości, na którą składają się
niezależne od podmiotu byty.
Wydaje się, że takie rozwiązanie umożliwia obejście postawionego przez antyrealistów
semantycznego problemu zdań nierozstrzygalnych. W wypadku zdań, co do których nie jesteśmy w
stanie aktualnie wyznaczyć wartości logicznej, przyjmujemy, że wartość ta zostaje zadana na
poziomie metafizycznym przez pewną porcję rzeczywistości, do której nie musimy mieć dostępu.
Niemniej jednak metafizyka zakładająca uprawdziwiacze jest okupiona wysokim kosztem: bądź to
musimy założyć uprzedniość teorii bytu wobec teorii znaczenia, bądź też trywializujemy debatę
metafizyczną i przyjmujemy, że uprawdziwiacze nie różnią się od semantycznych warunków
prawdziwości sądów.
Intrygujące i odmienne podejście do kwestii uprawdziwiaczy prezentuje Stephen Yablo w książce pt.
„Aboutness” [2014]. Proponuje w niej semantyczną koncepcją uprawdziwiaczy, silnie inspirowaną
semantyczną koncepcją prawdy Tarskiego. Zgodnie z semantyczną koncepcją uprawdziwiaczy, relacja
pomiędzy uprawdziwiaczem, a sądem, nie jest relacją wertykalną (byt – sąd), lecz horyzontalną. Yablo
prezentuje dwa podejścia do uprawdziwiaczy, które określa jako rekursywne i redukcyjne. W swoim
wystąpieniu zamierzam zreferować oba modele zaproponowane przez Yablo i następnie poddać je
antyrealistycznemu testowi ze zdań nierozstrzygalnych.
Bibliografia:
Armstrong D. M. Truth and Truthmakers. 2004
Mulligan K., Simons P., Smith B. Truth-Makers. 1984
Yablo S. Aboutness. 2014
38
Etyczne aspekty transplantacji między zwierzętami
Mirona Klorek,
Abstrakt. Przewlekła niewydolność nerek jest jedną z najczęstszych przyczyn śmierci starszych kotów.
Obecnie właściciele posiadają dwie możliwości: objawowe leczenie farmakologiczne połączone ze
specjalną dietą bądź przedłużającą życie biorcy do około dwóch lat transplantacje nerki (szacuje się,
że około 80% operacji kończy się sukcesem). Kocie przeszczepy nerek zainicjował w 1987 roku
Wydział Weterynarii Uniwersytetu w Kalifornii. Każdego roku w Stanach Zjednoczonych wykonuje się
około 2 tyśięcy takich operacji. Od 2003 roku transplantacje są dozwolone w Wielkiej Brytanii.
Niestety, nie ma oficjalnych statystyk jeśli chodzi o ilość wykonywanych operacji.
W pierwszej części referatu porównam procedury transplantacyjne klinik ze Stanów Zjednoczonych i
Wielkiej Brytanii. Istotne będzie pokazanie różnic: pochodzenia dawcy i jego przyszłości oraz
podobieństw: sposobu kwalifikacji, rozliczania kosztów i zasad leczenia pooperacyjnego. W drugiej
części prezentacji przedstawię etyczne aspekty transplantacji nerek: 1. jakość życia po przeszczepie
zarówno biorcy jak i dawcy; 2. sposób pozyskiwania dawcy (np. farmy laboratoryjne); 3. wartość życia
i przyszłość dawcy (np. propozycja obowiązkowej adopcji przez właścicieli biorcy); 4. refundacje
operacji oraz 5. model relacji pacjenci – właściciel – lekarz. Do analizy powyższych zagadnień
wykorzystam literaturę z zakresu praw zwierząt, ze szczególnym uwzględnieniem prac Toma Regana,
Gary’ego L. Francione oraz Petera Singera.
Mam nadzieję, że w trakcie dyskusji będziemy w stanie odpowiedzieć na pytanie: czy powinniśmy
przyzwalać na transplantacje między zwierzętami?
Bibliografia:
D. L .Williams, D. Fraser, (2003), Ethical issues in companion animal renal transplantation, dostęp
online: reaserchgate.com (02.04.2015).
K.G. Mathews, C.R. Gregory, (1997), Renal transplants in cats: 66 cases (1987-1996), Journal of the
American Veterinary Medical Association, 211(11), s. 1432-6.
J. Yeates, S. Everit et al., (2013), Ethical and Evidential Considerations on the Use of Novel Therapies
in Veterinary Practice, Journal of Small Animal Practice, 54(3), s. 119-123.
Evolutionary grounds for relevance theory
Konrad Kobyliński,
Uniwersytet Śląski, [email protected]
Abstract. H. P. Grice showed how, through inference, there is a conveyance of a communication
beyond conventionally coded language level. One of the most interesting modifications of Grice's
approach is the relevance theory proposed by D. Sperber and D. Wilson. They accept Grice’s central
claim that an essential feature of most human communication is the expression and recognition of
intentions. This theory argues that the hearer will search for meaning that fits his/her expectation of
relevance in any given communication situation. Relevance guides not only our language usage, but
all human cognition tends to be geared towards the maximisation of relevance, which is understood
as a trade-off between effort and effects. In short, the human cognitive system tends to pick out
information which connects to existing assumptions in such a way as to improve the individual’s
overall representation of the world by making it more likely to be true. While Grice assumed that
inference can enrich the semantic content of the message encoded in the language, Sperber and
Wilson claim that human communication is first and foremost a matter of inference, and that
language is the add-on. In my speech, I would like to take up the issue of whether there is a
reasonable, evolutionary justification for the emergence of the principle of relevance. In my
39
presentation, I would like to raise the following question: Can relevance be an evolutionary factor,
responsible for the origins of human communication?
Uwagi do pojęcia wewnętrzności, jako kluczowej kategorii w kształtowaniu
się ludzkiej podmiotowości w filozofii Charlesa Taylora
Tadeusz Kokurewicz,
Uniwersytet Opolski (UO), [email protected]
Abstrakt. Referat będzie bezpośrednio dotyczył dorobku filozoficznego kanadyjskiego filozofa
Charlesa Taylora. Szczególna uwaga zostanie w nim poświęcona jego opus magnum, czyli książce Źródła podmiotowości: narodzinom tożsamości nowożytnej. W drugiej części wspomnianego dzieła,
filozof stara się zarysować historię pojęcia tego co wewnętrzne i tego co zewnętrzne. Jego
rozważania mają charakter antropologiczny oraz epistemiczny, dotyczą bowiem sposobu pojmowania
człowieka oraz pozycji jaką zajmuje on w świecie, w sposób szczególny interesuje go uzyskiwanie
przez gatunek ludzki samoświadomości, której to stopień zaawansowania, według Taylora, odróżnia
go od zwierząt. Ciekawe wydaje się również zwrócenie uwagi na aspekty teleologiczne w sposobie
organizacji życia jednostki, zwłaszcza na tworzenie tak zwanych porządkujących płaszczyzn sensu,
zarówno o źródłach zewnętrznych, jak i wewnetrznych. W części drugiej wspomnianego dzieła Taylor
analizuje między innymi filozofię Platona, Augustyna, Kartezjusza i Locka. Porządek mojego
wystąpienia, również będzie zawierał elementy interpretacji dorobku tychże filozofów, ze
szczególnym naciskiem na pojęcie wewnętrzności, jednak w wielu punktach odważę się nie zgodzić z
zaproponowaną przez Taylor interpretacją ich myśli. Ponadto, postaram się odwołać do współczesnej
myśli psychologicznej, zwłaszcza do bardzo istotnej dla zrozumienia kategorii podmiotowości –
psychologii różnic indywidualnych oraz poruszę zagadnienie odpowiedzialności za ludzkie czyny w
świetle postulatu Taylora o rozszerzeniu kategorii wewnętrzności.
Czy filozoficzne zombi są logicznie możliwe?
Konrad Kołodziejczyk,
Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego, [email protected]
Abstrakt. Dualizm własności Davida Chalmersa jest jednym z najczęściej dyskutowanych stanowisk
filozoficznych. Głosi on, że ludzie mają przeżycia świadome, które nie są własnościami fizycznymi. Aby
poprzeć tę tezę, Chalmers stwierdza, że możliwe logicznie są filozoficzne zombi, czyli istoty
identyczne z ludźmi pod względem fizycznym, ale pozbawione przeżyć świadomych.
W swoim wystąpieniu postaram się wykazać, że jeśli założymy, że fundamentalne własności fizyczne
mają naturę fenomenalną lub protofenomenalną, to nie do końca przekonujący jest argument
Chalmersa za logiczną możliwością zombich. Logiczna możliwość zombich musi się opierać wtedy na
założeniu, że jest możliwe, by własności wewnętrzne były zupełnie innego rodzaju niż własności
wewnętrzne, które posiadają przedmioty występujące w naszym świecie. Jest to założenie nie do
końca zgodne z intuicją, w przeciwieństwie do założenia, że w innych światach przedmioty mają inne
własności relacyjne. Niemniej jednak, nawet jeśli filozoficzne zombi są logicznie niemożliwe, wciąż
pozostaje prawdziwa pewna forma dualizmu własności, a co za tym idzie przeżycia świadome są
nieistotne dla wyjaśniania naszych zachowań.
Bibliografia:
1. D. Chalmers, Świadomy umysł. W poszukiwaniu teorii fundamentalnej, tłum. M. Miłkowski, PWN,
Warszawa 2010.
2. D. Chalmers, The Character of Consciousness, Oxford University Press, Madison Avenue, New York.
40
Mono-ha a awangarda japońska po 1945
Ewa Korzeniowska,
Abstrakt. Mono-ha (Tokio i Osaka, 1968-1973) najczęściej tłumaczy się jako “szkoła rzeczy”. Była to
grupa o luźnych formalnie związkach, efemeryczna, skupiona na pracy z naturalnymi,
nieprzetworzonymi materiałami, ziemią, całkowicie odrzucając, tak jak minimaliści formy
przedstawieniowe. Do najważniejszych twórców zalicza się Nobuo Sekine, Lee Ufan, Katsuro Yoshida,
Susumu Koshimizu, Koji Enokura, Kishio Suga, Noboru Takayama i Katsuhiko Narita. Artyści związani z
Mono-ha w trakcie swoich działań najczęściej niszczyli swoje obiekty, zrewolucjonalizowali również
podejście do relacji zachodzących między obiektami, a artystą i widzami. Ważne są również
konsekwencje istnienia tego ruchu, tj. przejście od sztuki imitującej wzorce zachodnie, do
artystycznej niezależności.
Z dostępnej literatury wynika, iż źródłem inspiracji dla Mono-ha była twórczość amerykańskich
minimalistów, chętnie odwoływali się też do estetyki zen, a także do prac Martina Heideggera, czy
Nishidy Kitaro. Rozpatrując z kolei twórczość artystów minimal artu należałoby przeanalizować
odniesienia i różnice w stosunku do konstruktywizmu i suprematyzmu oraz również buddyzmu zen.
Przypomnienie i dokładne zbadanie twórczości Mono-ha ma duże znaczenie w rozumieniu wpływów
sztuki amerykańskiej na japońską, a także ze względu na analizę dzieł minimalistów, w tym ich
wypowiedzi, zapisków itp. na odszukanie uprzednich inspiracji buddyzmem i estetyką zen. Analiza
twórczości Mono-ha wydaje się interesująca dla badacza także ze względu na relacje z innymi
grupami artystycznymi w Japonii, w tym Gutai Group, czyli japońskiej odpowiedzi na ekspresjonizm
abstrakcyjny.
Bibliografia:
Munroe A., Scream against the sky. Japanese art after 1945
Krauss R., Oryginalność awangardy i inne mity modernistyczne
Merleau-Ponty M., Fenomenologia percepcji
Hezychazm na Rusi – wprowadzenie do zagadnienia
Justyna Kroczak,
Uniwersytet Zielonogórski, [email protected]
Abstrakt. Hezychazm to jedna z najważniejszych tendencji duchowych w monastycyzmie
bizantyjskim. Okazała się ona na tyle silna, że wywarła ogromny wpływ na rozwój duchowości na
Rusi. Rosyjski badacz Sergiusz Choruży pisze nawet, że hezychazm odnalazł tam swą drugą ojczyznę.
Ruś często określa się mianem „Bizancjum po Bizancjum”, ale prawdziwość tego stwierdzenia nie jest
jednoznaczna, istnieją opinie od skrajnie negatywnych (Gustaw Szpiet, Georgij Fiedotow) po skrajnie
pozytywne (Georgij Fłorowski, Paweł Florenski) . Nie ulega mimo to wątpliwości, że istniały „kanały
wpływu” jak np. sztuka ikonograficzna czy monastycyzm z jego mistyką hezychastyczną, dzięki którym
Ruś oswajała się i przyswajała zdobycze życia duchowego Bizancjum. Wspomniane oddziaływanie
umożliwiły tzw. pierwszy i drugi wpływ bułgarski (południowosłowiański).
Ruskie odrodzenie hezychazmu przypada na XVIII w. wraz z działalnością mnicha Paisjusza
Wieliczkowskiego (1722-1794) i pojawienia się tłumaczenia Filokalii na język staro-cerkiewnosłowiański Dobrotolubija. Z wydarzeniem tym związane są rozwój i wzrost popularności tzw.
modlitwy umysłu, która pomaga w osiągnięciu stanu hezychii.
Hezychazm znany był jednak na Rusi dużo wcześniej już w Zborniku Swiatosława z 1073 r. wspomina
się o dziełach takich klasyków hezychazmu jak Jan Klimak. Dzieła Sergiusza z Radoneża (1314-1392) i
41
Niła Sorskiego (1433-1508) również świadczą o ich hezychastycznych inspiracjach. Nowożytną
odsłoną hezychazmu będzie z jednej strony fenomen rosyjskiego starczestwa, a z drugiej spór o imię
Boże tj. imiesławie.
W swoim wystąpieniu chciałabym nakreślić tło problemu i omówić ruskie warianty hezychazmu na
przykładzie wybranych postaci.
Główne odmiany personalizmu
Maria Kubiak,
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Wydział Filozofii, [email protected]
Abstrakt. Personalizm jako stanowisko filozoficzne bywa często kojarzony z nurtami tomistycznymi, a
szczególnie być może z postacią Karola Wojtyły. W historii filozofii personalizm pojawiał się jednak
również w związku z innymi tradycjami filozoficznymi, np. u amerykańskich myślicieli skupionych
wokół Bordena P. Bowne’a i nawiązujących do kierunków idealistycznych. Jako stanowisko
filozoficzne personalizm jest zatem określeniem szerokim i niejednoznacznym, ponieważ główni jego
przedstawiciele reprezentują odmienne nurty i szkoły filozoficzne.
Podstawowym rozróżnieniem przyjmowanym dla najogólniejszego uporządkowania tych
różnorodnych stanowisk etykietowanych jednakowym określeniem, jest rozróżnienie na personalizm
w sensie szerokim i wąskim. Personalizm w sensie szerokim jest to koncepcja antropologicznoetyczna, która w systemie filozoficznej wiedzy pojawia się dopiero jako konsekwencja przyjętego
wcześniej systemu metafizycznego. Do jego przedstawicieli zalicza się przede wszystkim myślicieli
związanych z tradycją tomistyczną, m.in. J. Maritaina, E. Gilsona, K. Wojtyłę. Z kolei personalizm w
sensie wąskim charakteryzuje się tym, że wszelkie koncepcje metafizyczne oraz etyczne buduje się
jako wtórne wyjaśnienie i intelektualne pogłębienie pierwotnej, przedteoretycznej intuicji
personalistycznej, czyli przekonania, że osoba jest ośrodkiem ze względu na który istnieją wartości i
sensy. Do głównych przedstawicieli personalizmu w sensie wąskim zalicza się m.in. B. P. Bowne’a oraz
E. Mouniera.
Mimo istotnych różnic między poszczególnymi stanowiskami personalistycznymi zasadnym pozostaje
przypisywanie im jednego określenia ze względu na pewne ogóle wspólne cechy charakterystyczne.
W moim referacie chciałabym bardziej szczegółowo przedstawić zarysowane wyżej główne odmiany
personalizmu pod kątem zachodzących między nimi różnic oraz podobieństw.
Jerzy Neyman’s probabilistic model for causal effect in randomized
experiment
Adam Paweł Kubiak,
John Paul II Catholic University of Lublin, [email protected]
Abstract. Jerzy Neyman (1894-1981) was a Polish statistician. He is acknowledged as a co-founder of
the classical statistical paradigm. Philosophers of statistics were so far mostly interested in Neyman’s
ideas concerning confidence intervals, Neyman-Pearson Theory and inductive behaviourism. Yet, he
also made salient contribution to developing methodology for experimentation and sampling, among
which are: providing explicit formal definition of causal effect in randomized experiment, inventing
the method of cluster sampling, formulating conditions for validity of purposive sampling as a
scheme for probability sampling and inventing the method of double sampling.
The aim of my talk will be to summarize Neyman’s model for causal effect in experiment and point to
philosophical issues related to the model: in particular concerning comparison to Bayesian rationale.
42
References:
Spława-Neyman J. (1923) „Próba uzasadnienia zastosowań rachunku prawdopodobieństwa do
doświadczeń polowych”, in: „Roczniki Nauk Rolniczych i Leśnych”, Vol. 5, p. 1-51. (translated in 1990
in Stat.Sc.v.5, no.4 as „On the Application of Probability Theory to Agricultural Experiments")
Czy wciąż umiłowanie mądrości?
Sandra Kublik,
Abstrakt. Czy filozofia jest jeszcze mądrością? Czy może leczyć duszę? Rozumieć świat? Doskonalić
człowieka? Starożytne szkoły filozoficzne lubiły docierać do istoty rzeczy. Lubiły mądrość posiadać i
dzielić się nią ze społeczeństwem, lubiły mieć odpowiedzi na własnoręcznie stawiane pytania. Czy
patrząc wstecz zazdrościmy jej czy spoglądamy z pobłażaniem? Może nasze czasy - czasy podejrzenia,
krytyki i dekonstrukcji są filozoficznie uczciwsze w swym rozedrganiu? A może współczesna filozofia
nie ma do końca pomysłu na siebie? Jaką rolę pełni współcześnie filozofia i czy nam to wystarcza?
W swoim wystąpieniu chciałabym zastanowić się nad rolą dzisiejszej filozofii. Czy filozofia używająca
wysublimowanych aparatów w wyspecjalizowanych ośrodkach badawczych nawiązuje jeszcze do
źródłosłowu pojęcia filozofii, a więc miłośnictwa mądrości? Co ma nam do zaoferowania dzisiejsza
filozofia? Zasugeruję, że filozofia zapomniała o swojej tradycji. Że współcześnie utraciliśmy w związku
z tym coś cennego - brakuje obecnie filozofii, która m.in. nadawałaby znaczenie człowiekowi w
dzisiejszym świecie wobec zgromadzonej już i wciąż gromadzonej wiedzy o nim, o jego środowisku.
Że dzisiejsze filozoficzne diagnozy poprzestają zazwyczaj na krytycznej spekulacji. Że brakuje
filozofów-kompozytorów. Filozofów-lekarzy dusz. Współcześnie filozofia zbyt często poprzestaje na
małym i ostrożnym, nie rości sobie pretensji do holistycznego zrozumienia, bądź nadawania światu
wiążących znaczeń. Czy filozofia może jeszcze cokolwiek rozstrzygać czy utraciła swoją moc? Może
mogłaby spojrzeć wstecz i do czegoś wrócić, czegoś się nauczyć, a może wręcz przeciwnie skoncentrować się na wyłaniającej się przyszłości? Chciałabym przeanalizować różne scenariusze i
spróbować choćby naszkicować odpowiedź.
Logika i psychologia. Koncepcje kompetencji logicznej w ujęciach Johna
Macnamary i Roberta Hanny
Justyna Kurlak,
Abstrakt. Rozwój psychologii empirycznej pod koniec XIX wieku wpłynął na powstanie stanowiska
logicznego psychologizmu, który sprowadzał przedmioty logiki do treści psychicznych. Stanowisko
wkrótce później zdyskredytowane zostało przez Fregego i Husserla. Od tego czasu relacje między
logiką a psychologią można określić posługując się zdaniem wypowiedzianym przez Elliotta Sobera
„gdy psychologowie wychodzili, logicy zatrzaskiwali za nimi drzwi”.
W swoim wystąpieniu pragnę przedstawić współczesne próby ponownego „otwarcia drzwi” i
powtórnego przyjrzenia się relacji logiki i psychologii oraz wykorzystania możliwości jaki niesie za
sobą współpraca obu tych dziedzin. Pierwszą z nich jest próba podjęta przez zajmującego się
psychologią poznawczą i rozwojową Johna Macnamarę. Badacz ten tworzy teorię kompetencji
logicznej odwołując się do Chomskiego teorii kompetencji językowej.
Drugą tego typu próbą jest propozycja Roberta Hanny – filozofa, twórcy logicznego kognitywizmu
(stanowisko zakłada, że logika jest podstawą ludzkiej racjonalności). Myśliciel ten także przyjmuje
istnienie wrodzonej kompetencji logicznej jako części (modułu) umysłu.
43
Prace Macnamary i Hanny akcentują istnienie wspólnego obszaru badań logiki i psychologii oraz
możliwość ich współpracy bez popadania w pułapkę psychologizmu.
Bibliografia:
J. Macnamara, A Border Dispute. The Place of Logic in Psychology, 1986.
R. Hanna, Rationality and Logic, 2006.
Pojęcie czasu w dziele Michela Foucaulta
Marcin Leszczyński,
Abstrakt. Wystąpienie dotyczyć będzie kluczowego, wedle interpretacji Diogo Sardinhi, pojęcia w
Foucaultowskim projekcie: czasu. Prześledzę różne formy uczasowienia analiz dokonywanych przez
Foucaulta, zwracając szczególna uwagę na problem ciągłości i zerwania, obecny we wszystkich jego
pracach. Zwrócę uwagę na problem różnego jednak przenikania epok między sobą w analizach
Foucault, jak również na swoistą dialektykę ciągłości i zerwania w odniesieniu do archeologii wiedzy.
