czytaj
Transkrypt
czytaj
Konkurs historyczny „Historia i Życie” dla młodzieży licealnej Edycja IX 2013/2014 "Patriotyzm w burzliwym stuleciu (1914-2014)" Wprowadzenie Nie jest dziś łatwo mówić o patriotyzmie. W pojęciu tym skupiają się emocje uważane zarówno za pozytywne, jak i za negatywne. Cenimy wzniosłe uczucia, ważne symbole i znaki, czujemy na ogół swoją tożsamość narodową i nie wzbraniamy się mówić „dobre, bo polskie”. Bywa, że polskość kojarzy się nam z prowincjonalizmem, że mierzi nas sztuczność rocznicowych ceremonii, a nawet zaprzeczamy potrzebie patriotyzmu, stwierdzając: „nic nie jesteśmy winni temu krajowi”. Nie da się jednak zaprzeczyć, że patriotyzm często poruszał serca i umysły Polaków. Dlaczego proponujemy uczestnikom tegorocznego konkursu, by analizując temat patriotyzmu skupili się na ostatnim stuleciu? Chcemy, by sięgali „po horyzont wspomnień rodzinnych” – co oznacza możliwość korzystania z przekazu rodzinnego, ze wspomnień o wydarzeniach znanych ich rodzicom i dziadkom z autopsji. Pragniemy ponadto zwrócić uwagę uczniów na ostatnie stulecie jako czas wyjątkowych, często traumatycznych wydarzeń, które przeorały świadomość pokoleń, wpływając na treść i sens pojęć niezbędnych do rozumienia dziejów. Tak też się stało w Polsce z pojęciem patriotyzmu. W 1914 roku było to pojęcie wyraziste, trwale ukształtowane podczas minionych stu dwudziestu lat niewoli. Dzięki patriotycznej aurze, symbolom i znakom Polacy mogli przeżyć ten czas w ojczyźnie duchowej i realnej zarazem. Rozpoczęta przed stu laty I wojna światowa (1914-18) dała Polsce szansę odzyskania niepodległości. Szansa ta została wykorzystana, przy czym działania polityków i dyplomatów odegrały rolę nie mniej ważną niż działania zbrojne. I wojna światowa zmieniła w Europie niemal wszystko; rozsypał się stary porządek państw i społeczeństw. Rok 1914 to ostateczny koniec XIX wieku – jak piszą historycy. Początek nowoczesnej Europy stał się dla Polaków także cezurą w myśleniu o ojczyźnie. Odzyskane w 1918 roku państwo wymagało jeszcze etosu walki, ale coraz ważniejszy stawał się etos pracy. Było do czego nawiązywać, istniał przecież model pracy u podstaw, pozytywistyczne myślenie o Polsce jako codziennym obowiązku. Pojęcie „służby ojczyźnie” – już nie na polu walki, ale w pracy, nauce i wszelkim społecznym działaniu, oraz powiązanie własnych planów życiowych z dobrem kraju – zyskało nośność i szansę na upowszechnienie. Dalszy bieg dziejów zaprzeczył jednak takiemu pojęciu. Podczas II wojny światowej Polacy zostali skonfrontowani z powszechnym zagrożeniem życia i zniszczeniem dorobku pokoleń. Doświadczenie nędzy i tułaczki, obozów i łagrów, utrata bliskich, zmiana granic Polski, przesiedlenia – wszystko to położyło się cieniem na życiu milionów Polaków. Patriotyzm tego czasu znowu stał się wezwaniem do przelewania krwi za ojczyznę, bez względu na ludzkie straty. Lata powojenne i cały okres PRL przyniosły ograniczenie wolności połączone z indoktrynacją i cywilizacyjnym opóźnieniem. „Patriotyzm koncesjonowany” tego okresu był często odczuwany jako fałszywy, stąd poszukiwanie prawdy poza nurtem oficjalnym i wzrost 1 znaczenia, jak przed laty, przekazu rodzinnego. Ruch społeczny „Solidarność” w latach 198081 miał swój nurt patriotyczny, wyrażający się głównie w poszukiwaniu i wypełnianiu „białych plam” historii. Od 1989 roku, przy możliwości swobody wyboru opcji politycznej i światopoglądowej, Polacy