FULL TEXT - otorhinolaryngologypl

237
Nowotwory przerzutowe w śliniance przyusznej
Metastatic neoplasms to the parotid gland
Stanisław Żyłka1, Marcin Zawadzki1, Sławomir Okła1, Sylwia Postuła1,
Magdalena Ziółkowska1, Stanisław Bień2
SUMMARY
Not only primary malignancies but also metastatic tumors may be found
within the parotid gland.
Aim: Epidemiological and clinical characteristic, and preliminary assessment
of treatment results.
Material and methods: The retrospective analysis of 95 cases with metastatic
tumors to the parotid gland, selected from the material of H&N Surg. Dept of
Holy Cross Cancer Center in Kielce – Poland (2001–2011), with the analysis of
age, sex, localization and histopathology of primary tumor, stage according
to O’Brien classification, diagnostic methods and treatment modalities, and
analysis of 3 and 5 years survival.
Results: Studied group consits of 95 patients (56 M, 39 F), in the age ranging
from 31 to 97 years (mean 74.6). The most common primary localization of
metastatic tumor was skin of the head and neck (Squamous Cell Ca – 53.7%;
Malignant Melanoma 28.4%). 81% of patients underwent radical therapy
intentionally – mostly combined surgery and radiotherapy. 19.0% of patients
received symptomatic and palliative treatment only. In the group with 3 and
5 years of observation accordingly, 51.7% and 34.0% total survival was
achieved.
Conclusions:
1.Squamous Cell Carcinoma and Malignant Melanoma of the head and neck
skin are the most common origin of metastases to the parotid gland.
2.This kind of metastases are usually diagnosed in the advanced local stage
of the disease.
3.The treatment of choice is surgery followed by radiotherapy.
4.Systematic follow-up can probably improve survival prognosis.
©by Polskie Towarzystwo Otorynolaryngologów
– Chirurgów Głowy i Szyi
Otrzymano/Received:
27.07.2012
Zaakceptowano do druku/Accepted:
06.08.2012
1
Dział Kliniczny Otolaryngologii Chirurgii Głowy
i Szyi, Świętokrzyskiego Centrum Onkologii
w Kielcach
Kierownik: dr n. med. Sławomir Okła
2
Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytetu Jana
Kochanowskiego w Kielcach
Dziekan: prof. dr hab. n. med. Stanisław Głuszek
Wkład pracy autorów/Authors contribution:
Wg kolejności
Konflikt interesu/Conflicts of interest:
Autorzy pracy nie zgłaszają konfliktu interesów.
Adres do korespondencji/
Address for correspondence:
imię i nazwisko: Stanisław Żyłka
adres pocztowy:
Dział Kliniczny Otolaryngologii
Chirurgii Głowy i Szyi
Świętokrzyskie Centrum Onkologii
ul. Artwińskiego 3
25-734 Kielce
tel. 41 3674336
e-mail [email protected]
Hasła indeksowe: ślinianka przyuszna, przerzuty nowotworowe, złośliwe nowotwory skóry, rak głowy i szyi, przerzuty z narządów odległych
Key words: parotid gland; metastatic tumors, skin malignant tumors, head and
neck cancer, metastases from distant primaries
Nowotwory złośliwe ślinianki przyusznej występują niezwykle rzadko. W Polsce, wg danych Krajowego Rejestru
Nowotworów (2009 rok), stanowią one jedynie około 0,2%
wszystkich nowotworów złośliwych człowieka i około 3%
nowotworów złośliwych regionu głowy i szyi [1–3]. W śliniance przyusznej mogą rozwijać się zarówno pierwotne
nowotwory złośliwe wywodzące się z tkanek ślinianki, jak
i wtórne nowotwory przerzutowe do węzłów chłonnych
bądź miąższu ślinianki [2–5]. W obrębie ślinianki przyusznej można zidentyfikować od 20 do 30 węzłów chłonnych, które dzielone są na dwie grupy: powierzchowną
i głęboką. Grupa powierzchowna węzłów przyusznicy
zlokalizowana jest na zewnątrz gruczołu, ale pod jego
torebką. Spływa do nich chłonka nie tylko ze ślinianki,
ale również z małżowiny usznej, przewodu słuchowego
zewnętrznego, skóry okolicy czołowo-skroniowo-cie-
mieniowej i skóry policzka, powiek, spojówki, gruczołu
łzowego, przedniej części oczodołu. Natomiast do grupy
węzłów głębokich, położonych wewnątrzgruczołowo, spływa chłonka z tkanki gruczołowej, przewodu słuchowego
zewnętrznego, ucha środkowego, części nosowej i ustnej
gardła [6–8]. Dlatego też nowotwory złośliwe skóry (rak
płaskonabłonkowy – SCC oraz czerniak złośliwy – MM)
wyżej wymienionych okolic są najczęstszą przyczyną
(około 75–80%) nowotworów przerzutowych przyusznicy.
