Regionalne prognozy gospodarcze

SMG/KRC Millward Brown
Regionalne prognozy
gospodarcze
Maj 2013
Informacje skrócone
1
1. Informacje o opracowaniu
Niniejsze opracowanie powstało w maju 2013 r. na podstawie analiz i badań
przeprowadzonych w okresie od listopada 2012 do maja 2013 r. Wykorzystane zostały
do niego możliwie najnowsze dane, jednak należy pamiętać, że nawet niewielkie zmiany
sytuacji gospodarczej mogą wpływać na obraz aktualnej sytuacji oraz na prognozy na
przyszłość. Przeanalizowano czynniki wpływające na zmiany oraz prognozowano
dynamikę sytuacji gospodarczej województwa mazowieckiego w drugiej połowie
2013 roku.
2. Czynniki makroekonomiczne
Można oczekiwać, że wzrost PKB w Polsce w najbliższym okresie utrzyma się na
niewysokim poziomie, poniżej 2% r/r Ostrożne przyspieszenie tempa wzrostu
spodziewane jest w 2014 r. do poziomu około 2,6%. Szansy na większy wzrost
gospodarczy upatruje się w przesunięciu preferencji gospodarstw domowych ze
skłonności do oszczędności na skłonność do konsumpcji.
Inflacja w 2013 nie przekroczy celu inflacyjnego NBP - 3,5%, nie jest spodziewany dalszy
wzrost indeksu. Po ostatniej obniżce stóp na początku czerwca 2013 r. dalsze obniżki
nie są wykluczone, ale coraz mniej prawdopodobne. Nie należy spodziewać się
podniesienia stóp procentowych w celu regulowanego obniżania inflacji, ze względu na
priorytet RPP pobudzania koniunktury gospodarczej i brak zagrożenia wzrostem cen
administrowanych, które wywołały wzrost inflacji w 2011r.
Poziom bezrobocia utrzyma się na równie wysokim, co aktualnie poziomie - na koniec
2013r. bezrobocie osiągnie poziom bliski 13,5%, i raczej utrzyma się na podobnym
poziomie w roku następującym. Rynek pracy z opóźnieniem reaguje na zmiany w
koniunkturze, a zaczynające się dopiero pojawiać pierwsze symptomy nadchodzącego
ożywienia gospodarczego nie są wystarczającym bodźcem dla automatycznej poprawy
sytuacji na rynku pracy.
Sezonowe wahanie bezrobocia znajdzie wprawdzie swoje odzwierciedlenie w już
rozpoczętym spadku stopy bezrobocia w miesiącach letnich 2013 r., jednak z wartości
maksymalnych, jakie osiągnęła ona w zimie można wnioskować, że ciągle będzie wyższa,
niż w latach poprzednich.
2
Wykres 1 Stopa bezrobocia rejestrowanego w województwie mazowieckim w latach 2008-2013 (stan
w końcu miesiąca).
15
14
analogiczne wahania sezonowe
w skali kraju i Mazowsza
13
12
11
10
9
POLSKA
8
WOJ. MAZOWIECKIE
7
07.2013
04.2013
01.2013
10.2012
07.2012
04.2012
01.2012
10.2011
07.2011
04.2011
01.2011
10.2010
07.2010
04.2010
01.2010
10.2009
07.2009
04.2009
01.2009
10.2008
07.2008
04.2008
6
Źródło: opracowanie własne, na podstawie danych, GUS [http://www.stat.gov.pl]
3. Trendy rynkowe
Oczekuje się, że kurs złotego do euro pozostanie stabilny, na poziomie 4,20 PLN/EUR,
natomiast kurs franka szwajcarskiego może w 2014 r. osłabić się do 3,60 PLN/CHF. W
krótkim okresie mogą pojawić się wahania, ale w długim spodziewana jest stabilizacja
złotego do euro. Pogorszenie sytuacji gospodarczej w Europie, spowoduje dalsze
osłabienie euro, a w konsekwencji deprecjację złotego do dolara.
Biorąc pod uwagę dane o handlu zagranicznym mazowieckich przedsiębiorstw eksport
odgrywa relatywnie niewielką rolę w ich przychodach, wiec pogorszenie koniunktury w
UE w 2012 r. nie było liczącą się przyczyną wyraźnego osłabienia wzrostu, chociaż
oczywiście pojedyncze firmy mogły odczuwać z tego powodu spadek sprzedaży. Jeżeli w
2014 r. nadejdzie prognozowane ożywienie gospodarcze w Europie, poprawi się
również dynamika polskiego eksportu. Już teraz pojawiają się symptomy poprawy
koniunktury w Stanach Zjednoczonych.
