Biuletyn - 4(19)`MISTiA na Szlaku`

www.mistia.org.pl
Nr 4(19)/2008
Wrzesieñ 2008
ISSN 1731-5204
na Szlak u
Słowo od Wydawcy
Szanowni Państwo,
Jaka będzie tegoroczna jesień? Optymistycznie „złota
polska”, czy depresyjnie szara? To nie jest pytanie natury meteorologicznej, ale pytanie o polski barometr polityczno-społeczny. Dokładnie rok temu pisałem w tym
miejscu o szansach, jakie dla Polski i Małopolski niosą fundusze strukturalne. Wydawało się,
że kończy się jałowy okres przygotowań i niebawem przejdziemy do czynów. Minął rok i…?
Narasta zniecierpliwienie. Rozbudzone nadzieje, ciągle pozostają niespełnione. Dzisiaj, po
roku mam wrażenie, że stoimy niemal w tym
samym miejscu, że toniemy w biurokracji, że
tworzenie procedur stało się celem samym
w sobie, że narasta chaos. Obym był złym prorokiem, ale mam nieprzeparte wrażenie, że ten
rok będzie kolejnym rokiem straconym, bo
komuś zabrakło wyobraźni, odwagi, determinacji… A może się mylę? Może nadchodząca
jesień okaże się przełomem i ociężała machina konkursów i dotacji w końcu ruszy? I co
ważne, obędzie się bez afer, pretensji i wzajemnych oskarżeń.
A teraz o rzeczach miłych…
Ruszyła Małopolska Akademia Aktywnego
Seniora. Kilka lat mówiliśmy o potrzebie utworzenia forum ludzi dojrzałych – nareszcie się
udało.
W przyszłym roku przypada 20 rocznica powołania Fundacji Rozwoju Demokracji Lokalnej (MISTiA jest ośrodkiem Fundacji utworzonym rok później). Ma być uroczyście i merytorycznie. Trwa dyskusja, w jaki sposób uczcić
to wydarzenie. Planowane są konferencje i serie wydawnictw.
Planujemy, wraz z Małopolską Szkołą Administracji Publicznej przy Uniwersytecie Ekonomicznym, uruchomić studia podyplomowe dla
liderów organizacji pozarządowych. To będzie
dla nas nowe, ciekawe doświadczenie.
I na koniec zachęcam do uważnej lektury
kolejnego numeru „MISTiA na Szlaku”. Co
dalej z ekonomią społeczną po zakończeniu
PIW EQUAL? Oto jest pytanie…
Krzysztof Lipski
Dyrektor MISTiA
W numerze
MISTiA dla NGO
→ str. 2
Gospodarka społeczna
po PIW EQUAL
→ str. 4
Projekty MISTiA na Ukrainie
→ str. 5
Nowoczesne metody
zarządzania w administracji
→ str. 8
Okiem eksperta
→ str. 12
W Polsce z roku na rok poprawia się większość wskaźników charakteryzujących rozwój społeczno-gospodarczy. Rośnie produkt krajowy a wraz z nim dochody ludności, spada bezrobocie, poprawia się stopień scholaryzacji, zmniejszają się obszary ubóstwa. Co istotne, bardzo
pozytywne zmiany odnotowano także na polskiej wsi. Ma to szczególne znaczenie, bo to
właśnie wieś przez długie lata była rezerwuarem wielu problemów społecznych.
W związku z zachodzącymi przeobrażeniami konieczne są zmiany w szeroko pojętej polityce społecznej. Paradoksalnie, pozytywne przemiany powodują, że wyzwania stojące przed
instytucjami zajmującymi się pomocą i integracją społeczną są coraz trudniejsze. Liczba klientów polityki społecznej jest coraz mniejsza, lecz ich problemy są coraz większe. Marginalizacja i wykluczenie społeczne spowodowane długotrwałym bezrobociem czy też przewlekłymi
chorobami, różnego rodzaju patologie, postępujące starzenie się społeczeństwa – to tylko
niektóre zagadnienia wymagające przemyślanej i skutecznej polityki.
Ekonomia społeczna wskazywana jest od pewnego czasu jako cenne uzupełnienie tradycyjnych metod oddziaływania na grupy znajdujące się w trudnej sytuacji społecznej. W bieżącym numerze kwartalnika będziemy starać się odpowiedzieć na pytanie, na ile jest to rozwiązanie skuteczne.
Anatol Władyka – Redaktor naczelny
Podsumowanie PIW EQUAL
Ekonomia spo³eczna: moda czy remedium?
Stało się to, co jeszcze
rok temu wydawało się
niewyobrażalne!
Wszystkie projekty realizowane w ramach
Programu Inicjatywy
Wspólnotowej EQUAL
zakończyły swoją merytoryczną część; teraz
pozostaje tylko skrupulatne rozliczenie
i sprawozdanie, dzięki czemu możliwe będzie podsumowanie realnych efektów
tego największego w Polsce programu.
O ekonomii społecznej mówiło się ostatnio
bardzo dużo, media atakowały widzów, słuchaczy i czytelników kampanią społeczną w tej
dziedzinie. Teraz, po zakończeniu projektów
w ramach PIW EQUAL, gwar medialny ucichł.
FRDL MISTiA, jako Administrator Partnerstwa realizującego projekt „Możemy więcej –
partnerstwo na rzecz spółdzielni socjalnych”,
też zakończył swój udział w PIW EQUAL.
30 czerwca 2008 r., na zakończenie realizacji
projektu, odbyło się seminarium zatytułowane: „Ekonomia społeczna: moda czy remedium?”. Jego głównym celem była próba udzielenia odpowiedzi na pytanie: co pozostaje po
realizacji PIW EQUAL dla samorządów lokalnych, organizacji pozarządowych, społeczności lokalnych, dla nas wszystkich?
W pierwszej części spotkania Jacek Kwiatkowski, Kierownik projektu nakreślił zagadnienia związane z próbą zdefiniowania ekonomii społecznej, określenia jej miejsca w trójsektorowym podziale państwa demokratycznego, relacji ekonomii społecznej i rozwoju
lokalnego oraz wskazał przykłady tego, jak
prężnie rozwija się ta sfera aktywności społeczno – gospodarczej w państwach tzw. „starej” Unii i jak na tym tle prezentują się polskie
doświadczenia.
Następnie głos zabrała Anna Bulka (Związek Lustracyjny Spółdzielni Pracy), której wystąpienie dotyczyło spółdzielczości socjalnej
jako szczególnej formy przedsiębiorstwa.
Wskazane w nim zostały cechy i funkcje spółdzielni socjalnej oraz wady i zalety tej formy
prowadzenia firmy. Wskazane też zostały szanse i zagrożenia spółdzielni socjalnych, szczególnie dla osób pozostających bez pracy i powracających na tzw. otwarty rynek pracy.
Druga część seminarium poświęcona była
dyskusjom panelowym z udziałem znawców
problematyki ekonomii społecznej. Pierwszy
panel dyskusyjny:
„Jak skutecznie przeciwdziałać zjawiskom wykluczenia społecznego” poświęcony był modelom insercji społecznej i zawodowej osób wykluczonych z otwartego rynku
pracy.
Dariusz Kabocik, wychowawca w Zakładzie Poprawczym i Schronisku dla Nieletnich
w Pszczynie zwrócił uwagę na trudną współpracę z jednostkami odpowiedzialnymi za
wspomaganie wychowanków zakładów poprawczych w realizacji ich programów usamodzielnienia po opuszczeniu zakładu poprawczego. Wskazywał też na konieczność podjęcia zintensyfikowanych działań profilaktycznych, bo bardzo często zdarza się tak, iż młody człowiek trafia do zakładu poprawczego
idąc tropem wzorców wyniesionych z domu,
a to oznacza poważne zaniedbania instytucji
publicznych (wychowawczych) i społecznych,
które nie reagują skutecznie na zjawiska patologizacji młodzieży w środowiskach lokalnych.
Pani Bożena Wojtas-Wójcik, z Grodzkiego Urzędu Pracy w Krakowie wskazywała na
trudności osób bezrobotnych – inicjatorów
spółdzielni socjalnych, które dotyczą przede
wszystkim braku środków finansowych na uruchomienie i początkową działalność spółdziel→ str. 10
2
na Szlaku
Nr 4(19)2008
Konkursy MISTiA
Poznaliśmy zwycięzców pierwszej edycji
konkursu Małopolskie Wektory Współpracy. Organizatorem konkursu jest FRDL
MISTiA, Współorganizatorem Konkursu
jest Urząd Marszałkowski Województwa
Małopolskiego a Partnerem Konkursu
Bank DnB NORD Polska S.A.
Ideą konkursu Małopolskie Wektory Współpracy jest wspieranie rozwoju społeczeństwa
obywatelskiego, poprzez doskonalenie zasad
i form współpracy jednostek samorządu tery-
torialnego z organizacjami pozarządowymi
w Małopolsce, zaś jego celem jest promowanie najlepszych przykładów współpracy jednostek samorządu terytorialnego i organizacji pozarządowych.
Do udziału w konkursie zaproszone zostały
wszystkie Urzędy Miasta/Gmin i Starostwa
Powiatowe z Województwa Małopolskiego,
które posiadają uchwalone Programy współpracy z organizacjami pozarządowymi realizowane w 2007 roku.
Zwycięzcą konkursu został Urząd Gminy Klucze, drugie miejsce zajęło Starostwo Powiatowe w Nowym Sączu,
a trzecie – Urząd Miasta w Trzebini.
Ogłoszenie wyników konkursu odbyło się podczas X Małopolskiego Forum Organizacji Pozarządowych, którego tematem była „Małopolska – barometr współpracy
samorządów z sektorem pozarządowym”. Organizacje
pozarządowe dysponując małymi środkami osiągają znakomite wyniki, co świadczy o ich
wielkim potencjale. Władza
publiczna musi wspierać i zabezpieczać działalność sektora organizacji pozarządowych
– powiedział Marszałek Marek Nawara otwierając konferencję.
Nagrody laureatom konkursu wręczyli: Marek Nawara, Marszałek Województwa Małopolskiego, Krzysztof Lipski, Dyrektor FRDL
MISTiA i Joanna Wardzińska, Członek Zarządu Banku DnB NORD Polska S.A.
Spotkanie przedstawicieli małopolskich samorządów i organizacji pozarządowych zakończył
panel z udziałem finalistów konkursu Małopolskie Wektory Współpracy, poświęcony dyskusji na temat współpracy międzysektorowej
w Małopolsce.
Więcej informacji na www.mistia.org.pl/wektory
Inf. wł.
Partnerzy:
Patronat medialny:
MISTiA dla organizacji pozarządowych
Centrum doradczo-szkoleniowe dla NGO
W Małopolsce powstała sieć pięciu centrów doradczo–szkoleniowych dla organizacji pozarządowych. Jedno z nich, obejmujące swoim zasięgiem miasto Kraków
oraz powiaty krakowski, proszowicki,
miechowski, wielicki i myślenicki, prowadzi FRDL MISTiA.
Oferta centrum adresowana jest do pracowników, współpracowników i wolontariuszy organizacji pozarządowych oraz grup nie-
formalnych. Mogą oni wziąć udział w bezpłatnych szkoleniach m. in. z zakresu pozyskiwania środków, promocji, opracowania projektów i ich ewaluacji. Uruchomiony został też
punkt konsultacyjny, w którym dyżury pełnią
eksperci z zakresu pozyskiwania środków finansowych, promocji oraz zagadnień prawnych związanych z funkcjonowaniem organizacji pozarządowych. Konsultacje udzielane są
w siedzibie MISTiA oraz drogą elektroniczną.
Nie bójmy się federalizacji
Wyniki badań pokazują, że 66% organizacji pozarządowych nie należy do jakichkolwiek branżowych, regionalnych lub
ogólnokrajowych federacji, porozumień
i związków. Nastawienie do procesów
federalizacyjnych jest zdecydowanie negatywne.