W ten sposób spróbuję znaleźć odpowiedź na pytanie: dlaczego Foucault rezygnuje z opisu
historycznego (czasowego) na rzecz opisu przestrzennego i jaki, być może nie tylko metaforyczny, ma
on sens w jego dziele? Słuszne wątpliwości, które pojawią się w ramach tych rozważań, podważają
zasadność analiz Foucaultowskich z powodu ich, z jednej strony, (nieuświadomionej) ahistoryczności,
a z drugiej, błędnego przeciwstawienia zerwania i ciągłości. Wydaje się jednak, że są to wątpliwości, z
którymi Foucault się mierzył. Spróbuję przedstawić obronę jego stanowiska w oparciu o pogłębioną
analizę relacji przestrzenności i czasowości w jego dziele.
Poezjoterapia Haliny Poświatowskiej
Agata Linek,
Abstrakt. Moja rozprawa doktorska dotyczyć będzie katharsis w poezji XX wieku. Połączenie dla tych
dwóch odległych kategorii stanowić będzie arteterapia, a konkretnie poezjoterapia. Jednym z
twórców leczących się poezją, jakich omawiam, jest Halina Poświatowska.
Poważna choroba serca, na którą od czasów wojny cierpiała Poświatowska była główną przyczyną
rozpoczęcia przez nią przygody z poezją. To właśnie tworzenie miało pomóc jej z panowaniem nad
swoimi emocjami i nieobciążaniem nimi słabego serca. Dzięki chorobie poznała również swego męża,
Adolfa Poświatowskiego. Otworzyła jej ona również możliwość studiowania w Stanach
Zjednoczonych, gdzie mogła wyjechać tylko i wyłącznie dlatego, że była tam operowana. Przede
wszystkim jednak choroba wpłynęła na sposób myślenia i postrzegania świata przez poetkę, która
mówiła o innych: „Chodzą lekko i równo. I nawet nie wiedzą, że ktoś może im tego zazdrościć.” .
Pisanie jako formę terapii zalecił Poświatowskiej profesor Julian Aleksandrowicz. Profesor
Aleksandrowicz w książce „Nie ma nieuleczalnie chorych” stwierdził: „(…) czynne lub bierne
uprawianie sztuki włączonej w asortyment leków sprzyja niekiedy przedłużaniu życia chorych,
zwłaszcza gdy pomaga im odnaleźć swe powołanie i tym samym wypełnić chorobotwórczą pustkę
życia.” Owo „wypełnienie pustki” jest szczególnie ważne w przypadku Haliny Poświatowskiej, która
czuła się osobą niespełnioną.
Za pomocą wierszy Poświatowska w nieznany jej dotąd sposób szerokiemu gronu anonimowych
odbiorców. Poezja stała się odpowiedzią na wołanie Poświatowskiej: „Zawsze chce się powiedzieć
siebie, tylko strasznie nie ma komu. Więc się mówi siebie sobie i się tworzy.”
44
Bibliografia:
Aleksandrowicz J.: Gdy muzy poezji zagościły w klinice W: tegoż: Nie ma nieuleczalnie chorych,
Warszawa 2005.
Błażejowska K.: Uparte serce. Biografia Poświatowskiej, Kraków 2014.
Kiec I.: Czytani dzisiaj: Halina Poświatowska, Poznań 1997.
Poświatowska H.: Dzieła, t. 3: Proza: Opowieść dla przyjaciela, opowiadania, dramat, Kraków 1998.
Poświatowska H.: Dzieła, t. 4: Listy, Kraków 1998.
Poświatowska H.: Wiersze wybrane, red. M. Rola, Kraków 2000.
The role of disputes in the development of the history of philosophy as
exemplified by the problem of unity of substantial form in human
Dawid Lipski,
Abstract. The dispute about the unity and multiplicity of forms in human, as one of the biggest
disputes of the thirteenth century, was probably the only one in which Thomas Aquinas was
personally summoned to defend his point of view at the meeting of masters and scholars of the
University of Paris. The historical event of 1270, which was the debate with John Peckham, later
Archbishop of Canterbury, perfectly reveals the nature of doctrinal disputes in the thirteenth
century. This debate resulted in a many years long sharp dispute between the most influential
religious Orders: the Franciscans and the Dominicans which led to a situation in which Council of
Vienne (1311-1312) had to take a position.
The essence of the dispute between John Peckham and Thomas Aquinas consists in metaphysical
issues. The debate was an expression of the clash of two philosophical traditions: Neoaugustinian
and Thomistic. The metaphysics of Aristotle was a starting point for discussion for both opponents.
However, the fact of belonging to different religious and scientific circles, and that the problem
touched upon strictly theological issues, led to an escalation of the conflict between neoaugustinian
and thomistic schools. In the long term the dispute became the main source of confusion and
disagreement between the Dominicans and Franciscans.
With the above mentioned example the author strives to illustrate how introducing strictly
philosophical issues into different fields of knowledge, as well as instrumental perception of certain
philosophical problems, may affect the process of defining philosophical views.
Argument Williamsona przeciwko KK tezie
Grzegorz Lisowski,
Abstrakt. Jednym z intuicyjnych twierdzeń dotyczących teorii wiedzy jest przekonanie, że wiedza o
pewnym stanie rzeczy pociąga za sobą wiedzę o samym stanie wiedzy. Intuicja ta odzwierciedlana
jest w postaci następującej tezy: jeżeli podmiot wie, że p, to zawsze jest w stanie wiedzy o tym, że
wie, że p (Bacon, 2013), która nazywana jest KK tezą. Wśród argumentów przeciwko KK tezie jednym
z najistotniejszych we współczesnej dyskusji jest argument przedstawiony przez Timothy’ego
Williamsona w artykule „Inexact Knowledge” (Williamson, 1992). Opiera się on na spostrzeżeniu, że
w większości przypadków podstawą do uzyskania stanu wiedzy są spostrzeżenia obarczone pewnym
stopniem niepewności. W związku z tym w ujęciu Williamsona wiedza wymaga zachowania zasady
marginesu błędu, który rozumiany jest według następującej definicji: p jest prawdziwe we wszystkich
przypadkach dostatecznie podobnych do tego, w którym x wie, że p (Williamson, 1992). Williamson
twierdzi, że prawdziwość tej zasady pociąga za sobą fałszywość KK tezy zauważając, że stan wiedzy II
45
rzędu wymaga prawdziwości większej ilości przypadków, niż stan wiedzy I rzędu. W referacie
zaproponuję alternatywne ujęcie zasady marginesu błędu, które pozwala na zachowanie KK tezy.
Podstawą dla mojego argumentu jest spostrzeżenie, że zaproponowane przez Williamsona
sformułowanie zasady marginesu błędu nie rozstrzyga, jak ustalana jest miara dostatecznego stopnia
podobieństwa przypadków. W proponowanym przeze mnie ujęciu miara ta uzależniona jest ściśle od
zdolności poznawczych podmiotu, co, jak pokażę, umożliwia utożsamienie tej miary dla wiedzy I i II
rzędu.
Bibliografia:
1. A. Bacon, Stalnaker ok KK principle, 2013
2. T. Williamson, Knowledge and it’s limits, Oxford University Press, 2002
3. T. Williamson, Inexact knowledge, Mind, 101(402), 217-242, 1992
Zbieżności sensomotoryczne w świetle teorii przetwarzania predykcyjnego
Piotr Litwin, Paweł Motyka,
Abstrakt. W teorii przetwarzania predykcyjnego (predictive processing theory) percepcja rozumiana
jest jako rezultat nieustającego procesu przewidywania przez mózg sygnałów sensorycznych oraz ich
zewnętrznych przyczyn (Clark, 2013). System poznawczy dąży do minimalizowania błędu predykcji,
który określa poziom rozbieżności pomiędzy napływającym sygnałem a sygnałem oczekiwanym na
podstawie stale aktualizowanego modelu świata. Tak rozumiany system poznawczy ma strukturę
hierarchiczną, w obrębie której wyższe poziomy organizacji dokonują ciągłych predykcji dotyczących
stanów niższych.
Teoria przetwarzania predykcyjnego rozumiana jest jako stanowisko reprezentacjonistyczne i wydaje
się stać w opozycji do rozumienia percepcji w teorii zbieżności sensomotorycznych (sensorimotor
contingencies). W tej propozycji percepcja powstaje w wyniku nabywania ukrytej znajomości
wzorców zależności między kształtowaniem się wrażeń a motoryczną aktywnością organizmu.
Działanie i postrzeganie są ze sobą nierozerwalnie sprzężone, przez co zaciera się konceptualny
podział pomiędzy nimi.
Współcześnie podjęto próbę syntezy obu tych pozornie przeciwstawnych stanowisk w ramach teorii
predykcyjnego przetwarzania zbieżności sensomotorycznych (Seth, 2014) lub predykcji ucieleśnionej
(Clark, 2015). Podkreśla się między innymi rolę działania jako aktywnej strategii minimalizowania
błędu predykcji poprzez selekcję sygnału sensorycznego. Ponadto, procesy predykcji, poza
kształtowaniem aktualnych wrażeń, tworzą kontrfaktyczne profile postrzeganych obiektów w
zależności od kompetencji motorycznych organizmu.
Teoria przetwarzania predykcyjnego zwraca również uwagę na analogiczne procesy predykcji stanów
własnego ciała. “Ucieleśniona predykcja” upatruje celu rozwijania modelu nie tyle w jego potencjale
odwzorowywania rzeczywistej struktury świata, lecz w przydatności w utrzymywaniu kluczowych dla
funkcjonowania organizmu zmiennych wewnątrz akceptowalnych granic (homeostazy).
W takim ujęciu przetwarzanie predykcyjne, podkreślając przystosowawczą wartość związku pomiędzy
percepcją a działaniem, nabywa bardziej “enaktywnego” charakteru, jednocześnie zachowując
naturalizacyjną wartość podejść reprezentacjonalistyczno-komputacyjnych. W związku z tym, jego
rozwinięcie może być kluczowe dla zakończenia trwającej od dawna w kognitywistyce “wojny o
reprezentacje”.
46
Argument na rzecz platonizmu na gruncie koncepcji kategorii Lowe’a
Joanna Luc,
Abstract. E. J. Lowe jest twórcą tak zwanej przez niego „ontologii czterokategorialnej”, opartej na
klasycznym kwadracie ontologicznym. Jednym z jego oryginalnych wkładów do tej koncepcji jest
pomysł, by kategorie indywiduować przy pomocy ich wzajemnych zależności ontologicznych. Lowe
podaje własny schemat takich zależności, który jednak nie radzi sobie z opisem intuicyjnej sytuacji
ontologicznej, którą nazwę „problemem soli”. Próby poprawienia schematu Lowe’a prowadzą do
zaskakującego wniosku: o ile nie chcemy rezygnować z pewnych podstawowych założeń autora,
musimy przyjąć ontologię „platońską” w tym sensie, że dopuszcza ona istnienie uniwersaliów bez
egzemplifikujących je indywiduów.
Bibliografia
E. J. Lowe, Ontological Dependence [w:] E. N. Zalta (red.), The Stanford Encyclopedia of Philosophy
(Spring 2010 Edition), URL = <http://plato.stanford.edu/archives/spr2010/entries/dependenceontological/>.
E. J. Lowe, The Four-Category Ontology. A Metaphysical Foundation for Natural
L. Schneider, „The Logic of the Ontological Square”, Studia Logica: An International Journal for
Symbolic Logic 2009(91), s. 25-51.
Zagadnienie holizmu w kontekście relacjonizmu i strukturalizmu
Damian Luty,
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Instytut Filozofii, Wydział Nauk Społecznych,
[email protected]
Abstrakt. W swoim wystąpieniu chciałbym zestawić ze sobą dwa stanowiska w sporze o status
ontologiczny czasoprzestrzeni: relacjonizm i strukturalizm. Ten pierwszy przede wszystkim w
wersjach J. Earmana i H. Browna, drugi natomiast – w postaci radykalnego realizmu
strukturalistycznego oraz strukturalizmu z metryczną indywiduacją punktów czasoprzestrzennych.
Po dokonaniu rekonstrukcji obu pozycji ontologicznych, chciałbym przedstawić różnicę między
nimi wykraczającą poza standardową wykładnię. Stawiam tezę, że o ile w przypadku obu stanowisk
można mówić o pewnego rodzaju holizmie, to są to holizmy odmienne. Argumentować będę poprzez
pokazanie, w jaki sposób w ramach tych stanowisk można mówić o konkretnym wyniku C.G. Torrego,
dotyczącym nieistnienia nielokalnych obserwabli w Ogólnej Teorii Względności dla rozwiązań równań
pola Einsteina z próżnią.
Będę starał się pokazać, że holizm relacjonistyczny jest raczej kontekstualny a holizm
strukturalistyczny jest raczej totalizujący (w sensie mocnego ontologicznie twierdzenia realisty
strukturalnego o pierwotnym istnieniu struktury jako takiej, w kontekście której nie ma sensu
mówienie o własnościach wewnętrznych).
Bibliografia
Earman J., “The Implications of General Covariance for the Ontology and Ideology of Spacetime”, [w:]
(ed.) Dieks D. The Ontology of Spacetime Volume 1 of Philosophy and Foundations of Physics,
Elsevier, Amsterdam 2006, s. 3 – 24.
French S., “Getting out of a hole: identity, individuality and structuralism in space-time physics”,
Philosophica 67, 2001, s. 11 – 29.
Brown H., Physical relativity, Oxford, New York 2005.
47
Greaves H. In search of (spacetime) structuralism, Philosophical Perspectives nr 25, Grudzień 2011, s.
189 – 204.
Torre
C.G.,
Gravitational
Observables
and
Local
Symmetries,
http://digitalcommons.usu.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1043&context=physics_facpub [dostęp:
15.04.2015].
Kant's Transcendental Deduction in A as an Answer to Hume
Vera Lyubenova,
Sofia University, Bulgaria, [email protected]
Abstract. The aim of my paper is to consider Kant's Transcendental Deduction in the first edition of
the Critique of Pure Reason as an answer given directly to Hume. For that purpose I examine the
sources from which Kant has had the possibility of drawing a knowledge of the theses of Hume's
Treatise. Among them are periodicals such as Göttingische Zeitungen von gelehrten Sachen and
Кönigsberger Zeitung. My claim is that the first edition of the Deduction follows the logic of the
Treatise. In this regard I consider Kant's synthesis of apprehension as an answer to Hume's theory of
perception (1), the synthesis of reproduction – as an answer to the thesis of the continued existence
of the object (2) and the synthesis of recognition – as an answer concerning the identity of the
subject (3). My final aim is to show that Hume's empiricism leads to some contradictions which find
their resolve in Kant's concept of transcendental apperception.
References:
Allison, H. Kant’s Concept of Transcendental Object. In: Kant-Studien, Vol. 2, 1968.
Allison, H. Kant’s Transcendental Idealism: An Interpretation and Defence. New Haven and London:
Yale University Press, 2004.
Hume, D. The Essential Philosophical Works. Ed. Griffith, T. Wordsworth Classics of World Literature,
2011.
Göttingische Zeitungen von gelehrten Sachen, 7 Jannuar, 1740, s. 9-12.
Kant, I. Kritik der reinen Vernunft. Felix Meiner Verlag, Hamburg, 1998.
Kuehn, M. Kant’s Conception of Hume’s Problem. In: The Journal of the History of Philosophy, Vol.
21, 1983.
Wolff, R. P. Kant’s Debt to Hume via Beattie. In: Journal of the History of Ideas, vol. 21, 1960.
Wolff, R. P. Kant’s Theory of Mental Activity. Cambridge, Massachusetts, Harvard University Press,
1963.
Dwie koncepcje techniki
Tomasz Łach,
Abstrakt. Jednym z głównych problemów rodzącej się filozofii techniki było pytanie o to, czym jest w
ogóle technika. Zainteresowanie obecnych debat skupia się wokół bardziej szczegółowych
problemów, jak np. nasycenie techniki wartościami (value-ladenness of technology); problem
projektowania techniki (m.in. kwestia value sensitive dsigne); różne typy oceny i kierunkowania
techniki (technology assessment, metody analizy ryzyka i korzyści, polityka techniki). Badania
prowadzone w ramach wymienionych wyżej dziedzin i problemów w pewnym stopniu zakładają
odpowiedź na pytanie o to czym jest technika. Albert Borgmann wyróżnił zasadniczo dwie główne
„teorie” techniki: a) substantywistyczną (substantive theory), w ramach której technika rozumiana
jest bardzo szeroko, jako system bądź nowy rodzaj kultury, który można określić poprzez odniesienie
do określonych wartości; b) teoria instrumentalna (instrumental theory), w ramach której technika
48
jest traktowana jako narzędzie, którego człowiek używa do zaspokojenia swoich potrzeb. Przyjmuję,
że przy pewnym uproszczeniu, te dwa rozumienia techniki występują zarówno w badaniach
naukowych nad techniką, jak i kulturze popularnej, będąc motywem wielu książek, filmów, gier
komputerowych. Celem mojego wystąpienia jest omówienie tych dwóch koncepcji techniki. Obrane
zadanie zostanie zrealizowane w następujących krokach: a) przedstawienie historycznych i
filozoficznych źródeł wspomnianych koncepcji techniki; b) zrekonstruowanie wspomnianych dwóch
koncepcji techniki; c) przedstawienie ich na tle debaty nad autonomicznością techniki i nasyceniem
techniki wartościami; d) przedstawienie funkcjonowania różnych teorii „techniki” w ramach
wybranych problemów z zakresu filozofii techniki i STS.
Bibliografia:
Feenberg Andrew (1999a), Questioning Technology, London and New York: Routledge.
Borgmann Albert (1984), Technology and the Character of Contemporary Life, Chicago: University Of
Chicago Press.
The Moral Status of Technical Artefacts (2014), red. P. Kroes, P-P. Verbeek, Springer Netherlands.
On an application of sets with atoms in logic
Mateusz Łełyk,
Abstract. In our presentation we aim at introducing to the audience the apparatus of sets with atoms
and show how it can be applied in logic. In particular we demonstrate the results of our own research
on the extension of modal mu-calculus to this new setting. Use of sets with atoms in this context
allow us to define a quite expressive logic (in particular properly extending traditional modal mucalculus) with infinitary boolean operations which enjoy some plausible from computational point of
view properties.
The machinery of sets with atoms can be traced back to the origins of set theory where they
appeared under the name of Fraenkel-Mostowski sets or permutation models and they were used to
show that the Axiom of Choice is not a consequence of a theory called ZFA. The main idea was to lay
the universe of sets (in the sense of ZFC) not on one set, but on a collection of countably many
`ìndistinguishable'' elements, called atoms. One can define such a universe in a standard way by a
transfinite induction, in each step allowing the sets to contain as elements not only sets previously
defined, but also atoms. Not all sets are "legal" in such a universe: we keep only those which are
invariant under the action of a pointwise stabilizer of some finite set with atoms (so called: finitely
supported sets).
In our presentation we introduce all the definitions required to understand what sets with atoms are
and demonstrate the odea of how to represent them by finitary means. As an important and
interesting example of application we show how to define an extension of modal mu-calculus which
admits infinite conjunctions and disjunctions and which formulae can nevertheless be represented by
finite sets. We can show that such an extension inherits many good computational properties.
Do we need alief?
Natalia Łozińska,
University of Warsaw, [email protected]
Abstract. In the talk I am going to present alief, the notion standing for cognitive state playing an
important role in setting forth the (especially perplexing for theories of knowledge) behavior, that
arises from unconscious or automatic mechanisms. In the author’s of notion, Tamar Gendler’s (2008),
words: "A paradigmatic alief is a mental state with associatively linked content that is
49
representational, affective, and behavioral, and that is activated - consciously or non-consciously - by
features of the subjects internal or ambient environment". Aliefs may be either occurent or
dispositional. Alief was coined in the opposition to belief. The latter, but not the former is essencially
truth-tracking. In my short talk I aim for critical assesment and finally justification of introducing alief
into our philosophical vocabulary. I also attempt to defend it against Mandelbaum's (2012) attack.
Różnica filozoficzna: od Hegla do poststrukturalizmu
Wojciech Mackiewicz,
Zakład
Filozofii
Współczesnej,
Instytut
[email protected]
Filozofii,
Uniwersytet
Wrocławski,
Abstrakt. Heglowska "różnica" jest istotnym elementem jego ontologii. Uruchamia ona niejako
dialektykę, co prowadzi jenajskiego filozofia do zagadnienia dziejowości. Dialektyka i "różnica"
okazują się dlań formą afirmacji. W drugiej połowie XX wieku problematyka "różnicy" heglowskiej
nabiera jednak nowego znaczenia. Być może pierwszym, który zwrócił uwagę na tę tematykę był M.
Heidegger, który w tekście "Identyczność i różnica" dokonuje pewnego zdynamizowania
Parmenidejskiej zasady tożsamości ("a=a"). Zagadnienie to szybko przyjęło się na gruncie myśli
francuskiej (choć jej najważniejszym propagatorem był A. Kojeve). Niemal jednocześnie pojawiają się
dwie zasadnicze koncepcje autorstwa Derridy i Deleuze'a, jednakże niemal u każdego liczącego się
filozofa problematyka "różnicy" filozoficznej jest obecna czy to w postaci "historii rozproszenia"
(Foucault), dialektycznej niejednoznaczności (Lyotard), czy nieredukowalności Innego (Levinas).
W moim wystąpieniu dokonam rekonstrukcji tego istotnego dla współczesnej refleksji filozoficznej
wątku oraz postaram się przeprowadzić jego krytykę. Spróbuję również wykazać, że nie tylko Kojeve,
ale także Heidegger miał znaczny wpływ na francuską myśl drugiej połowy XX wieku.