W 2013 przedsiębiorcy starają się nie zatrudniać nowych pracowników. Zwolnienia są
jednak sposobem na dokonanie oszczędności traktowanym przez przedsiębiorców, jako
3
krok ostateczny. Doświadczeni przedsiębiorcy wiedzą jak wysoki koszt wiąże się z
rekrutacją, zatrudnieniem i wyszkoleniem wartościowego pracownika, nie chcą więc
tracić cennych zasobów ludzkich i próbują w miarę możliwości poszukiwać
oszczędności w innych obszarach. Zdarza się zatem, że pomimo nadwyżki zatrudnienia
w stosunku do aktualnych potrzeb przy zmniejszonych obrotach, jedyną reakcją
przedsiębiorców jest wstrzymanie dodatkowego zatrudniania.
Takie zjawisko ma jednak inny skutek: ożywienie gospodarcze nie powoduje
automatycznego wzrostu zatrudnienia. Przedsiębiorcy ciężko doświadczenie wahaniami
koniunktury starają się optymalizować zatrudnienie i bardzo ostrożnie je zwiększają.
Może zatem wydarzyć się, że pomimo wzrostu gospodarczego w latach 2014-2015,
sytuacja na mazowieckim rynku pracy pozostanie równie trudna jak obecnie.
4. Sytuacja w województwie mazowieckim
Wg stanu na koniec grudnia 2012 w rejestrze REGON, na
Mazowszu zarejestrowanych było 699 212 podmiotów
gospodarki narodowej, co stanowi 17,6% ogółu podmiotów
zarejestrowanych w kraju. Ponad połowa mazowieckich
podmiotów gospodarczych zarejestrowana była na terenie miasta
Warszawy.
Ocenę
aktywności
ekonomicznej
mieszkańców
województwa lepiej jednak przeprowadzić bazując na liczbie
podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w rejestrze REGON na 10
tysięcy mieszkańców. W 2012 roku na Mazowszu wynosiła ona 1 319, przy średniej
ogólnopolskiej wynoszącej 1 032. Aktywność ta jednak koncentruje się przede
wszystkim w Warszawie, dla której wartość wskaźnika wynosi 2 070 podmiotów na 10
tysięcy mieszkańców. Dla innych podregionów jest ona znacznie niższa, a średnią
wartość dla Polski przekracza jedynie w podregionach warszawskim wschodnim i
warszawskim zachodnim1.
Niepokój budzi jednak obraz stagnacji, jaki rysuje się w trzech peryferyjnych
podregionach województwa mazowieckiego: radomskim, ostrołęcko-siedleckim i
ciechanowsko-płockim. Tempo wzrostu wskaźnika było tu znacznie wolniejsze nie tylko
Na podstawie „Raportu z badania koniunktury konsumenckiej, etap II”, „Raportu z badania nastrojów gospodarczych w
województwie mazowieckim, etap II” oraz Banku Danych Regionalnych Głównego Urzędu Statystycznego.
1
4
w porównaniu to trendu wojewódzkiego, ale również krajowego. Ponadto, podregion
radomski był jedynym spośród analizowanych tu obszarów, gdzie po spadku w 2011
roku wartość wskaźnika w 2012 roku nie zdołała przekroczyć tej z roku 2010.
Produkcja sprzedana przemysłu na 1 mieszkańca województwa mazowieckiego
wynosiła 147,1% produkcji na 1 mieszkańca Polski. Wg najnowszych dostępnych
danych dla województwa mazowieckiego2, pod koniec roku 2012 produkcja sprzedana
przemysłu uległa załamaniu. W grudniu 2012 produkcja sprzedana mazowieckiego
przemysłu zanotowała spadek o 5,7% w porównaniu z analogicznym okresem roku
poprzedniego oraz o 11,2% w porównaniu z poprzednim miesiącem. Załamanie pod
koniec roku znacząco odbiło się na statystykach ogólnorocznych, ostatecznie wzrost
produkcji sprzedanej w całym roku 2012 dla mazowieckiego przemysłu wyniósł 1,4%.
5. Trendy konsumenckie
Połowa pracowników w Polsce otrzymywała miesięczne wynagrodzenie w wysokości
nie większej niż 2 906 zł brutto, zaś największa liczba osób zarabiała 2020 zł brutto.