Jedną z przyczyn braku zainteresowania integracją jest brak wiedzy na ten temat. Dlatego głównym celem realizowanego przez FRDL
MISTiA projektu Nie bójmy się federalizacji jest
wzmocnienie procesów integracji sektora pozarządowego w Małopolsce.
Chcemy promować dobre praktyki w działalności polskich federacji, aby w ten sposób
zachęcić organizacje niesfederalizowane do
aktywności na tym polu. Zbadać, na jakie bariery natrafiają małopolskie federacje i jakie
szanse otwierają się przed ich członkami. Organizacjom niesfederalizowanym chcemy
przede wszystkim dostarczyć informacji
o uwarunkowaniach formalnoprawnych procesów integracji III sektora oraz aktualnie istniejących w Małopolsce federacjach.
Projekt przewiduje badania poziomu integracji trzeciego sektora w Małopolsce zakończone wydaniem raportu na ten temat. Podsumowaniem będzie konferencja pod hasłem Nie
bójmy się federalizacji, która odbędzie się 24
listopada w siedzibie FRDL MISTiA.
Joanna Sutuła
Wydział Kształcenia
Działalność centrum to również spotkania
konsultacyjno-informacyjne z członkami komitetów monitorujacych, Rady Pożytku Publicznego, Departamentu Pożytku Publicznego oraz
osobami odpowiadającymi za współpracę
z organizacjami w samorządach.
Szczegóły dotyczące działalności Centrum
znajdują się na stronie www.mistia.org.pl/ngo.
Informacji udziela również koordynator Centrum: Joanna Sutuła, [email protected], tel.
012 623 72 44
Joanna Sutula
Wydział Kształcenia
Projekty realizowane są przy wsparciu
Województwa Małopolskiego.
W 2007 roku 90,7% małopolskich
gmin posiadało uchwalony program
współpracy z organizacjami pozarządowymi. 52,8% gmin konsultowało
programy z organizacjami pozarządowymi.
Nr 4(19)2008
3
na Szlaku
Wspólne sprawy Małopolski
Dobry klimat dla ekonomii społecznej
Głównymi czynnikami, które spowodowały powrót
do zagadnień ekonomii społecznej
pod koniec XX
wieku był rosnący
poziom bezrobocia i w jego następstwie problem wykluczenia społecznego, a także niedostateczne angażowanie się państwa w rozwiązywaniu problemów towarzyszących mechanizmom rynkowym
oraz rosnąca świadomość konieczności
pomocy grupom osób o zdefiniowanych
problemach na rynku pracy.
Obecnie w wielu krajach uprzemysłowionych obserwuje się rozwój „trzeciego sektora”, zwanego „ekonomią społeczną” lub „sektorem non-profit”. W ostatnich latach ekonomia społeczna odgrywa ważną rolę w społecznym rozwoju lokalnym, wspomagając proces
budowania społeczeństwa obywatelskiego.
Ekonomia społeczna obejmuje takie inicjatywy społeczno-ekonomiczne, których nie można zaliczyć ani do tradycyjnego sektora prywatnego (nastawionego na wypracowanie zysku) ani do sektora publicznego. Dzięki temu
pozwala na wykorzystanie w komplementarny sposób zasobów ludzkich w stosunku do
sektora prywatnego i publicznego.
Instytucje ekonomii społecznej mogą być
podmiotami gospodarczymi i społecznymi
działającymi we wszystkich sektorach. Mogą
przybierać różne formy prawne m.in.: banki
spółdzielcze, ubezpieczenia wzajemne, fundusze poręczeniowe, fundusze inwestycyjne,
spółdzielnie, przedsiębiorstwa społeczne i socjalne, stowarzyszenia, fundacje.
Pomimo różnorodnych form prawnych, podmioty ekonomii społecznej charakteryzują się
pewnymi cechami wspólnymi, takimi jak:
• prymat celów indywidualnych i społecznych
nad zyskiem
• dobrowolne i otwarte członkostwo
• demokratyczna kontrola sprawowana przez
członków
• połączenie potrzeb członków z interesem
ogólnym
• realizacja wartości solidaryzmu i odpowiedzialności
• autonomiczne zarządzanie i niezależność od
władz państwowych lub samorządowych
• przeznaczenie wypracowanej nadwyżki finansowej na stały rozwój celów i usług dla
członków lub interesu społecznego.
W centrum zainteresowania nowej ekonomii społecznej znajduje się kwestia przedsiębiorstwa społecznego, które zostało zdefiniowane jako instytucja prowadząca działalność
gospodarczą, wyznaczająca sobie cele ściśle
społeczne i inwestująca wypracowane nadwyżki zależnie od wyznaczonych sobie celów
w działalność lub we wspólnotę, zamiast kierować się potrzebą osiągania maksymalnego
zysku na rzecz akcjonariuszy lub właścicieli.
Główne funkcje przedsiębiorstwa społecznego koncentrują się na reintegracji z rynkiem
pracy osób niepełnosprawnych, długotrwale
zagrożonych lub dotkniętych wykluczeniem
społecznym (osoby uzależnione, więźniowie,
młodzież, która przerwała obowiązek szkolny) i w ten sposób ograniczaniu bezrobocia
i marginalizacji społecznej oraz pełnieniu roli
przejściowych rynków pracy, jako etapu przejścia do otwartego rynku pracy.
Przedsiębiorstwo społeczne jest zawsze definiowane na podstawie kryteriów ekonomicznych i społecznych. Definiujące go kryteria
ekonomiczne to m.in. autonomia działania,
produkcja określonych dóbr i usług oraz poziom ryzyka ekonomicznego. Wymiar społeczny przedsiębiorstw definiują kryteria ukierunkowane na rzecz wspierania i rozwoju społeczności lokalnej oraz promowanie odpowiedzialności społecznej, demokratyczne zarządzanie
wg zasady: jeden udział równy jednemu głosowi oraz redystrybucja dochodów na realizację potrzeb członków przedsiębiorstwa
i określone cele społeczności lokalnej.
Polska ma bogate tradycje w dziedzinie ekonomii społecznej – należy w tym miejscu wspomnieć o kasach oszczędnościowo-pożyczkowych (XIX w.) czy ruchu spółdzielczym w międzywojennej Polsce, który rozwijał się bardzo
dynamicznie na tle ówczesnej Europy. W tym
okresie wykształciły się dwie formy, uznawane za klasyczne mechanizmy ekonomii społecznej: spółdzielnie oraz towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych. W okresie komunizmu nastąpił zanik lub poważne zniekształcenie ruchu
spółdzielczego i dopiero po 1989 r. zaistniały
warunki do reaktywowania działań z zakresu
ekonomii społecznej.
Członkostwo Polski w strukturach UE pozwala na korzystanie z unijnych funduszy wspierających integrację społeczną, w tym rozwój ekonomii społecznej.
Realizowana w latach 2004-2006 Inicjatywa
Wspólnotowa EQUAL, finansowana przez
Europejski Fundusz Społeczny przyczyniła się
do wzmocnienia polskiego modelu ekonomii
społecznej. Całkowity budżet Programu,
w ramach którego zrealizowano 279 projektów wynosił 178 mln euro , a w programie
uczestniczyło ponad 700 instytucji.
Aktualnie w Polsce realizowany jest Program
Operacyjny Kapitał Ludzki (PO KL), który jest
największym programem w historii UE, współfinansowanym przez Europejski Fundusz Społeczny. Na realizację PO KL w latach 20072013 przewidziano ponad 11,4 mld euro.
W ramach Priorytetu VII PO KL Promocja Integracji Społecznej – realizowanego na poziomie regionalnym – przeznaczono znaczne
środki m.in. na wsparcie projektów realizowanych w obszarze ekonomii społecznej. Instytucją wdrażającą w Małopolsce jest Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowie, który sukcesywnie ogłasza konkursy na realizację projektów. Mamy więc realną szansę na rozwój
nowych form społeczeństwa obywatelskiego,
które pozwalają na włączenie kolejnych jego
członków niezależnie od dotykających ich
ograniczeń i dysfunkcji. Skorzystajmy z tych
nowych możliwości! Wzbogacajmy Kapitał
Ludzki Małopolski!
Roman Ciepiela
Przewodniczący Podkomitetu
Monitorującego PO KL
Wicemarszałek Małopolski
Fragmenty sprawozdania Międzynarodowego Centrum Badań i Informacji na temat Gospodarki Publicznej, Społecznej i Spółdzielczej
Główną i najważniejszą tendencją, jaką można zaobserwować ostatnio w gospodarce
społecznej jest jej konsolidacja w społeczeństwie europejskim w roli bieguna użyteczności społecznej pomiędzy sektorem kapitalistycznym a sektorem publicznym, obejmującego najróżniejsze podmioty: spółdzielnie,
towarzystwa wzajemne, stowarzyszenia, fundacje oraz inne podobne przedsiębiorstwa
i organizacje.
Obywatelski ruch stowarzyszeniowy przeżywa okres znaczącego wzrostu poprzez solidarne inicjatywy przedsiębiorcze ukierunkowane
na wytwarzanie i dystrybucję dóbr i usług pożytku publicznego lub społecznego. W realizacji licznych projektów podejmowanych przez
ruchy stowarzyszeniowe i spółdzielcze daje się
zauważyć coraz lepszą współpracę, podobnie
jak w przypadku przedsiębiorstw społecznych.
Zdolności wspomnianych inicjatyw w zakresie zaspokajania nowych potrzeb społecznych,
jakie pojawiły się w ostatnich dziesięcioleciach,
na nowo podniosły znaczenie gospodarki społecznej.
Gospodarka społeczna nie tylko udowodniła
swoje możliwości wnoszenia efektywnego
wkładu w rozwiązywanie nowych problemów
społecznych, lecz także wzmocniła swoją pozycję w tradycyjnych sektorach gospodarki,
takich jak rolnictwo, przemysł, usługi, handel
detaliczny, bankowość i ubezpieczenia wzajemne. Gospodarka społeczna prezentuje się jako
instytucja niezbędna do stabilnego i zrównoważonego wzrostu gospodarczego, dostosowywania oferty usługowej do potrzeb, zwiększania wartości działalności gospodarczej służącej potrzebom społecznym, sprawiedliwszego podziału zysków i bogactwa, korygowania
nierówności na rynku pracy i pogłębiania demokracji gospodarczej.
Nowa gospodarka społeczna nabiera kształtu
jako sektor wschodzący, który staje się niezbędny, by można było odpowiednio zareagować na nowe wyzwania w dobie globalizacji gospodarki i społeczeństwa. Wyzwania te leżą
u podstaw rosnącego zainteresowania rolą,
jaką nowa gospodarka społeczna może odegrać w społeczeństwie dobrobytu.
4
Nr 4(19)2008
na Szlaku
Perspektywy dla ekonomii społecznej
Gospodarka społeczna po doświadczeniach EQUAL
Określenie gospodarka
społeczna wyzwala w języku polskim wiele naturalnych, ale niejasnych
skojarzeń, a dla bardziej
zaangażowanych jest jedynie ideą – jedną z tych,
które potrafią mobilizować ludzi do konkretnego działania. Termin ekonomia społeczna
nie niesie tych skojarzeń i możliwości,
a więc stał się wygodną etykietą. Równolegle, a w istocie zamiennie, używane jest
pojęcie przedsiębiorczości społecznej –
stanowiącej trzon całej idei.
W Polsce, dodatkowym kontekstem powodującym nieporozumienia, jest wpisane do
Konstytucji określenie społeczna gospodarka
rynkowa. Trudno jest także precyzyjnie dookreślić pojęcie społecznej odpowiedzialności
biznesu. Bardzo podobnie potoczyły się losy
pokrewnego i równie nietrafnego określenia
organizacje pozarządowe. Dlatego uważam za
dobre wyjście, gdy odwołując się jedynie do
ogólnej idei, konsekwentnie stosuje się skrótowce NGO i ES.