różnią się w pojmowaniu, czym jest i czym powinien być patriotyzm. Zwolennicy poszczególnych ujęć zarzucają sobie nawzajem wadliwe rozumienie patriotyzmu. Spory toczą się głównie na polu tzw. rozliczeń z przeszłością. Gdzie jest Polska? Na grobach poległych bohaterów czy grobach niewinnych ofiar? Na ziemiach utraconych czy w powojennych granicach? W archiwach rodzinnych czy w teczkach bezpieki? We wspomnieniach czy marzeniach? Nie ma zgody co do rocznic najbardziej godnych pamięci. Bohaterów oskarża się o zdradę, innym przypisuje się złe intencje. Najtrudniej o „patriotyzm dnia codziennego”. Co więcej, w polityce i publicystyce politycznej patriotyzm bywa traktowany instrumentalnie. Słyszymy, że czyjeś racje są „prawdziwie polskie”, a oponent „nie rozumie polskości” czy „nie jest patriotą”. Tymczasem młodzi ludzie, nieznający ani wojny, ani opresji ustroju komunistycznego, dobrze zaznajomieni ze światem, pozostający w łączności z wieloma środowiskami i instytucjami w innych krajach, nierzadko mocniej odczuwają tożsamość europejską niż narodową. Po wejściu Polski do Unii Europejskiej (2004) taka postawa wydaje się rozsądna. Gdzie tu miejsce na patriotyzm? A może kształtują się właśnie nowe jego formy? Temat tegorocznego konkursu ma zachęcić młodzież do przeanalizowania swego stosunku do rodzinnego kraju i jego tradycji. Pragniemy, aby uczestnicy zastanowili się, jak rozumieją patriotyzm i czy myślą o nim podobnie jak ich rodzice i dziadkowie. W związku z tym – jak zwykle w naszych konkursach – prosimy o przeprowadzenie wywiadu/rozmowy z przedstawicielem starszego pokolenia, co naszym zdaniem pomoże uczestnikowi konkursu uchwycić podobieństwa i różnice. Zapraszając nauczycieli i młodzież licealną do kolejnej edycji konkursu z cyklu „Historia i Życie”, pragniemy postawić im nie tylko pytania związane z tegorocznym tematem, ale także uświadomić uczestnikom: że wiedza historyczna sprzyja rozumieniu współczesności; że poznając przeszłość budujemy podstawy naszej tożsamości i zacieśniamy więzy międzypokoleniowe; że dużo można się nauczyć, podejmując własne poszukiwania, rozmowy i lektury. W ramach ogólnego tematu konkursu proponujemy pięć tematów szczegółowych. Zaopatrzyliśmy je w dodatkowe pytania, które mają pomóc w określeniu koncepcji pracy. Nie jest jednak naszym celem ograniczanie wypowiedzi; każdy uczestnik może podane tematy ująć samodzielnie, w inny sposób, rozwijając wątki przez nas niezauważone i nadając pracy własny tytuł. Patriotyzm mojej rodziny Co wiesz o patriotyzmie swoich pradziadków, dziadków i rodziców – czy miał znaczenie w ich życiu? Czy w wychowaniu domowym istniał wątek patriotyczny? Jak kształtował się w domu stosunek do ojczyzny – jako gotowość do walki, odpowiedzialność za spuściznę przodków, zobowiązanie do pracy dla wspólnego dobra, impuls do działalności społecznej, a może jeszcze inaczej? Jakie treści tego pojęcia dominowały w przeszłości rodziny, jakie istnieją do dziś? Jakie wydarzenia ostatnich stu lat zapisały się najmocniej w pamięci 2 rodzinnej? Czy zachowały się jakieś rodzinne pamiątki dotyczące tych wydarzeń, np. ordery, odznaczenia, dyplomy, fotografie, zapiski? Czy uważasz, że rodzina w dzisiejszych czasach powinna kultywować patriotyzm? Czy na przykładzie swojej rodziny mógłbyś/mogłabyś wykazać, czym patriotyzm współczesny różni się od tradycyjnego? Wychowanie w duchu patriotycznym Czy poczucie patriotyzmu formuje się w rodzinie czy