W tym samy czasie przeciętne wynagrodzenie brutto obliczone dla całego kraju
wynosiło 3 543,50 zł. Dochód, jakim rozporządzało gospodarstwo domowe na jedną
osobę w województwie mazowieckim w 2011 roku wyniósł średnio 1 622,96 zł, co
stanowi 132,3% średnich dochodów gospodarstw w skali całego kraju, podczas gdy w
2010 roku przewaga ta wynosiła 134,3%3.
Mimo wzrostu wartości przeciętnych wynagrodzeń i dochodu rozporządzalnego,
większość mieszkańców Mazowsza jest zdania, że w ciągu ostatniego roku sytuacja ich
gospodarstwa domowego pogorszyła się. Cieszyć może fakt, że w porównaniu do
analogicznego pomiaru pół roku wcześniej liczba zauważających pogorszenie własnej
sytuacji ekonomicznej spadła – zarówno w województwie mazowieckim jak i w całym
kraju.
Nastąpił wzrost cen większości kategorii produktowych. Za wyjątek należy uznać odzież
i obuwie, którego średnia cena spadła w 2012 o aż 4,2 punktu procentowego w kraju i
4,3 w województwie mazowieckim (spadkowa tendencja wskaźnika cen obuwia i
2Komunikat o sytuacji
społeczno-gospodarczej
województwa
mazowieckiego w grudniu
[http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/warsz/ASSETS_komunikat_12_2012.pdf]
2012
r.,
GUS
2012
3 Na podstawie danych zaczerpniętych z Banku Danych Regionalnych Głównego Urzędu Statystycznego
5
odzieży utrzymuje się cały czas od 10 lat). Największy przyrost natomiast miał miejsce
dla cen transportu (większy w Polsce – o 7 punktów procentowych i mniejszy na
Mazowszu – o 6,2 punktu procentowego)4.
Można zaobserwować dwa zasadnicze trendy: po pierwsze, większy niż w innych
regionach wzrost wydatków mazowieckich gospodarstw domowych, po drugie,
mniejszy niż dla całej Polski wzrost cen. Z zestawienia tych faktów wynika, iż
wspomniany na wstępie wzrost wydatków mazowieckich gospodarstw nie jest jedynie
rezultatem wzrostu cen. Gdyby tak było, tempo wzrostu w obu wypadkach byłoby
równomierne, tymczasem wydatki na rosną szybciej niż ceny. Może to wskazywać na
zwiększenie się siły nabywczej mazowieckich konsumentów w ostatnich latach.
6. Rynek pracy
Mazowiecka gospodarka odgrywa dużą rolę w gospodarce kraju. Mazowsze jest
województwem o najsilniejszej gospodarce w kraju. Zdiagnozowano zależność, iż
zmiany wzrostu tempa PKB Mazowsza wyprzedzają zmiany wzrostu PKB kraju, a nie na
odwrót. Oznacza to, że utrzymywanie się trendów rozwojowych na Mazowszu będzie
korzystnie wpływało na rozwój gospodarki Polski, a być może i innych państw. Istnieje
jednak dość wysokie prawdopodobieństwo, że wystąpi zależność odwrotna. Problemy
gospodarcze, które uzewnętrzniły się w Europie w roku 2011 i nasiliły w latach 2012
i 2013, będą miały dalszy niekorzystny wpływ na gospodarkę polską i Mazowsza.
Polska gospodarka pozostając pod wpływem dużego spowolnienia gospodarczego
występującego w innych krajach, po kilkuletniej walce odczuła w końcu nieuchronny
wpływ spadku koniunktury. Zmniejszyła się liczba zamówień finansowanych ze
środków unijnych, dotyczy to w szczególności inwestycji budowlanych
i
drogowych
oraz
tych
realizowanych
w
ramach
przygotowań do piłkarskich mistrzostw Euro2012, ale
także
zamówień
unijnych
w
pozostałych
sektorach gospodarki. Zatrudnienie zmniejszyło
się najbardziej w sektorze budowlanym, a przedsiębiorcy deklarują wyraźny spadek
liczby oraz wartości zamówień. Wpływ na spadek gospodarczy ma atmosfera kryzysu
kreowana w mediach: zarówno przedsiębiorcy jak i konsumenci nawet, jeśli sami nie
4
Na podstawie danych zaczerpniętych z Banku Danych Regionalnych Głównego Urzędu Statystycznego
6
odczuli jeszcze zmniejszenia ilości pieniędzy we własnym portfelu, uznawali za
rozsądne wstrzymywanie się z ponoszeniem wydatków do momentu, kiedy sytuacja
nieco się ustabilizuje. Zmniejszyło to nie tylko wielkość ponoszonych wydatków
inwestycyjnych, ale przede wszystkim kluczową dla całości koniunktury wielkość
popytu konsumpcyjnego.
