OPis Opis

Wycieczka 4 – Pradziad
Švýcárna (niem. Schweizerei) – najstarsze czeskie schronisko turystyczne w Jesionikach, na
głównym grzbiecie Wysokiego Jesionika. Położone jest na wysokości 1304 metrów n.p.m.,
ok. 3 kilometrów na północ od szczytu Pradziada.
Teren ten należał do dóbr Liechtensteinów z Velkich Losin. Na przełomie XVIII i XIX wieku
znajdowała się tutaj drewniana chata, służąca pasterzom. W 1829 Liechtensteinowie postawili
tam nowy, większy szałas wykorzystywany także przez służbę leśną oraz myśliwych.
Pierwszym opiekunem szałasu był Szwajcar Johan Aegerter z Oberwill i od tego momentu
obiekt nazwano Die Schweizerei (Szwajcarka). Już w I połowie XIX wieku zaglądali do niej
turyści, zaskoczeni w górach przez złą pogodę – mogli liczyć na posiłek, a czasem również
nocleg. W ten sposób Švýcarna stała się pierwszym obiektem w Jesionikach, które można
było uznać za schronisko.
Na początku lat 80. XIX wieku szałasem zainteresowało się Mährisch-Schlesischer
Sudetengebirgsverein, chcąc je wydzierżawić. Rozmowy zakończyły się niepowodzeniem, a
w 1887 książę Liechtenstein polecił wznieść nowy budynek. Jego koszt wyniósł ponad 5000
florenów. Na uroczyste otwarcie zaproszono około 70 osób. W środku schronisko posiadało 4
pokoje z 12 łóżkami, dużą kuchnię i mieszkanie gospodarza. Pokoje były ogrzewane piecami.
W późniejszym okresie zaplanowano na parterze urządzić jeszcze kolejne 4 pokoje. Švýcarna
miała bogate wyposażenie oraz werandę z widokiem na Pradziad.
W 1896 MSSGV po raz kolejny ponowiło prośbę o dzierżawę obiektu. Ponownie obie strony
nie porozumiały się i administracja książęca w drodze przetargu wydzierżawiła schronisko
osobie prywatnej. W 1898 wybudowano w Švýcarni nowe toalety z bieżącą wodą, których
budowę wspomogło MSSGV. Od 1900 najemcą była Betty Richter z Andělskiej Hory, która
wydała 3000 koron na remont obiektu. W 1904 Švýcarna posiadała już 5 pokoi z 25 łóżkami
na parterze, 6 pokoi z 24 łóżkami na poddaszu i 100 miejsc na materacach. Na przełomie
września i października obiekt był zamknięty dla turystów i korzystali z niego myśliwi.
Mährisch-Schlesischer Sudetengebirgsverein jeszcze dwukrotnie próbowało wydzierżawić
schronisko, ale w końcu zrezygnowało. W 1911 na łamach Altvatera, organu towarzystwa,
ukazała się informacja, że Švýcarna będzie gościć wyłącznie turystów, a dla potrzeb księcia i
jego gości na polowaniach będzie służyć niewielki domek myśliwski. W 1918 schronisko
zamknięto dla ruchu turystycznego i przeznaczono na cele hodowlane i gospodarskie dóbr
książęcych Velké Losiny. Co najmniej do 1922 turyści mogli z niego korzystać tylko w
niektórych miesiącach letnich. Następnie prawdopodobnie zostało otwarte, gdyż organ
MSSGV informował, że członkowie towarzystwa mają tam 10% zniżki na noclegi.
W 1933 najemcą została Marie Mattner z Červenohorskégo sedla. Po II wojnie światowej
schronisko znacjonalizowano, podobnie jak pozostałe dobra Liechtensteinów. W latach 19521953 dokonano ostatniej większej przebudowy – powstały nowe pokoje, wyremontowano
kuchnię i jadalnię. Schronisko stało się wówczas własnością państwowego Sjednocenè
Télevýchovy.
Obecnie schronisko jest w rękach prywatnych. W 2006 wzniesiono obok niego drewnianą
dzwonnicę, poświęconą ludziom gór, którzy zginęli podczas wypraw.