raczej w większej społeczności? A może jest kształtowane przez szkołę, np. przez obchodzenie rocznic i obowiązkowe lektury? Jaki udział w wychowaniu patriotycznym ma literatura i sztuka (teatr, film, malarstwo, muzyka)? Czy symbole, znaki i hasła są konieczne w wychowaniu do patriotyzmu? Czy uważasz, że obecnie obchodzone święta narodowe to rocznice i tematy rzeczywiście godne uczczenia? Może jakieś święto jest zbędne, a innego brakuje? Jakie znaczenie ma np. Święto Flagi? Czy w wychowaniu, jakie odebrałeś/odebrałaś, ważniejszy był „patriotyzm odwagi” (w walce o Polskę) czy „patriotyzm pracy i rozsądku” (w odbudowie kraju)? Czego uczą o patriotyzmie rozmowy z osobami ze starszego pokolenia? Czy możesz przytoczyć bądź streścić taką rozmowę? Jakie rozumienie patriotyzmu trafia do przekonania młodzieży? Czy warto mówić o patriotyzmie, gdy faktem jest globalizacja, a paszport bywa nazywany „książeczką przynależności plemiennej”? Do czego potrzebny jest patriotyzm? Czym jest patriotyzm dla narodu, dla grupy społecznej i dla jednostki? Jakie potrzeby zaspokajał w ciągu ostatniego stulecia? Przykładowo: patriotyzm czasu wojny (zagrzewający do walki i podtrzymujący wolę przetrwania); patriotyzm powiązany z religijnością (hasło: Bóg-Honor-Ojczyzna); patriotyzm powiązany z pracą (pozytywne działanie dla dobra Ojczyzny); patriotyzm nakierowany w przeszłość (obrona tradycji); patriotyzm powiązany działalnością społeczną (pomoc słabszym, solidarność patriotyczna); patriotyzm związany z poglądami politycznymi (partie narodowe); patriotyzm wykluczający innych (w myśl nacjonalistycznego hasła „Polska dla Polaków”); patriotyzm lokalny (odnoszący się do „małej ojczyzny”). Patriotyczna duma – czy trzeba ją uzasadniać? Patriotyczne emocje – jak je wyrażać? Patriotyczny patos – jest potrzebny czy zbędny? Skąd się bierze „patriotyzm stadionowy”? Patriotyzm na co dzień Czy brak zagrożenia niepodległości chłodzi uczucia patriotyczne, czy raczej powoduje zmianę treści pojęcia? Co to jest patriotyzm obywatelski? Czy hasło „służba ojczyźnie” oznacza dziś to samo co dawniej? Czy wyrazem patriotyzmu mogą być cnoty uniwersalne, jak pracowitość, uczciwość, posłuszeństwo prawu i sumienne opłacanie podatków? Czy elementem patriotyzmu jest duma z bycia Polakiem? Kiedy w ostatnim stuleciu był uzasadniony „patriotyzm gospodarczy”, tj. popieranie rodzimej produkcji? A jak jest dzisiaj: czy patriota może pracować w zagranicznej firmie, inwestować majątek poza Polską, opłacać podatki w innym kraju? Czy dostrzeganie pozytywów w zróżnicowaniu narodowym i kulturowym społeczeństwa jest przejawem patriotyzmu czy jego zaprzeczeniem? Jak najlepiej dbać o język polski – czy wystarczy unikać obcojęzycznych zwrotów i nazw? Jak najlepiej wyrażać emocje patriotyczne – indywidualnie czy zbiorowo? Czy kibicowanie polskim drużynom sportowym ma związek z patriotyzmem? Wzory postaw patriotycznych 3 Kto najlepiej uosabia patriotę: żołnierz, poeta, rolnik, nauczyciel, polityk, biznesmen, historyk? Jakie wzory postaw patriotycznych ostatniego stulecia przemawiają do Ciebie najsilniej – podaj przykłady osób, których czyny uważasz za patriotyczne, zwłaszcza osób znanych w Twojej okolicy lub osób, o których słyszałeś/słyszałaś od rodziny; czy znajdujesz ich podobieństwo do znanych postaci z lat 1914-2014 (przykładowo: Roman Dmowski, Marek Edelman, Jerzy Giedroyć, Jan Paweł II, Lech Kaczyński, Ryszard Kapuściński, Jan Karski, Ryszard