Od 2008 w podregionach województwa następuje wzrost odsetka bezrobotnych,
pomiędzy 2009 a 2011r. nastąpił gwałtowny wzrost odsetka osób długotrwale
bezrobotnych. Aż 67% mieszkańców Mazowsza spodziewa się pogorszenia sytuacji na
rynku pracy. Więcej ofert pracy pojawia się w dużych miastach i ośrodkach o niższym
bezrobociu, w mniejszych, o charakterze peryferyjnym popularniejsze są inne kanały
poszukiwania pracowników, w szczególności nieformalne. Ponad 45% ogłoszeń
opublikowanych na Mazowszu na przełomie 2012 i 2013 r. oferowało pracę w handlu,
przetwórstwie przemysłowym lub w działalności w zakresie usług administrowania i
działalności wspierającej. Wyraźnie spadła liczba ofert pracy w budownictwie.
Dla kandydatów lepiej wykształconych, i wyżej kwalifikowanych zawodów częściej
pojawiają się oferty w publikatorach, dla tych o niższym poziomie wykształcenia – w
PUP. 13% ofert pracy przeznaczonych jest dla kandydatów z uprawnieniami do
kierowania pojazdami, a 14% ofert wymaga od kandydata znajomości przynajmniej
jednego języka obcego. Pracodawcy najczęściej zwracają uwagę na kompetencje
psychologiczne i interpersonalne kandydatów.
7. Wnioski i prognozy
Mimo lepszych, niż dla innych regionów Polski, wartości wskaźników makroekonomicznych,
wśród mieszkańców Mazowsza przeważa postawa pesymistyczna w ocenie sytuacji
ekonomicznej ich gospodarstwa domowego oraz kraju. Wskazują na to ujemne wartości,
jakie przyjęły trzy wskaźniki koniunktury konsumenckiej (Bieżący i Wyprzedzający
Wskaźnik Ufności Konsumenckiej oraz Wskaźnik Dokonywania Istotnych Zakupów)
obliczone na podstawie odpowiedzi udzielonych przez respondentów w badaniu
kwestionariuszowym. Zaobserwowano, że pomimo lepszej niż reszta kraju kondycji
finansowej, w jakiej znajdują się mieszkańcy Mazowsza, oni również odczuwają skutki
spowolnienia gospodarczego. Wśród badanych w drugiej fali badania więcej było
7
pesymistów. Respondenci częściej niż pół roku wcześniej przewidywali pogorszenie
kondycji ekonomicznej kraju oraz wzrost poziomu bezrobocia.
Dobrą oznaką dla rozwoju regionu jest natomiast spadek pesymizmu dotyczący kondycji
finansowej własnych gospodarstw domowych respondentów. Dowodzi to faktu, że
mieszkańcy Mazowsza wierzą w swoje możliwości i uczą się przetrwania w pogarszających
się warunkach zewnętrznych. Wskazuje na to również niski, ale rosnący odsetek
mieszkańców uznających za prawdopodobne dokonanie istotnego zakupu.
Większość mazowieckich przedsiębiorstw planuje
przeczekać
trudny
okres
i nie
dokonywać
poważniejszych ruchów kadrowych, nie należy się
więc spodziewać zbyt dużych zmian w poziomie
bezrobocia w drugim półroczu 2013 roku, poza
wynikającymi z sezonowego spadku. Można uznać, że
mazowieccy przedsiębiorcy wypracowują bardzo dobre
wyniki w coraz trudniejszym otoczeniu.
Omówione
tendencje
pozwalają
przypuszczać,
że
sytuacja
mazowieckich
przedsiębiorstw będzie stabilna dzięki ich działaniom zapobiegawczym. Rozważne
planowanie
działalności
oparte
na
konkurencyjności
jakościowej,
niechętne
zatrudnianie nowej i koncentracja na rozwoju już zatrudnionej kadry, ostrożne
inwestycje, dbanie o płynność finansową, poszukiwanie nowych rynków – to wszystko
każe spodziewać się, że w niesprzyjających warunkach przedsiębiorcy na Mazowszu
przetrwają kryzys w atmosferze niepokoju, ale bez większych strat. Nie ulega również
wątpliwości, że nie podejmą się nowych inwestycji i rozszerzania zatrudnienia zanim nie
upewnią się, że poprawa sytuacji nie jest chwilowa. Druga połowa roku 2013 nie
powinna przynieść gwałtownych zmian, koniunktura utrzyma się na dotychczasowym,
trudnym i niskim poziomie, można natomiast liczyć na ożywienie gospodarcze w 2014 r.
8