Trudności z nazewnictwem ilustrują tezę, że
chodzi o dynamiczne zjawisko społeczne, mające służyć rozwiązywaniu problemów społecznych, którego nie sposób zdefiniować,
a spory o etykietki: z jednaj strony – gospodarka, ekonomia, czy przedsiębiorczość, z drugiej – społeczna, socjalna, solidarna, czy jeszcze inna, zabierają tylko czas i energię potrzebne do poszukiwań coraz lepszych instrumentów działania. Dyskusje te tym bardziej nie są
dzisiaj celowe, że obecnie dynamikę temu zjawisku nadają nie tylko mechanizmy i siły wewnętrzne, ale w dużym stopniu zależna jest ona
np. od polityki społecznej UE (i dostępu do jej
funduszy) oraz globalnych ruchów alternatywnych projektów społecznych. Nakłada się na
to wszystko doraźna polityka.
To, co bywa dzisiaj zaliczane do gospodarki
społecznej jest zazwyczaj współczesną formą
typowych jeszcze kilkadziesiąt lat temu przejawów osobistej zaradności, sposobów gospodarowania, czy organizowania lokalnego życia
społecznego – jako odpowiedzi na dziki kapitalizm. Jednak, gdy włączyło się w te działania
państwo, zagroziło tej naturalnej odpowiedzialności i samoorganizacji, co spowodowało wypracowanie kilkadziesiąt lat temu, w ramach
katolickiej nauki społecznej, zasady subsydiarności. Nie znalazła ona jednak wówczas oddźwięku, a mechanizmy polityczne doprowadziły do przejęcia od obywateli przez instytucje państwowe (traktowane jako odpowiedź
na patologie niczym nieskrępowanego wolnego rynku) olbrzymiej części odpowiedzialności za samych siebie.
Dotyczyło to zarówno formuły państwa
opiekuńczego, jak i państwa realnego socjalizmu – i w obu modelach przerosło ich możliwości. Był to początek długotrwałego odkrywania na nowo – w innej rzeczywistości cywilizacyjnej, społecznej i politycznej – starych
metod gospodarki społecznej i dostrzeżenie
realizującego je, tak zwanego trzeciego sekto-
ra (tak rozumiany trzeci sektor jest w istocie
tożsamy z gospodarką społeczną, widzianą
z punktu widzenia zadań publicznych, a mylące jest zbiorcze określanie tym mianem organizacji społecznych i obywatelskich, jak to się
obecnie czyni w Polsce.). Nastąpiła jednak
istotna zmiana akcentów. Gdy dawniej dominowała samoorganizacja, której typowym
przykładem była spółdzielczość, to obecnie
dominuje uspołecznianie realizacji zadań publicznych, przejętych wcześniej przez państwo.
Jest to powrót do zasady subsydiarności, ale
w radykalnie różnej sytuacji psychologicznej
i społecznej – bowiem dzisiaj dominuje odmienna mentalność obywatelska i powszechnie brakuje umiejętności samoorganizacji.
Pełna lista funkcji gospodarki społecznej nigdy nie została sformułowana, co wynika chociażby z opisywanej wyżej nieostrości samego
pojęcia gospodarki społecznej. Jednak jako ilustrację znaczenia ES warto w tym miejscu przytoczyć zestawienie jej funkcji przygotowane
kilka lat temu na potrzeby polskie przez eksperta niemieckiej polityki społecznej, Piotra
Sołustowicza. W jego ujęciu ekonomia społeczna jawi się:
• z perspektywy polityki zatrudnienia i rynku
pracy – jako generator zatrudnienia,
• z perspektywy polityki społecznej – jako
szansa kompensacji zawodności rynku i państwa socjalnego,
• z perspektywy integracji społecznej – jako
producent kapitału społecznego,
• z perspektywy procesu demokratyzacji –
jako szkoła obywatelskości,
• z perspektywy zmiany społecznej – jako inkubator alternatywnego projektu społecznego.
Bardzo zróżnicowane są, odzwierciadlające
różne motywy działania, nurty gospodarki spo-
łecznej. Obok czterech podstawowych: spółdzielni, towarzystw wzajemnych, stowarzyszeń i fundacji, mających w strukturach UE
swoją reprezentację, czy spółdzielczości socjalnej upowszechnionej dzięki inicjatywie
EQUAL, trzeba wspomnieć m.in. o rzemiośle
i dużej części małych przedsiębiorców z założenia działających na rynku lokalnym. Do gospodarki społecznej trzeba także zaliczyć rozwijające się w różnych formach usługi wzajemne. W zależności od tradycji do ES zalicza się
w różnych krajach np. spółki pracownicze czy
też radio publiczne.
Nie ma w tej wypowiedzi miejsca na wymienianie typowych produktów i efektów działalności przedsiębiorstw i gospodarstw społecznych, ani innych inicjatyw zaliczanych do tej
formuły. Żeby jednak pokazać uniwersalność
instrumentarium ES, warto odwołać się do
Narodowej Strategii Rozwoju z 2005 roku,
która w 26 z 31 kierunków działania zawierała przykłady inicjatyw zaliczanych do gospodarki społecznej. Trzeba jednak na koniec zaznaczyć, że gospodarka społeczna ma charakter
lokalny i że tylko na takim poziomie warto
mierzyć jej wpływ i realizację wskazanych wyżej funkcji.
Najważniejsze jest jednak to, że stanowi ona,
nieodkryte jeszcze dostatecznie, bardzo bogate instrumentarium stymulowania rozwoju
lokalnego, ocenianego w kategoriach obywatelskiej społeczności funkcjonalnej. Tylko na
tym poziomie można za jej pomocą mobilizować aktywność społeczną. To warto uświadomić przede wszystkim samorządowcom – naturalnym liderom takiej funkcjonalnej społeczności. Potrzebny jest bowiem regionalny, długofalowy program wzmacniania gospodarki
społecznej.
Janusz Baster
Wydawnictwa
Publikacje zrealizowane w ramach projektu
„Możemy więcej – Partnerstwo na rzecz spółdzielni socjalnych”
Nr 4(19)2008
na Szlaku
5
Projekty MISTiA na Ukrainie
Szkoła przyciągania inwestycji
FRDL MISTiA od maja do grudnia 2008 r.
realizuje projekt „Szkoła przyciągania inwestycji dla wschodnioukraińskich jednostek administracji publicznej”, którego
celem jest przekazanie polskich doświadczeń w zakresie stosowania narzędzi i instrumentów przyciągania inwestycji przez
jednostki administracji publicznej.
Polityka inwestycyjna polskich jednostek
samorządu terytorialnego opiera się na konkurencji w przyciąganiu inwestorów. Nowe inwestycje bezpośrednio wpływają na dochody
własne budżetu samorządowego, spadek stopy bezrobocia, zainteresowanie innych inwestorów, poprawę jakości życia społeczności
lokalnej oraz wizerunek inwestycyjny. Stąd też
polskie jednostki samorządu terytorialnego
przywiązują dużą wagę do promocji inwestycyjnej oraz stosowania odpowiednich zachęt
inwestycyjnych. Wiele przykładów polskich
może być wzorem dla ukraińskich jednostek
administracji publicznej oraz inspiracją do podjęcia podobnych działań.
Szczególnego znaczenia umiejętności te nabierają dla wschodnich regionów Ukrainy.
Mimo ogólnie przyjmowanego wizerunku bogatego regionu Donbasu, w większości tych
terenów występują bardzo duże bariery rozwojowe. Uprzemysłowiony Donbas to w praktyce jedynie południowa część województwa
donieckiego. Pozostałe obszary trwają w głębokim kryzysie gospodarczym, spowodowanym wieloma czynnikami. Za najważniejsze
uważa się załamanie produkcji wielkich państwowych zakładów pracy, sąsiedztwo ze słabo rozwiniętą częścią Rosji, oraz wchłanianie
całego kapitału zagranicznego przez rozwinięty okręg przemysłowy Donbasu. Czynniki te
są obiektywne, a przeciwdziałanie im zależy od
gospodarczej polityki międzynarodowej i wewnętrznej Ukrainy. Funkcjonują jeszcze bariery, których przezwyciężanie leży w gestii administracji publicznej – to przede wszystkim
niski poziom kompetencji w zakresie kreowania lokalnej polityki inwestycyjnej i tzw. promocji inwestycji. Przezwyciężanie tych barier
jest głównym celem naszego projektu.
Działania projektu obejmą swym zasięgiem
województwo ługańskie – obszar charakteryzujący się obecnie największą stagnacją gospodarczą na wschodzie Ukrainy. Świadczy o tym
chociażby spadek liczby ludności Ługańska –
stolicy regionu, która w ciągu ostatnich kilkunastu lat utraciła blisko 20% mieszkańców
z niegdyś 500-tysięcznej populacji. Jeszcze gorsza sytuacja występuje na obszarach małych
miast i wsi.
Beneficjentami projektu będą przedstawiciele ukraińskich jednostek samorządu terytorialnego – szefowie tych jednostek, osoby odpo-
wiedzialne za politykę inwestycyjną, a także
przedstawiciele organizacji prorozwojowych,
np. agencji rozwoju. Łącznie w projekcie
uczestniczy 20 beneficjentów.
Projekt składa się z kilku etapów. Pierwszym
z nich będą prowadzone na terenie Ukrainy
szkolenia z zakresu kreowania wizerunku inwestycyjnego. Kolejnym etapem projektu będzie wizyta studyjna przedstawicieli województwa ługańskiego w Małopolsce.
Uczestnicy projektu gościć będą w polskich
jednostkach samorządu terytorialnego wszystkich szczebli, które z dużymi sukcesami prowadzą politykę inwestycyjną.
Zastosowana w projekcie komplementarność
strony teoretycznej (szkolenia) i praktycznej
służyć ma pozyskaniu szerokiej wiedzy na temat instrumentów i narzędzi przyciągania inwestycji, możliwych do zastosowania przez
jednostki administracji publicznej.
Wojciech Odzimek
Wydział Programów i Projektów
Projekty są współfinansowane w ramach programu Polskiej Pomocy Zagranicznej Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP w 2008 r.
Przejrzysta Ukraina
FRDL MISTiA od lipca do listopada 2008
roku realizuje jako partner projekt „Przejrzysta Ukraina. Budowanie efektywnej
i etycznej samorządności na Ukrainie”,
Projekt „Przejrzysta Ukraina” realizowany jest
w partnerstwie następujących instytucji:
• FRDL Centrum Szkoleniowe w Szczecinie,
lider projektu
• FRDL MISTiA, partner projektu
• FRDL Regionalny Ośrodek w Lublinie, partner projektu
• Biuro Zarządu FRDL, partner projektu
• Instytut Demokracji im. Filipa Orlika, ukraiński partner projektu.
Celem głównym projektu jest budowa
etycznego i efektywnego samorządu na Ukrainie, a zarazem tworzenie przejrzystego systemu zarządzania i jego wdrażanie w ukraińskich samorządach.
Cele szczegółowe to:
• Poszerzenie grona ekspertów gotowych
i potrafiących wspomagać wdrażanie zasad
dobrego zarządzania poprzez udział we
wdrażaniu Akcji „Przejrzysta Ukraina” – zakłada się, że będzie ich sześćdziesięciu,
a związani będą ze wszystkimi województwami Ukrainy
• Prowadzenie i promocja szerokiej społecznej dyskusji na temat etycznych zasad budowy demokratycznego społeczeństwa
obywatelskiego oraz samorządu terytorialnego na Ukrainie
• Popularyzacja idei integracji Ukrainy z Europą poprzez wdrażanie europejskich wartości do systemu zarządzania na Ukrainie.
Realizacja tych celów pozwoli na podjęcie kolejnych kroków: pilotażowej ścieżki wdrażania zasad „Przejrzystej Ukrainy” w wybranych
miastach ukraińskich, a następnie realizacja
programu w szerokiej skali. Zakłada się, że
polscy i ukraińscy partnerzy będą w tej mierze współpracowali ze sobą długofalowo
z obopólną korzyścią.
