narkotyki - Wojsko Polskie

MINISTERSTWO OBRONY NARODOWEJ
DEPARTAMENT WYCHOWANIA I PROMOCJI OBRONNOŚCI
NARKOTYKI
NAJLEPSZE WYJŚCIE NIE WCHODZIĆ
Materiały do przeprowadzenia zajęć
z żołnierzami zasadniczej służby wojskowej
ISBN 83-918666-8-8
WARSZAWA 2004
-1-
-2-
PLAN - KONSPEKT
do przeprowadzenia zajęć z żołnierzami zasadniczej służby wojskowej
z zakresu profilaktyki narkotykowej.
TEMAT:
CELE:
CZAS:
NARKOTYKI – NAJLEPSZE WYJŚCIE NIE WCHODZIĆ.
1. Zapoznanie uczestników zajęć z podstawowymi pojęciami dotyczącymi
narkotyków i uzależnienia, oraz podstawowymi rodzajami narkotyków
i ich działaniem.
2. Przedstawienie mechanizmu powstawania uzależnienia.
3. Uświadomienie żołnierzom konsekwencji zdrowotnych, psychospołecznych
oraz prawnych używania narkotyków.
2 x 45’
METODY:
Wykład, prezentacja foliogramów, dyskusja.
MATERIAŁY I ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
Foliogramy, rzutnik światła dziennego lub projektor multimedialny.
MIEJSCE:
Świetlica, sala wykładowa.
ZAGADNIENIA:
1. Podstawowe pojęcia związane z używaniem narkotyków.
2. Przyczyny używania narkotyków.
3. Proces powstawania uzależnienia od narkotyków.
4. Podstawowe grupy narkotyków i ich działanie.
5. Konsekwencje używania narkotyków:
− zdrowotne;
− psychiczne;
− społeczne i prawne.
6. Prawo a narkotyki.
7. Gdzie można uzyskać pomoc ?
-3-
LITERATURA:
Mejer – Zahorowski O., Zimak J. Problemy narkomanii. Warszawa 2002
Zimak J., Narkotyki i co dalej ? Warszawa 2002
Unicri, Kompendium wiedzy o profilaktyce, t. II Używanie i nielegalny obrót
substancjami uzależniającymi.
Ustawa o Przeciwdziałaniu Narkomanii z dnia 24.04.1997 r.
-4-
PRZEBIEG ZAJĘĆ:
L.p.
TREŚĆ ZAGADNIENIA
CZAS
WSKAZÓWKI
ORGANIZACYJNO
- METODYCZNE
CZĘŚĆ WSTĘPNA
1.
Zapoznanie uczestników z tematem i celem zajęć
5 min
CZĘŚĆ ZASADNICZA
2.
Przeprowadzenie ćwiczenia
LISTA STRATY – KORZYŚCI
15
min
Opis ćwiczenia
w skrypcie
do konspektu
3.
Zagadnienie 1. Podstawowe pojęcia związane
z używaniem narkotyków.
10
min
Prezentujemy
folię nr 1
10
min
Pytanie do
słuchaczy:
Czy macie propozycje dotyczące przyczyn sięgania po
narkotyki?
Narkotyk – substancja pochodzenia naturalnego
lub syntetycznego, która przyjęta przez człowieka,
wpływa na działanie układu nerwowego, a przez to
zaburza jedną lub kilka funkcji organizmu.
Uzależnienie – stan, w którym człowiek nie potrafi
obyć się bez danej substancji. Istnieją dwa rodzaje
uzależnienia: fizyczne i psychiczne
Tolerancja – jest to wzrost odporności organizmu
na dany środek. Dla uzyskania takich samych efektów, konieczne staje się przyjmowanie coraz większych dawek narkotyku.
4.
Przedawkowanie – przyjęcie dawki narkotyku,
której organizm nie może znieść. Oznaki przedawkowania to silne zaburzenia układu oddychania,
zaburzenia pracy serca oraz duże ryzyko śmierci.
Taka osoba wymaga pomocy lekarza.
Zagadnienie 2. Przyczyny używania narkotyków.
Główne przyczyny sięgania po narkotyki przez
młodzież:
− chęć przeżywania odmiennych stanów
świadomości;
− ciekawość i moda;
− chęć poprawienia nastroju, uzyskania lepszego
samopoczucia;
− ucieczka od codzienności, trosk, doznawanych
trudności, frustracji czy stresu;
− poszukiwanie „mocnych wrażeń”;
− wpływ kolegów – środowiska – subkultury;
− chęć bycia akceptowanym i uznawanym
w grupie rówieśniczej;
-5-
Prezentujemy folię
nr 2
4.
− nadmierne odczuwanie lęku przed wyzwaniami
i obowiązkami codziennego życia;
− brak wiary we własne siły, niska samoocena;
− brak odpowiednich emocjonalnych więzi
rodzinnych;
− z powodu trudności w szkole lub na studiach;
− brak autorytetów (dom, szkoła, środowisko);
− bunt przeciw dorosłym i ich światu.
5.
Zagadnienie 3. Proces powstawania uzależnienia
od narkotyków.