W dzisiejszej francuskiej debacie filozoficznej problematyka "różnicy" należy już do historii. Dlaczego
ten projekt okazał się nieudany? Na czym polegały jego trudności? Jakie zrodził konsekwencje?
Bibliografia:
Badiou A., L'aventure de la philosophie francaise. Paris 2012,
Dekens O., La philosophie francaise contemporaine. Paris 2006,
Deleuze G., Różnica i powtórzenie, Warszawa 1997,
Derrida J., Marginesy filozofii, Warszawa 2002,
Hegel G. W. F. Nauka logiki, Warszawa 2011,
Heidegger M., Identyczność i różnica. Warszawa 2010,
Kowalska M., Dialektyka poza dialektyką. Warszawa 2000,
Levinas E., Całość i nieskończoność, Warszawa 2012,
Lyotard J.-F. Poróżnienie. Warszawa 2010,
Parain-Vial J., Tendences nouvelles de la philosophie. Vendome 1978,
Ricoeur P, O sobie samym jako innym, Warszawa 2003,
Sartre J.-P. Critique de la raison dialectique, Paris 1960.
Tomasz z Akwinu o tym, dlaczego wszyscy ludzie z natury pragną szczęścia
Kamil Majcherek,
Instytut Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego, [email protected]
Abstrakt. Wiadomo powszechnie, iż etyka klasyczna, której najbardziej znanymi reprezentantami są
bez wątpienia Arystoteles i św. Tomasz z Akwinu, ma charakter eudajmonistyczny. To oznacza, że
podstawową przesłanką, na której ona operuje, jest teza, iż wszyscy ludzie dążą w swoich działaniach
do osiągnięcia szczęścia (przy czym najczęściej ową tezę doprecyzowuje się mówiąc, iż dążą oni do
50
osiągnięcia tego, co sami uznają za szczęście). Owa teza funkcjonuje najczęściej jako pewien aksjomat
- i albo w ogóle się jej nie dowodzi, albo jedynie odwołuje się do potocznego doświadczenia, które jak się twierdzi - mówi nam, że wszyscy ludzie tak właśnie z natury działają.
Na tym tle wyróżnia się pewien fragment wczesnego dzieła św. Tomasza z Akwinu - tj. jego
komentarza do "Sentencji" Piotra Lombarda. Pod sam koniec księgi czwartej Akwinata udziela
bowiem odpowiedzi na pytanie, którego już później nie poruszy ani on sam, ani większość
pozostałych autorów pozostających w "kręgu eudajmonistycznym". Jest to pytanie, "czy wszyscy
ludzie pragną szczęścia". Właśnie ów fragment dzieła Tomasza uczynię głównym przedmiotem
mojego zainteresowania, w razie potrzeby powołując się również na odpowiednie części innych jego
pism dla rozjaśnienia pewnych zagadnień.
Pokażę zatem, dlaczego Akwinata twierdzi, iż wszyscy ludzie z natury pragną szczęścia (osadzając tę
tezę w szerszym kontekście jego myśli metafizycznej i wizji świata jako pochodzącego od Boga i do
Boga powracającego), a także: jak odpowiada on na zarzuty, jakie można by wobec takiej koncepcji
sformułować. Powiem również o tym, co sam Tomasz uznaje za prawdziwe szczęście dla człowieka
(jest nim kontemplacja najwyższego możliwego przedmiotu najwyższej ludzkiej władzy - intelektu;
przedmiotem tym jest zaś Bóg). Ta teza na temat prawdziwego ludzkiego szczęścia jest bowiem
również kluczowa dla właściwego funkcjonowania całej eudajmonistycznej argumentacji Akwinaty.
Jak doszło do tego, że w naukach przyrodniczych nie ma miejsca dla Boga
Grzegorz Malec,
Instytut Filozofii, Uniwersytet Zielonogórski, [email protected]
Abstrakt. Nie ma nic odkrywczego w twierdzeniu, że we współczesnych naukach przyrodniczych nie
ma miejsca dla Boga, duchów czy aniołów – dla bytów nadnaturalnych. Pytanie, jakie zostanie
postawione w referacie, będzie brzmiało: jak do tego doszło? W koncepcjach wielkich uczonych, jak
Newtona czy Galileusza, nie tylko było miejsce dla koncepcji Boga, ale miała ona często kluczowe
znaczenie dla całego systemu. W referacie zostanie postawiona teza, że nauka, jaką znamy dzisiaj,
miała swój początek w roku 1859, kiedy została opublikowane opus magnum Karola Darwina O
powstawaniu gatunków. W książce tej angielski przyrodnik nie tylko wyłożył teorię ewolucji drogą
doboru naturalnego, ale także ufundował podstawy nauki, jako przedsięwzięcia czysto
naturalistycznego, co czasami uważane jest za najtrwalszy wkład Darwina w gmach nauki.
Bibliografia:
- K. Jodkowski, Metodologiczne aspekty kontrowersji ewolucjonizm-kreacjonizm, „Realizm.
Racjonalność. Relatywizm”, t. 35, Wyd. Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 1998.
What Darwin Meant in the Last Sentence of the Origins of Species?
Grzegorz Malec, Małgorzata Gazda,
Instytut Filozofii, Uniwersytet Zielonogórski, [email protected]
Abstract. Charles Darwin was an English naturalist whose book published in 1859, entitled On the
Origin of Species by Means of Natural Selection, or the Preservation of Favoured Races in the
Struggle for Life, is often described as the most important in the history of biology. It is a commonly
held belief that the main aim of his book was to present the theory of evolution by natural selection.
Yet, modern historians and philosophers of science tend to emphasise that above all Darwin was an
advocate of a new interpretation of science. In this view science should be purely naturalistic − a
position that became known as methodological naturalism. During Darwin's lifetime, the book had
six editions, taking into account many alterations he made. The last sentence of the Origin of Species
– talking about the Creator – is one of the best known examples. Certain authors came to the
51
conclusion that in there Darwin yields to the view that it was God who created the simplest forms of
life, which then evolved to the more complex organisms. The main aim of this talk is to answer the
following question: if the main aim of Darwin’s work had an anti-creationist character, then why did
he decide to change the last paragraph of his book? It is argued that Darwin's reference to the
Creator was a tactical move.
Bibliography:
- Darwin, C. R. On the origin of species by means of natural selection, or the preservation of favoured
races in the struggle for life, John Murray [1st edition], London 1859; London: John Murray [2nd
edition], London 1860.
Techniczna koncepcja prawdy Francisa Bacona
Jędrzej Maliński,
Abstrakt. Novum Organum Francisa Bacona poświęcone jest przede wszystkim zagadnieniom
procesu pewnego poznania. Dzieło to jest analizowane przede wszystkim ze względu na
instrumentarium, jakie Bacon oferuje, służące do poznania prawdy – teorię idoli czy postulat
uprawiania nauki poprzez indukcję eliminacyjną. Wydaje się jednak, że co najmniej równie
interesującym przedmiotem badawczym jest tutaj sam cel Bacona, a nie tylko środki, które
proponuje. Przedstawione przez niego pojęcie prawdy wiąże się bowiem wprost z „dziełami” –
materialnymi i niematerialnymi artefaktami. Dokonując interpretacji Novum Organum (adaptacyjnej,
choć jednocześnie niezbyt odległej od litery tekstu) chciałbym zauważyć znaczące przesunięcie,
którego dokonuje Bacon w klasycznej definicji prawdy Arystotelesa, którą można w uproszczeniu
przytoczyć jako „zgodność myśli i faktu”. Zwracając uwagę na rolę eksperymentu u Bacona (oraz na
fragmenty dzieła poświęcone bezpośrednio prawdzie) można stwierdzić, że dla prawdą dla niego była
raczej „zgodność myśli i artefaktu”. Artefakt jest tutaj rozumiany zarówno jako „narzędzie ręki”, jak i
„narzędzie umysłu” (a zatem jest kategorią przekraczającą kartezjańską opozycję res extensa i res
cogitans). W tym sensie można stwierdzić, że na podstawie funkcjonowania jakiegoś urządzenia bądź
efektywności zaaranżowanego przez człowieka procesu (jak np. proces indukcji) możemy wnioskować
o prawdziwości odpowiadających tym konkretnym artefaktom praw ogólnych; z drugiej strony
konstruując na postawie praw ogólnych artefakty (np. prognozy) możemy tym samym weryfikować
bądź falsyfikować twierdzenia naukowe. Koncepcja prawdy Bacona ma zatem wymiar niejako
pragmatyczny, wiedza bowiem jest prawdziwa wtedy (choć nie tylko wtedy), gdy się manifestuje w
działaniu, czy też, konkretniej, w jego technicznym wytworze. Bacon pozostaje jednak wciąż na
gruncie korespondencyjnej teorii prawdy – zapewne zgodziłby się ze stwierdzeniem Arystotelesa, że
prawda to zgodność myśli z rzeczywistością; należy jednak zauważyć, że „rzeczywistością” u niego
jest nie tyle zastany w świecie przyrody fakt, ile raczej wytworzony technicznie artefakt.
Geneza i systematyka głównych nurtów prawicowych
Damian Maziarz,
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Wydział Filozofii, Katedra Etyki Szczegółowej,
[email protected]
Abstrakt. Z uwagi na dużą problematyczność omawianej kwestii zagadnienie prawicowości domaga
się stałego pogłębienia i odczytania. Prawicowość jest nurtem niejednorodnym, zróżnicowanym,
niekiedy synkretycznym. Absolutnie niepodobna mówić o „jednej prawicy” – zasadne jest
poczynienie konstatacji, iż istnieje wiele „prawic”. Prawicowe prądy różnicują się względem siebie na
płaszczyźnie kulturowej, ekonomicznej, społecznej i ustrojowej. Dociekania prowadzone w
52
wystąpieniu oscylować będą wokół dwóch aspektów. W pierwszej części wyłuszczona zostanie
kwestia źródeł myśli prawicowej - jej filozoficznych, ideowych i politycznych antecedencji. W drugiej
fazie nastąpi próba dokonania typologii prawicowości oraz analiza jej najbardziej reprezentatywnych
nurtów (m.in. neokonserwatyzmu, paleokonserwatyzmu, nacjonalizmu integralnego).
Wybrane pozycje bibliograficzne:
1. Scruton R: Co znaczy konserwatyzm. Warszawa: Zysk i S-ka 2014.
2. Strauss L: Historia filozofii politycznej. Warszawa: Wydawnictwo Fronda 2010.
3. Wielomski A: Prawica XX wieku. Warszawa: Wydawnictwo von Borowiecky 2013.
4. Vall M.:, Neokonserwatyzm w Stanach Zjednoczonych. Od Żywotnego Centrum do epoki Reagana,
Kraków: Oficyna Wydawnicza AFM 2014.
"Pięć dźwięków czyni ludzkie uszy głuchymi" – próba współczesnej
interpretacji daoistycznej myśli muzycznej
Rafał Mazur,
Instytut Filozofii UJ, [email protected]
Abstrakt. W odróżnieniu od konfucjańskiej myśli muzycznej, daoistyczna nie podkreśla konieczności
odpowiedniego organizowania dźwięków, tworzenia i używania odpowiednich skal, ani też, nie
różnicuje muzykę na odpowiednią i nieodpowiednią. "Pięć dźwięków" to pentatonika, podstawowa,
w starożytności powszechnie używana skala muzyczna. W konfucjańskiej koncepcji muzyki,
organizowanie i ograniczanie materiału dźwiękowego prowadziło do uporządkowania muzyki, co w
konsekwencji miało dobroczynny wpływ na obcujących z nią ludzi.
W referacie chciałbym przedstawić odmienne od konfucjańskiego zdanie na temat porządkowania i
różnicowania materiału dźwiękowego, wyrażone w klasycznych pismach daoistycznych - Laozi i
Zhuangzi. Następnie chciałbym wskazać pewne wspólne intuicje które myśl daoistyczna podziela z
twórcami drugiej awangardy w muzyce, takimi jak Cage czy Varese. W obu przypadkach spotykamy
się z mocnym podkreśleniem poznawczych walorów muzyki, oraz jej filozoficznego znaczenia. Ze
współczesnej perspektywy bowiem, zapisana w daoistycznych pismach uwaga o tym, że "pięć
dźwięków czyni ludzkie uszy głuchymi" jest pierwszym zapisanym postulatem poszerzenia materiału
dźwiękowego. I tak jak rozumieją ten postulat artyści zajmujący się muzyką eksperymentalną, mocno
łączy on praktykę muzyczną z poznaniem rzeczywistości.
The Future of Freedom: Democracy a Foe
Stephanie McSporran,
The department of Philosophy and Art History at The University of Essex, [email protected]
Abstract. Democracy in modern times is seen as the only legitimate form of government.
But why is support for democracy declining among the general population. And what is the
implication on the future of our freedom?
Democracy emphases on the importance of freedom in order to generating political freedom.
Individuals should be left alone to pursue their own good in their own way without government’s
interferences.
But when we consider those in poverty, it seems they are not free at all. A lack wealth, capital and
resources seems to constrain and even stop people from doing and able to do. No long is freedom,
equality and justice ‘working’ in modern democracy.
The solution I suggest is further limit on some of individual’s freedoms in order to pursue the
common good. But additionally liberalization on other forms of freedom: a rebalance of liberty. A
53
new form of democracy that takes the core values of the famous political philosophers; Plato, Mill,
Aristotle, Rawls, Nozick and Hobbes is needed.
Bibliography:
Michael J.Sandel, Justice: What’s The Right Thing to Do? (2010) Penguin (2010)
John Rawls, A Theory of Justice, Belknap Press of Harvard University Press, (1999)
Robert Alan Dahl, On Democracy, Yale University Press, 2000
Jonathan Wolff, Economic Competition: Should We Care about the Losers? Ethics in Practice: An
Anthology (Fourth edition) John Wiley& Sons (3 February 2014)
The Oxford Handbook of the History of Political Philosophy; Edited by George Klosko, Oxford
University Press (26 May 2011)
The thing itself or the things in themselves â Kantian Ontology in light of
modern science
Jan Moritz-Werk,
UMCS / DAAD-Lektor, [email protected]
Abstract. Kants first Critique (especially the transcendental aesthetics) can be seen as foundation for
two opposing points of view in recent philosophy of science. One reason for this seems to be that
Kant sometimes talks about a thing in itself and sometimes about things in themselves. While the
(empirical) constructivists tend to point out the passages in which Kant talks about a thing in itself
that exists only as a thought beyond our ability of experience, scientific realists point to the passages
in which Kant talks about the things in themselves – a notion that seems to suggest, that there is
more than one thing and that certain entities (plural!) exist. In this talk I want to first examine closer
how Kantian thinking is related to both positions. In a second step I want to argue that Kant was
neither a (empirical) constructivist nor a scientific realist. Nevertheless Kant offers a realist account
while keeping all merits of constructivist theories at the same time – which will be the third and last
step of my talk.
Difficulties in Understanding the Autonomy of Science: Consequences of State
Sovereignty
Michael Musielewicz,
Abstract. Autonomy is generally accepted as being necessary for the proper functioning of science.
Despite this, the border between the state and science is muddled upon closer examination. On one
hand science seems to be necessary for public policy making (whether it is in the fields of ecology,
chemistry, biology and the like, or more broadly in economics, architecture, demography, etc.), and
on the other hand public institutions are necessary for furthering scientific progress (with
educational facilities, public funding, research foundations, laws, etc.). This grey-zone between
science and the state was described by Alvin Weinberg as being “republic of trans-science.” This
concept forces us to reexamine our conception of scientific autonomy as it is called upon to do more
and more extra-scientific activities within society. With this conflation of these two spheres - public
and scientific - the notion of science’s autonomy as being understood as its isolation from the state is
challenged. If this is the case, then how should we understand this relationship? Should we
understand science and the state as partners or is one institution superior to the other? In this paper,
I will present an argument that ˗˗ given the current understanding of the state ˗˗ science is auxiliary
to the state. To argue this point, I will examine the notion of the autonomy of science and juxtapose
54
it with our modern conception of the state. From this this understanding of state sovereignty, the
traditional notion of the autonomy of science melts away leaving it subsidiary to the state.
Czy poznajemy tylko strukturę świata? Krytyka realizmu strukturalnego na
podstawie argumentacji Stathisa Psillosa
Angelika Mus-Nowak,
Zakład Filozofii Nauk Przyrodniczych,
[email protected]
Instytut
Filozofii
Uniwersytetu
Jagiellońskiego,
Abstrakt. Realizm strukturalny, reprezentowany m.in. przez J. Worralla i J. Ladymana, jest obecnie
najbardziej rozpowszechnionym stanowiskiem wśród filozofów nauki, ponieważ pozwala uniknąć
wielu problemów tradycyjnego realizmu naukowego. W odpowiedzi na zarzut Laudana z
pesymistycznej meta-indukcji – historia nauki obfituje w teorie, kiedyś uznawane za prawdziwe, dziś
odrzucone jako fałszywe – realiści strukturalni osłabiają tezę pełnego realizmu i ograniczają
zobowiązania ontologiczne jedynie do matematycznych struktur. Podczas zmiany z jednej teorii na
drugą, równania matematyczne są wg nich zachowywane i przechodzą do nowej teorii, co unaocznia
ciągłość w rozwoju nauki. Ta ciągłość na poziomie strukturalnym jest dla nich dowodem na to, że,
choć nie jesteśmy w stanie poznać natury świata, nasze teorie mogą trafnie opisać jego strukturę. W
zależności od wersji, strukturalizm przyjmuje eliminacyjną lub restrykcyjną formę. Zgodnie z
ontologicznym strukturalizmem świat składa się tylko ze struktur. Jego epistemologiczna wersja, choć
uznaje istnienie obiektów, zakłada, że ich natura ma być niepoznawalna.
Stathis Psillos nie widzi jednak możliwości obrony obu wersji. Argumentuje, że nie ma
wyraźnej granicy pomiędzy naturą i strukturą obiektów fizycznych, ani podstaw do tego, by uznać
brak dostępu poznawczego do jednej z nich. Na przykładzie fizycznego pojęcia masy oraz światła,
pokazuje, że natura i struktura tworzą kontinuum. Dodatkowo, ontologiczny strukturalizm posiada
zbyt ubogą ontologię – całkowita eliminacja obiektów nie jest możliwa, jeśli chcemy sensownie
mówić o strukturze. Epistemologiczna wersja natomiast nie różni się zupełnie od tradycyjnego
realizmu, gdy chodzi o zdolność obrony przez antyrealistycznymi argumentami, albo staje się
stanowiskiem zbyt sceptycznym - twierdzenie, że dany system posiada pewną strukturę, nie mówi
nam nic poza jego liczebnością.
W swojej prezentacji przedstawię argumentację Psillosa oraz spróbuję ocenić, czy
przeprowadzona przez niego krytyka realizmu strukturalnego jest adekwatna.
Empirical Research and Metaphysics: How to Solve Some Problems in
Ontology of Music with a Corpus-Based Study
Michał Nakoneczny,
Instytut Filozofii, Uniwersytet Warszawski, [email protected]
Abstract. In this paper I propose a new way of evaluating the strength of arguments from ordinary
language in contemporary analytic philosophy. I show how to challenge the widely held opinion that
there is little more support in favour of artistic creationism in ontology of musical works than prephilosophical intuitions or arguments from ordinary language.
First, I offer a systematisation of arguments in favour of artistic creationism and organise them into
four groups: (1) arguments from pre-philosophical intuitions, (2) arguments from language, (3)
arguments from axiology, and (4) arguments from critical musical practice.
In section two, I present counterarguments that the Platonistic-oriented anti-creationist can
formulate against each of the four arguments.
55
In section three, I further strengthen the anti-creationistic position by showing that their thesis,
together with Lewis' causal inefficacy criterion for abstract objects, gives strong theoretical reasons
to believe that musical artifacts are not creatable entities.
In section four, I offer a solution to these problems. Basing on the British National Corpus, I show that
there is a very strong statistically significant correlation between using creation verbs rather than
discovery verbs while talking about composing music. I take this to mean that Kivy and Dodd were
not right in claiming that creation verbs and discovery verbs are equally natural way of talking about
the act of musical composition.
Having re-established the creationistic criterion on stronger grounds I proceed to show that ontology
of creatable and abstract musical works is possible, contrary to the argument from causal inefficacy
from section three. I reject the argument in two steps: first I show that the strong understanding of
Lewis' thesis of causal inefficacy of all abstract objects is untenable. In the second step, I provide
several counterexamples to the weak form of the thesis, showing that it too is ill-founded.
Neurologiczne kryteria śmierci. Analiza filozoficznych uzasadnień
Piotr Grzegorz Nowak,
Zakład Badań nad Etyką Zawodową, Instytut Filozofii UJ, [email protected]
Abstrakt. W ramach wystąpienia dokonam analizy filozoficznych uzasadnień przyjmowanych przez
zwolenników umiarkowanego stanowiska w sporze o definicję śmierci. Jeszcze niedawno
przedstawiciele tej orientacji sądzili, że śmierć następuje, gdy organizm ludzki nie stanowi
funkcjonalnie zintegrowanej całości. Taki pogląd stał się przedmiotem krytyki ze strony
konserwatystów. W 2001 roku Alan Shewmon wykazał, że utożsamienie śmierci człowieka z
dezintegracją organizmu nie może stanowić uzasadnienia dla obecnie przyjętych neurologicznych
kryteriów śmierci, bowiem mózg nie pełni roli jedynego organu integrującego funkcje. W odpowiedzi
na krytykę przedstawiciele orientacji umiarkowanej w opublikowanym w 2008 roku raporcie
Controversies in determination of death przedstawili nowe uzasadnienie dla standardów
neurologicznych – człowiek jako całość umiera, gdy organizm nieodwracanie utraci podstawową
funkcję, jaką jest zdolność do samozachowania. Taki stan ma miejsce w przypadku nieodwracalnej
utraty zdolności oddychania oraz świadomości.