W ramach realizacji projektu odbyło się już
w Warszawie, 25 i 26 lipca 2008, seminarium
polsko-ukraińskie pod tytułem „Przejrzysta
Polska – Przejrzysta Ukraina”. Autorzy polskiej
reformy samorządowej, polscy parlamentarzyści, którzy niegdyś tworzyli polską samorządność, wreszcie obecni pracownicy polskich
samorządów zaprezentowali ukraińskim partnerom kształt polskiej samorządności, a także
związane z jego rozwojem dylematy i trudności. Pomysłodawcy i realizatorzy Programu
„Przejrzysta Polska” pokazali narzędzie, którym w Polsce próbuje się oddolnie, siłami społecznymi, wspomagać etyczny rozwój samo-
rządu terytorialnego. Wspólnie poszukiwano
metod partnerskiej współpracy w dziedzinie
rozwoju samorządności w obu krajach. Ze
strony ukraińskiej w seminarium uczestniczyło 20 osób, ze strony polskiej 16.
Najbliższym wydarzeniem w projekcie jest
ukraińsko-polska konferencja w Kijowie, podczas której kontynuowany będzie ukraińskopolski dialog mający przygotować dobry grunt
dla akcji „Przejrzysta Ukraina”. Wybrane
punkty jej programu to:
• przedstawienie koncepcji reformowania
ustroju administracyjno-terytorialnego oraz
priorytety samorządu terytorialnego na
Ukrainie (Anatol Tkaczuk, zastępca ministra
rozwoju regionalnego i budownictwa Ukrainy)
• prezentacja priorytetów rozwoju samorządu terytorialnego w Polsce (Jerzy Regulski,
współtwórca polskiej reformy samorządowej, prezes FRDL)
• prezentacja ogólnoukraińskich badań „Stan
korupcji na Ukrainie”
• przedstawienie doświadczenia miast ukraińskich we wdrażaniu etycznego i efektywnego zarządzania przez szefów ukraińskich
jednostek samorządowych
• dyskusje panelowe: Czy doświadczenie Akcji „Przejrzysta Polska” może być przydatne
na Ukrainie?, Zadania, przeszkody i perspektywy wdrażania na Ukrainie modelu „Sześciu
zasad dobrego zarządzania”.
Agnieszka Brożkowska
Wydział Programów i Projektów
6
Nr 4(19)2008
na Szlaku
Podnoszenie kompetencji kadr
Profesjonalna integracja społeczna
Ośrodek MISTiA w Tarnowie rozpoczyna realizację nowego projektu z zakresu
integracji społecznej na obszarze powiatow: tarnowskiego i dąbrowskiego – należących do grupy rejonów o najwyższym
odsetku mieszkańców – klientów pomocy społecznej w 2006 roku.
Zmiany ustrojowe w Polsce spowodowały,
między innymi, stopniowe odchodzenie od
modelu państwa opiekuńczego. Gospodarka
rynkowa spowodowała znaczne rozwarstwienie sytuacji ekonomicznej wielu grup społecznych. Pomimo wzrostu gospodarczego
w ostatnich latach, społeczeństwo nie partycypuje równo w korzyściach wynikających
z tego faktu. W województwie małopolskim
pojawiają się nowe obszary i grupy osób zagrożone wykluczeniem społecznym: długotrwale bezrobotni klienci pomocy społecznej
oraz osoby niepełnosprawne o niskim stopniu
aktywności zawodowej. Wzrasta odsetek
mieszkańców, którzy są klientami pomocy społecznej. Grupy te potrzebują kompleksowego
wsparcia, stworzenia warunków do integracji
ze społeczeństwem i pomocy w przezwyciężeniu problemów, którymi są obarczone.
Wspieraniem osób zagrożonym wykluczeniem społecznym zajmują się bezpośrednio
pracownicy pomocy społecznej (w tym organizacji pozarządowych), jak również nauczyciele, wychowawcy, instruktorzy i wolontariusze pracujący z młodzieżą trudną. Muszą oni
stale doskonalić swoją wiedzę i umiejętności
metodyczne, społeczne i zawodowe, aby skutecznie rozwiązywać problemy swoich podopiecznych. Wobec szczupłego zatrudnienia
– niespełniającego standardów określonych
w ustawie o pomocy społecznej – wszechstronnie wykształcona kadra jest podstawą
skuteczności działania tych instytucji.
Temu celowi ma służyć projekt „Rozwój
kompetencji kadr integracji społecznej”. Jest on
finansowany z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki, Działanie 7.3 Inicjatywy lokalne na rzecz aktywnej integracji.
Projekt adresowany jest do: osób pracujących z osobami z grup zagrożonych wykluczeniem społecznym w jednostkach pomocy społecznej, pracowników i wolontariuszy organizacji pozarządowych i społecznych, jednostek
kościołów i związków wyznaniowych; pracujących z osobami z grup zagrożonych wykluczeniem społecznym, nauczycieli i wychowawców pracujących z młodzieżą trudną, pracowników: policji, urzędów, osób prowadzących
rodzinne domy dziecka i rodziny zastępcze –
zamieszkałych i zatrudnionych na terenie powiatów tarnowskiego i dąbrowskiego.
Celem projektu jest wzmocnienie środowisk lokalnych pracujących na rzecz przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu mieszkańców oraz wzmocnienie efektywności ich działania poprzez upowszechnienie wiedzy na temat nowych instrumentów integracji społecznej oraz podniesienie kompetencji zawodowych osób pracujących z osobami z grup zagrożonych wykluczeniem społecznym.
W ramach projektu będą realizowane szkolenia:
• „Prawo w pomocy społecznej”
• „Praca z rodzinami, w których występuje
niepełnosprawność i bezrobocie”
• „Praca z rodziną dotkniętą przemocą”
• „Kontrakt w pracy socjalnej: indywidualny,
z rodziną, grupą”
• „Formy i metody pracy terapeutycznej
z młodzieżą niedostosowaną społecznie”
• „Praca z dziećmi i rodzicami dzieci z zespołem ADHD”
oraz seminarium „Spółdzielnia socjalna Ratel
– doświadczenia MISTiA w realizacji projektu
w ramach Programu Wspólnotowego Inicjatywy EQUAL” dla przedstawicieli środowisk
działających na rzecz przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu.
Anna Gruszczyńska
Wydział Programów i Projektów
Forum Prawników i Przewodniczących Rad
Sesja w Zawoi
W Zawoi, w dniach 10-11 września miało miejsce wspólne, wyjazdowe spotkanie członków Forum Przewodniczących
Rad Gmin i Powiatów Małopolski oraz
Małopolskiego Forum Prawników Administracji Publicznej.
Spotkanie z dr Kazimierzem Bandarzewskim,
Sędzią Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie, poświęcone uchwałom rad
w orzecznictwie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, było jednym z tematów podczas pierwszej wspólnej sesji wyjazdowej obu
forów. A ponieważ zbliża się jesień i czas
uchwalania budżetów gminnych, o zasadach
jego planowania mówił drugi z gości – Janusz
Kot, Prezes Regionalnej Izby Obrachunkowej
w Krakowie. Uczestnicy mieli okazję poznać
wiele przykładów zarówno wzorcowego, jak
i nagannego gospodarowania budżetem.
W toku dyskusji zgodnie uznano, że największym niedociągnięciem 18 lat działalności samorządów są białe plamy w sieci kanalizacyjnej Małopolski.
Optymistycznie zakończyła się dyskusja na
temat współpracy rad z radcami prawnymi,
w której dominowały przykłady dobrze układających się relacji. Podkreślano również korzyści, jakie dla przewodniczących rad oraz
radców prawnych specjalizujących się w zagadnieniach administracji publicznej, przynoszą szkolenia odbywające się w ramach obu
forów.
Tradycją przewodniczących rad stało się
poznanie bliżej gminy, do której przyjeżdżają
na szkolenie. Tym razem było to możliwe dzięki spotkaniu z Wójtem Gminy Zawoja, panem
Markiem Listwanem oraz Przewodniczącym
Rady Gminy – panem Krzysztofem Chowaniakiem. Uczestnicy mieli możliwość dokładnego obejrzenia dumy gminy – nowej hali sportowej, na temat której zadano wiele szczegółowych pytań. Interesująca była także prezentacja fauny i flory babiogórskiej oraz nowoczesnego Ogrodu Zmysłów, przygotowanego
przede wszystkim dla osób niewidomych
i o niesprawności ruchowej. O nim, a także
o przyszłych projektach edukacyjnych skierowanych do dzieci i młodzieży z pasją opowiedział dr Tomasz Pasierbek, Kierownik Ośrodka Edukacyjnego w Babiogórskim Parku Narodowym.
Przedstawiciele obu forów współpracują ze
sobą w urzędach na co dzień, a wspólny wyjazd w ramach forum był jedynie rozszerzeniem wzajemnych relacji, do których należą
coroczne spotkania w Krakowie.
Dodatkowe informacje o obu forach: www.mistia.org.pl/fprgpm oraz www.mistia.org.pl/
mfpap
Agnieszka Dąbek-Malczyk
Koordynator FPRGiPM
Nr 4(19)2008
7
na Szlaku
Nowy projekt MISTiA
Małopolska Akademia Aktywnego Seniora
FRDL Małopolski Instytut Samorządu
Terytorialnego i Administracji w Krakowie od 1 lipca 2008 r. realizuje interesujący projekt społeczny skierowany do starszych (55+) mieszkańców Małopolski.
Współczesnym seniorom, zwłaszcza tym
lepiej wykształconym, nie wystarcza standardowo rozumiany odpoczynek na emeryturze,
nie chcą zajmować się jedynie obowiązkami
domowymi czy rodzinnymi, poszukują aktywności innego rodzaju. Wychodząc naprzeciw
tym potrzebom zaproponowaliśmy osobom
starszym (55+), zamieszkałym w województwie małopolskim, cykliczne spotkania. Odbywać się będą w sprawdzonej w trakcie 17 lat
działalności Instytutu formule forum. Mamy nadzieję, że spotkania te będą podstawą do integracji uczestników oraz umożliwią wzajemne wsparcie.
Proces edukacyjny seniorów opieramy na
czterech fundamentalnych filarach edukacji,
które umożliwiają poznanie dynamiki współczesnego świata, innych ludzi i siebie samego:
• Uczyć się, aby wspólnie żyć (zakładamy, że
umiejętność współżycia różnych pokoleń
jest jednym z najważniejszych wyzwań i nakazów współczesności)
• Uczyć się, aby wiedzieć (edukacja spełni swe
zadanie, jeżeli da impuls i podstawy do kontynuowania nauki, także w jesieni życia)
• Uczyć się, aby działać (liczymy na zastosowanie wiedzy w praktyce, przystosowanie
edukacji do praktyki życia codziennego osób
starszych)
• Uczyć się, aby być (dążymy do zapewnienia
pełnego rozkwitu seniora, w całym bogactwie jego osobowości i w różnych formach
ekspresji i zaangażowania: jako jednostki,
członka rodziny i społeczeństwa, obywatela, wynalazcy i twórcy marzeń).
W ramach projektu odbywają się bezpłatne
spotkania seminaryjne pod wspólnym tytułem
„Poznaj swoje prawa”, które pomogą zdobyć
wiedzę o instytucjach demokratycznego państwa i poznać obywatelskie uprawnienia.
Uczestnikom seminariów pragniemy wskazać
nowy rodzaj aktywności i pomożemy odnaleźć
swoje miejsce w bardzo szybko zmieniającej
się rzeczywistości społecznej i gospodarczej.
Cykl seminariów w ramach Akademii zainaugurowany został 1 września 2008 r. wykładem
Moje prawa konstytucyjne, który wygłosił dr
hab. Piotr Tuleja – pracownik naukowy Katedry Prawa Konstytucyjnego UJ, Dyrektor Biura Skargi Konstytucyjnej w Trybunale Konstytucyjnym. Wzięło w nim udział ponad 80 osób.