FAZA I: eksperymentowanie
Zapoznanie z narkotykami następuje najczęściej
z ciekawości, na imprezie, w czasie wakacji, w grupie rówieśników. Na tym etapie bierze się narkotyki,
gdy inni częstują: marihuanę, ekstazę, amfetaminę.
Część osób uznaje na tym etapie, że zaspokoiło
swoją ciekawość i nigdy więcej nie próbuje tego
typu środków.
FAZA II: częstsze używanie
Na tym etapie człowiek zaczyna szukać okazji
i towarzystwa, w którym będzie mógł zażywać narkotyki. Przejmuje inicjatywę, aktywnie poszukuje
nowych doznań. Na tym etapie branie ma charakter
instrumentalny, aby zmienić swoje uczucia – aby
bez wysiłku poczuć się przyjemnie, aby zapomnieć
o smutku, zmniejszyć napięcie czy stres.
FAZA III: regularne zażywanie
Na tym etapie narkotyki stają się niezbędnym
dodatkiem do życia. Stan odurzenia staje się celem
nadrzędnym. Coraz krótsze stają się okresy abstynencji. Pojawiają się też pierwsze konsekwencje,
których narkoman nie chce zauważyć: gorsze oceny
w nauce, problemy w pracy, kłopoty z koncentracją
i pamięcią, problemy zdrowotne. W tej fazie po
krótkiej przerwie szybko wraca się do dalszego brania.
FAZA IV: uzależnienie
W tej fazie bycie na haju staje się głównym celem życia. Stan odurzenia właściwie się nie kończy.
Nieważna jest cena, jaką trzeba zapłacić, ważny
jest tylko narkotyk. Pojawiają się nowe narkotyki,
zwiększają się też dawki. Czwarta faza to całkowity brak kontroli nie tylko nad narkotykami, ale
i całym życiem. Coraz częstsze stają się kolizje
z prawem, przedawkowania i utraty przytomności.
-6-
10
min
6.
Zagadnienie 4. Podstawowe grupy narkotyków
i ich działanie.
AMFETAMINY
amfetamina, ecstasy.
Wygląd: biały proszek lub tabletki
Działanie: silnie pobudzające, znoszą zmęczenie
i senność, Wywołują euforię. Mogą także wywołać
niekontrolowane reakcje i agresję, w tym seksualną.
Zwiększają ciepłotę ciała, wzmagają pragnienie,
znoszą poczucie głodu, przyspieszają akcję serca.
Po okresie podwyższonej aktywności następuje
wyczerpanie energii, silne zmęczenie, zaburzenia
depresyjne, potrzeba snu. Możliwy jest głęboki,
nawet 12 godzinny sen, po przebudzeniu towarzyszy zły nastrój, apatia.
Powodują silne uzależnienie psychiczne.
KONOPIE INDYJSKIE
marihuana, haszysz i olejek haszyszowy.
Wygląd: marihuana – zielone lub brązowo – zielone
suche liście i kwiatostany,
Działanie: zależy od wielkości dawki, nastroju i
stanu psychofizycznego osoby oraz rodzaju środka. Skala działania jest szeroka. Od stanu błogiego
zadowolenia, spokoju, dobrego samopoczucia do
depresji i stanów lękowych.
Używanie narkotyku powoduje również upośledzenie pamięci, koncentracji uwagi, czasu reakcji,
zdolności uczenia się, zaburza koordynację ruchową, wyczucie odległości, poczucie czasu i spostrzeganie bodźców.
Narkotyk powoduje uzależnienie psychiczne.
Mogą pojawić się też stany chronicznej apatii, bierności i lenistwa czyli tzw. syndrom amotywacyjny.
OPIATY I OPIOIDY
Opiaty: polska heroina tzw. kompot, opium
Opioidy: morfina, kodeina, heroina.
Wygląd: polska heroina – ciecz koloru brunatnego,
Heroina – zwykle biały lub brązowy proszek.
Działanie: skutki działania zależą od rodzaju substancji, jej ilości, sposobu wprowadzenia do organizmu jak i cech przyjmującego tj. stan fizyczny,
psychiczny, wiek oraz wcześniejsze doświadczenia
z narkotykami. Główny efekt to stan euforii, poczucie błogości, uśmierzenie bólu, spowolnienie ogólne
funkcjonowania organizmu.
Po kilku godzinach od odstawienia narkotyku
(od 2 do 8) pojawiają się objawy
Narkotyki z tej grupy powodują uzależnienie fizyczne i psychiczne.
-7-
15
min
Prezentujemy folie
od nr 3 do nr 6
KOKAINA I CRACK
Wygląd: kokaina – biały krystaliczny proszek,
crack – białe krystaliczne kryształki lub płatki.
Działanie: Początkowo powodują aktywność, euforię i odprężenie. Często pojawiają się zachowania
agresywne, w tym autoagresywne. Po około 20 – 30
minutach działania następuje wyraźne pogorszenie
nastroju, zmęczenie i zniechęcenie. Efektem jest
silne uzależnienie psychiczne i wycieńczenie organizmu zarówno fizyczne jak i psychiczne.
NARKOTYKI HALUCYNOGENNE
LSD, PCP, grzyby halucynogenne.