Rozróżnienie na podstawowe i niepodstawowe funkcje organizmu strukturalnie upodabnia
stanowisko umiarkowane do tego, które tradycyjnie zajmowali liberałowie. Ci ostatni uważają jednak,
że istotne dla organizmu człowieka są jedynie te funkcje, które warunkują specyficznie ludzką
aktywność. W związku z tym liberałowie opowiadają się za opracowaniem nowych medycznych
kryteriów śmierci, które pozwalałby stwierdzać zgon u pacjentów z nieodwracalnie uszkodzonymi
wyższymi partiami mózgu.
Ontologia psychiczności
Szymon Nowak,
Abstrakt. W obrębie zachodniej myśli filozoficznej utrwaliło się rozróżnienie między obiektywnie
istniejącym światem zewnętrznym a czysto subiektywnym światem wewnętrznym. Konsekwencją
tego rozróżnienia jest pogląd, że tylko świat zewnętrzny, czyli świat fizyczny, może być przedmiotem
obiektywistycznie zorientowanych badań naukowych. Świat wewnętrzny, przeciwnie, jako
subiektywny, czyli zależny od jednostkowego podmiotu, nie pozwala się ująć jako przedmiot badań
naukowych. W konsekwencji świat doświadczenia wewnętrznego, jako niedający się ująć w sposób
intersubiektywny, został utożsamiony ze światem nierealnym i fantasmagorycznym. Owo
56
rozumowanie na tyle ugruntowało się we współczesnym sposobie myślenia, że wydaje się, iż przed
każdym słowem „psychiczne” znajduje się milczące „tylko”.
W swoim wystąpieniu zamierzam przedstawić koncepcję filozoficzną, wywodzącą się z
psychologii analitycznej C. G. Junga, która głosi, że świat obiektywny nie ogranicza się jedynie do
zewnętrznego świata fizykalnego. Zdaniem Junga w świecie doświadczenia wewnętrznego możemy
przeprowadzić podział między tym, co ulotne i subiektywne, a tym, co w psychice obiektywne i
niezmienne. Temu, co obiektywnie psychiczne Jung nadał miano archetypu, czyli formy
przedustawnej obecnej w każdym człowieku, a manifestującej się w obrazie symbolicznym.
Argumentując za słusznością tezy Junga, oprę się na filozoficznej analizie teorii symbolu obecnej w
semiotyce C. S. Peirce'a. Zdaniem Peirce'a symbol może być oparty nie tylko na konwencji, ale także
na pewnym nawyku (habit) nabytym bądź wrodzonym (CP. 2.297). Podparcie teorii archetypu
filozoficzną koncepcją symbolu sformułowaną w obrębie Peirce'owskiej semiotyki umożliwi podanie
racji za uznaniem, że w obrębie psychiki ludzkiej poza sferą subiektywną istnieje także sfera
obiektywna. Owa sfera o charakterze obiektywnym może się manifestować w obrębie indywidualnej
psychiki za pośrednictwem obrazów będących autentycznymi symbolami.
Scholastyczne pojęcie tradycji
Dawid Nowakowski,
Instytut Filozofii UŁ, [email protected]
Abstrakt. Scholastyka nie była formacją, która stanowiłaby naturalną ewolucję wcześniejszego
myślenia monastycznego. Pojawiła się ona w dojrzałym średniowieczu w wyniku zafascynowania
muzułmańskim prawem religijnym i, jako heterogeniczna względem wcześniejszego wzorca
nauczania, rychło wzbudziła na Zachodzie liczne sprzeciwy i obiekcje. Zasadniczym polem
kontrowersji była sfera tradycji i odnoszenia się do przeszłości.
W swoim wystąpieniu postaram się dokonać rekonstrukcji scholastycznego myślenia o przeszłości
zestawiając je jednocześnie z myśleniem monastycznym. Podstawą dla tego przeciwstawienia będzie
wywodzący się od Gersona a współcześnie spopularyzowany przez Jeana Leclercq'a i Benedykta XVI
podział na teologię scholastyczną i teologię monastyczną.
Rekonstrukcja figury scholastycznego odnoszenia się do przeszłości wsparta będzie na trzech
konstytuujących ją współrzędnych: 1) współrzędnej pojmowania autorytetu, 2) współrzędnej
uznawanej egzegezy, 3) współrzędnej pojmowania historii. Uzyskany w ten sposób obraz w
zestawieniu z figurą monastycznego odnoszenia się do przeszłości potwierdzi sugestię Jana z
Salisbury (Metalogicon) o byciu niepomnymi samych siebie myślicieli zajmujących się zbyt długo
licznymi kwestiami odległymi od własnej duszy. W teologii scholastycznej miejsce monastycznego
"przypominania" zajmie naukowe, obiektywizujące "zapomnienie", będące dalekim echem rewolucji
pisma, przed którą przestrzegał Platon. Ta niepomność i zapomnienie, jako równoznaczne z brakiem
umiejętności słuchania tak siebie, jak i innego, przeradzają żywą wcześniej filozofię w zwykłą
sofistykę (Gadamer). Moment scholastycznego zafascynowania metodą i przerost dialektyki były tymi
czynnikami, które doprowadziły ją w końcu do ruiny.
Podstawowa literatura:
Chenu M.-D., "Wstęp do filozofii św. Tomasza z Akwinu".
Coleman J., "Ancient and Medieval Memories. Studies in the Reconstruction of the Past".
Grabmann M., "Die Geschichte der Scholastischen Methode", t. 1-2.
Leclercq J., "Miłość nauki a pragnienie Boga".
Lubac H., de, "Medieval Exegesis", t. 1-3.
Makdisi G., "The Scholastic Method in Medieval Education...", "Speculum" 49 (1974).
Southern R. W., "Scholastic Humanism and the Unification of Europe", t. 1-2.
57
Dlaczego "to" nie jest moje ciało? Uwagi o mechanizmach świadomości ciała
na przykładzie xenomelii
Przemysław Nowakowski, Anna Karczmarczyk,
Ośrodek Badań Filozoficznych w Warszawie, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu,
[email protected]
Abstrakt. Tematem który chcielibyśmy zaprezentować w naszym wystąpieniu są źródła, czy też
pewne nieświadome mechanizmy realizujące świadome doświadczenie własnego ciała.
W filozoficznej literaturze przedmiotu akcentuje się rolę szczególnych zmysłów w tworzeniu
świadomości ciała (tzw. zmysłów ciała czy cielesnych, jak dotyk, propriocepcja - czasami rozszerza się
je o przedsionek [zmysł równowagi], nocycepcję i interocepcję [czucie trzewne]) (Armstrong, 1962;
de Vignemont, 2011). Z czasem doceniono rolę jaką w świadomości ciała odgrywają tzw. zmysły
zewnętrzne, a w szczególności informacja wzrokowa (Petkova i in., 2010; de Vignemont, 2014).
Sądzimy jednak, iż mechanizm który realizuje świadomość ciała nie ogranicza się jedynie do
prostego łączenia informacji z wielu zmysłów. Uważamy, że w powstawaniu tego doświadczenia
uczestniczą również czynniki wykraczające poza „surowe” dane zmysłowe i ich oddolne (bottom-up)
łączenie. W naszym wystąpieniu chcielibyśmy wskazać, że świadomość własnego ciała realizują
mechanizmy predykcyjno-probabilistyczne (Seth, 2013; Kaplan i in., 2014) w których ważną rolę
odgrywają procesy odgórne (top-down) i (wielozmysłowe) abstrakcyjne reprezentacje ciała.
Jako punkt odniesienia w temacie świadomości ciała wybraliśmy specyficzne zaburzenie jakim
jest xenomelia, wyrażające się wolą pacjenta do amputowania jego kończyny/kończyn (Hilti i in.,
2013; McGeoch i in., 2013). Odwołując się do xenomelii jako szczególnego „przewodnika”
spróbujemy przeanalizować jakie informacje składają się na treść świadomego doświadczenia ciała, i
jakimi regułami rządzą się mechanizmy przetwarzające informację o ciele. Pokażemy przy tym jak
można dokonać konceptualizacji tego zaburzenia w ramach probabilistyczno-predykcyjnej koncepcji
poznania (np. Fotopoulou, 2014).
"Kim jestem?" - fundamentalne pytanie
humanistycznej psychologii i psychiatrii
filozoficzne
na
gruncie
Piotr Obacz,
Instytut Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Jagiellońskiego,
[email protected]
Abstrakt. Pytanie: "kim jestem?" może stanowić dla jednostki wstęp do refleksji nad własnej
egzystencji. Ma ono charakter filozoficzny, ale może również posiadać zasadnicze znaczenie
egzystencjalne. W wystąpieniu przybliża się, jak to fundamentalne dla człowieka pytanie funkcjonuje
na gruncie humanistycznego nurtu psychologii i psychiatrii. Omawia się rolę wskazanego pytania w
procesie terapii humanistycznej, a także na gruncie refleksji nad doświadczeniem schizofrenicznym.
Na przykładzie prac Carla R. Rogersa wskazuje się rolę, jaką dla człowieka odgrywa pytanie: "kim
jestem?" w procesie stawania się osobą. Z kolei w oparciu o dorobek Ronalda D. Lainga przedstawia
się szczególne znaczenie wskazanego pytania w doświadczeniu schizofrenicznym.
58
Beyond and through the senses
Panagiota Ouranou,
University of Poitiers, France, [email protected]
Abstract. Is it possible to find what it is beyond the senses through the senses? Plotinus argues that
our life is a long journey to the transcendental. In fact, he describes a personal mystical union which
has as a starting point our senses, affirming that the Eros (Love) is closely related to the union of the
Soul with the Good. What it is important in his cosmological model, it is the movement of the soul
from the lower to the higher level and vice versa because this procession signifies the mystical
movement and illustrates the eternal effort of human to find the source of his existence. Actually,
the passage from the Soul to the One is the main goal of our existence and signifies the
transformation of the human existence into a being which is close and participate with the One. The
road to One indicates the need of the Soul to be connected with its origin. Or, it signifies the
“internal road” of the Soul which leads to the One. In this ascension process, the role of Love is
crucial.
Actually, while changing the direction of our inner vision, the point of view also becomes different.
The state of inner vision illustrates that the Soul does not have any other point of view than the One.
It is signifies that there are no desires or passions; on contrary, Soul is in a permanent state of
pleasure which “is fixedly happy and nothing whatever of all that is known as evil can set it in the
wrong position—given only that he is and remains a sage”.This procession from the Soul to One
reveals our eternal movement to the Good through the procession of Eros. It is the procession which
has as a result the Union of Man with his nature.
Pojęcie woli mocy Fryderyka Nietzschego
Paweł Pałasiński,
Uniwersytet Papieski im. Jana Pawła II w Krakowie, [email protected]
Abstrakt. Koncepcja woli mocy była dla Nietzschego jedną z najważniejszych idei jego filozofii.
Koncepcja ta jest kluczem do nietzscheańskiego przewartościowania wszystkich wartości, gdyż ma
stanowić nowe kryterium dla wartości. W tym kontekście wola mocy staje się wybawieniem od
nihilizmu. Jednocześnie wola mocy była dla Nietzschego niejaką podstawą jego filozofii. Ideę tą
możemy rozumieć jako swego rodzaju arche, prazasadę funkcjonowania całej rzeczywistości. Autor
Tak mówił Zaratustra utożsamiał również fenomen życia z wolą mocy, co w konsekwencji ma szerokie
znaczenie dla problemu tego, kim człowiek oraz wyjaśnienia motywów jego działania.
Powyższe krótkie przedstawienie kontekstów w jakich użyty zostaje przez Nietzschego termin wola
mocy odsłania szeroki horyzont badawczy. Ze względu na to koncepcję woli mocy należy rozpatrywać
pod kątem trzech wzajemnie przenikających się dziedzinach filozofii: metafizyki, etyki i antropologii
filozoficznej. Ukazanie znaczenia pojęcia wola mocy jakie nadawał Nietzsche w poszczególnych
kontekstach posłuży rozjaśnieniu znaczenia tego terminu.
Inne Rozumy – próba odczarowania antropocentryzmu w filozofii Stanisława
Lema
Karolina Pełka,
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Instytut Filozofii, [email protected]
Abstrakt. Szczęśliwie dla myśli filozoficznej schyłek XX wieku okazał się być momentem, w którym
próbie zostało poddane najbardziej umiłowane a zarazem najbardziej zmitologizowane pojęcie, jakim
59
jest sam człowiek. Wszechobecny „pryzmat” antropocentryczny, choć wciąż przeważający, aktualnie
poddawany jest wielu próbom, z których przestaje wychodzić obronną ręką. Zachwianie to jest
szansą na zerwanie z niektórymi tradycjami myślenia filozoficznego, których fundatorem są bardziej
lub mniej oczywiste konsekwencje uprzywilejowania człowieka jako gatunku. Polski filozof i pisarz
Stanisław Lem zarówno w swoich powieściach jak i w esejach filozoficznych próbuje przetestować
kondycję ludzką, zbadać pola, na których mogłaby zajść zmiana w nastawieniu do siebie i
otaczającego świata oraz pokazać ewentualne korzyści takich zmian. W swej próbie rozeznania się w
antropologicznym gąszczu zwraca szczególną uwagę na pewne zawłaszczenia, które doprowadziły do
ugruntowania i ulokowania jako centralne takich dychotomii, jak Rozum – Ciało oraz Człowiek –
Zwierzę. Jako pewnego rodzaju podstawa rozróżnienia te stały się motorem napędowym maszyny
antropologicznej, która pozostaje w ścisłym związku ze swoimi składowymi i bez gruntownej
demitologizacji tych opozycji (które być może wcale opozycjami nie są) próba zmiany perspektywy
wydaje się niemożliwa.
Artykuł ten skupiał się będzie przede wszystkim na pojęciu Rozumu, będącym fundamentalnym
elementem maszyny napędzającej antropocentryzm. Zwrócenie uwagi na pewnego rodzaju
zawłaszczenie, na ograniczenie poprzez przypisanie i nieuprawnione zespolenie z istotą ludzką, które
jest jednym z najważniejszych punktów filozofii Lema, stwarza możliwość analizy źródeł tego
zjawiska. Zaczynając od refleksji nad potrzebą budowania tożsamości poprzez różnicę postaram się
pokazać jak myśliciele tacy jak Jacques Derrida czy Elizabeth Grosz opracowują pojęcia z
wspomnianych wcześniej opozycji, pozostawiając jednak Rozum bez odpowiedniego „odczarowania”.
Dopiero Lem za pomocą fikcyjnej postaci Golema XIV obnaża pomyłkę przypisania i wywyższenia,
która to stała się podstawą w budującym się, ludzkim „my”.
Co nam może powiedzieć filozofia o religii?
Mateusz Pencuła,
Abstrakt. Zarówno pośród laików, jak i filozofów akademickich istnieje wiele nieporozumień
dotyczących tego, czym w istocie zajmuje się filozofia religii i jakie cele jej przyświecają. Utożsamiana
jest nieraz z namysłem nad ideą Boga, co leży w zakresie teologii, czasem z filozofią religijną,
uwikłaną już w określony system wierzeń religijnych, a niekiedy z religioznawstwem, zajmującym się
historią i socjologią zastanych form religijnych.
Celem, który przyświeca temu wystąpieniu jest przedstawienie właściwej dziedziny filozofii religii
oraz zdanie sprawy czym racjonalna filozofia religii może i powinna się zajmować, jeżeli chce być
traktowana poważnie.
Najprostszą odpowiedzią na pytanie „czym jest filozofia religii?” byłoby niewątpliwie stwierdzenie, że
jest to filozoficzny namysł nad religią. O ile jednak w swojej strukturze odpowiedź ta wydaje się
prosta, niemal trywialna, to jej treść już taka nie jest. Pierwszym, fundamentalnym problemem, który
przed nami staje jest kwestia zdefiniowania samej religii, nad którą to ma się ów namysł dokonywać.
W pierwszej części zastanowimy się nad teoretycznymi aspektami religii, ale w jej „ziemskim”
wymiarze. Problematyka Boga, jako bytu z definicji transcendentnego wobec „ziemskiego” świata,
nie będzie nas więc interesowała. Spośród wszystkich znanych nam „ziemskich” bytów istnieje
natomiast tylko jeden, któremu właściwa jest religia i religijność – człowiek. Pochylimy się tu więc
nad pytaniem „co religia może nam powiedzieć o człowieku i jego naturze?”, a także zastanowimy się
jakiego rodzaju wiedzy, w tym kontekście, może nam dostarczyć tzw. doświadczenie religijne.
W drugiej części odniesiemy się do praktycznej strony religii, czyli religijnej pedagogiki. Rozpatrzymy
rolę filozofii religii w badaniu kształtowania się normotypów kulturowych i cywilizacyjnych, które
wyrastają na gruncie religii.
Na koniec zobaczymy, jak filozofia religii wpisuje się w klasyczny podział dyscyplin filozoficznych oraz
w jakiej relacji pozostaje ona do innych dziedzin wiedzy.
60
Konflikt pragnień i wymogów moralnych w etyce Richarda Brandta
Michał Piekarz,
Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie, [email protected]
Abstrakt. W referacie zostanie poddana analizie koncepcja racjonalności na gruncie zagadnień
moralnych, sformułowana przez amerykańskiego etyka Richarda Brandta (1910-1997). Tradycyjnie
racjonalność jest własnością decyzji dotyczących doboru środków w celu uzyskania optymalnych
wyników. Brandt rozszerzając to rozumienie racjonalności rozważa możliwość racjonalnego
wyznaczania samych celów na trzech poziomach decyzyjnych. Pierwszy dotyczy pytania, które
pragnienia można uznać za racjonalne. Drugą kategorią zagadnień jest problematyka wybierania w
sposób racjonalnych zasad moralnych. Akceptując pogląd, że przy pewnych założeniach zarówno
pragnienia jak i zasady moralne mogą być racjonalne, Brandt bada możliwość racjonalnej postawy w
przypadku zaistnienia konfliktu między pragnieniami a wymogami etyki. Przeciwstawia się
stanowisku mówiącemu, że jeżeli interes własny jest racjonalnym celem, to przestrzeganie zasad
niezgodnych z tym interesem musi być zachowaniem irracjonalnym. W konsekwencji wypracowuje
koncepcję, w której podmiot poświęcający swoje racjonalne pragnienia na rzecz wymogów
moralnych nie musi rezygnować z własnej racjonalności. Tym samym utrzymuje, że etyka, rozumiana
jako wyjście ponad egoizm, nie wymaga zajęcia postawy irracjonalnej.
Etyka i kontyngencja. Próba syntezy filozofii Bernarda Williamsa
Paweł Pijas,
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Wydział Filozofii, [email protected]
Abstrakt. Bernard Williams był jednym z ważniejszych myślicieli anglosaskich drugiej połowy XX
wieku. Jego teksty stanowiły znaczący wkład w rozwój wielu dyskusji w obrębie filozofii analitycznej,
niektóre z nich inicjując. Możemy tutaj wymienić takie tematy jak: tożsamość osobowa, internalizm
etyczny, traf moralny, antyteoretyzm etyczny i relatywizm (poznawczy i moralny). Jednocześnie
poglądy Williamsa wymykają się jednoznacznej interpretacji. Wśród przyczyn takiego stanu rzeczy
można wymienić eseistyczną i dygresyjną formę jego prac oraz sceptycyzm wobec idei teorii
filozoficznej i teorii moralnej. Powoduje to, że autorzy odnoszący się do jego poglądów nie podejmują
prób syntetycznej ich wykładni, zamiast tego ograniczają się do polemiki z prezentowaną przez
Williamsa argumentacją lub interpretują jego stanowisko tylko w obrębie określonej grupy
zagadnień.
W moim wystąpieniu chciałbym zaproponować syntetyczną i całościową interpretację poglądów
brytyjskiego filozofa. W tym celu w części pierwszej staram się uzasadnić tezę, że filozoficzny projekt
autora Ethics and the Limits of Philosophy możemy ująć w ramach modelu fundacjonalistycznego. W
części drugiej przedstawiam racje za uznaniem tez antropologicznych za fundament tegoż projektu.
Wśród nich wyróżniam tezę antropologicznego kontyngentyzmu, w świetle której byt ludzki jest
bytem radykalnie przygodnym, tezę pluralizmu perspektyw, według której istoty ludzkie cechuje
zdolność do różnorodnych konceptualizacji doświadczenia, oraz tezę integralizmu głoszącą
fundamentalne znaczenie spójności projektów życiowych, tożsamości jednostkowej i przekonań
podmiotu dla jego praktycznego funkcjonowania. W części trzeciej staram się zaś pokazać, w jaki
sposób interpretacja poglądów Williamsa wychodząca od założonej przez niego antropologii pozwala
zrozumieć poglądy głoszone przez niego na gruncie pozostałych dziedzin filozofii. Na zakończenie
odnoszę się krytycznie do antropologicznych twierdzeń Williamsa wskazując, że zaproponowane
przez niego rozumienie bytu ludzkiego jako bytu radykalnie przygodnego nie jest spójne z jego
poglądami etycznymi i metafilozoficznymi.
61
Bibliografia:
Williams B., Ethics and The Limits of Philosophy, Fontana Press, London 1985.
Williams B., Philosophy as a Humanistic Discipline, ed. A. W. Moore, Princeton University Press, New
Jersey 2008.
Rzeczywistość a prawdopodobieństwo
Bartosz Piotrowski,
Instytut Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego, [email protected]
Abstrakt. Pod względem zastosowań matematyki do opisu świata rachunek prawdopodobieństwa
jest teorią w pewien sposób szczególną. Jego stosowalność nie jest zapośredniczona przez teorię
fizyczną, lecz bardzo bezpośrednio dotyka świata i jest ściśle związana z naszym doświadczeniem.