Kukliński, Jacek Kuroń, Eugeniusz Kwiatkowski, Tadeusz Mazowiecki, Czesław Miłosz, Jan Nowak-Jeziorański, Ignacy Paderewski, Witold Pilecki, Józef Piłsudski, Irena Sendlerowa, Andrzej Wajda, Lech Wałęsa, Stefan Wyszyński, Stefan Żeromski)? Czy obrona interesu narodowego przed obcymi wpływami (hasło endecji) ma dziś zastosowanie w Polsce? Czy wzorem polskiego patriotyzmu może być osoba obcego pochodzenia? Czy krytyczny stosunek do przeszłości, wytykanie Polakom wad (np. niegospodarności, pieniactwa) i win (np. antysemityzmu) to wyraz patriotyzmu czy szkalowanie narodu? Regulamin 2013/2014 REGULAMIN IX edycji konkursu historycznego z cyklu „Historia i Życie” 2013/2014 I. Organizatorzy Konkursu Fundacja „Wiedza i Praktyka” (dalej: „Fundacja Wiedza i Praktyka”) z siedzibą w Warszawie (03-918), przy ul. Łotewskiej 9A, wpisana do Rejestru Stowarzyszeń, Innych Organizacji Społecznych Zawodowych, Fundacji Oraz Samodzielnych Publicznych Zakładów Opieki Zdrowotnej, prowadzonego przez Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy, XIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem: 0000310261, II. Partnerzy Naukowi Instytut Historii i Nauk Politycznych Uniwersytetu w Białymstoku III. Cele Konkursu Kształtowanie świadomości narodowej młodzieży na podstawie tradycji i wiedzy, a nie urazów i resentymentów. Ukazywanie, że doświadczenia historyczne narodów wpływają na mentalność kolejnych pokoleń i są podstawą ich własnego systemu wartości społecznych. Propagowanie postawy nacechowanej tolerancją i otwartością na różne opinie i doświadczenia. Zachęcenie młodzieży do podjęcia samodzielnych poszukiwań badawczych. IV. Temat Konkursu Temat główny Konkursu brzmi: Patriotyzm w burzliwym stuleciu (1914-2014) Tematy szczegółowe (do wyboru): 1. 2. 3. 4. 5. Patriotyzm mojej rodziny Wychowanie w duchu patriotycznym Do czego potrzebny jest patriotyzm? Patriotyzm na co dzień Wzory postaw patriotycznych 4 V. Zasady Konkursu 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Konkurs jest skierowany do uczniów szkół licealnych w całej Polsce. W Konkursie można brać udział indywidualnie lub w zespołach uczniowskich (do 4 osób). Nie ogranicza się liczby prac nadesłanych przez jednego autora. Praca musi być przygotowana samodzielnie przez uczestnika/ uczestników Konkursu. Dopuszcza się możliwość opieki naukowej nad pracą, sprawowanej przez nauczyciela. Zgłoszone prace nie mogą być wcześniej nagrodzone w innych konkursach, a także nie mogą być nigdzie opublikowane przed rozstrzygnięciem Konkursu. Pracy konkursowej towarzyszyć musi formularz zgłoszeniowy do udziału w Konkursie, pobrany ze strony Konkursu zamieszczonej pod adresem internetowym: http://www.konkurshistoriaizycie.pl/ (zwanej dalej: „Stroną Konkursu”) wypełniony prawidłowo i czytelnie. W przypadku prac zespołowych każdy ze współautorów musi wypełnić osobny formularz zgłoszeniowy. Zgłoszone prace nie będą zwracane. Uczniowie biorący udział w Konkursie, którzy nie zostali jego laureatami, a których prace zostały zakwalifikowane do ostatniego etapu Konkursu, otrzymają certyfikaty. Pozostali uczniowie biorący udział w Konkursie otrzymają potwierdzenie uczestnictwa w Konkursie. Nauczyciele sprawujący opiekę nad uczniami uczestniczącymi w Konkursie otrzymają dyplomy. VI. Prace konkursowe 1. Praca musi być napisana w języku polskim. 2. Dopuszcza się dowolna formę pracy, np. esej, rozprawa, reportaż, wspomnienie. Objętość pracy: 6–10 stron formatu A-4, (czcionka 14 pkt., 30 wierszy na stronie). 