Tematy kolejnych spotkań seminaryjnych:
• Moje prawa jako pacjenta – 27 września
• Poznaj swoje prawa: darowizny, spadki, umowy cywilne – 18 października
Forum Oświaty Samorządowej
O oœwiacie w Ma³opolsce i Turyngii
Gościem lipcowego spotkania Forum
Oświaty Samorządowej, które działa już
od 15 lat przy MISTiA, był pan Kjell Eberhardt, Sekretarz Stanu w Ministerstwie
Kultury i Edukacji, Kraju Związkowego
Turyngii. Minister Eberhardt przebywał
w Krakowie na zaproszenie Samorządu
Województwa Małopolskiego. Oba regiony – Kraj Związkowy Turyngia i Województwo Małopolskie współpracują od
ponad 15 lat.
Czyniąc zadość prośbom członków Forum
Pan Kjell Eberhardt zaprezentował funkcjonowanie i finansowanie systemu oświatowego
w Turyngii. Różni się on znacząco od polskiego, bowiem Kraj Związkowy utrzymuje większość szkół, a nauczyciele i dyrektorzy szkół
mają status urzędników, ze wszystkimi tego
konsekwencjami formalnoprawnymi. Problemy oświaty są Ministrowi Eberhardtowi bardzo bliskie, bowiem sam przez 12 lat praco-
wał jako nauczyciel, a następnie w Urzędzie
Nadzoru Pedagogicznego w Erfurcie, którym
również kierował przed przejściem do pracy
w Ministerstwie. Po prezentacji wywiązała się
interesująca dyskusja. Pan Kjell Eberhardt odpowiadając na pytania członków Forum (przedstawicieli samorządowej administracji oświatowej) mówił między innymi o możliwych do
wyboru dla młodych ludzi ścieżkach edukacyjnych, procedurach powoływania dyrektorów
szkół, także o gotowości nawiązania bezpośrednich kontaktów pomiędzy szkołami i możliwych wymianach grup młodzieżowych. Między innymi dlatego w czasie wizyty w MISTiA
towarzyszyli mu pan Karl Bauerfeind z Thillm
(Turyngski Instytut Doskonalenia Nauczycieli)
odpowiedzialny między innymi za kontakty
z Małopolskim Centrum Doskonalenia Nauczycieli oraz Pani Ute Löther dyrektor szkoły „Anna Sophia” w Kranichfeld. Odpowiedź
była natychmiastowa – wolę współpracy wykazała gmina Brzeszcze z zachodniej Małopolski. Niestety program pobytu Ministra Eberhardta nie pozwolił na zaspokojenie ciekawości wszystkich członków Forum. Dlatego
wstępnie umówiono następne spotkanie
w czasie kolejnej wizyty Ministra w Krakowie.
Dla naszych gości musiało być to także interesujące spotkanie, bowiem na stronach Ministerstwa ukazała się informacja oraz zdjęcia ze
spotkania w MISTiA.
Maciej Bóbr
Dyrektor Wydziału Kształcenia
• Moje prawo do zrzeszania (tworzenia fundacji, stowarzyszeń) – 15 listopada
Pragniemy, by trwałym efektem projektu było
zawiązanie Forum Aktywnych Seniorów, które umożliwi budowanie szerokiego lobbingu
środowiska osób starszych na rzecz dostrzeżenia różnorakich potrzeb tej licznej grupy
osób.
Projekt uzyskał wsparcie finansowe Województwa Małopolskiego.
Patronat medialny: Radio Kraków, TVP Kraków, Dziennik Polski
Lucyna Prawelska-Dziedzic
Wydział Kształcenia
Polskie społeczeństwo starzeje się.
W perspektywie najbliższego ćwierćwiecza liczba osób w wieku poprodukcyjnym wzrośnie w naszym kraju
o 60%, przy jednoczesnym zmniejszaniu się o blisko 10% liczby osób w wieku produkcyjnym. Przed polityką społeczną stoją nowe wyzwania przygotowania zmian w systemie zabezpieczenia społecznego i organizacji rynku pracy, ale także w zakresie kształtowania
postaw i zachowań społecznych.
Na podstawie badań przeprowadzonych przez Instytut Spraw Publicznych,
których wyniki przedstawiono 4 lipca
2008 r. w trakcie konferencji „To idzie
starość – polityka społeczna wobec
procesu starzenia się ludności w Polsce”, sformułowano między innymi następujące wnioski:
• Dzieci i rodzina, jako podstawowe podmioty sprawujące opiekę nad osobami
starszymi powinny być wspierane
w wypełnianiu swoich funkcji przez różnego rodzaju sieci wsparcia, a także instytucje
• Uznaniem badanych cieszą się wyłącznie te rozwiązania w zakresie opieki nad
osobami starszymi, które stwarzają
możliwość pozostania tych osób w ich
naturalnym środowisku. Tymczasem
brak jest rozwiązań systemowych, które wspierałyby rodzinę w jej funkcjach
opiekuńczych. Opieka rodzinna nad
osobami starszymi powinna być obudowywana wsparciem środowiskowym
świadczonym przez organizacje pozarządowe i służby publiczne. Opieka instytucjonalna (domy pomocy społecznej) powinna jedynie „domykać” system.
• Ważną rolę w sieci wsparcia środowiskowego powinni odgrywać sami seniorzy, uczestnicząc w niej czy to na zasadach pomocy wzajemnej, czy wolontariatu służebnego. Potrzebne jest więc
większe otwarcie się organizacji pozarządowych na wolontariuszy w starszym wieku; niezbędne jest też budowanie odpowiedniej infrastruktury
w środowisku zamieszkania ludzi starszych (kluby seniora, domy dziennego
pobytu itp.).
8
na Szlaku
Nr 4(19)2008
Nowoczesne metody zarządzania w administracji
Zrównoważona karta wyników
Laureatem IV edycji konkursu
„Wzorcowy
Urząd w Małopolsce”
został Urząd Miasta Tarnowa, który wdrożył
system zarządzania strategicznego w oparciu
o metodologię zrównoważonej karty wyników
Metodę tę przedstawia
dr Marek Ćwiklicki z Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie.
Charakterystyka metody
Metoda zrównoważonej karty wyników (Balanced Scorecard) powstała w roku 1991. Jej
pierwotny cel to ocena efektywności organizacji rozpatrywana z punktu widzenia czterech
perspektyw: finansowej, klientów, procesów
wewnętrznych i rozwoju (innowacji i wiedzy).
Praktyka zarządzania pokazała, że oprócz oceny działalności operacyjnej metoda ta nadaje
się świetnie do ukazania relacji strategicznych
pomiędzy poszczególnymi zasobami organizacji. Wtedy też zaczęto używać innej nazwy tej
metody – strategiczna karta wyników, która
dziś jest najbardziej rozpowszechniona.
Ze względu na wykorzystywanie metody
także przez instytucje niekomercyjne zmieniono klasyczne perspektywy patrzenia na organizację. Główna modyfikacja dotyczyła perspektywy finansowej, którą dla organizacji non
profit przekształcono w perspektywę dostarczonych korzyści dla mieszkańców i w perspektywę ponoszonych kosztów. Opracowana na potrzeby metody mapa strategii ukazywała związki przyczynowo-skutkowe pomiędzy hipotezami zawartymi w karcie wyników
a wynikami finansowymi, czyli transformację
aktywów niematerialnych w materialne efekty finansowe.
Punktem wyjścia w metodzie jest dobrze
opracowana strategia. Wynikające z niej cele
strategiczne są dekomponowane na poszczególne zadania, realizowane przez poszczególne wydziały organizacji. Uzyskuje się w ten
sposób spójność działań w ramach wewnętrznej struktury organizacji z zamierzeniami strategicznymi kierownictwa jednostki. Rozbicie
celów strategicznych na poszczególne perspektywy pozwala na ukazanie relacji przyczynowo-skutkowych między zadaniami podjętymi w ramach tych perspektyw a wizją rozwoju
organizacji.
Mocną stroną metody jest obowiązek monitorowania realizacji zadań za pomocą zdefiniowanych mierników. Zastosowanie pomiaru świadczy o skuteczności tej metody, gdyż
umożliwia bieżącą kontrolę zbieżności zdefiniowanych celów z realizacjami zadań.
Głównymi celami zastosowania prezentowanej metody w organizacji jest kontrola strategiczna i komunikowanie strategii pracownikom. Jest to odpowiedź na najczęściej występujące problemy w zarządzaniu strategicznym,
jakimi są rozbieżność między wykonywanymi
bieżącymi zadaniami a zadaniami wynikającymi ze strategii i brak zrozumienia strategii
przez pracowników i niedostrzeganie związków między wykonywanymi zadaniami a misją
i wizją organizacji.
Zrównowa¿ona karta
wyników w UM Tarnowa
Przesłanką wdrożenia tej metody w Urzędzie Miasta Tarnowa była potrzeba uporządkowania działań strategicznych, określonych
w różnych dokumentach „Strategii zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego
miasta Tarnowa na lata 2000-2015” oraz innych opracowanych dla potrzeb ochrony środowiska, zagospodarowania przestrzennego
i nieruchomości, transportu i komunikacji, bezpieczeństwa oraz edukacji, kultury i zdrowia.
W rezultacie otrzymano 101 celów strategicznych. W takiej sytuacji należało skoncentrować środki na wybranych celach strategicznych
i opracować monitoring realizacji zadań strategicznych. W tym celu opracowano program
„Tarnów 2010”, który zawiera 3 osie rozwoju
miasta: budowa pozycji miasta jako stolicy subregionu, podnoszenie jakości życia mieszkańców i wzmacnianie wewnętrznego potencjału
miasta. Na podstawie programu „Tarnów
2010” i Wieloletniego Planu Inwestycyjnego
Miasta Tarnowa na lata 2008-2013 opracowano mapę strategii.
Warto zwrócić uwagę na zmianę klasycznych perspektyw zrównoważonej karty wyników. Ukazanie związków pomiędzy poszczególnymi perspektywami pozwala dostrzec zależności pomiędzy zarządzaniem organizacją
a wizją miasta Tarnowa. Po opracowaniu mapy
strategii zdefiniowano projekty i
działania, mające
realizować poszczególne cele
strategiczne. Następnie opracowano system wskaźników pomiaru wykonania tych zadań
wraz z określeniem
wartości docelowych. W ten sposób umożliwia się
kontrolę realizacji
celów.
By usprawnić
wdrożenie zrównoważonej karty
wyników wyodrębniono w strukturze organizacyjnej jednostkę odpowiedzialną za zarządzanie projektem – Wydział
Strategii. W systemie zarządzania jakością opartego na
normie ISO 90012000 wprowadzono proces „Zarzą-
dzanie strategiczne” i procedurę monitorowania realizacji celów strategicznych. Aby objąć
jednym systemem informatycznym występującą w metodzie dokumentację (cele strategiczne i mierniki) wdrożono system ADOscore. System ten umożliwia wizualizację stopnia
realizacji celów oraz szybki obieg informacji
o charakterze strategicznym. Inne zmiany
o charakterze organizacyjnym obejmowały:
– koncentrację środków na ograniczonej liczbie celów strategicznych objętych finansowaniem,
– powołanie międzywydziałowych zespołów
projektowych,
– uprawnienia kierowników projektów do
wnioskowania i wydatkowania środków
z budżetu miasta,
– zdefiniowanie „mierników sukcesu” – mierzalnych celów dla każdego projektu.
Efekty, jakie osiągnięto na skutek wdrożenia
zrównoważonej karty wyników to:
a) usprawnienie komunikacji strategicznej
między kierownictwem a pracownikami
Urzędu,
b) powiązanie „osobiste” celów wydziałów
i pracowników z celami strategicznymi,
c) wprowadzonie bieżącego nadzoru nad realizacją celów strategicznych,
d) dopasowanie organizacji Urzędu do wymagań strategii,
e) koncentrację zasobów na priorytetowych
obszarach operacyjnych.
dr Marek Ćwiklicki
Katedra Metod Organizacji i Zarządzania
Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie
Nr 4(19)2008
9
na Szlaku
Europejska polityka miejska
Nadchodzi czas metropolii?