Dzisiejsza mnogość udanych i ważnych zastosowań rachunku prawdopodobieństwa skłania do
zadania pytania o to, co sprawia, że świat tak dobrze poddaje się opisowi poprzez tę teorię. W moim
referacie podejmę refleksję na temat dwóch zasadniczych kwestii o naturze świata, dotyczących tego
pytania. Pierwszą z nich jest epistemologiczna własność nazywana stabilnością częstości zdarzeń
losowych. Jest to własność, która sprawia, że względna częstość danego zdarzenia w długich seriach
doświadczeń waha się niewiele i maleje wraz wydłużaniem tej serii. Drugą z kwestii jest swoisty
redukcjonizm wszystkich zdarzeń możliwych do zdarzeń elementarnych - czyli ta własność świata,
która sprawia, że znając prawdopodobieństwo pewnych prostych zdarzeń możemy z sukcesem
obliczać prawdopodobieństwo zdarzeń złożonych.
Etyka, pamięć i śmierć
Maria Pleskaczyńska,
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Katedra Etyki Szczegółowej,
[email protected]
Abstrakt. Ciekawym wątkiem dyskusji dotyczącej istnienia moralnego wymiaru pamięci jest pamięć
(osobista i zbiorowa) o zmarłych. Powszechne intuicje zdają się ukazywać pamięć jako swoistą
namiastkę nieśmiertelności (widać to choćby w zwrotach „świętej pamięci” czy „będzie na zawsze żył
w naszych sercach”).
Zajmujący się tą problematyką etycy twierdzą, że istnieje moralny obowiązek pamięci o zmarłych,
szczególnie o tych bliskich – uznają, że relacja i obowiązki nie wygasają wraz ze śmiercią osoby,
końcem kontaktu. Obowiązków troski i pamięci nie sposób wyczerpać, dlatego nie można mówić o
ich wygasaniu. Pamięć, początkowo motywowana emocjonalnie, z czasem staje się wysiłkiem
mającym „ocalić od zapomnienia” zmarłego. Jest wspomagana przez wspominanie, „przypominające”
myślenie o przeszłości, nabudowana na pewnych artefaktach. W odniesieniu do mimowolnego
zapomnienia nie można mówić o moralnej odpowiedzialności. Moralnej ocenie podlegać może troska
o to, żeby nie zapomnieć i o pewne wyrazy pamięci. Etycy zakładają istnienie powszechnego
pragnienia bycia zapamiętanym.
Autorzy, zwłaszcza pochodzenia żydowskiego, piszą o pamięci imienia, które uznają za symbol osoby,
a jego pamięć – za minimalny warunek troski. Na poziomie pamięci zbiorowej pytanie o imię jest
szczególnie ciekawe w kontekście pomników nieznanych żołnierzy. Problematyka upamiętniania,
polityki i estetyki pamięci wiąże się z imperatywem ochrony pamięci przed zapomnieniem, ale i
manipulacją.
Bibliografia:
Baier Anette, Reflections On How We Live, Oxford: Oxford University Press 2010.
Blustein Jeffrey, The Moral Demands of Memory, Cambridge: Cambridge University Press 2008.
62
Campbell Sue, Our Faithfullness to the Past, Oxford: Oxford University Press 2014.
Casey Edward, Remembering, A Phenomenolgical Study, Bloomington: Indiana University Press 2000.
Lubling Yoram, Twice Death: Moshe Y. Lubling, The Ethics of Memory and the Treblinka Revolt, New
York: Peter Lang Publishing 2007
Margalit Avishai, The Ethics of Memory, Cambridge: Harvard University Press 2004.
Ricoeur Paul, Pamięć, historia, zapomnienie, tłum. J. Margański, Kraków: Universitas 2006.
Wyschogrod Edith, An Ethics of Remembering, Chicago: The University of Chicago Press 1998.
Polityka wielokulturowości a feminizm. Poglądy Susan Okin i Willa Kymlicki
Jolanta Prochowicz,
Abstrakt. W referacie przedstawię dyskusję pomiędzy dwojgiem współczesnych filozofów (Susan
Okin, Will Kymlicka) zajmujących się problematyką społeczno-polityczną. Ich spór dotyczy relacji
pomiędzy polityką wielokulturowości (multikulturalizmem) a feminizmem. Moje wystąpienie będzie
się składać z czterech części. W pierwszej z nich przedstawię definicje tytułowych, spornych pojęć, w
rozumieniu obojga badaczy. W drugim punkcie referatu zaprezentuję argumentację Okin za
stwierdzeniem, że polityka wielokulturowości pozostaje w konflikcie z podstawowymi założeniami
feminizmu (jest to konflikt wartości rozgrywający się na płaszczyźnie: prawo mniejszości do
zachowania swojego bogactwa kulturowego a podstawowe prawa dyskryminowanej w tej
mniejszości jednostki). W trzeciej części wystąpienia zreferuję poglądy Willa Kymlicki, który nie
polaryzuje tych stanowisk, zarzucając Okin nieadekwatne rozumienie podstawowych założeń polityki
wielokulturowości (praw jednostki, praw wspólnoty, praw mniejszości).
W ostatniej,
podsumowującej części postaram się wskazać na szerszy kontekst referowanego przeze mnie sporu,
a mianowicie na relację pomiędzy sferą publiczną i prywatną w myśleniu o polityce społecznej
współczesnych państw oraz na problem uniwersalizmu etycznego.
Podstawowa bibliografia:
1. S.M. Okin, Is Multiculturalism Bad for Women?, Princeton 1999.
2. A. Szahaj, E pluribus unum? Dylematy wielokulturowości i politycznej
poprawności, Kraków 2004.
3. W. Kymlicka, Multicultural Citizenship: A Liberal Theory of Minority Rights, Oxford 1995.
Mikrobiologiczna „rewolucja” oczami Imre Lakatosa
Agnieszka Proszewska, Adrian Stencel,
Abstrakt. W ciągu ostatnich lat, na gruncie filozofii biologii rozgorzała dyskusja poruszająca kwestię
najnowszych, dokonywanych przez mikrobiologów odkryć, które zdają się podważać adekwatność
pewnych kluczowych, leżących u podstaw nauk biologicznych, pojęć. Wielu naukowców oraz
filozofów jest zdania, że jesteśmy obecnie świadkami rewolucji, i to rewolucji o charakterze
kuhnowskim, na skutek której nastąpi zmiana paradygmatu i już nikt nie spojrzy na świat w ten sam
sposób...
Naszym zdaniem, takie podejście do zmian zachodzących współcześnie w biologii jest przesadnie
radykalne i co więcej, niezgodne ze stanem faktycznym i ogólnie akceptowalną praktyką badawczą.
Uważamy, że analiza i ocena zachodzących przemian nie wymaga mówienia o zmianie paradygmatu w miejsce Kuhnowskiej struktury rewolucji naukowych proponujemy inną, bazującą na metodologii
programów badawczych Imre Lakatosa, interpretację postępu naukowego w biologii, która - naszym
zdaniem - znacznie lepiej odzwierciedla aktualnie zachodzące w świecie naukowym zmiany.
63
Prawdopodobieństwa
warunkowe
prawdopodobieństw absolutnych
jako
pierwotne
wobec
Jakub Puławski,
Abstrakt. W tradycji filozoficznej dotyczącej prawdopodobieństwa, jako pierwotne zazwyczaj traktuje
się prawdopodobieństwa absolutne w postaci P(A). Ma to swoje uzasadnienie w aksjomatyce
Kołomogorowa oraz intuicjach dotyczących tej tematyki. Nie jest to jednak jedyny możliwy sposób
myślenia o prawdopodobieństwie. Dzięki temu, że prawdopodobieństwa absolutne są definiowalne
w terminach prawdopodobieństw warunkowych w postaci P(A/B), da się skonstruować równoważne
aksjomatyce Kołomogorowa systemy, które jako pierwotne traktują prawdopodobieństwa
warunkowe.
W swojej pracy "Two Autonomous Axiom Systems for the Calculus Of Probabilities" z 1955 roku, Karl
Popper prezentuje taki system, oraz dwa argumenty na rzecz jego stosowania. Oba argumenty mają
swoje źródło w pewnych specyficznych własnościach logicznej interpretacji prawdopodobieństwa,
które, zdaniem autora, nie pozwalają na definiowanie prawdopodobieństw warunkowych w
terminach prawdopodobieństw absolutnych.
Podczas swojego wystąpienia odtworzę argumentację Poppera, starając się wzbogacić ją o przykłady,
oraz zaktualizować jego nieco archaiczną notację, a następnie zastanowię się nad zasadnością i
filozoficznymi konsekwencjami jego stanowiska.
Bibliografia:
Popper, K. R. (1955) Two Autonomous Systems for the Calculus of Probability, British Journal for the
Philosophy of Science 6
Gillies, D. (2000) Philosophical Theories of Probability, Routledge
Religious Ethics from Pluralist Perspective
Dawid Rogacz,
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Instytut Filozofii, [email protected]
Abstract. An interpretation of the relation between different moral codes coming from different
religions is one of the most urgent tasks standing before contemporary philosophy of religion. I
would like to show how this encounter of religious ethics could be understood in general. Firstly, I'd
like to bring to light the key role of religious ethics in the discussion about religious exclusivism and
inclusivism. Paul Knitter's idea of the soteriocentric core of religions and Hans Küng's notion of
,,general ethical criterion" are undoubtedly the best examples. Secondly, I'd like to show how
religious ethics, perceived from pluralist perspective, has an influence on the understanding of public
(or private) character of religion. In this point I'd like to refer to Aloysius Pieris and Leslie Newbigin.
Thirdly, I'd like to point out the connection between religious ethics and visions of salvation in
different religions, mainly on the basis of the thought of Wilfred Cantwell Smith and Mark Heim.
Finally, I'd like to reconstruct the debate on the universal character of the golden rule, paying special
attention to the arguments of John Hick and Mohammad Legenhausen.
Bibliography:
1. Küng H., Theology for the Third Millenium, Glasgow 1988.
2. Hick J., An Interpretation of Religion, London 1989.
3. Mathewes C., Understanding Religious Ethics, Oxford 2010.
4. Pieris A., An Asian Theology of Liberation, New York 1988.
64
5. Smith W.C., The Meaning and End of Religion, New York 1962.
6. Heim S.M., Salvations. Truth and Difference in Religion, New York 1995.
7. Legenhausen M., On the Pluralisty of Religious Pluralisms, ,,International Journal of Hekmat”
1//2010.
Podstawy kontekstualistycznej teorii znaczenia spójników logicznych
Marcin Będkowski, Natalia Łozińska, Wojciech Rostworowski,
Abstrakt. Wystąpienie ma na celu rozpatrzenie relacji między znaczeniem stałych logicznych a
sensem ich odpowiedników naturalnojęzykowych, w szczególności spójnika „jeżeli, to” jako
odpowiednika implikacji materialnej. Wystąpienie referuje wyniki badań w ramach projektu „Spójniki
logiczne w językach naturalnych” finansowanego przez MNiSW.
Referat podzielony zostanie na 4 części.
W pierwszej przedstawione zostaną argumenty przemawiające na rzecz utożsamienia znaczenia tych
dwóch wyrażeń językowych: stosowalność logiki klasycznej do oceny rozumowań, akceptowalność
wnioskowań przeprowadzanych wg schematów modus ponens, modus tollens oraz wg schematu
wzajemnego definiowania implikacji przez alternatywę.
W części drugiej omówione zostaną najważniejsze zarzuty wysuwane względem tego podejścia:
paradoksy implikacji, akceptowalność wnioskowań przeprowadzanych wg schematów
nietautologicznych, postulowana wieloznaczność spójników będących odpowiednikami stałych
logicznych (np. ze względu na wielość więzi warunkowej).
Część trzecia będzie poświęcona krytyce koncepcji H.P. Grice’a, który bronił tezy o tożsamości
znaczenia spójników i funktorów przez odwołanie się do mechanizmu implikowania
konwencjonalnego i konwersacyjnego.
W części czwartej przedstawię motywację, założenia i tezy kontekstualistycznej teorii stałych
logicznych, m.in.: konieczność wyróżnienia trzech poziomów znaczenia wypowiedzi, mechanizm
wzbogacania znaczenia implikacji na drodze modulacji (w szczególności wolnego wzbogacania).
„Byłem ślepy, lecz teraz widzę” – wiara religijna a widzenie aspektów
Stanisław Ruczaj,
Abstrakt. Metafora wzroku często jest wykorzystywana do opisu wiary religijnej. Nawróceni „widzą”
na nowo świat i swoje życie. W jakim sensie mówi się tu jednak o „widzeniu”? W inspirowanej
Wittgensteinem filozofii religii z nurtu analitycznego pojawiła się interesująca propozycja, wysuwana
przez autorów takich, jak N. K. Verbin, J. Kellenberger czy M. Scott, by analizować przekonania
religijne jako podtyp zjawiska, jakim jest dostrzeganie aspektów. Zjawisko to jest rozpowszechnione i
nie ogranicza się do jednej modalności zmysłowej: figurę kaczkozająca widzę raz jako kaczkę, raz jako
zająca, dostrzegam podobieństwo w dwu twarzach, odbieram melodię jako smutną. Religijne
przykłady tego zjawiska to np.: dostrzeżenie cudu w nagłej remisji choroby, dostrzeganie w pięknym
krajobrazie dzieła Bożego, odbieranie świętej księgi jako Słowa Boga itd. Nagłość, z jaką dostrzegane
są aspekty i zaskoczenie, jakie temu towarzyszy, są dobrą analogią dla często nagłego i
nieprzewidywalnego nawrócenia. Koncepcja przekonań religijnych jako typu widzenia aspektowego
pozwala też dobrze wyjaśnić, w jakim sensie te pierwsze są zależne od woli i wyobraźni (jak dawno
zwrócili uwagę Pascal, Kierkegaard czy J.H.Newman), oraz od innych przekonań jednostki.
W moim wystąpieniu prezentuję założenia tej koncepcji przekonań religijnych, stojące za nią
racje, a następnie przedstawiam jej krytykę. Argumentuję, że nie da się utożsamić posiadania
przekonania religijnego z widzeniem aspektu, ponieważ można widzieć religijny aspekt rzeczy, ale
65
jednocześnie nie posiadać przekonania religijnego. Widzenie aspektu jest również wydarzeniem
ograniczonym czasowo: aspekt jest widziany przez chwilę, a potem znika. Jeśli widzenie aspektu to
posiadanie przekonania religijnego, to w momentach, w których aspekt nie jest widziany, dana osoba
nie może powiedzieć o sobie, że jest wierząca. To jest jednak kontrintuicyjne.
Bibliografia:
Verbin N. K. (2000), Religious Beliefs and Aspect Seeing, Religious Studies, 36 (1), ss. 1-23.
Kellenberger J. (2002), 'Seeing-as' in Religion: Discovery and Community, Religious Studies, 38 (1), ss.
101-108.
Wittgenstein L. (2010), Dociekania filozoficzne, przeł. B. Wolniewicz, Warszawa: PWN.
Filozofia Edukacji - O dialogu i logice w programie "Filozofii dla dzieci" M.
Lipmana
Damian Rusek,
Abstrakt. Program „filozofii dla dzieci” M. Lipmana wykorzystuje dwa główne narzędzia (logikę oraz
dialog), które umożliwiają stworzenie „Wspólnoty dociekającej” (grupy uczestników, w której
możemy mówić o kształtowaniu się krytycznego myślenia, jednego z głównych celów zajęć P4C). W
swoim wystąpieniu chciałbym przybliżyć pojęcia dialogu i logiki w myśli pracowników IAPC oraz
znaleźć podobieństwa i różnice między dialogiem sokratejskim, dialogiem egzystencjalnym a
dialogiem stosowanym w programie Lipmana.
Bibliografia:
Lipman M., Sharp A. M., Oscanyan F. S., Filozofia w szkole, Centralny Ośrodek Doskonalenia
Nauczycieli, Warszawa 2013.
Pobojewska A., O dialogu (w kontekście edukacji), [w:] Od twórczości do podmiotowości, K.M.
Stasiak, L. Frydzyńska-Świątczak (red.), Wydawnictwo WSHE, Łódź 2005, s. 36-48.
Read H., Wychowanie przez sztukę, Wydawnictwo PAN, Warszawa 1976.
Pacta Conventa z Bogiem, wokół teologii politycznej ślubów lwowskich
Paweł Rzewuski,
Abstrakt. Złożone w 1656 roku śluby lwowskie były jednym z punktów zwrotnych w czasie potopu
szwedzkiego. Przyjmuje się, że Jan Kazimierz Waza ofiarował Rzeczpospolitą pod opiekę Matki
Boskiej, uznając, że jest ona Królową Polski. Zakłada się, że były one bezwarunkowym aktem
oddaniem się pod opiekę Marii i właśnie w takim duchu wydarzenie to jest powszechnie
przedstawiane. Tymczasem dokładna analiza treści ślubów, w połączeniu ze znajomością polskiej
filozofii polityki i filozofii społecznej drugiej połowy XVII wieku, oraz głównych założeń sarmatyzmu
pozwala na odczytanie ich w inny sposób. W wystąpieniu zostaną przedstawione możliwe
interpretacje tekstu ślubów lwowskich, w oparciu o pisma filozoficzne i teologiczne, a ich treść
zostanie zestawiona zarówno z tekstami religijnymi, jak i politycznymi, ze szczególnym
uwzględnieniem pacta conventa – dokumentów związanych z elekcyjnym wyborem polskich królów.
Analiza dokumentów pozwala zrozumieć, w jaki sposób teologia, polityka i filozofia przenikały się w
świadomości polskiej szlachty XVII wieku. W swoim referacie będę chciał przedstawić wykładnię, że
śluby lwowskie nie są zwykłym oddaniem się pod opiekę Absolutowi, uznaniem go za pewnego
rodzaju suwerena ale próbą zawiązania umowy między ludźmi a Bogiem, zbliżoną swoim
charakterem do targów. Wynika z nich, że od Boga można oczekiwać działań mających konsekwencje
66
w wymiarze politycznym. Z zachowanej treści ślubów wynika, że Maryja została wybrana na królową
Polski w okolicznościach zbliżonych swoim charakterem do wolnej elekcji. Szlachta dawała w nich
sobie możliwość wyboru czy chce, czy nie, aby była ona ich władczynią, nie zaś, jak chce większość
interpretacji, podporządkowała się Matce Boga zupełnie bezwarunkowo.
Can acousmatic music be a phenomenological experience? Pierre Schaeffer's
philosophy of listening
Anna Sadocha,
Uniwersytet
im.
Adama
[email protected]
Mickiewicza
w
Poznaniu,
Instytut
Kulturoznawstwa,
Abstract. One of the greatest contributions to music history made by a French composer and radio
engineer Pierre Schaeffer is the musique concrète concept, which took its name from the process of
creating music in such way. From a concrete object, like prerecorded sounds, musical pieces turn into
abstracts, thus the process of creation is reversed comparing to traditional music composing. As it
resembles film montage, such music is not meant to be played live and exists only in sound records.
Interested in Edmund Husserl's phenomenology, Schaeffer stated that listening to records can be
named acousmatic listening (a term took from history of Pythagoras' lectures). He saw that as a great
object for phenomenological reflections, as the listener, separated from direct source of sounds (like
musical instruments), can only experience music in itself, reduced from all of those directs sound
sources. In my presentation I would like to explain precisely how acousmatic sound becomes a
phenomenological experience, and why can it be considered like this at all – not only referring to
Schaeffer, but also Roman Ingarden, Enrico Fubini, Carl Dahlhaus and other musicologists and
philosophers.
Ecthesis in Aristotle's syllogistic
Sumanta Sarathi Sharma,
S.M.V.D University, Katra, J&K, India, [email protected]
Abstract. Ecthesis is a method of exposition used by Aristotle to test only a few syllogisms in Prior
Analytics. According to Smith, the proof by ècthesis' or `setting out' is an alternative deduction
schema for completing certain syllogistic moods [Smith 1983: 224-232]. In addition to this, it is also
pointed out that Aristotle never explains why he includes this method of alternative deduction for
syllogisms.
In this method, a `term' is introduced to proof a given syllogism. Lukasiewicz said, the proof by
exposition requires the introduction of a new term, called the 'exposed term' [Lukasiewicz 1962:
60)]. Similarly, according to Kneales, ecthesis is just production of the extra term [Kneale and Kneale
1962: 77]. Thom also opines that the process of selecting an A [from the given set] (gamma for
example) is called ecthesis [Thom 1976: 299].
The method of ecthesis remained a lesser known method in Aristotle's syllogistic for ages. It caught
scholarly attention much later. In this paper, an elementary set theoretic interpretation of ecthesis
for assertoric syllogisms is proposed. The proofs of syllogisms valid in first, second and third figures
are constructed using the laws of natural deduction. We also argue that ecthesis is a novel
contribution of Aristotle to syllogistic deduction. The scope of this paper is limited to assertoric
propositions.
References
Kneale, W. and Kneale, M. (1962), The Development of Logic, Oxford Clarendon Press, London.
67
Lukasiewicz, J. (1957), Aristotle's Logic: From the standpoint of Modern Logic, Oxford Clarendon
Press, London.
Smith, R. (1983), `Completeness of an Ecthetic Syllogistic.', Notre Dame Journal of Formal Logic 5(1),
224-232.
Smith, R. (1982), `What is Aristotelian Ecthesis?', History and Philosophy of Logic 3(2), 113-127.
Thom, P. (1993), Àpodeictic Ecthesis.', Notre Dame Journal of Formal Logic 34(2), 193-208.
Thom, P. (1976), Ècthesis.', Logique et Analyse 74(76), 299-301.
Czy teoria znaczenia może znacząco wpłynąć na spór o realizm w filozofii
nauki?