Wygląd: LSD – biały krystaliczny proszek, rozpuszczalny w wodzie, tworzący bezbarwną ciecz,
którą nasącza się papierki, obrazki.
Działanie: Następują intensywne halucynacje. Pojawia się skłonność do niekonwencjonalnych zachowań np.: chodzenie bez ubioru, próby latania, przenoszenia ciężarów, mylenie znaczenia i funkcji różnych przedmiotów. Po użyciu LSD, mogą pojawić
się zaburzenia pohalucynogenne tzw. flash backs.
INHALATY
Do tej grupy należą:
kleje, pasty, rozpuszczalniki lotne.
Wygląd: kleje, pasty, płyny o intensywnych zapachach.
Działanie: wdychanie oparów tych substancji powoduje szybkie oszołomienie, euforię, zamroczenie,
bełkotliwą mowę, senność. Długotrwałe używanie
tych substancji powoduje:
- silne uzależnienie psychiczne;
- uszkodzenie lub zniszczenie komórek mózgu;
- oparzenia lub paraliż dróg oddechowych;
- zaburzenia układu trawiennego;
- uszkodzenia wątroby i nerek.
ŚRODKI FARMAKOLOGICZNE
środki przeciwbólowe, uspokajające
oraz nasenne i ułatwiające zasypianie.
Wygląd: tabletki, kapsułki, sproszkowana substancja.
Działanie: W zależności od substancji następuje
poprawa nastroju, uśmierzenie bólu lub zniesienie
zaburzeń lękowych, nastroju czy zaburzeń depresyjnych. Przyjmowanie przewlekłe prowadzi do
uzależnienia psychicznego i fizycznego, oraz
wzrostu tolerancji. Może dojść do przypadkowego
przedawkowania na drodze tzw. „automatyzmu tabletkowego”.
-8-
7.
Zagadnienie 5. Konsekwencje używania
narkotyków.
10
min
Prezentujemy
folię nr 7
5 min
Prezentujemy
folię nr 8
SKUTKI ZDROWOTNE – m.in.:
- wyniszczenie ogólne - fizyczne organizmu;
- obniżenie potencji seksualnej;
- zakażenia bakteriologiczne i wirusowe (HIV,
zapalenie wirusowe wątroby);
- zaburzenia koordynacji ruchowej;
- obniżenie sprawności mięśniowej.
SKUTKI PSYCHICZNE – m.in.:
- trudności w koncentracji uwagi i zapamiętywaniu;
- czasem występują objawy chorób psychicznych:
majaczenia, depresje, głównie poamfetaminowe;
- częste zmiany nastroju, niepokój;
- zmiany w funkcjonowaniu zmysłów – wzroku,
węchu, czucia;
- brak motywacji do działania, osłabienie
zdolności twórczych.
8.
SKUTKI SPOŁECZNE I PRAWNE – m.in.:
- łamanie norm społecznych i moralnych;
- tendencje do izolacji społecznej, lękowe
nastawienie do ludzi, niezdolność do
nawiązywania długotrwałych związków;
- pogorszenie jakości wykonywanej pracy;
- tendencja do naruszania dyscypliny w służbie;
- skłonność do łamania prawa pod wpływem
narkotyków lub w celu ich zdobycia np.:
kradzieże i rozboje;
- wypadki komunikacyjne.
Zagadnienie 6. Prawo a narkotyki.
Przepisy karne regulują odpowiedzialność za szereg
zachowań związanych z posiadaniem, używaniem
lub handlem narkotykami. Zawarte są w Rozdziale 6 (Art. od 40 do 58) Ustawy z dnia 24 kwietnia
1997 r. o przeciwdziałaniu narkomanii oraz Kodeksie Karnym.
-9-
CZĘŚĆ KOŃCOWA
9.
Zagadnienie 7. Gdzie można uzyskać pomoc?
Przekazując informacje na temat miejsc, w których
osoby używające narkotyków mogłyby uzyskać pomoc należy zwrócić uwagę na:
- takie miejsca usytuowane na terenie jednostki
np.: gabinet konsultanta ds. psychoprofilaktyki,
gabinet lekarski, kancelarię oficera społeczno – wychowawczego, itp.;
- adresy palcówek leczenia i terapii uzależnień
działających w regionie stacjonowania jednostki
wojskowej;
- można podać numery ogólnopolskich telefonów
zaufania.
10
min
Prezentujemy
folię nr 8
Podsumowanie zajęć, odpowiedzi na pytania
uczestników.
Opracowano w Oddziale Społecznych
Problemów Służby i Psychoprofilaktyki
- 10 -
SKRYPT DO KONSPEKTU
NARKOTYKI – NAJLEPSZE WYJŚCIE NIE WCHODZIĆ
do przeprowadzenia zajęć z żołnierzami służby zasadniczej
z zakresu profilaktyki narkotykowej
Na początku zajęć, przed rozpoczęciem realizacji zagadnień tematycznych można zaproponować uczestnikom ćwiczenie – czas trwania ok. 15 min.
Ważne jest aby prowadzący zapoznał się z tematyką tych zajęć, po to by mógł udzielać
krótkich komentarzy i odpowiedzi na pytania, pojawiających się już w trakcie przeprowadzania ćwiczenia.