Poza tym ślinianka przyuszna może być umiejscowieniem przerzutów pierwotnych nowotworów złośliwych
z narządów sąsiednich, takich jak część nosowa gardła,
masyw szczękowo-sitowy, część ustna gardła, jama ustna
bądź tarczyca. [3, 6–16]. Wyjątkowo rzadko w obrębie
przyusznicy spotykamy przerzuty z narządów odległych,
położonych poniżej obojczyka, takich jak sutek, płuco,
P o l s k i P r z e g l ą d O t o r y n o l a r y n g o l o g i c z n y t o m 1, n r 3 , l i p i e c - w r z e s i e ń 2 0 12
Pol. Przegląd
Otorynolaryngol 2012;
3 (1): 237-243
238
przewód pokarmowy, nerki, prostata, bądź z nieznanego
ogniska pierwotnego [3, 17–25]. Częstość występowania
nowotworów przerzutowych przyusznicy jest ściśle skorelowana z zachorowalnością na nowotwory złośliwe skóry
regionu głowy i szyi. W krajach o najwyższej w świecie
zachorowalności na nowotwory złośliwe skóry, takich jak
Australia czy Nowa Zelandia, nowotwory przerzutowe
przyusznicy stanowią około 75–80% wszystkich nowotworów złośliwych ślinianki [2–4, 8, 9]. Ze względu na
zbyt małą liczbę opisywanych przypadków, trudno ustalić precyzyjną częstość występowania tych nowotworów
w innych krajach, w tym również w Polsce.
Wybór metody terapii nowotworów przerzutowych
ślinianki przyusznej zależy przede wszystkim od rodzaju nowotworu, jego stadium zaawansowania miejscowego i węzłowego, obecności przerzutów odległych,
stanu zdrowia pacjenta i jego zgody na proponowane
leczenie. Ze względu na niezwykłą rzadkość i heterogenność histologiczną tej grupy nowotworów brak
jest jednoznacznych metod leczenia. W większości
przypadków za standard uważa się leczenie skojarzone
– pierwotna chirurgia (parotidektomia powierzchowna bądź całkowita z zaoszczędzeniem lub resekcją n.
VII i operacją węzłów chłonnych szyjnych) połączoną
z uzupełniającą radioterapią. Pacjenci z pierwotnym
rakiem części nosowej gardła z przerzutami do przyusznicy i węzłów chłonnych szyi skutecznie leczeni są
metodą chemioradioterapii. Wybrani pacjenci leczeni
są radioterapią, zarówno z zamiarem radykalnym, jak
i paliatywnym [1–5, 7–9, 13, 16].