Paulina Seidler,
Abstrakt. Spór o realizm w filozofii nauki jest jedną z wielu nierozstrzygniętych kwestii omawianych
od co najmniej dziesiątek lat. Debata nad realizmem doczekała się podziału realizmu na ten
dotyczący całych teorii naukowych, względem przedmiotów teoretycznych oraz względem struktur
teorii. Obecnie można zauważyć, że na zróżnicowanie stanowisk zarówno realistycznych jak i
antyrealistycznych ogromny wpływ ma m.in. kwestia akceptacji danej teorii prawdy czy teorii
znaczenia. Okazuje się bowiem, że akceptacja odpowiedniej teorii znaczenia determinować może
postawę realistyczną względem przedmiotów postulowanych w teoriach naukowych. Pragnę omówić
tę kwestię wspierając się referencyjnym modelem znaczenia Hilarego Putnama. Dzięki owemu
modelowi, gdy formułujemy coraz nowsze teorie naukowe dotyczące pewnego przedmiotu
teoretycznego, to chociaż zmienia się stereotyp (w miarę jak opinie o jego rodzaju ulegają
modyfikacji) wciąż odnosimy się do tej samej substancji lub rodzaju. W moim referacie pragnę zająć
się także nie mniej ważną dla realizmu przyczynową teorią odniesienia Saula Kripkego i Hilarego
Putnama. Teoria ta przede wszystkim głosi, że terminy naukowe, w tym terminy teoretyczne, nie są
synonimiczne z opisami przedmiotów teoretycznych do których się odnoszą. Teoria ta uznaje także,
że odniesienie terminu jest ustanowione przez łańcuch przyczynowy łączący przedmiot z danym
terminem. Akceptacja referencyjnego modelu znaczenia i przyczynowej teorii odniesienia umożliwia
pogodzenie przedmiotów teoretycznych odrzuconych z naukowej ontologii z naukowym realizmem i
co za tym idzie pozwala zachować tezę o konwergencji teorii naukowych. Obie kwestie są niezmiernie
znaczące dla realizmu, pierwsza bowiem stanowiłaby odpowiedź na jeden z mocniejszych
antyrelaistycznych argumentów, czyli argument z pesymistycznej metaindukcji, natomiast druga jest
bezpośrednio związana z głównymi postulatami realizmu.
Bibliografia:
1. Putnam, H. (1998) – Znaczenie wyrazu znaczenie, [w:] Wiele twarzy realizmu i inne eseje, PWN,
Warszawa s. 93-185.
2. Putnam H. (1991) - Czym jest realizm?, [w:] Colloquia Communia, nr 1-3 (54-56), s. 61-73.
3. Psillos, S. (1999) - Scientific Realism, How Science Trucks Truth, Routledge, London and New York.
The Good and Evil of Imagination: Martin Buber’s Aesthetics
Ondrej Skovajsa,
Purkyne University, Usti nad Labem, Czech Republic, [email protected]
Abstract. Already Buber’s seminal “I and Thou” (1927) draws vital parallels between the way of life
and artistic creation, yet important for this paper are the analogies between Buber’s late “Images of
Good and Evil” (1952), and “Man and His Image-Work” (1955). In “Images” Buber discusses the “nonpolarity” of Good and Evil. Where the “good” means the ability to harness two impulses people were
68
given: the good drive, “yetzer ha-tov,” with the – only potentially – evil drive, “yetzer ha-ra.” Evil
stems from lack of “direction of the divine,” a divorce from the good impulse, and takes two forms,
which Buber illustrates in two myths. The first is the myth of Kain and his non-decision of “falling into
evil.” The other – and worse – kind of evil Buber presents on the decisive hubris of Yima of Avesta
“who sees himself as self-creator [...] and commits with his existence lie against being.”
The analogies between the Good life-journey and aesthetics are seen in “Man and His ImageWork” where Buber discusses art as neither merely subjective nor merely mimetic, as a discovery –
not invention –, and sacrifice of possibilities, and defines [good] art as “as the work and witness
between the essence of people and the essence of things”, as the “realm of the ‘between’ that has
become a form.”
Analogies for “bad” – and possibly even “evil” – forms of artistic creation remain to be explored.
Kain’s story may in the realm of aesthetics well translate into the bad, “adolescent” art lacking egodistance and renunciation. The second, Yima’s story, I hesitate to parallel with neo-avantgarde
experiments starting with Duchamp’s “non-retinal art,” but rather see analogies in advertising and
Public Relations, and illustrate this on remarks of their founder, Edward Bernays. Finally, the paper
discusses poetic language of Buber’s own philosophy.
Przedmioty percepcji wzrokowej i ich warunki tożsamości
Błażej Skrzypulec,
Abstrakt. Zarówno potoczna refleksja nad treścią wzrokowych stanów percepcyjnych, jak i naukowe
prace z zakresu psychologii i filozofii percepcji wskazują, że ludzki system wzrokowy reprezentuje
otoczenie jako zawierające przedmioty. Co więcej jest on w stanie reprezentować tożsamość
przedmiotów. Dzieje się to zarówno w kontekście synchronicznym, gdy jednocześnie
reprezentowanych jest kilka obiektów, jak i diachronicznym, gdy obiekt jest rozpoznawany jako ten
sam pomimo zachodzenia zmian dotyczących jego własności.
W tym kontekście zadać można pytanie o konieczne i wystarczające warunki tożsamości
przedmiotów percepcji wzrokowej. Mówiąc dokładniej, jest to pytanie o treść reprezentacji
wzrokowych modelujących tożsamość. Przykładowo, jeśli reprezentowanie obiektu x jako tożsamego
z obiektem y pociąga za sobą reprezentowanie x jako mającego tą samą lokalizację co y, to jest
prawdą, że tożsamość lokalizacji jest koniecznym warunkiem tożsamości przedmiotów percepcji.
W referacie przeanalizuję, opierając się na pracach filozoficznych i psychologicznych [1, 2], główne
propozycje kryteriów tożsamości przedmiotów percepcji, związane z identycznością cech i lokalizacji,
czasoprzestrzenną ciągłością oraz identycznością własności temporalnych. W zaprezentowanych
rozważaniach najistotniejsze okażą się wyniki eksperymentów typu MOT, a zwłaszcza obserwowany
w nich fenomen „asymetrii błędów” [3]. Na tej podstawie będę argumentował, że dla sformułowaniu
kryterium tożsamości przedmiotów percepcji wzrokowej nieodzowne jest odwołanie się do pojęcia
„pierwotnej identyczności” [4]. Okazuje się, że w niektórych przypadkach ich tożsamość jest
pierwotnym faktem, który nie jest ufundowany na jakościowym uposażeniu przedmiotów. W
zakończeniu referatu wskażę na konsekwencje tego wyniku dla ontologicznej charakterystyki
przedmiotów percepcji wzrokowej.
Bibliografia:
[1] Cohen, J. (2004). Objects, Places, and Perception. Philosophical Psychology, 17(4), 471–495.
[2] Scholl, B. J. (2007). Object Persistence in Philosophy and Psychology. Mind and Language, 22(5),
563–591.
69
[3] Pylyshyn, Z. W. (2004). Some Puzzling Findings in Multiple Object Tracking (MOT): I. Tracking
without Keeping Track of Object Identities. Visual Cognition, 11(7), 801–822.
[4] Adams, R. M. (1979). Primitive Thisness and Primitive Identity. The Journal of Philosophy, 76(1),
5–26.
Śmieję się, więc jestem. O potrzebie zmiany kartezjańskiego paradygmatu w
definiowaniu człowieka
Justyna Smoleń-Starowieyska,
Abstrakt. Począwszy od drugiej połowy XIX stulecia, w filozofii europejskiej narastało przekonanie o
potrzebie redefinicji pojęcia "człowiek". Z jednej strony świetnie prosperujące i odnoszące sukcesy
dziedziny przyrodnicze ujmujące istotę ludzką w kategoriach czysto biologicznych oraz odkrycia w
zakresie świata naturalnego, z drugiej zaś kryzys znaturalizowanego racjonalizmu o proweniencji
kartezjańskiej, który nie poradził sobie w sposób adekwatny z kwestią dualizmu duszy i ciała, a także
nowe wyzwania, które stanęły przed ludzkością w obliczu błyskawicznie postępującej industrializacji,
skłoniły filozofów do postawienia ponownie pytania o to kim jest człowiek i jakie są cechy
dystynktywne, które odróżniałyby go od zwierząt oraz uwypuklały jego autentyczną tożsamość.
Definiowanie człowieka jako animal rationale, czy myślącego podmiotu przestało być wystarczające.
Zwrócono uwagę na czynniki irracjonalne, na przeżywanie, uczucia, w końcu także na skłonność do
transgresji, a zarazem do nudy, do zabawy, ekscentryczność i ekspresyjność, w tym na śmiech oraz
płacz jako to, co właściwe jest tylko ludzkiej naturze. W niniejszym referacie zarysowane zostaną
wybrane stanowiska filozofów współczesnych, którzy w swoich koncepcjach antropologicznych
podkreślali problematyczność człowieka, a zarazem starali się wskazać jego cechy istotnościowe.
Akcent położony zostanie na funkcję śmiechu i zabawy oraz na ich opozycje, a na tym tle
naszkicowane będą jednocześnie kwestie dotyczące kulturotwórczego charakteru specyficznie
ludzkiej aktywności w świecie.
O życiu po filozofii. Czym zajmowały się przedwojenne doktorki filozofii?
Anna Smywińska-Pohl,
Abstrakt. Kobiety zostały oficjalnie dopuszczone do studiowania na Wydziale Filozoficznym UJ w
1897 roku. Pomimo tego, że do wybuchu II wojny światowej 25 kobietom nadano tytuł doktora
filozofii z zakresu filozofii ścisłej, niewiele z nich kontynuowało prace badawcze w tym zakresie.
Odpowiem na pytanie, dlaczego na Uniwersytecie nie było miejsca dla wykładowczyń-kobiet i jakie
obowiązywały przepisy w tym zakresie. W wystąpieniu zaprezentuję sylwetki filozofek, które wniosły
znaczący wkład w rozwój polskiej kultury, ale dzisiaj są zapomniane. Wśród nich są następujące
postacie: Maria Fredro-Boniecka, de domo Rosenblatt (1891-1958), wybitna numizmatyczka
pracowała jako kustoszka w Muzeum Narodowym w Krakowie, gdzie dokonała inwentaryzacji i
skatalogowania zbiorów, Franciszka Kalicińska-Korpałowa (1896-1988), wieloletnia pracowniczka
Biblioteki Jagiellońskiej, znamienita bibliografka czy Janina Turczyńska (1898-ok. 1970), również
bibliografka, która katalogowała dzieła znajdujące się w Bibliotece Narodowej w Warszawie. Będę
szukała odpowiedzi na pytanie, jak wyglądało życie, zwłaszcza zawodowe, wykształconych kobiet w
wymienionym okresie oraz zastanowię się nad tym, czy i w jaki sposób pierwsze filozofki
wykorzystywały narzędzia i metody filozoficzne w swojej późniejszej pracy. Referat w źródłach
ogranicza się do kobiet związanych z UJ, ale ich historie w znacznej mierze są reprezentatywne
również dla innych ośrodków akademickich w Polsce.
70
Wystąpienie będzie oparte o własne badania, głównie na źródłach znajdujących się w Archiwum
Uniwersytetu Jagiellońskiego, Archiwum Muzeum Narodowego w Krakowie, Archiwum Biblioteki
Narodowej w Warszawie.
Quietism as a Metaphilosophical Alternative to Naturalism
Thomas J. Spiegel,
University of Leipzig, [email protected]
Abstract. In this talk I demonstrate how the recent metaphilosophical view of quietism is an
alternative to widespread scientific naturalism (“naturalism”, henceforth).
Naturalism is most notably characterized by an ontological view: all that exists are basic entities
posited by the theories of natural sciences. All other phenomena must be suitably related to
scientifically respectable entities. Consequently, naturalism´s metaphilosophical outlook is that own
philosophy should explain phenomena in a way acceptable by scientific theorizing. However, this
produces so-called “placement problems” (Huw Price) since it dismisses entities which are not
objects of sciences as unnatural, e.g. norms, values, mind, numbers. Objects of this sort are difficult
to assign a spot in the natural world. I call them hard-to-place phenomena.
I propose the term “metaphysical explanations” to describe naturalism´s main tool for dealing
with placement problems. Metaphysical explanations are supposed to assign hard-to-place
phenomena a spot in the natural world by linking entities respectable by scientific standards with
hard-to-place phenomena. The target phenomenon is thereby found to be ontologically somehow
dependent on the base phenomenon. The most relevant species of metaphysical explanations are
reduction, supervenience, elimination, and emergence
Recently, philosophical quietism has been viewed as a contender against naturalism. Quietism is
the view that such philosophical attempts at theoretical explanations about certain concepts and
phenomena are misguided or inappropriate. So quietism is a metaphilosophical view because it tells
us what not to do in philosophy. Quietism rejects two assumptions of naturalism: First, Quietism
rejects scientific naturalism´s view of nature, the idea that only that which is investigated by sciences
is part of nature. Second, quietism rejects the metaphilosophical task of integrating hard-to-place
phenomena into a naturalistic world-view by way of metaphysical explanation. I close the talk by
sketching a positive metaphilosophical view implicit in the quietist´s rejection of naturalism.
Aplikacja narzędzi filozoficznych w praktyce ontologii inżynieryjnej
Dagmara Siek, Michał Sternik,
Abstrakt. Celem prelekcji jest przedstawienie jak narzędzia i kompetencje specyficzne dla filozofii
okazują się użyteczne w tworzeniu ontologii stosowanych. Na przykładach z konkretnej ontologii
tworzonej na potrzeby projektu „ProOptiBeef” (zadanie 5)1 przedstawimy sytuacje, gdzie konieczne
okazało się wykorzystanie biegłości w rozróżnianiu typów tez naukowych czy stosowaniu analiz
struktury ontycznej obiektów z artykułów naukowych. Wystąpienie będzie relacją z praktyk jakie
studenci pierwszego roku kognitywistyki, ścieżka: „inżynieria wiedzy” odbyli przy wymienionym
projekcie.
1
http://prooptibeef.pl/node/17
71
Computer Simulations in Cosmology- an Equivalent Method to the Theory
and Experiment
Justyna Szatan,
Politechnika Warszawska, [email protected]
Abstract. Very fast development of computer technology has made a lot of changes in contemporary
science. One of examples is the study about globally taken Universe where the role of computer
simulations is the most significant. Recent research have shown that computer simulations gave a
huge possibility to obtain knowledge about these parts of the Universe which are not available to
traditional methods (observation and theory).
The main goal of this presentation is to show, by using examples from contemporary cosmology,
that theory and experiment are not sufficient in the study of the Universe in a large scale and that
computer simulations are equivalent method to these two. To do so, I will:
1) give understanding of computer simulation in cosmology,
2) show main problems in obtaining knowledge about globally taken Universe when we use
traditional methods,
3) present examples of successful use of computer simulation in cosmology,
4) draw philosophical questions which appear when we accept thesis that computer simulations are
method of studying globally taken Universe.
Bibliography:
Grune-Yanoff T., Weirich P., The Philosophy and Epistemology of Simulation A Rewiew, “Simulation &
Gaming 41(1) , 2010, s. 20-50;
Heermann W.D., Computer Simulation Method in Theoretical Physics, Berlin 1990.
Hogan J., Unseen Universe: Welcome to the dark side “Nature” (2007) 448, s.240-245.
Humpreys P., Extending ourselves: Computational science, empiricism, and scientific
methods, 2004, New York.
Winsberg E., Computer Simulation and The Philosophy of Science, “Philosophy Compass”
4/5 (2009), s. 835-845.
Philosophy in cultural studies: the performative function of Zen language
Ignacy Szczeniowski,
Abstract. The idea of this paper is to deliver a few remarks about the application of philosophical
methods to cultural anthropology on the example of the linguistic behaviour in Zen society. The
paper is based on the master's dissertation that was written about the usage of expressions of the
language of Zen and its relation to nonpropositional and alogical content of the teachings of this
branch of Buddhism.
Research were conducted by the method of the philosophical and cultural description and based
on written texts, audiovisual sources, and observations in the Buddhist community. Anthropological
investigations and field studies were supported by the theoretical background of the philosophy of
language and epistemology, in particular Wittgenstein's concept of the language-game, Austin's and
Searle's theories of speech acts and Gilbert Ryle's account of knowlegde how.
In the first part of the work I show the transition from the theoretical to the practical acceptance
of Zen writings, as an example of the changes specific to the usage of expressions in this language. In
the second part I describe how the speech is functioning in the narration of Zen masters, indicating
the contextual nature of words and sentences in Zen. In the third part, through presentation of the
72
narration in the community, I show that the expressions of Zen language are in fact an agency
(performative acts).
Bibliography:
1. Austin John Langshaw, Mówienie i poznawanie: rozprawy i wykłady filozoficzne, PWN, Warszawa
1993, przeł. J. Woleński.
2. Faure Bernard, The Rhetoric of Immediacy: A Cultural Critique of Chan/Zen Buddhism, Princeton
University Press, Nowy Jork 1994.
3. Suzuki Daisetz Teitaro, Wprowadzenie do buddyzmu ZEN, Czytelnik, Warszawa 1979, przeł. M.i A.
Grabowscy.
4. Devitt Michael, Methodology and Nature of Knowing How, “Journal of Philosophy” 108 (4/2011),
ss. 205-218.
Phenomenology of hallucination and disjunctivism
Joanna Szelegieniec,
Abstract. There is a widely-held philosophical conviction that every proper theory of perception
needs to explain instances of erroneous perceptual experience, and the phenomenon of
hallucination constitutes particularly problematic case. This conviction results from the recognition
that while hallucinating, we may treat hallucination in the same way as veridical perception, i.e., as a
base for belief-formulation. This aspect of hallucinatory experience is usually called subjective
indiscriminability of percepction and hallucination, and it functions as a central point of reasoning
that perceptually grounded beliefs cannot account for knowledge.
Disjunctivism is a certain philosophical approach to the phenomenon of hallucination that intends to
avoid the unfavourable consequences of indistinguishability between hallucination and perception.
Despite the differences between a variety theoretical proposals falling within 'disjunctivism', all of
these conceptions seem to agree on one matter – the hallucination and perception share no
common mental core (Byrne & Logue, 2009). Hallucination is, then, distinct from perception either
because hallucinatory content is internal and subjective (positive disjuncivism), or because
hallucination in fact lacks any content (negative disjunctivism).
The purpose of my presentation is to argue against disjunctivist approach of characterizing
hallucination merely in comparison with perception. Namely, I will give reasons why adopting
disjunctivist perspective on hallucination does no justice to its phenomenology and ontology. I intend
to discuss the disjunctivist claims on matters, such as the nature of hallucinatory experience and the
intentionality of hallucination.
References
Byrne, A., Logue, H. (eds.)(2008) Disjunctivism. Contemporary Readings. Cambridge: MIT Press.
Johnston, M. (2004) The Obscure Object of Hallucination, Philosophical Studies, 120, 113–183.
Vega-Encabo, J. (2010) Hallucinations for disjunctivists, Phenomenonology and the Cognitive
Sciences, 9, 281–293.
73
Kondycja ludzka w XXI wieku
Filip Szumowski,
Abstrakt. Niedawno przełożone na język polski kompleksowe opracowanie problemu nierówności
społecznych, autorstwa Thomasa Piketty’ego stawia tezę, że podział dochodu narodowego na pracę i
kapitał jest z gruntu niestabilny. Mało tego, wpływy z kapitału są niepomiernie większe od tych
uzyskiwanych z produkcji. Maksowska zasada nieograniczonej akumulacji kapitału głosi, że kapitał ma
tendencję do gromadzenia się w nieskończonej ilości, bez naturalnej granicy. Przyczyną dla takiego
stanu rzeczy jest według autora Kapitału odejście od gospodarki opartej na gruncie na rzecz
produkcji, dla której kluczowy jest rozwój technologii i rosnące zyski z pracy.
W swoim wystąpieniu zamierzam zestawić argumentację autora Kapitału w XXI wieku z klasycznym
dziełem niemieckiej myślicielki Hanny Arendt – Kondycja Ludzka, wedle której wyznacznikiem
człowieka trwającego w sferze społecznej jest nieubłagana konieczność pracy jako jedynej pozostałej
aktywności ludzkiej. Zdawać by się mogło, że postępujący rozwój technologii w połączeniu z
proponowanym przez Piketty’ego nowym projektem redystrybucji zysków z kapitału uwolni
człowieka od tej konieczności. Ciągła specjalizacja zawodów może jednak doprowadzić do stworzenia
nowej linii podziału – pod względem poziomu wiedzy i wykształcenia, zaś podatek progresywny od
kapitału mógłby zmienić zasady rządzące rynkiem.
Teza, którą postaram się obronić przy okazji mojego wystąpienia głosi, że ustanowione przez
powyższy projekt linie podziału społeczeństwa zachodniego pod względem źródeł dochodu i
specjalizacji zdezaktualizowałyby totalność pracy postulowaną przez Hannę Arendt.
Wielość w systemach-sieciach. W stronę teorii organizacji nowych ruchów
protestu
Bartosz Ślosarski,
Abstrakt. W swoim wystąpieniu chciałbym przeprowadzić teoretyczną i empiryczną krytykę koncepcji
wielości, która rozwijana jest przez włoską filozofię postoperaistyczną w odniesieniu do
współczesnych ruchów społecznych (Bednarek 2013). Wielość – wedle definicji - jest ciałem
politycznym tworzonym przez społeczne interakcje w ramach kapitalizmu kognitywnego i
społeczeństwa sieci, istniejąc zarazem w przestrzeni społecznego podziału pracy, jak też w formach
protestu (Hardt, Negri 2004, 2005, 2012). Wielość to w zamyśle różnorodność zindywidualizowanych
i niepowtarzalnych jednostek, których pojedyncze głosy nie mogą zostać wyartykułowane w postaci
jednego, abstrakcyjnego głosu, a zatem wymykają się formom władzy opartym na reprezentacji
(Virno 2004). Ten nowy podmiot, w zamyśle powyższych autorów, ma stanowić widmo
demokratycznej, deliberatywnej organizacji życia społecznego, skupionej na zarządzaniu w tym, co
wspólne (Roggero 2014).