Rozwój obszarów
miejskich, w tym
metropolii, staje się
jednym z głównych
wymiarów polityki
spójności Unii Europejskiej. Jest to nie
tylko związane z faktem, iż w miastach
żyje ponad 60% jej
mieszkańców (rozszerzonej UE27),
które wypracowują
75-85% wspólnotowego PKB.
Rola miast w polityce
spójnoœci Unii Europejskiej
W zapisach Strategii Lizbońskiej miasta są
postrzegane jako główne motory wzrostu gospodarczego i zatrudnienia, posiadając niezbędny potencjał do pobudzania innowacyjnych zmian. Wsparcie miast powinno przyczyniać się znacząco do rozwoju przyległych terenów, jak i całego regionu, w zrównoważony
sposób. W aktualnym okresie programowania (2007-13) aspekt miejski będzie zajmować
jeszcze ważniejsze miejsce niż do tej pory, czego wyrazem jest włączenie problematyki miast
do głównego nurtu programowania oraz wprowadzenie nowego instrumentu finansowania
JESSICA.
Przyjęta w ub. r. „Agenda terytorialna UE”
wzywa europejskie regiony miejskie do tworzenia sieci oraz do nowoczesnego podejścia
do ich rozwoju i planowania przestrzennego,
z zaangażowaniem szerokich środowisk aktorów regionalnych i lokalnych. Z kolei „Karta
Lipska w sprawie zrównoważonych miast europejskich” (maj 2007) tworzy, po raz pierwszy w historii, podwaliny nowej polityki miejskiej dla Europy. Komisja Europejska przedstawia tu idealny model „europejskiego miasta
XXI wieku” i zintegrowanej polityki rozwoju
miast. Wywodzi się to z idei tzw. sustainable
communities (zrównoważonych społeczności
miejskich), które są definiowane jako miejsca,
w których ludzie chcą żyć i pracować teraz i w
przyszłości.
Takie „idealne i zrównoważone” miasto powinno charakteryzować się takimi cechami:
– jednoczesnym równoważeniem konkurencyjności gospodarczej, spójności społecznej,
środowiska naturalnego i kultury,
– dysponowaniem dobrą, długoterminową
strategią polityki miejskiej,
– zaangażowaniem partnerów
– osiągnięciem „uczciwej” równowagi terytorialnej.
KE zachęca także kraje członkowskie do delegowania (w ramach programów operacyjnych)
funduszy przeznaczonych na rozwój obszarów
miejskich bezpośrednio do miast, które powinny być odpowiedzialne wprost za programowanie i wdrażania przekazanych im środków. Jak do tej pory postulaty te spotykały się
jednak ze słabym odzewem ze strony krajów
członkowskich, w tym Polski. Pokazuje to, iż
problematyka polityki miejskiej, szczególnie
zaś wzmacniania pozycji dużych miast na arenie regionalnej, jest dyskusyjna i pełna wewnętrznych napięć.
Projekty dla metropolii
Jakie projekty powinny być priorytetem dla
metropolii? Dobre projekty to takie, które
przynoszą korzyść jak największej grupie
mieszkańców, przedsiębiorców i turystów, ale
także – oddziaływują na region. A więc – połączą miasto z otaczającym je regionem. Tym
ważniejszy jest zatem postulat partnerstwa –
miasta muszą pozyskiwać partnerów, sprzymierzeńców wśród podmiotów działających
na obszarze metropolitalnym. Jest to zarazem
szansa na bardziej zróżnicowane źródła finansowania, szybsze uzgodnienia, zwiększone
możliwości promocji i lobbingu podyktowane
większym „ciężarem gatunkowym” projektu.
Są to także niezbędne warunki dla przygotowania dużych projektów, wymagających znacznych umiejętności koordynacyjnych i współpracy. W przypadku metropolii dodatkowo
niezwykle ważny jest aspekt strategiczny projektów, które winny wzmacniać pozycję konkurencyjną metropolii, które – przypomnijmy
– konkurują nie ze swoim zapleczem terytorialnym, lecz z innymi metropoliami. Jak wynika z analiz Unii Metropolii Polskich, większość
przedsięwzięć była realizowana do tej pory ze
środków Funduszu Spójności, obecnie punkt
ciężkości przenosi się na Europejski Fundusz
Rozwoju Regionalnego. Nie zapominajmy jednak także o Funduszu Społecznym, który stanowi doskonałe źródło finansowania aktywności społeczności lokalnych. Wg danych na koniec 2007 r., udział wartościowy projektów
realizowanych w największych miastach w całkowitej wartości projektów wdrażanych
w poszczególnych regionach był bardzo zróżnicowany.
Prawo dla metropolii,
polityka miejska w Polsce
Pomimo zasygnalizowanej powyżej, jakże
ożywionej, dyskusji toczącej się w Europie na
temat roli miast w procesach rozwoju, należy
zauważyć, iż w Polsce nie wypracowano dotychczas polityki miejskiej. Co więcej, wydaje
się, iż tematyka ta cieszy się mniejszym zainteresowaniem elit politycznych niż chociażby
polityka rozwoju obszarów wiejskich.
Wystarczy przypomnieć, iż prace nad planami
zagospodarowania przestrzennego obszarów
metropolitalnych natrafiły na barierę ciągle nie
do przezwyciężenia: brak podstawy formalnej
dla delimitacji obszarów metropolitalnych.
Do podstawowych priorytetów polityki
państwa wobec miast z pewnością należeć
powinno upodmiotowienie obszarów metropolitalnych. Aktualnymi postulatami są tutaj:
– nadanie tym obszarom statusu prawnego
– wyposażenie w majątek i źródła finansowania
– włączenie podmiotowo w system planowania przestrzennego
– wyposażenie w instrumenty programowania i wdrażania rozwoju.
W ramach prac nad systemem zarządzania
rozwojem Polski przygotowano projekt
„Ustawy o rozwoju miast, centrach rozwoju
regionalnego i obszarach metropolitalnych”.
Zakłada on m. in. wykonywanie zadań w formule związku międzygminnego, przy czym podejmowane przez zespół metropolitalny decyzje w zakresie strategii i planów są wiążące
dla objętych nim jednostek samorządu terytorialnego. Zgodnie z projektem, dochodami
zespołu mają być składki jednostek je tworzących, związek ma też prawo narzucić gminie
konkretne rozstrzygnięcia w zakresie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Trzeba zauważyć, że kompetencje zespołu metropolitalnego pokrywają się częściowo z kompetencjami samorządu województwa, zaś zakres przedmiotowy ustawy
nie koresponduje z proponowanym dla niej
tytułem – brakuje odniesienia do kwestii rozwoju miast czy centrów rozwoju regionalnego. Projekt ten jest zatem raczej dobrym
punktem wyjścia do debaty, niż gotowym rozwiązaniem legislacyjnym. Ciągle zatem aktualna jest sprawa regulacji prawnej obszarów
metropolitalnych. Taki lex metropolis musi
rozstrzygnąć takie kwestie jak:
– skąd pieniądze na zadania metropolii – ze
składek czy też z dochodów własnych?
– jaka forma ustrojowa – ustawowy związek
gmin czy raczej specjalna jednostka samorządowa?
– jaki sposób zarządzania metropolią zapewni najlepszą zdolność wykonywania zadań
publicznych?
– jaka liczba metropolii jest optymalna dla
Polski?
Analizując powyższe nie możemy zagubić kwestii najważniejszej: metropolie są potrzebne
nie tylko po to by usprawnić współpracę pomiędzy zainteresowanymi gminami, lecz –
przede wszystkim – aby zdynamizować rozwój naszego państwa i uczynić go bardziej innowacyjnym, twórczym i konkurencyjnym na
scenie międzynarodowej.
Jacek Woźniak
Dyrektor Departamentu Polityki Regionalnej
Urząd Marszałkowski Województwa
Małopolskiego
Z ostatniej chwili
Nie będzie specjalnej ustawy o metropoliach. Projekt przygotowywany obecnie
w MSWiA dotyczyć ma wszystkich polskich miast – powiedział podczas Forum
Regionów w Muszynie prof. Michał Kulesza. Autor projektu ustawy przyznał, że
pomysł osobnego prawa dla metropolii
napotkał bardzo silny opór zarówno w samorządach, jak i wśród posłów. Nowy
projekt poświęcony w ogóle polityce miejskiej, który zostanie przedstawiony w najbliższym czasie, będzie zakładać jedynie
osobne rozwiązania dla aglomeracji liczących ponad 500 tys. mieszkańców (na całym obszarze, czyli łącznie z gminami okalającymi miasta).
10
na Szlaku
Ekonomia spo³eczna...
str. 1 →
ni socjalnych. Chodzi o brak odpowiedniego
zabezpieczenia dotacji, jaką mogą otrzymać
osoby bezrobotne zakładające spółdzielnię
socjalną oraz brak funduszy na zapłacenie składek ZUS od płac pracowników. Zapłacenie
tych składek jest warunkiem ubiegania się
o ich refundację z Funduszu Pracy, która odbywa się raz na kwartał w pierwszym roku
działalności spółdzielni. Z tego powodu, na
pięć utworzonych spółdzielni socjalnych
w ubiegłym roku zlikwidowane zostały dwie.
Kończąc swoje wystąpienie Pani B. WojtasWójcik wnioskowała o stworzenie specjalnego funduszu poręczeniowego i inwestycyjnego lub banku etycznego na wzór włoski.
Kolejny panelista, Pan Czesław Mardaus
ze Starostwa Powiatowego w Miechowie, opisał aktualne – nie tylko w swoim powiecie –
zjawisko dotyczące bezrobocia. Cechą charakterystyczną bezrobocia jest obecnie to, że
dotyczy ono głównie tych ludzi, którzy pracować nie chcą z własnego wyboru. Są to tzw.
trudne grupy, których nawet ekonomia społeczna nie jest w stanie zaktywizować. Dlatego uważa, że dzisiaj ekonomia społeczna to
modne hasło nie nadążające za rzeczywistością. Kiedy zaczynał się PIW EQUAL mieliśmy
w Polsce do czynienia z zupełnie innym rynkiem pracy i ze zdecydowanie większym poziomem bezrobocia. Dzisiaj takiego problemu
nie ma, a najczęściej ci, którzy zarejestrowani
są w urzędach pracy, nie chcą tworzyć i prowadzić spółdzielni socjalnych, ponosząc odpowiedzialność za los firmy i zatrudnionych w niej
pracowników. Czesław Mardaus wskazał na
poważny problem, który wyraźnie naświetliła
realizacja projektu „Możemy więcej”. Dotyczy
on braku jakiejkolwiek koordynacji prac i zadań instytucji publicznych (ale również prywatnych i społecznych) w zakresie przeciwdziałania bezrobociu i wykluczeniu społecznemu.
Każda instytucja i organizacja działa według
swojej ustawy. W powiecie miechowskim według wykonanych w projekcie analiz, kilkadziesiąt różnorodnych instytucji i organizacji
wprost odwołuje się do problematyki polityki
społecznej czy promocji zatrudnienia, lecz
w konsekwencji nie ma kto zająć się poważnymi problemami rynku pracy by stworzyć systemowe powiatowe rozwiązania łagodzące ich
skutki.
Panel dyskusyjny:
„Ekonomia społeczna – moda czy skuteczne rozwiązywanie problemów społecznych i lokalnych?”
koncentrował się wokół tego, co zostaje po
PIW EQUAL i jakie to ma znaczenie dla rozwiązywania trudnych spraw społecznych
w gminach i powiatach.
Roman Ciepiela, wicemarszałek Województwa Małopolskiego, moderator dyskusji,
odnosząc się wprost do postawionego w tytule seminarium pytania, stwierdził, że jeśli
ekonomia społeczna jest modą, to jest dobre
postawienie sprawy, gdyż dzięki temu upowszechnia się dobre praktyki, których jest niemało.