LISTA STRATY – KORZYŚCI
Prowadzący zajęcia zadaje pytanie: Jak myślicie, jakie korzyści czerpią ludzie z tego,
że biorą narkotyki? Następnie zapisuje na tablicy wszystkie zgłoszone przez żołnierzy propozycje.
Bardzo ważne jest, aby w tym miejscu nie komentować zgłoszonych propozycji. Na początku zgłoszenia mogą być nieśmiałe, mogą wystąpić gry słowne, żarty, niemądre propozycje.
Nie szkodzi, prowadzący zapisuje wszystko. Propozycje zbieramy do momentu wypełnienia
miejsca na tablicy.
Po zakończeniu etapu korzyści proponujemy zbudowanie listy strat spowodowanych
przez branie narkotyków.
Zbieranie propozycji na tablicy powinno zakończyć się krótkim ich podsumowaniem.
W tym miejscu wykładowca powinien odnieść się do poszczególnych punktów. Może okazać
się, że po stronie korzyści znajdziemy pozycje, które dadzą się zinterpretować jako straty,
a po stronie strat takie, które są rzeczywiście korzyściami. Np. złe samopoczucie po ustaniu
działania środka, zgłaszany jako strata a w rzeczywistości jest to korzyść, ponieważ jest to
bardzo ważny sygnał obronny organizmu przed nadmiarem toksyn.
Niektóre korzyści należy zakwestionować np. narkotyk zwiększa fizyczną wydolność
organizmu (np. można uczyć się przez całą noc przed ważnym sprawdzianem, pozornie nie
czując zmęczenia).
Lista ta może wymagać uzupełnień. Prowadzący ma prawo wzmocnić poszczególne twierdzenia, uzupełnić listę, rozwinąć treść propozycji.
Istotne jest aby wykorzystać pojawiające się pytania, wątpliwości uczestników jako zapowiedź dla realizowanej w trakcie zajęć problematyki.
- 11 -
Zagadnienie 1.
Podstawowe pojęcia związane z używaniem narkotyków.
Narkotyk – substancja pochodzenia naturalnego lub syntetycznego, która przyjęta przez człowieka, wpływa na działanie układu nerwowego, a przez to zaburza jedną lub kilka funkcji
organizmu. Efektem przyjmowania może być zależność fizyczna i psychiczna oraz szkodliwe
następstwa dla zdrowia fizycznego i psychicznego.
Uzależnienie – stan, w którym człowiek nie potrafi obyć się bez danej substancji. Istnieją dwa
rodzaje uzależnienia:
a) fizyczne – kiedy zaprzestanie przyjmowania danej substancji powoduje pojawienie się
dolegliwości fizycznych związanych z zaburzeniami funkcjonowania układu oddechowego,
krążenia i trawiennego - m. in. rwany oddech, duszności, palpitacje serca, niepokój wewnętrzny, bóle mięśni, biegunka, wymioty) – tzw. zespół abstynencyjny;
b) psychiczne – istnieje silna potrzeba psychiczna ponownego przyjęcia narkotyku w celu
poprawy samopoczucia, redukcji napięcia, stresu, oddalenia strachu, lęku.
Jedna osoba może być uzależniona od wielu narkotyków. Towarzyszyć temu może zjawisko
tzw. tolerancji.
Tolerancja – jest to wzrost odporności organizmu na dany środek. Dla uzyskania takich samych efektów, konieczne staje się przyjmowanie coraz większych dawek narkotyku.
Przedawkowanie – przyjęcie dawki narkotyku, której organizm nie może znieść. Jest to
w znacznym stopniu sprawa jakości, jak i ilości przyjętego narkotyku. Oznaki przedawkowania to silne zaburzenia układu oddychania, zaburzenia pracy serca oraz duże ryzyko śmierci.
Taka osoba wymaga pomocy lekarza.
Zagadnienie 2.
Przyczyny używania narkotyków.
Główne przyczyny sięgania po narkotyki przez młodzież:
− chęć przeżywania odmiennych stanów świadomości;
− ciekawość i moda;
− chęć poprawienia nastroju, uzyskania lepszego samopoczucia;
− ucieczka od codzienności, trosk, doznawanych trudności, frustracji czy stresu;
− poszukiwanie „mocnych wrażeń”;
− wpływ kolegów – środowiska – subkultury;
− chęć bycia akceptowanym i uznawanym w grupie rówieśniczej;
− nadmierne odczuwanie lęku przed wyzwaniami i obowiązkami codziennego życia;
− brak wiary we własne siły, niska samoocena;
− brak odpowiednich emocjonalnych więzi rodzinnych;
− z powodu trudności w szkole lub na studiach;
− brak autorytetów (dom, szkoła, środowisko);
− bunt przeciw dorosłym i ich światu.
- 12 -
Zagadnienie 3.
Proces powstawania uzależnienia od narkotyków.
FAZA I: eksperymentowanie
Słowem kluczowym tej fazy jest ciekawość, chęć przeżycia czegoś nowego. Zapoznanie
z narkotykami następuje najczęściej na imprezie, w czasie wakacji, w grupie rówieśników.