Podstawowy zarzut, jaki wystosuje w ramach swojego referatu, będzie dotyczył faktu, iż powyższa
koncepcja w znaczącym stopniu jest nieczuła na nierówności, hierarchie i transcendentne
partykularyzmy występujące w obrębie nowych ruchów społecznego protestu, które powstały po
kryzysie finansowym 2009 roku (Gitlin 2012). Aby to udowodnić, odwołam się do teorii systemówsieci (Nunes 2014), koncepcji deindywiduacji (Krajewski 2014) oraz analizy organizacji protestów
ruchu Occupy (Castells 2013; Dean 2012; Graeber 2013). Każdy z elementów będzie odpowiadał
danemu stopniowi analizy. Teoria systemów-sieci będzie miała na celu zmianę filozoficznych założeń
odnośnie sieciowego modelu społeczeństwa i tego jak „zagęszczenia sieci” stanowią o realnych
nierównościach w ruchu społecznym. Koncepcja deindywiduacji, przynależąca do narzędziowni
74
socjologii, podkreśli w jakim stopniu awangarda/reprezentacja ruchu społecznego kreuje pewien
zestaw zachowań zbiorowych, nie dając miejsca na możliwości społecznego samostanowienia.
Analiza empiryczna ruchu Occupy określi, jak „wielość” się de facto organizowała oraz stopniowo
odchodziła od rozwiązań deliberatywnych.
Człowiek Zbuntowany
Intelektualnych '44 roku
Alberta
Camus
jako
zanegowanie
Czystek
Ewa Średnicka,
Abstrakt. Po wyzwoleniu Francji w 1944 roku miały miejsce kontrowersyjne Czystki Intelektualne
(Épuration légale), czyli procesy sądowe mające na celu osądzenie kolaborantów z czasów okupacji
nazistowskiej na ziemiach francuskich. Jedną z najgłośniejszych spraw był proces Roberta Brasillacha
– utalentowanego pisarza, który nawoływał do współpracy z okupantami za pośrednictwem
artykułów w gazecie Je suis partout. Odbył się on bez dopuszczenia świadków czy dowodów, zaś sam
oskarżony w lutym 1945 roku został skazany na śmierć i powieszony. Rozprawa ta rozpoczęła pośród
francuskiej opinii publicznej poważną debatę na temat uzasadnienia dla kar śmierci wymierzonych w
owych procesach. Pośród jej uczestników znalazł się pisarz Albert Camus, który na stronach gazety
Combat dostarczał radykalnych argumentów za potrzebą przeprowadzenia Czystek Intelektualnych.
Celem wystąpienia będzie przedstawienie kontekstu historycznego Czystek wraz ze zwróceniem
szczególnej uwagi na proces Roberta Brasillacha, oraz omówienie aprobującego Czystki argumentu
Camus. Opiera się on na konfrontacji dobra jednostki i dobra ogółu, z ostatecznym uznaniem
przewagi dobra ogółu. Następnie zostaną przedstawione argumenty z Człowieka zbuntowanego
(książki Camus wydanej w 1951 roku), dostarczające w przekonaniu autora dowodu dla tezy o braku
uzasadnienia dla zabójstwa, który opiera się na wykazaniu istnienia w zabójstwie sprzeczności
logicznej.
Konkluzja będzie następująca: Camus aprobując Czystki Intelektualne dał jedynie wyraz nastrojom
panującym w powojennej Francji, natomiast sama śmierć, często będąca następstwem procesów, nie
miała w oparciu o filozofię pisarza żadnego wytłumaczenia. Fiasko Czystek przyznał sam Camus na
łamach Combat 30 sierpnia 1945 roku.
Jedność nauki – stanowisko Geralda Holtona
Michał Tatarczak,
Abstrakt. Jednym z głównych elementów XX-wiecznej filozofii były projekty globalnej unifikacji nauki.
Logiczny empiryzm upatrywał szanse na unifikację w różnych postaciach redukcji (głównie chodziło o
redukcję wszystkich nauk do fizyki). Projekt ten został słusznie skrytykowany przez Th. Kuhna i P.
Feyerabenda. Budowano następnie projekty antyredukcjonistyczne, próbując zapewnić
epistemologiczną lub ontologiczną jedność nauki (J. Oppenheim, H. Putnam). Współcześnie krytykę
unifikacjonizmu prowadzi tzw. Szkoła Standfordzka (m.in. N. Cartwright, J. Dupré, I. Hacking). Należy
podkreślić, że stanowisko, jakie przyjmiemy w kwestii unifikacji nauki ma swoje istotne konsekwencje
filozoficzne (np. kwestia naturalizmu), naukowe (np. tworzenie projektów badawczych) oraz
polityczne (np. alokacja zasobów).
Godnym uwagi – choć mało w Polsce znanym – filozofem i historykiem nauki, który zabrał głos w
dyskusji na temat jedności nauki, jest Gerald Holton. W moim wystąpieniu chcę przedstawić i
krytycznie przeanalizować jego stanowisko, którego zasadnicze tezy można sformułować
75
następująco: 1. Globalna jedność nauki jest nieosiągalna; 2. Istnieją niemniej pewne elementy
unifikujące, tzw. themata. Są to twory konceptualne, które są aprioryczne, a mimo to kontyngentnie
przyjmowane (zarówno indywidualnie, jak i społecznie). Są one nieredukowalne do zdań
empirycznych czy analitycznych, pełnią kluczową rolę w rozwoju nauki i nie da się ich z nauki na stałe
usunąć.
Koncepcja przedstawień imaginatywnych w myśli Leopolda Blausteina
Marcin Tomaszkow,
Abstrakt. Leopold Blaustein (1905 - 42/44), przedwcześnie zmarły uczeń K. Twardowskiego i E.
Husserla, pozostawił po sobie niewiele pism. Wśród nich na czoło wybijają się dwie, oryginalne,
koncepcje: reprezentacji psychologicznej oraz koncepcja przedstawień imaginatywnych, która jest
przedmiotem referatu. Wystąpienie ma za cel rekonstrukcję tych poglądów Blausteina na
przedstawienia imaginatywne, które pozwalają uznać ją za alternatywę dla rozwijanej przez R.
Ingardena koncepcji ontologii sztuki. Budową przedstawienia imaginatywne przypominają
Ingardenowe quasi-spostrzeżenia, przy czym kluczowa różnica polega na tym, że o ile Ingarden
uznaje istnienie przedmiotów fikcyjnych, o tyle Blaustein nie. Przedmioty imaginatywne są, jego
zdaniem, jedynie okrężnym, przedmiotowym, sposobem opisu aktów świadomości.
M. A. Krąpca koncepcja życia wiecznego człowieka
Mikołaj Turyk,
Abstrakt. Chciałbym w referacie dokonać przytoczenia pewnej poczwórnej (nauka - filozofia, akt możność, ciało - dusza, istota - istnienie) ekstrapolacji jako Krąpca interpretacji koncepcji
nieśmiertelności. Dla osób nie wiedzących czym jest ekstrapolacja warto przytoczyć kilka jej określeń.
Pierwszym z nich jest rozumienie ekstrapolacji jako prognozowanie co się stanie w nieznanych nam
warunkach zbioru B, na podstawie tego co zaszło w znanych nam warunkach zbioru A jako czegoś
analogicznego do zbioru B. Drugim i analogicznym do pierwszego jest rozumienie ekstrapolacji jako
wyznaczanie tego co znajduje się poza zbiorem A na analogicznej podstawie tego, co znajduje się w
środku, wewnątrz zbioru A. Trzecim i analogicznym do dwóch pierwszych jest rozumienie
ekstrapolacji jako wnioskowania tego co znajduje się np. w całym Wszechświecie na podstawie choć
jednego, to z jakichś względów istotnego elementu Wszechświata. Przejdźmy do podwójnej (bo
metaprzedmiotowej i przedmiotowej) ekstrapolacji. Otóż, jak zauważał Krąpiec ciało człowieka
rozkłada się (choć nie tylko w tym momencie, bo zauważał Krąpiec zjawisko dysymilacji, weźmy
jednak pod uwagę moment śmierci). Otóż w momencie śmierci ciało ludzkie całkowicie rozkłada się.
Dusza natomiast jest na tyle prosta, że do końca nie może się rozłożyć, choć składa się z aktu i
możności. Zobaczmy, że gdyby dusza rozłożyłaby się na możność i akt, to powstałyby dwa byty: czysta
możność oraz czysty akt. Czystym aktem nie mogłaby być, bo nie jest Bogiem, a czystej możności nie
ma. Ciało natomiast też składa się z możności i aktu (tak samo jak dusza), a jednak się rozkłada. Jak
rozwiązać ten problem? Pomocną okazuje się tu św. Tomasza z Akwinu koncepcja osoby, która mówi,
że ta osoba, w hierarchii bytów jest bytowo mocniejsza, w której bardziej, - aniżeli w osobie bytowo
słabszej od niej samej - akt bierze górę nad możnością. Zatem dusza ludzka ma na tyle mocny akt
istnienia, że przysługuje jej nieśmiertelność.
76
Biomedical Ethics Ontology, computers and moral reasoning
Paulina Wasilewska-Roszkiewicz,
Abstract. Ontologies understood as formal representations of some domain of knowledge have
nowadays a variety of applications. They
provide a controlled vocabulary, organize knowledge collected in databases and, finally, they are
used as a platform for specialists to share their experiences. By creating an ontology we
get standardized classification of entities that belong to a particular domain of knowledge and a
conceptual framework which can be used to automatize data. Such systems are nowadays
commonly used in different disciplines of biomedicine.
Biology and medicine have always been a natural field for entity classification and hierachization.
Applicability of realism-based approach caused that biomedical ontologies became very popular and
powerful tools used in all fields of biomedicine including
biomedical investigation and clinical trials. Project of BMEO was supposed to be an
endorsement of the already existing Ontology for Biomedical Investigations (OBI). Since experiments
with participation of human subjects rise many ethical questions Biomedical
Ethics Ontology was opened to support moral reasoning in a field of medical trials.
However, since experiments with participation of human subjects rise many ethical questions a
project Biomedical Ethics Ontology (BMEO) by Open Biomedical Ontologies (OBO) was
opened to support moral reasoning in the realm of medical trials. By providing standardized
taxonomic classification that would define, organize and track entities and processes in the
biomedical ethics domain it will help local and international bioethics committees to overcome the
problem of superfluity of data. Despite some benefits and possible perspectives for BMEO, it is still
unclear whether ontologies concerning nonscientific domains can be introduced as successfully as in
science.
Goedel-like results for the epistemic predicates
Bartosz Wcisło,
Abstract. In my talk I would like to discuss certain misconceptions surrounding the celebrated
Goedel's second theorem. In the debate on the Lucas—Penrose argument it is sometimes implicitly
assumed both by antimechanists and their opponents that Goedel's result is inherently limited only
to recursively axiomatizable formal theories .
I would like to argue that none of the above restrictions is essential to Goedel's theorem and its
actual consequences for the epistemology are further-reaching than it is usually presented. We shall
discuss the proof of Goedel's theorem and show for which epistemic predicates should we expect
that related results hold. In particular I will focus on certain versions of the belief predicate.
An application of Goedel's reasoning directly to that predicate yields apparently paradoxical
conclusion that no rational subject can believe his own consistency. I will try to discuss possibly
flawed steps in the derivation of this paradox and asses what philosophical import it would have, if
we accepted its validity.
77
Children In The Fog: Towards A Definition Of Multidisciplinary
Mitchell Welle,
Abstract. The aim of my paper is to present new investigations into the definition of
multidisciplinary. My presentation is in two parts: first, I will present why there is currently no
commonly accepted definition of this term; secondly, I will present Judy Thomson Klein’s taxonomy
and view of such a definition. The reason and desirability for obtaining a definition of this term is
manifold, for in our contemporary world many new -- and old -- fields of research are increasingly
branding themselves as “multidisciplinary” (e.g. Global Warming, Gender Studies, and Cognitive
Science). To make matters worse, there is confusion about whether the term “multidisciplinary” is
the same or different than “interdisciplinary” or “transdisciplinary”. Many times the way those three
terms are used they are treated as being self-evident or synonymous with one another. Furthermore
there are questions regarding whether the enterprise of obtaining such a definition is a normative or
descriptive venture. When there are attempts to offer a definition of these terms, it generally
understood under the domain of the disciplinary field of the one who offers the definition. There is
no commonly accepted definition of the term and academic philosophers have been reluctant to
tackle the problem. Klein has attempted to examine this topic from a philosophical point of view. She
offers different criteria to examine multidisciplinary and a way to draw a distinction between the
terms interdisciplinary and transdisciplinary.
Artificial Wombs are not the Answer
Travis Wellington Stockton,
Texas State University, [email protected]
Abstract. Judith Jarvis Thomson, in her work entitled “A Defense of Abortion”, looked into the
abortion rights mothers have in regards to two specific types of cases. These two cases were that of
a woman who was raped and that of a mother who attempted to use contraception but was
unsuccessful. Both of these cases focused on the burdens of childbirth on a mother and the right of
the mother to relinquish these burdens at the cost of the fetus’ life. She argued that the fetuses’
right to life at its very best is equal to the mother’s right to life. A simple answer to the dilemma
presented would be for mothers to use an emerging technology known as artificial wombs in order
to protect the mothers’ right to life and flourishing while also allowing the fetus come to term.
Thomson made clear in the end of her work that the right of the mother to remove the fetus from
her body does not give her the right to ensure the fetus' death. Artificial wombs present a
problematic situation for people who have the same view as Thomson. This paper aims to highlight
why the forced use of artificial wombs to ensure fetuses’ ability to be born can be seen as morally
wrong, and why mothers’ have the right to abort pregnancies even if it is not burdensome to them.
It will also show what the implications of these moral obligations mean for possible parents.
Francis Bacon on holy war between Christendom and Muslimdom
Przemysław Wewiór,
Uniwersytet Wrocławski, [email protected]
Abstract. Although Francis Bacon is usually associated with methodology of science, he was also into
political theology and had a great impact on James Stuart’s policy and an emergence of the British
imperialism. On basis of Bacon’s letters and signed papers, one can derive that in 1620’s the
78
philosopher was keenly interested with establishing English-Spanish coalition in order to wage a holy
war on the Ottoman Empire. By evoking Bacon’s non-scientific works (especially “On the Holy War”),
I shall present a narrative which could have posed a justification for the war if the alliance had came
into being. Key points of the narrative were notions of millenarism and of orientalism (E.W. Said).
Millenarism is an eschatological doctrine according to which the salvation foretold in the Scriptures
will have also earthly, temporal dimension. Bacon interprets the Bible and historical events in order
to prove that the emerging British Empire is a realisation of prophecies included in the Book of
Daniel. From that perspective, an apparent drop in power and significance of the Ottoman Empire is
a sign of fulfilling of the prophecy. Alongside, Bacon orientalises Muslim culture, so that he can
present waging the holy war on the empire as a mean of propagating fruits of civilisation.
Literatura podmiotowa (z klasycznego wydania prac zebranych pod redakcją Jamesa Speddinga:
Francis Bacon, The Works of Francis Bacon, J. Spedding, R.L. Ellis, D. D. Heath (red.), 15 tomów,
Houghton, Mifflin and company,
Boston 1847-1901):
- F. Bacon, Essays;
- F. Bacon, Advertisement touching Holy war.
Literatura przedmiotowa (wybrane pozycje):
- McKnight, The Religious Foundations of Francis Bacon’s Thought, University of Missouri Press,
Columbia 2006;
- S. Matthews, Theology and science in the Thought of Francis Bacon, Ashgate, Burlington 2008
Bóg nieznany, Bóg dowiedziony - wiktoriański agnostycyzm teistyczny
Sylwia Wilczewska,
Abstrakt. Choć współcześnie słowo „agnostycyzm” oznacza stanowisko głoszące, że nie wiemy lub
nie możemy wiedzieć, czy Bóg istnieje, pierwsi autorzy określający się jako agnostycy rozumieli przez
nie albo pogląd nazywany obecnie ewidencjalizmem, albo specyficzny rodzaj teizmu lub deizmu
będący zmodyfikowaną formą kantowskiego fideizmu. Zgodnie z pierwszym rozumieniem
agnostycyzmu, którego twórcą był T. H. Huxley, agnostyk może być teistą, jeśli do przekonania o
istnieniu Boga doszedł w oparciu o racjonalne rozumowanie wychodzące od wyników badań
naukowych. Drugi sposób pojmowania agnostycyzmu, którego głównym proponentem był H.
Spencer, przewidywał uznanie istnienia niepoznawalnej istoty, określanej czasem jako Nieznane, lecz
pośrednio (w różnym stopniu przez różnych autorów) utożsamianej z Bogiem. W filozofii
wiktoriańskiej agnostycyzm teistyczny pojawiał się zatem jako (1) przeciwstawiany teizmowi
fideistycznemu teizm ewidencjalistyczny i (2) deizujący teizm przeciwstawiany teizmowi religijnemu.
Jak zauważył Bernard Lightman, oba typy agnostycyzmu opierają się na epistemologii zaczerpniętej
od Kanta za pośrednictwem anglikańskiego fideisty H. L. Mansela; Lightman dostrzega w obu wyraźny
rys religijny, który, obok kantowskich inspiracji, uważa za wyznacznik agnostycyzmu wiktoriańskiego.
Rys ten był jednocześnie źródłem wewnętrznego napięcia w obozie brytyjskich agnostyków końca XIX
wieku, z których jedni – analogicznie do comteańskich pozytywistów – starali się stworzyć duchowość
alternatywną w stosunku do istniejącej religii, a inni kładli nacisk na neutralność swych poglądów w
stosunku do doktryn religijnych. Celem referatu jest przedstawienie podstawowych tez obu form
teistycznego agnostycyzmu obecnych w debatach światopoglądowych Anglii końca XIX wieku i
omówienie ich relacji do wiktoriańskiego teizmu chrześcijańskiego wynikającej z założeń
epistemologicznych i etycznych. W tym celu postaram się wstępnie odpowiedzieć na pytanie, czy
wizja Boga wynikająca z wiktoriańskiego agnostycyzmu teistycznego w znaczący sposób różni się od
chrześcijańskiej.
79
Truth and other semantic values
Piotr Wilkin,
Abstract. Traditionally, dating back all the time to Frege truth has been the primary semantic value
within most semantic theories of natural language. Even within contemporary theories that attempt
to emphasize different aspects of language use, such as Austin's account of performatives, other
functions of language have been treated as secondary and mostly relegated to the level of
pragmatics.
However, there is a large subcategory of natural language expressions, as well as a large subset of
uses of natural language, that does not seem to be primarily semantic in this sense (i.e. yielding truth
values) - among the examples one could mention emotive claims, topic-setting expressions,
pragmatically-driven discourse, performatives etc. Nevertheless, we do not want to abandon the idea
of providing a semantics (in the sense of a Tarski-Montague compositional theory) of those
fragments of language. However, that seems to be impossible if we strongly adhere to the principle
that semantics is necessarily truth-functional.
In my talk I want to explore the possibility of various different semantic values for natural-language
sentences. A sentence might yield one or more of those semantic values (and a modified criterion of
meaningfullness arises from such a modified semantics - a sentence is meaningful if it yields a
semantic value of at least one type). I will discuss the various difficulties, both formal and theoretical,
with constructing such a semantic theory, as well as giving a sketch of possible solutions, together
with their rationale and possible applications.
Specyfika postrzegania historii
autobiografizujących J. P. Sartre'a
własnego
życia.
Analiza
tekstów
Marta Winkler,
Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, [email protected]
Abstrakt. Podejmowana tematyka osadzona jest w kontekście badań nad pamięcią autobiograficzną.
Specyficzny charakter tego rodzaju pamięci - skorelowanie z pierwszoosobową narracją, podatność
na modyfikacje, interpretacje i uzupełnienia, powiązanie z potrzebą postrzegania siebie i swego życia
jako pewnej sensownej ciągłości - umożliwia jednostce współkształtowanie siebie i historii własnego
życia. W oparciu o rozważania takich myślicieli, jak Dilthey i Nietzche, oraz badania z pogranicza
różnych dyscyplin, takich jak psychologia, antropologia, filozofia umysłu, teoria poznania i teoria
literatury, dokonana zostanie analiza tego, jak wzajemne przenikanie się (wciąż reinterpretowanych)
doświadczeń oraz posiadanych cech osobowości wpłynęło na kształtowanie się światopoglądu i
osobistej historii francuskiego filozofa.
Twórczość artystyczna versus tradycyjna? Praktyczne aspekty estetycznych
podziałów
Magdalena Wojdala,
Abstrakt. Styk estetyki oraz prawa najczęściej jest kojarzony z prawem autorskim, czy szerzej,
prawem własności intelektualnej. Znaczna część regulacji prawnych z tej dziedziny dotyczy sztuki
bazującej na pojęciu „sztuk pięknych” oraz sztuki użytkowej. W związku z niedawnym podpisaniem
Konwencji UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego (17.10.2003 r.)
80
interesującym zjawiskiem stała się ochrona twórczości tradycyjnej (tak zwanej sztuki ludowej) oraz jej
relacja do ochrony sztuki przewidzianej prawem autorskim.