Tadeusz Arkit, poseł na Sejm, zwrócił uwagę, że rzadko w dyskusji publicznej mówi się o
stopniu wykorzystania środków na kapitał
ludzki, natomiast często o wykorzystaniu środków na infrastrukturę techniczną. Przyznał, że
wcześniej, jako burmistrz Libiąża, zdecydowanie większy nacisk kładł na inwestycje twarde
niż na rozwój kapitału społecznego. Dzisiaj
zachęca wszystkich, by zwracali większą i baczniejszą uwagę na mieszkańców gmin i powiatów. Dlatego konieczne jest wsparcie rozwoju ekonomii społecznej przez samorząd. Niekoniecznie musi być to wsparcie finansowe,
może nim być np. wyznaczenie wyspecjalizowanej osoby lub komórki w urzędzie do współpracy z podmiotami ekonomii społecznej. By
taka pomoc mogła być skutecznie wykorzystana, potrzebni są liderzy lokalni – a ostatnio ich
brak. Trzeba podejmować wysiłki, by ich pozyskiwać i wspierać w ich rozwoju i pracy.
Dzięki temu wiele inicjatyw, a szczególnie tych
związanych z ekonomią społeczną może się
udać. Poseł Arkit podziękował zebranym za
sugestie dotyczące konieczności wprowadzenia zmian systemowych w funkcjonowaniu
spółdzielni socjalnych i obiecał przekazanie ich
posłom pracującym w Komisji Polityki Społecznej i Rodziny. Jednocześnie zaapelował, żeby
zebrać wszelkie pomysły i sugestie dotyczące
nie tylko ustawy o spółdzielniach socjalnych
(nad którą trwają prace w Sejmie), ale i innych
ustaw z nią związanych i przekazać je do
MISTiA, który może stać się miejscem zbierania tego typu wniosków i sugestii, wypracowywania nowych rozwiązań, które zbiorczo
zostaną przekazane do Sejmu.
Aby mieć liderów, nie można im przeszkadzać – to słowa Andrzeja Martynuski, Dyrektora Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Krakowie, odniósł do wcześniejszej wypowiedzi
Posła T. Arkita. Odnosząc się do tematu seminarium i panelu, stwierdził, że po PIW EQUAL mamy chaos. Tak naprawdę nie wiadomo,
co jest, a co nie jest użyteczne i ile z tych przedsięwzięć trwać będzie nadal. To, czy ekonomia społeczna jest modą – pokaże dopiero
przyszłość. Dzisiaj jest wielu chętnych do szerzenia tej idei, nie wiadomo tylko, jakie powodują nimi motywy: czy jest to chęć realizacji
utopijnej wizji, czy chęć tworzenia skansenów
przeciwdziałania społecznemu wykluczeniu,
czy też chęć spełnienia własnych aspiracji.
W każdym z tych trzech powodów efekt końcowy będzie tożsamy z końcówką PRL –
wszystko się zawali, gdy przyjdzie do płacenia
faktycznych rachunków. Dyrektor Martynuska
wykazywał, że przedsiębiorstwo społeczne, w
tym spółdzielnia socjalna, musi być normalnym
przedsiębiorstwem, które prowadzi rachunek
ekonomiczny i staje w szranki konkurencyjnej
gry rynkowej. Dawanie przywilejów takim
podmiotom naraża je na taki sam koniec, jaki
znamy już z naszej historii sprzed 19 lat.
Słowa A. Martynuski sprowokowały Prezesa Związku Lustracyjnego Spółdzielni Pracy
Janusza Paszkowskiego do wypowiedzi,
w której nakreślił ponad dwuwiekową tradycję ruchu spółdzielczego. Rys historyczny pozwolił prezesowi Paszkowskiemu wykazać
trwałość i niewzruszalność tej formy działalności społecznej i gospodarczej mimo historycznych załamań. Prezes ZLSP wskazywał na
hardość ludzi, którzy tworzą ruch spółdzielczy – pierwsza spółdzielnia powstała z inicjatywy ludzi biednych, którzy odbierali kromki
chleba swoim dzieciom, by móc za zaoszczędzone pieniądze stworzyć spółdzielnię. Nikt
tym ludziom i całemu ruchowi spółdzielczemu
Nr 4(19)2008
nie pomagał, a mimo to przetrwali. A jeśli dzisiaj rodzą się pomysły, by wspierać ruch spółdzielczy, a tym bardziej spółdzielnie socjalne,
to są to niezwykle cenne inicjatywy.
Bogdan Byliński, Zastępca Dyrektora Zakładu Poprawczego i Schroniska dla Nieletnich
w Pszczynie, przyznał, że dotąd o spółdzielczości socjalnej nie wiedział absolutnie nic.
Dzisiaj, po dwóch latach współpracy z trenerami MISTiA pracującymi z grupą wychowanków Zakładu Poprawczego w Pszczynie, wie
już doskonale, że dla jego podopiecznych ważne są nie tylko twarde szkolenia zawodowe,
Po tym wspólnym doświadczeniu wie jak ważne są szkolenia miękkie, gdyż przygotowują
młodzież do łagodnego wejścia w społeczeństwo, oswajają ich z rzeczywistością, z jaką
dotąd bardzo często nie mieli do czynienia,
a w której będą żyć po opuszczeniu zakładu
poprawczego. Być może właśnie to pozwoli im
uniknąć zagrożeń, które mogłyby ich sprowadzić na drogę przestępstw prowadzącą wprost
do zakładu karnego.
Co do idei ekonomii społecznej w kontekście grupy społecznej, jaką zawodowo się zajmuje, to na podstawie własnych doświadczeń
może stwierdzić, że pojęcie ekonomii społecznej nie jest jeszcze wcale modne. Za mało się
o tym mówi, a ostatnio prowadzona kampania społeczna była zbyt krótka i nieco spóźniona. Dlatego zbyt mało ludzi wie, czym jest
ekonomia społeczna. Patrząc na dotychczasowe doświadczenia spółdzielni socjalnych,
B. Byliński stwierdził, że widzi nikłą szansę na
powodzenie tej formy działalności gospodarczej. Nie każdy bowiem członek takiej spółdzielni jest w stanie podjąć odpowiedzialność
za firmę, jej członków i pracowników. Dodał,
że przy obowiązującej ustawie o spółdzielniach
socjalnych nie widzi możliwości skorzystania
z tej formy działalności gospodarczej jako metody reintegracji osób niepracujących z rynkiem pracy. Na koniec swojej wypowiedzi zgłosił wniosek dotyczący ulg i przywilejów, jakie
powinni mieć pracodawcy. Jeśli są ulgi w zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, to również powinny być ulgi w zatrudnianiu wychowanków zakładów poprawczych, albowiem ci
młodzi ludzie są „niepełnosprawni społecznie”
i dlatego trzeba im pomóc odnaleźć się w społeczeństwie.
Jako ostatni w tym panelu głos zabrał Marian Curzydło dziennikarz TVP Kraków, publicysta, dokumentalista, który wraz z Krzysztofem Miklaszewskim ponad rok towarzyszył
z kamerą beneficjentom projektu „Możemy
więcej”. Był to rok pełen przygód, dający szansę dziennikarzowi poznać i rzetelnie przekazać opinii publicznej relację z trudnego procesu powracania ludzi do życia społecznego
i tworzenia oraz rozwoju firmy.
W podsumowaniu dyskusji Marszałek Roman Ciepiela stwierdził, że oczywiście nie jest
możliwe rozstrzygnięcie dylematu: moda czy
remedium? w ciągu jednego spotkania to, czy
ekonomia społeczna będzie tylko modą, czy też
okaże się remedium, zależy od nas wszystkich,
jak do tego zagadnienia podejdziemy, jak wykorzystamy je w przyszłości i jakie potrzeby
będziemy dzięki temu chcieli realizować.
Jacek Kwiatkowski
Kierownik projektu
„Możemy więcej – Partnerstwo na rzecz
spółdzielni socjalnych”
PIW EQUAL
Nr 4(19)2008
na Szlaku
11
Oferta szkoleñ MISTiA: wrzesieñ — listopad 2008
Centrum Analiz
Strategicznych
Oferta dla Powiatowych
Centrów Pomocy Rodzinie
oraz Gminnych Oœrodków
Pomocy Spo³ecznej
Okres programowania Unii Europejskiej na
lata 2007-2013 otwiera szerokie możliwości rozwoju dla wielu publicznych instytucji,
szczególnie ośrodków pomocy społecznej
i powiatowych centrów pomocy rodzinie.
W ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Priorytetu VII, publiczne instytucje integracji społecznej mogą starać się o pozyskanie dofinansowania na projekty mające
na celu rozwój i upowszechnianie aktywnej
integracji i przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu. Na dofinansowanie mogą również
liczyć projekty mające na celu prowadzenie,
publikowanie i upowszechnianie badań i analiz z zakresu polityki społecznej.
Centrum Analiz Strategicznych, które jest
jednostką badawczą FRDL Małopolskiego Instytutu Samorządu Terytorialnego i Administracji, ma przyjemność zaoferować swoje
usługi w prowadzeniu badań i analiz m.in.
w zakresie polityki społecznej, takie jak:
• diagnoza problemów społecznych w gminie
i powiecie,
• badania efektywności wsparcia proponowanego przez instytucje integracji społecznej,
• opracowanie analiz dot. powiatowej/gminnej polityki społecznej, w tym działań analitycznych mających na celu przygotowanie
i wdrażanie gminnych lub powiatowych
strategii rozwiązywania problemów społecznych.
Nasze kompetencje i wieloletnie doświadczenie pozwalają zaoferować Państwu najwyższej
jakości badania, których atutem jest połączenie odpowiednio dobranej metodologii i realizacji badań na wysokim poziomie }z przejrzystością i osadzeniem rekomendacji w lokalnych realiach, dzięki czemu zyskują one walor
praktyczny. Analizy lokalnej polityki społecznej są jednym z naszych priorytetowych obszarów badawczych, którym zajmujemy się od
wielu lat, realizując m.in. projekty w ramach
Programu Inicjatyw Wspólnotowych EQUAL,
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich, a obecnie w ramach
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki.
W sprawie szczegółowych informacji prosimy
o kontakt z Centrum Analiz Strategicznych
MISTiA, Monika Grzywa, tel/fax: 126338285,
e-mail: [email protected].
22 IX
23 IX
23 IX
23 IX
24 IX
25 IX
25 IX
26 IX
26 IX
29 IX
29 IX
29 IX
30 IX
1X
1X
2X
2X
3X
6X
7X
9X
9X
10 X
13 X
13 X
16 X
17 X
17 X
21 X
22 X
23 X
23 X
23 X
24 X
24 X
27 X
27 X
28 X
28 X
29 X
30 X
31 X
5 XI
14 XI
18 XI
25 XI
28 XI
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
MRPO Dzia³anie 6.1 A. Rozwój miast – w ramach programów rewitalizacji
Prawo pracy w jst w 2008 r.
Rozliczanie projektów systemowych OPS finansowanych z EFS 2007-2013
Dofinansowanie kosztów kszta³cenia pracowników m³odocianych
Wydawanie decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego i ustalanie warunków zabudowy
Jak sporz¹dziæ wniosek o p³atnoœæ w projektach unijnych EFS 2007-2013 (PO KL)?