Na tym etapie bierze się narkotyki, gdy inni częstują. Najczęściej jest to marihuana, ekstaza,
amfetamina. Mniej ważne są przeżycia po narkotyku, ważna jest sama sytuacja, towarzystwo. Pierwszy papieros z marihuaną kończy się zwykle rozczarowaniem. Część osób uznaje
w tym momencie, że zaspokoiło swoją ciekawość i nigdy więcej nie próbuje tego typu środków. Są jednak tacy, którym zaczyna się to podobać.
FAZA II: częstsze używanie
Po pierwszym eksperymencie z narkotykami osoba w tej fazie nie oczekuje już na kolejną
imprezę, czy sytuację, gdy ktoś go czymś poczęstuje. Na tym etapie kluczowym słowem jest
poszukiwanie wrażeń. Człowiek zaczyna szukać okazji i towarzystwa, w którym będzie mógł
zażywać narkotyki. Przejmuje inicjatywę, aktywnie poszukuje nowych doznań. Rozpoczyna
się gra w zaprzeczanie, której częścią staje się podwójny styl życia. Jeden cichy i spokojny
– przeznaczony dla rodziców, drugi – swobodny i wyluzowany wśród kolegów. Na tym etapie
branie ma charakter instrumentalny. Młody człowiek bierze, aby zmienić swoje uczucia – aby
bez wysiłku poczuć się przyjemnie, aby zapomnieć o smutku, zmniejszyć napięcie czy stres.
FAZA III: regularne zażywanie
Na tym etapie narkotyki stają się niezbędnym dodatkiem do życia. Stan odurzenia staje
się celem nadrzędnym. Coraz krótsze stają się okresy abstynencji. Na zakup kolejnej porcji
potrzebne są coraz większe fundusze. Z domu giną drobne przedmioty. Zaczynają się kradzieże, długi lub handel narkotykami. Pojawiają się też pierwsze konsekwencje, których narkoman nie chce zauważyć: gorsze oceny w nauce, problemy w pracy, kłopoty z koncentracją
i pamięcią, problemy zdrowotne. Nadal trwa zaprzeczanie i udowadnianie innym i samemu
sobie, że nie jest się uzależnionym, że w każdej chwili mogę przestać brać. Jednak przestać
palić na parę dni to nie problem, problem w tym, żeby tę abstynencję utrzymać. W tej fazie
po krótkiej przerwie szybko wraca się do dalszego brania.
FAZA IV: uzależnienie
W tej fazie bycie na haju staje się głównym celem życia. Stan odurzenia właściwie się nie
kończy. Nieważna jest cena, jaką trzeba zapłacić, ważny jest tylko narkotyk. Przestał on być
eliksirem szczęścia, pomaga tylko uniknąć nieprzyjemnych wrażeń. Bycie trzeźwym oznacza konfrontację z poczuciem winy, porażkami, niezadowoleniem z siebie, z psychicznymi
i fizycznymi dolegliwościami bycia na głodzie. Pojawiają się nowe narkotyki, zwiększają się
też dawki. W tej fazie młodzież rezygnuje ze szkoły czy też pracy lub zostaje z niej wyrzucona. Czwarta faza to całkowity brak kontroli nie tylko nad narkotykami, ale i całym życiem.
Coraz częstsze stają się kolizje z prawem, przedawkowania i utraty przytomności.
- 13 -
Zagadnienie 4.
Podstawowe grupy narkotyków i ich działanie.
AMFETAMINY
Najbardziej popularne z tej grupy to: amfetamina, ecstasy.
Wygląd: biały proszek lub tabletki
Działanie: silnie pobudzające, znoszą zmęczenie i senność, wzmacniają wydolność organizmu.
Wywołują euforię. Mogą także wywołać niekontrolowane reakcje i agresję, w tym seksualną.
Zwiększają ciepłotę ciała, wzmagają pragnienie, znoszą poczucie głodu. Przyspieszają akcję serca, znoszą potrzebę odpoczynku i snu. Po okresie podwyższonej aktywności następuje
wyczerpanie energii, silne zmęczenie, zaburzenia depresyjne, potrzeba snu. Możliwy jest
głęboki, nawet 12 godzinny sen, po przebudzeniu towarzyszy zły nastrój, apatia.
Powodują silne uzależnienie psychiczne. Możliwą konsekwencją są psychozy amfetaminowe z halucynacjami oraz objawami rozkojarzenia i manii prześladowczej. Psychoza
amfetaminowa pojawia się jeden lub dwa dni po zażyciu środka. Zdarza się zwykle u osób,
które przez długi czas brały spore dawki, nie jest to jednak regułą, może wystąpić już po
pierwszym eksperymencie z narkotykiem.
Z tej grupy narkotyków najsilniejsze działanie ma ecstasy. Występuje w wielu odmianach,
często w połączeniu z amfetaminą, kofeiną. Pod postacią tabletek lub kapsułek różnych
kształtów, kolorów i rozmiarów. Opatrzonych różnymi nazwami.