Powyższe regulacje pomimo tego, że dotyczą podobnych zjawisk kulturowych mają odmienne cele i
przyczyny swego istnienia. W prawie autorskim odnaleźć można odwołanie do poromantycznej wizji
sztuki i artysty; cenny jest indywidualizm, oryginalność, a pojęciem kluczowym dla całej regulacji jest
twórczość. Cel prawa autorskiego to ochrona nowatorskiego pomysłu artysty, który ma własnościowy
charakter. W przypadku niematerialnego dziedzictwa kulturowego, którego ważną dziedziną jest
folklor muzyczny, aspektami uznawanymi za uzasadniające jego ochronę są tradycja, wspólnota oraz
podtrzymywanie tożsamości grupowej. Celem ochrony ma być przede wszystkim zachowanie
żywotności dziedzictwa.
Zauważalne odmienne podejście do zagadnienia ochrony twórczości w powyższych dziedzinach może
być interpretowane jako echo historycznych rozważań w estetyce oraz poszukiwań kategorii
definiujących sztukę. Istniejące w obecnym stanie regulacje wspierają rozłączne postrzeganie
twórczości artystycznej i ludowej, równocześnie stwarzając praktyczne problemy realnego
rozgraniczenia tych dwóch zjawisk. Ich relacja będzie w najbliższym czasie niewątpliwie wyzwaniem
dla prawa, jednak również na gruncie filozofii pozwala ona przywołać wiele klasycznych pytań z
zakresu estetyki: o to co definiuje sztukę, na ile uzasadnione są podziały sztuki, w jakim zakresie
„oryginalność” jest w sztuce wartością, a także w jakim stopniu sztuka stanowi wyraz indywidualizmu
a w jakim czerpie z dorobku przeszłości.
Bibliografia:
Tatarkiewicz W., Dzieje sześciu pojęć, wyd. PWN, Warszawa, 2006.
Kurin R., Safeguarding Intangible Cultural Heritage in the 2003 UNESCO Convention: a critical
appraisal, “Museum International”, Vol. 56, Issue 1-2.
Gelbart M., The Invention of „folk music” and „art music”, Cambridge University Press, 2007,
On Hegel. The Persistence of Absolute Negativity
Bartosz Wójcik,
Abstract. In my paper I will reconstruct outline of the notion of Absolute Negativity and its relation
with ontology of Nothing in Hegel's philosophy. Problem of Nothingness in Hegel is founded on the
interpretation of crucial dialectical passage form substance to subject, which is the breaking point
form the tradition of Kantian transcendentalism. The main problem of the paper concerns the
question about the possibilities of overcoming Kantian paradigm and eventual consequences of that
movement: is it a great opening for new thinking – the ontology of Nothing – or rather it is a
paradoxical regression to pre-critical position.
According to the assumptions of investigated Hegelian ontology of Nothing, subject and substance
reach speculative identity, not because of their common positive content, but because they both
participate in essential negativity, they are marked by the same void. Therefore, substance as well as
subject are internal inconsistent and disrupted, those lacks and fractures cannot be reconciled in any
positive entity. Movement of subjectivation is permanently incomplete, because self is unable to fully
assimilate the encountered substance, which as a delayed remainder incessantly violated the
subjective attempts to sublate it. In this sense subject is a result of collapsing process of its
subiectivation, that means it is a constitutive void – endless movement of self-relating Absolute
Negativity. The void became an unsurpassable ontological gap.
In the light of this radical interpretation (represented for example by Žižek), the elementary
ontological question for Hegel is not “Why is there something rather than nothing?” (as traditional
metaphysics asks), but its reversal “Why is there nothing rather than something”? The aim of my talk
is to consider how such negative ontology interpreted form Hegel’s thought relate to the dialectical
81
method. Thus, the key theoretical issue concerns the problem: whether Hegel’s ontology
misappropriate the essence of his speculation.
The explanatoriness of proofs by mathematical induction
Tomasz Wysocki,
Washington University in St. Louis, [email protected]
Abstract. According to Lange (2009), no proof by mathematical induction is explanatory. He claims
that his argument “does not show merely that some proofs by mathematical induction are not
explanatory. It shows that none are […]” (p. 210). Take any inductive proof. Let’s assume that the
proof not only proves its conclusion, but also explains it. Lange maintains that he can construct a
different inductive proof that proves the same conclusion. As he argues, his proof is so constructed
that your proof explains one of the premises in his proof, and his proof explains one of the premises
in your proof. But, since explanations can’t run in circles, at least one of the proofs can’t be
explanatory. However, Lange claims, the proofs are similar, and if one isn’t explanatory, the other
one isn’t as well. Therefore, your inductive proof isn’t explanatory. Since, as Lange maintains, this
procedure works for any inductive proof, no proof by mathematical induction is explanatory.
My aim here is to show that Lange’s argument doesn’t succeed. First, I present the details of his
argument. Then, I show that certain simple inductive proofs can’t be accommodated by this
argument. These proofs are such that Lange can’t construct counterparts of these proofs that are
required to introduce circularity. Lastly, using examples from logic and computer science, I argue that
there’s a class of important inductive proofs that could be safely called explanatory.
Bibliography:
Lange, M. (2009). Why proofs by mathematical induction are generally not explanatory. Analysis,
69(2), 203–211.
Buddyzm w Japonii - zagrożenie czy alternatywa?
Anna Wysokińska-Zajchowska,
Uniwersytet Rzeszowski, Instytut Filozofii, [email protected]
Abstrakt. Referat ma na celu ukazanie w jaki sposób kultura japońska radziła sobie z pojawieniem się
trendu filozoficzno-religijnego którym był buddyzm. Poprzez odwołanie się do historii kraju i m.in.
takich prac jak: Zarys dziejów religii w Japonii W. Kotańskiego, Historia Japonii C. Totmana, czy też
Oda Nobunaga and the Buddhist institutions autorstwa N. F. McMullina ukazane zostanie w jaki
sposób Japończycy reagowali na obcość. Uwaga zostanie skoncentrowana na wydarzeniach
związanych zarówno z wspieraniem buddystów (zwłaszcza przez klasy rządzące), jak również okresy
prześladowań i prób wykorzenienia buddyzmu, dzięki czemu możliwe będzie przedstawienie w jaki
sposób Japończycy radzili sobie z innością. Choć referat koncentruje się na buddyzmie należy
pamiętać, że aż do XVIII wieku opisywane postawy były identyczne w stosunku do wszystkich
nowości. Kraj, w którym istniało przekonanie że cesarz jest potomkiem bogów, a sam naród ma misję
przywództwa dziejowego, bardzo nieufnie, a często wręcz z niechęcią odnosił się do wszystkiego co
pochodziło z obcych kultur. Nie można dziwić się Japończykom, że opierali się obcym wpływom, gdyż
ich silne zakorzenienie w rodzimej religii i wynikający z tego styl życia sprawiał, że wszelkie
odstępstwa burzyłyby obraz świata. Autorka analizuje głównie wydarzenia do XIX wieku ze względu
na to, że okres ten pokazuje różne postawy względem obcości, natomiast od nastania epoki Meiji
należy mówić o reformach obyczajowych i politycznych prowadzących do uwolnienia się od dawnych
wzorców społecznych i próbie wniesienia stabilizacji w życie obywateli. Pod hasłem powszechnej
modernizacji i westernizacji dochodzi do stworzenia konstytucji która wprowadziła zapis dotyczący
82
m.in. wolności wyznania. Kwestia buddyzmu w epoce Meiji nie staje się już skomplikowana ze
względu na prześladowania, a ze względu na nowe treści filozoficzne napływające z krajów
zachodnich. Fakt ten prowadzi do tego, że japońscy myśliciele pierwszy raz stawiają pytanie o to
czym jest buddyzm religią czy filozofią?
The place of wisdom in doing science. A lesson from Polish philosophy
Konrad Zaborowski SDS,
Abstract. The starting point of the paper is an empirical observation. Modern science has found itself
in a strange position: it is seen at the same time as a benefactor, and as a mortal threat. On the one
hand we admire the triumphal march of science – its great discoveries and increased use in various
areas of human life. On the other hand science is constantly subjected to criticism, even to the point
that one speaks about a crisis of trust in science. Although no one suggests to stop science,
harmonizing its further development with the elimination of negative effects, and even supporting
humanistic and social values is sometimes seen as one of the greatest challenges of our time.
In this paper, I present the conceptions developed by Stanisław Kamiński, a member of the Lublin
School of Philosophy, and others Polish philosophers (T. Czeżowski, T. Kotarbiński, K. Ajdukiewicz)
from the Lvov-Warsaw school.
The Greek word theorein, used by Aristotle to name the highest form of knowledge, denotes rational
and all-embracing cognition of reality, one which allows us to understand the world and which
ultimately leads to wisdom. During the modern era, science – considered as the highest form of
cognition – is reduced to the attainment of practical goals. Nowadays, science is further reduced to
purely technical ends viz. to control and transform nature, including man himself. Science must not
be a blind force, developing in any conceivable direction, but by its very nature it should respect the
human and cultural environment and function as a support for full personal development of human
beings in society. Therefore, we need to rediscover the sapiential origin of science and make wisdom
its guiding force. This paper shows Polish philosopher’s detailed position on the place of wisdom in
science.
Efekt epistemiczny w świetle badań eksperymentalnych i analiz teoretycznych
Marta Zaręba,
Abstrakt. Cel mojego wystąpienia, którego tematyka dotyczyć będzie zagadnień z zakresu
analitycznej filozofii działania, epistemologii oraz filozofii eksperymentalnej, będzie trojaki.
Po pierwsze, w swoim referacie dokonam charakterystyki i analizy tzw. efektu epistemicznego, tj.
wykrytej w badaniach eksperymentalnych tendencji związanej ze skłonnością badanych
(kompetentnych użytkowników języka angielskiego) do przypisywania bądź odmowy przypisania
wiedzy w zależności od wartościowania moralnego pewnego działania sprawcy (Beebe & Buchwalter
2010; Beebe & Jensen 2012). Efekt epistemiczny pozostaje w ścisłym związku z innym szeroko
dyskutowanym na gruncie filozofii działania zagadnieniem, a mianowicie tzw. efektem Knobe’a
(2003), w świetle którego skłonność określania pewnych działanie jako intencjonalne wydaje się
zależeć od jego moralnego wymiaru (co zaś zdaje się z kolei podważać założenia tradycyjnych
koncepcji dotyczących działań intencjonalnych).
Po drugie, w swoim wystąpieniu krytycznie odniosę się do teoretycznych prób wyjaśnienia efektu
Knobe’a oraz efektu epistemicznego autorstwa Katarzyny Paprzyckiej (2014), według której
83
problematyczne sądy o intencjonalności należy rozumieć jako sądy o intencjonalności zaniechań (a
nie – jak się powszechnie przyjmuje – o intencjonalności działań), zaś wspomniany efekt epistemiczny
należy wyjaśnić poprzez odwołanie się do różnicy między wiedzą o możliwych szkodliwych
konsekwencjach działania sprawcy a wiedzą na temat obiektywnego prawdopodobieństwa zajścia
skutków działania. W tej części referatu odwołam się do własnych badań z zakresu filozofii
eksperymentalnej i omówię zaprojektowane przeze mnie badania intuicji epistemicznych
kompetentnych użytkowników języka polskiego i angielskiego.
Po trzecie, swoje wystąpienie zakończę pewnymi uwagami natury metodologicznej. W szczególności
postaram się odpowiedzieć na pytanie, czy różnice między polską a angielską terminologią odnoszącą
się do problematyki intencjonalności działań odpowiedzialne są za jakiekolwiek różnice w
postrzeganiu natury działań (resp. zaniechań) intencjonalnych i wiedzy o nich. Sformułuje również
szereg uwag krytycznych pod adresem samej filozofii eksperymentalnej.
Spór o moc poznawczą introspekcji
Paweł Zięba,
Uniwersytet Jagielloński, Instytut
[email protected]
Filozofii,
doktorant
w
Zakładzie
Kognitywistyki,
Abstrakt. Fundamentalny spór we współczesnej filozofii percepcji, który toczy się pomiędzy
intencjonalizmem (ang. intentionalism) a tzw. alternatywizmem (ang. disjunctivism; z przyczyn, które
wyjaśnię, preferuję określenie „dysjunktywizm” i jego będę tu używał), może być rozumiany jako spór
o moc poznawczą introspekcji.
Charles Travis (Travis, 2005) uważa, że ojcem dysjunktywizmu był Gottlob Frege, według którego
przedmiot percepcji (podobnie jak przedmiot sądu) musi (1) istnieć niezależnie od bycia
postrzeganym (sądzonym) przez jakikolwiek podmiot oraz (2) być możliwym do postrzeżenia (i
sądzenia) przez więcej niż jeden podmiot. Dlatego przedmiotem percepcji (ani sądu) nie może być
domniemany „wspólny czynnik” pomiędzy percepcją i halucynacją, istniejący zależnie od podmiotu i
dostępny wyłącznie na drodze introspekcji: dana zmysłowa, reprezentacja mentalna, jej charakter
fenomenalny i treść intencjonalna.
Fiona MacPherson (MacPherson, 2010) argumentuje wprost przeciwnie: odrzuca dysjunktywizm w
kwestii doświadczeń zmysłowych, a równocześnie broni dysjunktywizmu w kwestii introspekcji.
MacPherson twierdzi, że w normalnych warunkach podmiot może formułować sądy na temat
charakteru fenomenalnego swoich doświadczeń, który to charakter jest z definicji dostępny
wyłącznie introspektywnie. Podmioty pozbawione charakteru fenomenalnego, lecz zaprzeczające
temu faktowi – filozoficzne zombi i osoby cierpiące na Zespół Antona-Bobińskiego – formułują
zaledwie pseudo-sądy na temat charakteru fenomenalnego swoich „doświadczeń”. Ponieważ
charakter fenomenalny jest w introspekcji dany bezpośrednio, jego obecność gwarantuje, że podmiot
formułujący sądy na jego temat się nie myli.
Celem wystąpienia jest pokazanie, że: 1) MacPherson popełnia błąd dokładnie przewidziany przez
Travisa, Fregego i Wittgensteina: charakter fenomenalny doświadczenia nie może być przedmiotem
sądów, ponieważ nie da się dla nich sensownie określić warunków prawdziwości; 2) wbrew
deklaracjom MacPherson nie używa pojęcia „charakter fenomenalny doświadczenia” w sposób
całkowicie neutralny. Interesujące wnioski zostaną wyciągnięte także w sprawie pojmowalności
filozoficznych zombi.
Literatura cytowana:
MacPherson, F. (2010). A Disjunctive Theory of Introspection: A Reflection on Zombies and Anton’s
Syndrome. Philosophical Issues, 20, 226–265.
Travis, C. (2005). Frege. Father of disjunctivism. Philosophical Topics, 33, 307–334.
84
Can a consequentialist be a good friend?
Tomasz Zyglewicz,
Abstract. Consequentialism is often held to be self-defeating due to its incompatibility with intimate
relationships. This objection is especially vivid with respect to friendship, highly voluntary character
of which is believed to be irreconcilable with impersonal, teleological and maximizing attitudes.
There seems to be hardly any place for the least necessary of loves in a die-hard consequentialist’s
motivational structure. Another problem arises from the fact that both consequentialist and his
friend might feel alienated from their relationship in the face of its immediate termination upon
realization that it no longer provides maximal good. I am going to call those, respectively, hard and
easy problems of consequentialist friendship.
In the first part of my speech I am trying to clarify the notion of friendship. Next, I discuss the hard
problem and point to some possibilities of a consequentialist engaging into a friendship despite of it.
In the third part I argue that a consequentialist is at least as good as a deontologist in preserving
friendships. The argument revolves around a semantic analysis of the statements of the sort of “X is
my friend”. It takes into account a highly underestimated fact that such sentences can only be
truthfully uttered in the light of past experiences. I wrap up by summoning a couple of test cases
exposing benefits of the presented analysis.
Key references
1. Railton, P. (1984). "Alienation, consequentialism, and the demands of morality." Philosophy and
Public Affairs 13(2): 134-171.
2. Parfit, D. (1984). „Reasons and Persons”. Oxford University Press.
3. Cocking, D.; Oakley, J. (1995). “Indirect consequentialism, friendship, and the problem of
alienation”. Ethics 106(1): 86-111.
4. Blum, L.A. (1980). “Altruism, friendship, and morality”. Routledge & Kegan Paul.
5. Stocker, M. (1976). “Schizophrenia of modern ethical theories”. Journal of Philosophy 73(14): 453466.
„Mentalny kameleon”. Świat rządzony przez komputery.
Grzegorz Zyzik,
Uniwersytet Opolski, [email protected]
Abstrakt. Współcześnie ludzkość ma pewną skłonność do antropomorfizowania maszyn sterowanych
oprogramowaniem. Można zaryzykować tezę o trudności stwierdzenia prymatu umysłu ludzkiego
nad oprogramowaniem. Ściślej mówiąc nie jest do końca jasne, czy to działanie umysłu zainspirowało
twórców oprogramowania, czy też ludzie przenoszą model funkcjonowania komputerów na ich
sposób działania.
Celem mojego referatu jest analiza wizji świata kierowanego przez komputery. Zastanowię się, jaką
rolę pełnią te alternatywne światy w stosunku do zachodzących współcześnie przemian
technologicznych. Interesujące będą tu szczególnie zagadnienia determinizmu technologicznego,
antropomorfizacji technologii i wpływu pewnych wizji na design urządzeń. W swoim referacie
przywołam projekt Cybersyn (lata 70.) Stafforda Beer’a, czyli próbę kierowania całym państwem
(Chile) przy użyciu sieci komputerów. Projekt poniósł klęskę, lecz warto zastanowić się nad jego
założeniami zwłaszcza w porównaniu z dzisiejszym Internetem. Zamierzam dowieść, że wizja świata
rządzonego przez komputery, czy wysoko rozwiniętą SI jest obecnie jedną z najbardziej inspirujących
idei. Człowiek przeciwstawiając się jej, lub starając się przybliżyć dokonuje niezwykłych odkryć na
polu nauki, kultury i sztuki. W swoim referacie wykorzystam koncepcję machiny antropologicznej
85
Giorgio Agambena, odniosę się również do prac Gilles'a Deleuze'a. Warto również odnieść się do idei
transhumanizmu i problematyki tzw. „osobliwości”, czyli wyobrażanego momentu powstania
samoświadomej sztucznej inteligencji. Obecnie ludziom wydaje się, że triumf technologicznego
racjonalizmu ograniczył rolę wyobraźni duchowej. Jednak z pewną dozą ostrożności uważam, że
impulsy religijne i marzenia przenikają całe dzieje techniki, a zwłaszcza technologie informacyjne. W
swoim referacie postaram się wskazać w jaki sposób pewne kategorie myślowe stanowią podstawę
dla utopijnych wizji, apokaliptycznych scenariuszy przyszłości i cyfrowych fantazmatów,
zapełniających wyobraźnię współczesnego człowieka.
Zmysły i język w Aesthetica in nuce Johanna Georga Hamanna
Anna Żymełka,
Abstrakt. Referat będzie stanowił próbę interpretacji wybranych fragmentów jednej z
najważniejszych rozpraw J.G. Hamanna (1730-1788) zatytułowanej Aesthetica in nuce. Rapsodia
prozą kabalistyczną. Nawiązując do pozostałych pism autora i odwołując się do opinii badaczy pism
Hamanna (H.-M. Lumpp, M. Griffith-Dickson, J.R. Betz, w Polsce: K. Najdek), spróbuję przedstawić
eksplikację tytułu i swoistą "egzegezę" kilku wątków zawartych w utworze, zapisanym, jak stwierdza
się w tytule - prozą kabalistyczną - w której skomplikowanej i niejednorodnej zewnętrznej formie
utworu towarzyszą ukryte znaczenia zawarte w głębszych warstwach znaczeniowych tekstu. Wątki,
do których się odwołam, to przede wszystkim: prymarna rola zmysłów i namiętności w poznaniu
świata, znaczenie mowy obrazowej, koncepcja estetyki (jako teorii poznania zmysłowego i poetyki) i
koncepcja języka jako przekładu. Hamann wskazuje na doniosłość poznania zmysłowego człowieka
(zwanego przez wielu „poznaniem niższym”) i wiąże je, podobnie jak Baumgarten i Bacon, z
obrazowym konkretnym sposobem przedstawiania rzeczywistości w języku („zmysły i namiętności
przemawiąją obrazami i nie rozumieją niczego poza nimi”). Takiemu sposobowi przedstawiania
przypisuje pierwszeństwo przed językiem abstrakcyjnym zarówno w porządku czasowym
(posługująca się obrazami poezja jako „język ojczysty rodzaju ludzkiego”) jak i w porządku ważności
(jako właściwa forma poznania). Przedmiotem poznania jest natura, która sama ma charakter
językowy, jest bowiem – zgodnie z teologicznymi założeniami Hamanna – Bożą „mową do stworzenia
poprzez stworzenie”. Zrozumienie tej mowy wymaga jednak wysiłku hermeneutycznego – swoistego
przekładu.
Bibliografia:
Hamman, J.G. (1762/2010). Aesthetica in nuce. Rapsodia prozą kabalistyczną, w: Najdek, K. (2010).
Cytat jako figura myśli. Z retoryki filozoficznej Hamanna i Benjamina. Nowa Wieś k. Torunia.
Griffith-Dickson, G. (1995). Johann Georg Hamann's relational metacriticism. Berlin.
Betz, J.R. (2009). After Enlightenment. The post-secular vision of J.G. Hamann. Oxford.
Lumpp, H.-M. (1970). Philologia crucis. Zu Johann Georg Hamanns Auffasung von der Dichtkunst. Mit
einem Kommentar zur 'Aesthetica in nuce', Tübingen.
86

KSIĄŻKA ABSTRAKTÓW (plik PDF) - Zlot Filozoficzny

Transkrypt

Podobne dokumenty

Wykład 4

Prace plastyczne

O zgodzie, bez złudzeń

1923 2016 ST. STANISLAUS KOSTKA PARAFIA