Cel pracy
Celem pracy były: charakterystyka epidemiologiczna
i kliniczna, prezentacja stosowanych metod diagnostyki
i terapii oraz ocena wyników leczenia grupy chorych
z nowotworami przerzutowymi ślinianki przyusznej
w materiale własnym.
wiek
13
13
>80
10
71-80
8
61-70
5
51-60
3
41-50
0
<40
0
18
9
8
K
M
4
4
5
10
15
20
liczba
Ryc. 1. Podział zachorowań chorych z przerzutowymi nowotworami przyusznicy wg płci i wieku
Fig. 1. Age and sex distribution of patients with metastatic
tumors of the parotid gland
Materiał i metoda
Na podstawie historii chorób oraz bieżących badań
klinicznych pacjentów przedstawiono retrospektywną
analizę grupy 95 chorych z nowotworami przerzutowymi ślinianki przyusznej, diagnozowanych i/lub
leczonych pierwotnie chirurgicznie w Klinicznym Dziale
Otolaryngologii Chirurgii Głowy i Szyi Świętokrzyskiego
Centrum Onkologii w Kielcach w latach 2001–2011.
W analizie uwzględniono następujące dane: płeć, wiek
pacjenta, lokalizację nowotworu pierwotnego, obraz
histopatologiczny, stadium zaawansowania miejscowego i węzłowego wg O’Briena [16], stosowane metody
diagnostyki i terapii oraz wyniki leczenia.
Ponieważ klasyfikacja TNM dotyczy wyłącznie
pierwotnych nowotworów złośliwych przyusznicy pochodzenia nabłonkowego, dlatego też w 2002 O’Brien
zaproponował klasyfikację stadium zaawansowania
miejscowego (P) oraz węzłowego (N) nowotworów przerzutowych ślinianki, wywodzących się z SCC skóry.
Prezentuje się ona następująco:
P0 – brak schorzenia w śliniance
P1 – przerzutowy guz ≤ 3 cm
P2 – przerzutowy guz > 3 cm i ≤ 6 cm bądź mnogie
guzy przerzutowe w śliniance
P3 – przerzutowy guz > 6 cm bądź obecne naciekanie
n. twarzowego bądź podstawy czaszki
N0 – brak przerzutów do węzłów chłonnych szyi
N1 – pojedynczy przerzutowy węzeł chłonny ≤ 3 cm po
tej samej stronie szyi
N2 – m nogie przerzutowe węzły chłonne bądź każdy
węzeł > 3 cm po tej samej stronie, bądź przerzuty
przeciwstronne [8, 16].
Wyniki
W latach 2001–2011 diagnozowano i/lub leczono pierwotnie chirurgicznie 95 chorych (56 M, 39 K, stosunek M:K = 1,4:1) w wieku od 31 do 97 lat (średni wiek
pacjenta 74,6 roku) z nowotworami przerzutowymi
ślinianki przyusznej. W analogicznym okresie leczono
92 chorych z pierwotnymi nowotworami złośliwymi
przyusznicy. Nowotwory przerzutowe stanowiły 50,8%
ogółu nowotworów złośliwych przyusznicy. U 84,2%
(78) pacjentów nowotwór przerzutowy pojawił się metachronicznie w okresie od 2 do 48 miesięcy (średnio
12,7 miesiąca) po leczeniu nowotworu pierwotnego,
w 3 przypadkach mieliśmy do czynienia z przerzutem
z nieznanego ogniska pierwotnego, a w pozostałych
15,8% (15) wystąpił synchronicznie (Ryc. 1).
Najliczniejszą grupę stanowili chorzy pomiędzy 71.
a 80. rokiem życia (28 = 29,5%), a prawie 3/4 pacjentów
(71 = 74,7%) to chorzy powyżej 60. roku życia (Tab. I).
Najczęściej pierwotnym ogniskiem nowotworów
przerzutowych przyusznicy był nowotwór złośliwy skóry
regionu głowy i szyi (69 = 72,7%), najczęściej skroni
P o l s k i P r z e g l ą d O t o r y n o l a r y n g o l o g i c z n y t o m 1, n r 3 , l i p i e c - w r z e s i e ń 2 0 12
239
Tabela I. Lokalizacja pierwotnych ognisk nowotworów w grupie chorych z nowotworami przerzutowymi ślinianki
przyusznej (n=95)
Table I. Place of malignants origin in group of patients with parotid gland metastases
I. Skóra
II. Narządy
regionu głowy
n=69 (72,7%)
SCC n=43
MM n=22
inne n=4
Skroń
22
13
8
1
Małżowina
16
12
4
Policzek
13
8
3
Czoło
6
5
Szyja
5
Nos
4
4
Powieka
2
1
Warga górna (skóra)
1
2
1
5
1
1
n=16 (16,8%)
Masyw szczękowo-sitowy
8
Część nosowa gardła
5
Jama ustna
2
Warga górna
1
III. Narządy odległe
n=7 (7,4%)
Sutek
2
Płuca
1
Żoładek
1
Nerka
1
Jajnik
1
Prostata
1
IV. Nieznane ognisko
pierwotne
n=3(3,1%)
Razem
n=95
(100,00%)
(22 przypadki), małżowiny usznej (16) oraz policzka (13).