Działanie ecstasy: podobne do amfetaminy, lecz silniejsze. Wyzwala poczucie energii
i nieograniczonej siły – nieadekwatne do rzeczywistości. Drastycznie zwiększa temperaturę
ciała, podnosi tętno i ciśnienie krwi. Może indywidualnie prowadzić do przegrzania ciała
i zaburzeń rytmu pracy serca. W połączeniu z brakiem kontroli nad własnym zachowaniem
może stać się to przyczyną śmierci.
Pojawia się uczucie sympatii do wszystkich ludzi z otoczenia, następują zmiany w spostrzeganiu światła, które mogą przybrać formę halucynacji wzrokowych.
KONOPIE INDYJSKIE
Do tej grupy należą przetwory konopii indyjskich: marihuana, haszysz i olejek haszyszowy.
Wygląd: marihuana – zielone lub brązowo – zielone suche liście i kwiatostany, haszysz
– zielone, brązowe – zielone, czerwone lub czarne sprasowane kostki lub kulki. Konsystencja
oleista ale zbita. Olej haszyszowy – gęsty zielono - brązowy olej.
Działanie: zależy od wielkości dawki, nastroju i stanu psychofizycznego osoby oraz rodzaju
środka. Aktywną substancją która wywołuje efekt odurzający jest THC (tetrahydrokanabinol).
Najmniej jest tej substancji w marihuanie, więcej w haszyszu, największe stężenie zaś występuje w oleju haszyszowym. Skala działania jest szeroka. Od stanu błogiego zadowolenia,
spokoju, dobrego samopoczucia do depresji i stanów lękowych. Zależy to przede wszystkim
od nastroju osoby przed użyciem środka, który zostaje spotęgowany przez narkotyk. Używanie narkotyku powoduje również upośledzenie pamięci, koncentracji uwagi, czasu reakcji,
zdolności uczenia się, zaburza koordynację ruchową, wyczucie odległości, poczucie czasu
i spostrzeganie bodźców.
Narkotyk powoduje uzależnienie psychiczne. Mogą pojawić się też przy długotrwałym
używaniu środka, paranoje (podobnie jak po amfetaminie) a także stany chronicznej apatii,
bierności i lenistwa czyli tzw. syndrom amotywacyjny.
- 14 -
OPIATY I OPIOIDY
Opiaty: polska heroina tzw. kompot, opium
Opioidy: morfina, kodeina, heroina.
Wygląd: polska heroina – ciecz koloru brunatnego, opium – mleczko makowe koloru brązowo - czarnego, po przerobieniu może przyjąć formę syropu, tabletek, sztabek, pałeczek lub
niekształtnych bryłek.
Morfina – ciecz koloru brunatnego w ampułkach lub fiolkach, kodeina – syrop brunatno
- słomkowy, może być w postaci tabletek. Heroina – zwykle biały lub brązowy proszek. Rzadziej granulki lub bryłki.
Działanie: skutki działania zależą od rodzaju substancji, jej ilości, sposobu wprowadzenia
do organizmu jak i cech przyjmującego tj. stan fizyczny, psychiczny, wiek oraz wcześniejsze
doświadczenia z narkotykami. Główny efekt to stan euforii, poczucie błogości, uśmierzenie
bólu, spowolnienie ogólne funkcjonowania organizmu.
Po kilku godzinach od odstawienia narkotyku (od 2 do 8) pojawiają się objawy abstynencyjne – nagle robi się nieprzyjemnie, pojawia się gęsia skórka i obfity pot. Rozszerzają się
źrenice, pojawia się drżenie rąk, a z czasem całego ciała. Mogą pojawić się mdłości, wymioty
i biegunka. Zakłócenia snu, z koszmarami powodują silny niepokój, rozdrażnienie. Po ok. 48
godzinach objawy nasilają się maksymalnie, potem stopniowo zaczynają zanikać. Pojawia się
jednak ból mięśni i stawów.
Narkotyki z tej grupy powodują uzależnienie fizyczne i psychiczne.
KOKAINA I CRACK
Wygląd: kokaina – biały krystaliczny proszek, crack – białe krystaliczne kryształki lub płatki.
Działanie: Początkowo powodują aktywność, euforię i odprężenie. Crack ma silniejsze
i bardziej gwałtowne działanie. Często pojawiają się zachowania agresywne, w tym autoagresywne. Podnosi się samoocena, popęd seksualny, ogólna radość i optymizm. Zmniejsza
się apetyt i potrzeba odpoczynku oraz snu. Po około 20 – 30 minutach działania następuje
wyraźne pogorszenie nastroju, zmęczenie i zniechęcenie. W konsekwencji tego osoby sięgają
po koleje i z uwagi na powstającą tolerancję coraz większe dawki. Efektem jest silne uzależnienie psychiczne i wycieńczenie organizmu zarówno fizyczne jak i psychiczne, częste są
lęki, znużenie i zaburzenia depresyjne. Przedawkowanie powoduje niebezpieczeństwo paraliżu układu oddechowego i zaburzenia pracy serca, czego skutkiem może być śmierć.
NARKOTYKI HALUCYNOGENNE
Najbardziej popularne z tej grupy: LSD, PCP, grzyby halucynogenne.