3. Praca może zawierać ilustracje (choć nie jest to konieczne), pod warunkiem jednak, że nie narusza to jakichkolwiek praw, w tym praw autorskich lub dóbr osobistych osób trzecich. Wszystkie ilustracje zawarte w pracy konkursowej i/lub dołączone do niej (fotografie, dokumenty) powinny mieć postać skanu lub kserokopii. 4. Praca powinna zawierać bibliografię, tj. dane o wykorzystanych źródłach i opracowaniach historycznych. 5. Przyjmowane są prace w wersji papierowej i elektronicznej. Prace w wersji papierowej i na nośnikach elektronicznych wraz z wypełnionym formularzem (do pobrania ze Strony Konkursu) należy przesyłać na adres: Fundacja Wiedza i Praktyka, ul. Łotewska 9A, 03-918 Warszawa lub wysłać na adres mailowy: [email protected]. VII. Jury konkursu 1. Skład Jury Konkursu Przedstawiciele organizatorów: o dr hab. Wojciech Łukowski – pracownik naukowy Instytutu Historii i Nauk Politycznych Wydziału Historyczno-Socjologicznego Uniwersytetu w Białymstoku. o dr hab. Krystyna Szelągowska – pracownik naukowy Instytutu Historii i Nauk Politycznych Wydziału Historyczno-Socjologicznego Uniwersytetu w Białymstoku. o Wanda Tycner - redaktor 2. Przedstawiciele partnerów naukowych: o dr hab. Jerzy Urwanowicz – pracownik naukowy Instytutu Historii i Nauk Politycznych Wydziału Historyczno-Socjologicznego Uniwersytetu w Białymstoku. 5 3. Prace zgłoszone na Konkurs oceniane będą w dwóch kategoriach: o Prace indywidualne, o Prace zbiorowe. 4. Jury Konkursu będzie oceniało prace przydzielając punkty według następujących kryteriów: o Historyczny charakter pracy, czyli odtworzenie cząstki przeszłości. Zadanie to można zrealizować poprzez wykorzystanie źródeł historycznych. o Samodzielność (oryginalność) konstrukcji pracy, która powstała na podstawie własnych przemyśleń. Wskazane jest zamieszczenie krótkiego planu pracy, który przybliży jej koncepcję i określi grupę tematyczną, z którą się wiąże. o Umiejętność znalezienia lub „wytworzenia” (ankieta, wywiad, samodzielnie wykonane przez autora pracy: zdjęcia, film itd.) źródeł potrzebnych do analizy tematu. Konieczne jest zamieszczenie w pracy wykazu źródeł. o Zebranie bibliografii do danego tematu. Oprócz źródeł w pisaniu pracy zapewne będą pomocne inne dodatkowe materiały zawarte w podręcznikach, pracach naukowych i popularnonaukowych, przewodnikach, słownikach. Wszelkie dane (informacje, poglądy, opinie, tezy oraz cytaty) zapożyczone z cudzych prac powinny być opatrzone przypisem, a wykorzystana książka umieszczona w bibliografii. o Umiejętność analizy zebranych źródeł i materiałów. Ocena sposobu stawiania pytań i wyciągania wniosków. 5. Od werdyktu Jury Konkursu nie przysługuje odwołanie. Opinie Jury Konkursu o poszczególnych pracach nie są udostępniane. 6. Po zakończeniu prac Jury Konkursu, na Stronie Konkursu zostanie opublikowana lista laureatów Konkursu w układzie alfabetycznym, lista uczniów, których prace zostały zakwalifikowane do ostatniego etapu Konkursu, co uprawnia ich do otrzymania certyfikatu, oraz lista laureatów wśród nauczycieli. 7. Gala finałowa – uroczyste ogłoszenie wyników Konkursu i wręczenie nagród odbędzie się w trakcie Gali Finałowej, która odbędzie się w Warszawie. Data Gali i jej miejsce zostanie określona i podana do wiadomości w drugiej połowie sierpnia. 