Pradziad (dawniej Pradziade – 1491 m n.p.m. (podawane są też inne wysokości 1492 oraz
1493 m n.p.m.) – najwyższy szczyt w paśmie górskim Jesioniki (Czechy). Najwyższy szczyt
Moraw i Śląska Czeskiego (i całego Górnego Śląska), a zarazem najwyższy szczyt Sudetów
Wschodnich oraz 6. co do wysokości w całych Sudetach. Na wierzchołku panują surowe
warunki klimatyczne (średnia temperatura nie przekracza 1 °C, wieją bardzo silne wiatry,
głównie z kierunku północno-zachodniego).
Na szczycie i w jego otoczeniu znajduje się Rezerwat Przyrody Pradziad powstały w 1991
roku z połączenia 6 odrębnych rezerwatów: Petrovy kameny, Velká kotlina, Malá kotlina,
Vrchol Pradědu, Divoký Důl. Ochronie podlega roślinność alpejska i tundrowa oraz prastary
drzewostan świerkowy.
Do XIX wieku pod Pradziadem prowadzono gospodarkę pasterską, głównie wypas owiec
oraz wyrąb lasów. W końcu XIX wieku, z uwagi na dogodny dojazd z pobliskiej Karlovej
Studanki zaczyna się rozwijać turystyka. W 1903 roku wg projektu wiedeńskiego architekta
Franza Rittera von Neumanna zostaje wzniesiona neogotycka wieża widokowa Altvaterturm
(do 1921 nazywana Habsburgwarte, a po przyłączeniu Kraju Sudeckiego do III Rzeszy Adolf
Hitler Turm) o wysokości 32,5 m oraz szerokości u podstawy 14,5 m. Od samego początku ta
kamienna budowla źle znosi trudne warunki klimatyczne i wymaga ciągłych napraw. W
czasie II wojny światowej znajduje się w niej obserwatorium meteorologiczne Wehrmachtu.
Po wojnie w 1946 roku wieża zostaje zamknięta dla turystów. Ponownie otwarta w latach
1951-1957, kiedy to po odkryciu szczelin w murach zostaje ponownie zamknięta przez nadzór
budowlany. W 1959 roku wieża uległa zawaleniu. W 2004 w Turyngii na wzgórzu Wetzstein
została wzniesiona wierna kopia wieży Altvaterturm.
W lecie i wczesną jesienią miejsce licznie odwiedzane przez turystów i rowerzystów (sieć
doskonale oznakowanych tras rowerowych). Wjazd na parking Ovčárna – płatny.
Czubek wieży na Pradziadzie jest najwyżej położonym punktem stałym w całych Sudetach.
Znajduje się on bowiem na wysokości 1653 m n.p.m. (1491 m + 162 m), a więc kilkadziesiąt
metrów wyżej aniżeli najwyższy punkt Obserwatorium Wysokogórskiego IMGW na Śnieżce,
znajdujący się na poziomie 1620 m n.p.m.
POTOK BIAŁEJ OPAVY - Głęboka dolina o stromych ścianach, wcięta między zbocza
Pradziada oraz Vysokej Holi przyjmuje na środkowym odcinku formę wąwozu o długości ok.
2,5 km wypreparowanego w gnejsowych skałach. Płynący dnem potok Biała Opawa
pokonuje tu różnicę wysokości ok. 400 metrów, tworząc szereg malowniczych
kaskad. Najwyższy wodospad tzw. Wielki Wodospad osiąga wysokość prawie 8 metrów i
stanowi część kaskady o łącznej wysokości 16,4 m i długości 40 m.
Wodospady Białej Opawy
Przez kanion prowadzi szlak żółty ze schroniska Ovczarna do Karlovej Studanki, który należy
wybrać wyłącznie w porze suchej. Biegnie on ciągiem wąskich perci (brak łańcuchów
zabezpieczających), mostków i drabinek obok kaskad, które pojawiają się to gdzieś w dole,
to obok ścieżki. Po wyjściu z ciemnego kanionu uderza nagle w oczy światło słoneczne. Biała
Opawa płynie dalej spieniona, podskakując na progach, do miejscowości Vrbno pod
Pradziadem, gdzie łączy się z Czarną i Środkową Opawą, tworząc Opawę – lewy dopływ
Odry.