Wygląd: LSD – biały krystaliczny proszek, rozpuszczalny w wodzie, tworzący bezbarwną
ciecz, którą nasącza się papierki, obrazki. Może też występować pod postacią tabletek lub
kapsułek. PCP – biały proszek, płyn lub kapsułki.
Działanie: Skutki działania są zróżnicowane, zależne od stanu i nastroju wyjściowego, przed
zażyciem narkotyku. Następują intensywne halucynacje – czyli zmiany w funkcjonowaniu
zmysłów, odbioru bodźców, intensyfikacja nastroju, przecenianie własnych możliwości.
Pojawia się skłonność do niekonwencjonalnych zachowań np.: chodzenie bez ubioru, próby
latania, przenoszenia ciężarów, mylenie znaczenia i funkcji różnych przedmiotów. Jednak halucynacje mogą być też nieprzyjemne i wywoływać strach, przerażenie lub agresję. Pojawiają się zaburzenia ostrości widzenia i oceny odległości (niebezpieczne podczas prowadzenia
pojazdów mechanicznych).
- 15 -
Ważną informacją jest fakt, że po użyciu LSD, mogą pojawić się zaburzenia pohalucynogenne tzw. flash backs. Po upływie dni, tygodni a nawet miesięcy mogą wystąpić nawroty
wcześniejszych zaburzeń i halucynacji mimo, że narkotyk nie został ponownie użyty. Flash
back może trwać kilka sekund ale i kilka godzin. Zwykle wiąże się ze zmęczeniem lub
stresem. Ze względu na brak możliwości przewidzenia momentu jego wystąpienia stanowi
znaczne niebezpieczeństwo nawet dla zdrowia i życia.
INHALATY
Do tej grupy należą: kleje, pasty, rozpuszczalniki lotne.
Wygląd: kleje, pasty, płyny o intensywnych zapachach.
Działanie: wdychanie oparów tych substancji powoduje szybkie oszołomienie, euforię, zamroczenie, bełkotliwą mowę, senność. Jednak w drugiej fazie po około 30 – 50 minutach
pojawia się gonitwa myśli, rozdrażnienie, agresja. Brak jest kontroli nad sobą, swoim zachowaniem, mogą pojawić się halucynacje, utrata świadomości lub też zapaść.
Długotrwałe używanie tych substancji powoduje:
- silne uzależnienie psychiczne;
- uszkodzenie lub zniszczenie komórek mózgu;
- oparzenia lub paraliż dróg oddechowych;
- zaburzenia układu trawiennego;
- uszkodzenia wątroby i nerek.
ŚRODKI FARMAKOLOGICZNE
Do tej grupy należą: środki przeciwbólowe, uspokajające oraz nasenne
i ułatwiające zasypianie.
Wygląd: tabletki, kapsułki, sproszkowana substancja.
Działanie: W zależności od substancji następuje poprawa nastroju, uśmierzenie bólu lub
zniesienie zaburzeń lękowych, nastroju czy zaburzeń depresyjnych. Przyjmowanie przewlekłe prowadzi do uzależnienia psychicznego i fizycznego, oraz wzrostu tolerancji, a niekiedy
do wystąpienia tolerancji krzyżowej z alkoholem. Mogą pojawić się zaburzenia nastroju,
senność, apatia, zaburzenia pamięci i koncentracji, spadek zainteresowań i ogólnej sprawności intelektualnej. Występują także zaburzenia sprawności ruchowej, osłabienie siły mięśni,
drżenie kończyn i zawroty głowy. Mogą pojawić się problemy z płynnością mówienia, lęki,
wzrost agresji. Przy nadużywaniu także zaburzenia krążenia i oddychania.
Ważna informacja jest fakt, że może dojść do przypadkowego przedawkowania na drodze
tzw. „automatyzmu tabletkowego”. Kiedy zażycie większej ilości leków powoduje przymglenie świadomości zaburzenia pamięci świeżej osoba sięga po kolejne dawki leku nie pamiętając o zażyciu poprzednich.
Zagadnienie 5.
Konsekwencje używania narkotyków.
SKUTKI ZDROWOTNE
- wyniszczenie ogólne - fizyczne organizmu;
- zmiany dermatologiczne - zapalne skóry;
- choroby układu pokarmowego: próchnica zębów, dolegliwości żołądkowe, uszkodzenie
funkcjonowania wątroby;
- 16 -
-
zaburzenia apetytu, anemia;
choroby nerek;
choroby dróg oddechowych i oskrzeli;
podwyższona ciepłota ciała;
wzmożona potliwość;
obniżenie potencji seksualnej;
zakażenia bakteriologiczne i wirusowe (HIV, zapalenie wirusowe wątroby);
zaburzenia koordynacji ruchowej;
obniżenie sprawności mięśniowej;
czasowe i subiektywne poczucie dużej wydolności psychicznej i fizycznej;
zaburzenia snu;
zapalenie spojówek.