8. Pełne wyniki Konkursu opublikowane zostaną na Stronie Konkursu następnego dnia po Gali Finałowej. VIII. Laureaci Konkursu Uczniowie 1. Najlepsze prace w obu kategoriach (prace indywidualne, prace zbiorowe) zostaną nagrodzone (I, II i III nagroda) lub wyróżnione. Dopuszcza się możliwość przyznania w każdej kategorii nagród równorzędnych. 2. Laureaci Konkursu, których prace lub ich fragmenty będą opublikowane przez Organizatorów i Partnerów naukowych otrzymają do podpisania umowy na udzielenie nieodpłatnej licencji na korzystanie z prac. Warunkiem opublikowania prac będzie podpisanie umów przez pełnoletnich autorów prac lub opiekunów niepełnoletnich autorów i przesłanie ich na adres Fundacji. 3. Wyniki Konkursu zostaną ogłoszone w trakcie Gali Finałowej, a następnie zamieszczone na Stronie Konkursu. 4. Organizatorzy przewidują dla laureatów Konkursu nagrody rzeczowe, które będą zróżnicowane w zależności od uzyskanego wyniku. Nagrody rzeczowe nie będą wymieniane na ekwiwalent pieniężny. 5. Organizatorzy konkursu ponoszą koszty opodatkowania nagród nagrodzonych uczniów oraz koszt ich dojazdu do Warszawy, na Galę Finałową. 6 Szkoły Szkoły, których uczniowie i nauczyciele uzyskali najlepsze wyniki w Konkursie, zostaną uhonorowane nagrodami rzeczowymi; rodzaj i ilość tych nagród jest uzależniona od rodzaju środków pozyskanych przez Organizatorów Konkursu. Broszura Plon Konkursu zostanie bezpłatnie opublikowany w formie broszury. Złożą się na nią: podsumowanie Konkursu, teksty nagrodzonych prac, lista certyfikatów, lista nauczycieli opiekunów prac, lista szkół, których uczniowie uczestniczyli w konkursie. IX. Terminarz Konkursu 1. Termin nadsyłania prac - 31.03.2014. 2. Termin zakończenia prac Jury Konkursu - 20.05.2014. 3. Termin Gali Finałowej - wrzesień 2014 (dokładny termin i miejsce zostaną podane na stronie internetowej). X. Ochrona danych osobowych 1. Uczestnik Konkursu (pełnoletni), opiekunowie niepełnoletniego uczestnika Konkursu i nauczyciele podają swoje dane osobowe dobrowolnie. Mają oni prawo dostępu do nich, poprawiania ich oraz żądania zaprzestania ich przetwarzania. 2. Administratorem danych osobowych osób podanych w formularzach konkursowych i umowach jest Fundacją Wiedza i Praktyka. Osoby, których dotyczą w/w dane mają prawo dostępu do treści swoich danych oraz ich poprawiania. Dane osobowe uczestników Konkursu będą przetwarzane zgodnie z przepisami dotyczącymi ochrony danych osobowych, w szczególności przepisami ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku o ochronie danych osobowych (tekst jednolity: Dz. U. z 2002 Nr 101, poz. 926 z późn. zm.) w zakresie i celu niezbędnym dla przeprowadzenia i realizacji Konkursu, ewentualnego dostarczenia nagrody oraz umieszczenia danych osobowych uczestnika na liście laureatów Konkursu, a także w zakresie niezbędnym dla wykonywania przez Fundację Wiedza i Praktyka uprawnień wynikających z udzielonej przez laureatów Konkursu licencji. X I. Postanowienia końcowe 1. Regulamin Konkursu jest dostępny w internecie na stronie Konkursu, określonej w cz. V ust. 6 Regulaminu. 2. Uczestnictwo w Konkursie wymaga akceptacji warunków Regulaminu poprzez podpisanie klauzuli zawartej w Formularzu zgłoszeniowym. 3. Organizator zastrzega sobie prawo wprowadzania zmian w Regulaminie. Z chwilą ich opublikowania na Stronie Konkursu stają się one obowiązujące. 4. Rozstrzygnięcia w sytuacjach nieobjętych niniejszym Regulaminem podejmują Organizatorzy Konkursu. Warszawa, listopad 2013 r. Organizatorzy Konkursu. 7