Prawo zamówieñ publicznych – zmiany przepisów ustawy
Profesjonalna sekretarka/ asystentka. Perfekcyjny sekretariat
Zespó³ Terapeutyczno-Opiekuñczy: teoria i praktyka
Techniki interwencji kryzysowej
Prezentacja multimedialna – wykonanie, wykorzystanie, rozpowszechnianie
MRPO – Dzia³anie 6.2 B. Edukacja i infrastruktura spo³eczna
Skuteczna rekrutacja i dobór pracowników. Metoda Assessment Center
Sprawozdawczoœæ bud¿etowa za III kw. 2008 r. w jst i ich jednostkach
Nowoczesne technologie w remontach kapitalnych i przebudowie nawierzchni dróg
Ewidencja dzia³alnoœci gospodarczej po zmianie przepisów
Umowy i porozumienia w praktyce dzia³ania jst
Rola komisji rewizyjnej w dzia³alnoœci jst
Udzielanie pomocy publicznej w zakresie podatków i op³at lokalnych
Postêpowanie w sprawie pomocy materialnej dla uczniów
Prowadzenie gospodarki komunalnej w formie spó³ek prawa handlowego
Dyscyplina finansów publicznych w instytucjach kultury
Ochrona praw lokatorów – regulacje prawne dotycz¹ce czynszu najmu
Matryca logiczna projektów do RPO 2007-2013
Prawo zamówieñ publicznych – zmiany przepisów ustawy
Nowy rok zasi³kowy w œwiadczeniach rodzinnych. Fundusz Alimentacyjny
Tworzenie funkcjonalnych serwisów internetowych
Terapia systemowa w pracy z rodzin¹ wieloproblemow¹
Elektroniczny obieg dokumentów. E-podpis
EFS 2007-2013. Bud¿et projektu
Przekszta³cenie prawa wieczystego u¿ytkowania w prawo w³asnoœci
Archiwizacja dokumentacji w Starostwie Powiatowym
Obowi¹zki i uprawnienia kierowników jednostek sektora finansów publicznych
Zakres kompetencji kierownika Urzêdu Stanu Cywilnego
Standardy przetwarzania, zabezpieczenia i wymiany danych
Przemoc szkolna
Kierowanie do domów pomocy spo³ecznej. Odp³atnoœæ rodziny za pobyt w dps
Zmiany w prawie oœwiatowym
Wolontariat w Oœrodkach Pomocy Spo³ecznej
Psychologiczne i prawne aspekty problemu przemocy domowej
Likwidacja zaleg³oœci i nadp³at z tytu³u podatków i op³at lokalnych
Kierowanie zespo³em projektowym
Kpa w pomocy spo³ecznej i œwiadczeniach rodzinnych
Sytuacje trudne w pracy pracownika pomocy spo³ecznej
Zarz¹dzanie dokumentacj¹ w oœrodkach pomocy spo³ecznej
Prawo cywilne, rodzinne i karne – dla pracownika socjalnego
Ustawa o pomocy spo³ecznej – w praktyce
Reklama w „MISTiA na Szlaku”
Polecamy możliwość wykupienia całej strony na reklamę redakcyjną (np. w formie wywiadu na zamówiony temat) lub mniejszych modułów na reklamę graficzną. Zamieszczając reklamę w biuletynie „MISTiA na Szlaku” mają Państwo gwarancję, że dotrze ona do określonego grona odbiorców.
Cennik (reklamy w kolorach czarnym i niebieskim)
Moduł A (dwie półkolumny, wymiary: 125 x 132 mm) – 200 zł +22% VAT
Moduł B (trzy półkolumny, wymiary: 190 x 132 mm) – 350 zł +22% VAT
Moduł C (cała strona, wymiary: 190 x 265 mm)
– 700 zł +22% VAT
Moduł D (dwie strony)
– 1200 zł +22%VAT
Serdecznie zapraszamy do współpracy!
Zainteresowanych prosimy o kontakt mailowy: [email protected] lub telefoniczny:
012 633 51 54, 633 98 00 w. 118
12
Nr 4(19)2008
na Szlaku
Okiem eksperta
Ekonomia społeczna a spółdzielczość
Podmioty ekonomii społecznej, zaspokajając potrzeby swoich członków,
często wykonują zadania, z których ani państwo, ani inne podmioty
gospodarcze nie wywiązują się w sposób wystarczająco skuteczny.
Ekonomia społeczna to bardzo ważne zjawisko, które jednak nie doczekało się jednoznacznej definicji. Na przykład Pan Piotr Frączak z Fundacji Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego proponuje takie określenia:
1. Ekonomia społeczna to działalność społeczna, której efektem (niekoniecznie celowym)
jest powstawanie miejsc pracy i/lub umożliwienie osobom zagrożonym wykluczeniem
społecznym udziału w aktywności ekonomicznej.
2. Ekonomia społeczna to działania, których
celem jest wzajemna pomoc i wsparcie,
a dotyczą one podnoszenia jakości życia.
3. Ekonomia społeczna to działalność na rzecz
zwiększenia jakości życia (pośrednio lub
bezpośrednio) mieszkańców całej wspólnoty, realizowana w partnerstwie publiczno –
prywatnym, publiczno-społecznym lub trójstronnym.
4. Pojęcie ekonomii społecznej jest bardzo
szerokie i dotyka wielu sfer życia społecznego. Jednak, chcąc znaleźć wspólny mianownik, można powiedzieć, że kluczową
zasadą w tej idei jest prymat działania na
rzecz ludzi (członków, podopiecznych) nad
maksymalizacją zysku. Oznacza to, że dla
jednostek ekonomii społecznej istotne znaczenie – obok celu gospodarczego – ma misja społeczna.
To właśnie w spółdzielczości są korzenie
ekonomii społecznej. Dla podkreślenia swojej odrębności od sektora komercyjnego,
pionierzy spółdzielczości opracowali i przyjęli już w 1844 roku zestaw norm i zasad
postępowania noszący po modyfikacji od
1995 roku nazwę Deklaracji spółdzielczej
tożsamości. Zawarte w „Deklaracji” wartości i zasady stanowią podstawę odróżniającą
spółdzielnie od podmiotów komercyjnych.
Każda spółdzielnia będąc uczestnikiem wielkiego światowego ruchu spółdzielczego jest
obowiązana te wartości i zasady przestrzegać w praktyce działania.
Spółdzielnie opierają swoją działalność na
wartościach samopomocy, samoodpowiedzialności, demokracji, równości, sprawiedliwości
i solidarności. Zgodnie z tradycjami założycieli
ruchu spółdzielczego, członkowie spółdzielni
wyznają wartości etyczne: uczciwości, otwartości, odpowiedzialności społecznej i troski
o innych.
Zasady spółdzielcze są wytycznymi, przy pomocy których spółdzielnie wprowadzają swoje wartości do praktyki:
• dobrowolnego i otwartego członkostwa
Spółdzielnie są organizacjami dobrowolnymi, otwartymi dla wszystkich osób, które są
zdolne do korzystania z ich usług oraz gotowe
są ponosić związaną z członkowstwem odpowiedzialność, bez jakiejkolwiek dyskryminacji
z powodu płci, społecznej, rasowej, politycznej czy religijnej.
• demokratycznej kontroli członkowskiej
Spółdzielnie są demokratycznymi organizacjami kontrolowanymi przez swoich członków,
którzy aktywnie uczestniczą w określaniu swojej polityki i podejmowaniu decyzji. Mężczyźni i kobiety pełniący funkcje przedstawicielskie
z wyboru są odpowiedzialni wobec członków.
W spółdzielniach szczebla podstawowego
członkowie mają równe prawa głosu (jeden
członek=jeden głos), zaś spółdzielnie innych
szczebli również zorganizowane są w sposób
demokratyczny.
• ekonomicznego uczestnictwa członków
Członkowie uczestniczą w sposób sprawiedliwy w tworzeniu kapitału swojej spółdzielni
i demokratycznie go kontrolują. Co najmniej
część tego kapitału jest zazwyczaj wspólną
własnością spółdzielni. Jeżeli członkowie otrzymują jakąś rekompensatę od kapitału wniesionego jako warunek członkostwa, jest ona zazwyczaj ograniczona. Członkowie przeznaczają nadwyżki na jeden lub wszystkie spośród
następujących celów: na rozwój swojej spółdzielni (jest to możliwe przez stworzenie funduszu rezerwowego, z którego przynajmniej
część powinna być niepodzielna), na korzyści
dla członków proporcjonalnie do ich transakcji ze spółdzielnią, na wspieranie innych dziedzin działalności zaaprobowanych przez członków.
• autonomii i niezależności
Spółdzielnie są autonomicznymi organizacjami wzajemnej pomocy kontrolowanymi przez
swoich członków. Jeżeli zawierają porozumienia z innymi organizacjami, włączając w to rządy, lub pozyskują swój kapitał z zewnętrznych
źródeł, to czynią to tylko na warunkach zapewniających demokratyczną kontrolę przez swoich członków oraz zachowanie swojej spółdzielczej autonomii.
WYDAWCA: Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej
– Małopolski Instytut Samorządu Terytorialnego i Administracji
„MISTiA na Szlaku”
REDAKTOR NACZELNY: Anatol Władyka
REDAKTOR PROWADZĄCY: Joanna Śmigielska
SKŁAD: Marcin Migdał
ADRES REDAKCJI: 31-153 Kraków, ul. Szlak 73a
tel./fax (12) 633 51 54
e-mail: [email protected]
SEKRETARIAT (12) 633 51 54, (12) 633 98 00
WYDZIAŁ KSZTAŁCENIA (12) 623 72 44
WYDZIAŁ PROGRAMÓW i PROJEKTÓW (12) 633 82 85
WYDZIAŁ ORGANIZACYJNY (12) 634 16 70
Ośrodek MISTiA w Tarnowie (14) 621 22 16
e-mail: [email protected]; www.mistia.org.pl
• kształcenia, szkolenia i informacji
Spółdzielnie zapewniają możliwość kształcenia i szkolenia swoim członkom, osobom pełniącym funkcje przedstawicielskie z wyboru,
menedżerom i pracownikom tak, aby mogli oni
efektywnie przyczyniać się do rozwoju swoich spółdzielni. Informują one ogół społeczeństwa – a zwłaszcza młodzież i osoby kształtujące opinię społeczną – o istocie spółdzielczości i korzyściach z nią związanych.
• współpracy między spółdzielniami
Spółdzielnie w najbardziej efektywny sposób
służą swoim członkom i umacniają ruch spółdzielczy poprzez współpracę w ramach struktur lokalnych, krajowych, regionalnych i międzynarodowych.
• troski o społeczność lokalną
Spółdzielnie pracują na rzecz właściwego
rozwoju społeczności lokalnych, w których
działają, poprzez prowadzenie polityki zaaprobowanej przez swoich członków.
Mówiąc o ekonomii społecznej w kontekście
spółdzielczości należy podkreślić jej pozytywny wpływ na budowanie społeczeństwa obywatelskiego. Oznacza to, że dla jednostek ekonomii społecznej, takich jak spółdzielnie, istotne znaczenie obok celu gospodarczego ma
misja społeczna. Bo przecież warunkiem rozwoju społecznego jest aktywność obywateli
oraz ich zaangażowanie w kształtowanie własnego życia.
Spółdzielczość w Polsce obejmuje 14 branż.
Spółdzielnie są zorganizowane w ramach Krajowej Rady Spółdzielczej, która jest największą
organizacją pozarządową w Polsce. Nie bez
znaczenia jest fakt uczestnictwa polskiej spółdzielczości w międzynarodowym ruchu spółdzielczym o zasięgu globalnym zrzeszającym
na wszystkich kontynentach ponad 800 milionów członków.
Po drugiej europejskiej konferencji ekonomii społecznej, która miała miejsce
w Krakowie w 2004 roku spółdzielczość
polska w ramach Stałej Konferencji Ekonomii Społecznej stała się jednym z ważniejszych partnerów tej formy działalności społecznej w Polsce.
Janusz Paszowski
Prezes Związku Lustracyjnego
Spółdzielczości Pracy
Hotel
usytuowanie w obrębie centrum Krakowa
46 miejsc w pokojach 1-, 2- i 3-osobowych
parking hotelowy
dostęp do poczty elektronicznej
możliwość korzystania z ksero i riso
Rabaty: uczestnicy szkoleń – 20%,
grupy powyżej 10 osób – 10%
Rezerwacja miejsc całodobowo:
tel./fax (12) 633 29 26
e-mail: [email protected]
31-153 Kraków, ul. Szlak 73a
Oferujemy organizację i obsługę
konferencji, seminariów oraz szkoleń.
Hotel MISTiA posiada certyfikat
Krakowskiej Izby Turystyki oraz
certyfikat ISO 9001:2001.