SKUTKI PSYCHICZNE
- trudności w koncentracji uwagi i zapamiętywaniu;
- czasem występują objawy chorób psychicznych: majaczenia, depresje, głównie
poamfetaminowe;
- stany euforyczne lub paradoksalnie – nasilenie stanów lękowych i drażliwości;
- częste zmiany nastroju, niepokój;
- poczucie pobudzenia psychicznego i ruchowego;
- zmiany w funkcjonowaniu zmysłów – wzroku, węchu, czucia;
- występowanie zjawiska „flashback” – kolorowe omamy połączone z reakcjami lękowymi
i zaburzeniami percepcji zmysłowej;
- wysoka podatność na zmęczenie;
- brak motywacji do działania, osłabienie zdolności twórczych;
- obniżenie zdolności planowania i osiągania wytyczonych celów;
- zmiany w poczuciu czasu.
SKUTKI SPOŁECZNE I PRAWNE
-
łamanie norm społecznych i moralnych;
tendencje do rezygnacji z celów życiowych;
ograniczenie zainteresowań;
tendencje do izolacji społecznej, lękowe nastawienie do ludzi, labilność emocjonalna;
niezdolność do nawiązywania długotrwałych związków;
pogorszenie jakości wykonywanej pracy;
tendencje do utraty poczucia tożsamości;
tendencje do zachowań aspołecznych;
zaburzenia w procesie rozwoju i dorastania;
tendencja do naruszania dyscypliny w służbie;
skłonność do łamania prawa pod wpływem narkotyków lub w celu ich zdobycia
np. kradzieże i rozboje;
- wypadki komunikacyjne.
- 17 -
Zagadnienie 6.
Prawo a narkotyki.
Przepisy karne regulują odpowiedzialność za szereg zachowań związanych z posiadaniem,
używaniem lub handlem narkotykami.
Zawarte są w Rozdziale 6 (Art. od 40 do 58) Ustawy z dnia 24 kwietnia 1997 r. o przeciwdziałaniu narkomanii oraz w Kodeksie Karnym.
Oto przykłady z ustawy:
Art. 43. 1. Kto, wbrew przepisom ustawy, wprowadza do obrotu środki odurzające,
substancje psychotropowe, mleczko makowe lub słomę makową albo uczestniczy w takim
obrocie, podlega grzywnie i karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
3. Jeżeli przedmiotem czynu, o którym mowa w ust. 1, jest znaczna ilość środków odurzających, substancji psychotropowych, mleczka makowego lub słomy makowej, sprawca podlega grzywnie i karze pozbawienia wolności do lat 10.
Art. 45. 1. Kto, wbrew przepisom ustawy, udziela innej osobie środka odurzającego lub
substancji psychotropowej, ułatwia albo umożliwia ich użycie albo nakłania do użycia takiego środka lub substancji, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
2. Jeżeli sprawca czynu, o którym mowa w ust. 1, udziela środka odurzającego lub substancji psychotropowej małoletniemu lub nakłania go do użycia takiego środka lub substancji
albo udziela ich w znacznych ilościach innej osobie, podlega karze pozbawienia wolności do
lat 5.
Art. 46. 1. Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, udziela innej osobie
środka odurzającego lub substancji psychotropowej, ułatwia użycie albo nakłania do użycia
takiego środka lub substancji, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
2. Jeżeli sprawca czynu, o którym mowa w ust. 1, udziela środka odurzającego lub substancji psychotropowej małoletniemu, ułatwia użycie albo nakłania go do użycia takiego
środka lub substancji, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.
Art. 48. 1. Kto, wbrew przepisom ustawy, posiada środki odurzające lub substancje psychotropowe, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
2. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności
albo pozbawienia wolności do roku.
4. Jeżeli przedmiotem czynu, o którym mowa w ust. 1, jest znaczna ilość środków odurzających lub substancji psychotropowych, sprawca podlega grzywnie i karze pozbawienia
wolności do lat 5.
- 18 -
Zagadnienie 7.
Gdzie można uzyskać pomoc?
Przekazując informacje na temat miejsc, w których osoby używające narkotyków mogą
uzyskać pomoc należy zwrócić uwagę na:
- takie miejsca usytuowane na terenie jednostki wojskowej np. gabinet konsultanta
ds. psychoprofilaktyki, gabinet lekarski, kancelarię oficera społeczno – wychowawczego;
- adresy palcówek leczenia i terapii uzależnień działających w regionie stacjonowania
jednostki wojskowej.
Można też podać numery telefoniczne ogólnopolskich telefonów zaufania:
NARKOTYKI – NARKOMANIA - 0 801 199 990
Ogólnopolski Telefon Zaufania, czynny codziennie od godz. 16.00 do 21.00 (całkowity
koszt połączenia to jednostka taryfikacyjna TP S.A.)
ZATRZYMAĆ PRZEMOC - 0 800 120 148
Anonimowa Bezpłatna Infolinia Komendy Stołecznej Policji, czynna całodobowo
przez 7 dni w tygodniu,
NARKOMANIA POMOC RODZINIE
POGOTOWIE MAKOWE - 0 801 10 96 96
czynny od poniedziałku do piątku od godz. 11.00 do 19.00, w soboty od godz.11.00 do 15.00
(całkowity koszt połączenia to jednostka taryfikacyjna TP S.A.)
- 19 -
NOTATKI:
- 20 -