W 16 przypadkach (16,8%) pierwotne ognisko zlokalizowane było w sąsiadujących z przyusznicą narządach
głowy, najczęściej w masywie szczękowo-sitowym (8)
oraz w części nosowej gardła (5), natomiast w 7 (7,4%)
w narządach odległych położonych poniżej obojczyka
(sutek, płuco, żołądek, nerka, prostata, jajnik) (Tab. II).
Najczęstszym nowotworem przerzutowym ślinianki
przyusznej w analizowanym materiale był rak płaskonabłonkowy (51 = 53,7% ogółu leczonych) oraz czerniak
złośliwy (27 = 28,4%) (Tab. III).
Aż 74,4% (32/43) nowotworów przerzutowych przyusznicy, których źródłem był SCC skóry regionu głowy,
było w wysokim i bardzo wysokim stadium zaawansowania miejscowego (P2+P3), a u 51,2% (32/43) jedno-
cześnie występowały przerzuty do węzłów chłonnych
szyi (Tab. IV).
Wszyscy pacjenci mieli wykonaną biopsję aspiracyjną cienkoigłową (BAC) guza ślinianki, niektórzy
(50 = 52,6%) również BAC podejrzanych o przerzuty
węzłów chłonnych szyi.
Pierwotne radykalne leczenie chirurgiczne nowotworów przerzutowych ślinianki przyusznej zastosowano u 75,8% (72) ogółu diagnozowanych. Najczęściej
wykonywany zabieg to parotidektomia powierzchowna
(41/72 = 56,9% operowanych) i parotidektomia radykalna (20/72 = 27,8%). Jednocześnie u 53 chorych (73,6%)
łącznie z operacją guza ślinianki wykonano operację
węzłów chłonnych szyi, najczęściej selektywną regionów
I, II, III, Va (25 przypadków) oraz klasyczną radykalną
P o l s k i P r z e g l ą d O t o r y n o l a r y n g o l o g i c z n y t o m 1, n r 3 , l i p i e c - w r z e s i e ń 2 0 12
240
Tabela II. Obraz histopatologiczny nowotworów przerzutowych ślinianki przyusznej w analizowanym materiale
Table II. Histopathology of metastatic parotid tumors in the studied data
Lp.
Nazwa
n
%
1.
Carcinoma planoepitheliale G II – 31, G III – 20
51
53,7
2.
Melanoma malignum
27
28,4
3.
Undifferentiated nasopharyngeal ca
5
5,4
4.
Adenocarcinoma G III
3
3,2
5.
Merkel cell carcinoma
3
3,2
6.
Salivary duct carcinoma
2
2,1
7.
Carcinoma adenoides cysticum
1
1,0
8.
Carcinoma neuroendocrinale
1
1,0
9.
Breast duct carcinoma
1
1,0
10.
Carcinoma clarocellulare
1
1,0
95
100,0
Razem
Tabela III. Stadium zaawansowania miejscowego (P) oraz węzłowego (N) wg O’Briena przerzutowych nowotworów
przyusznicy (dotyczy przerzutów z pierwotnych raków płaskonabłonkowych skóry) w analizowanym materiale (n=43)
Table III. O’Brien’s local stage (P) and node (N) metastatic malignants of parotid gland (primary squamous cell carcinomas of
the skin metastases only) in the analyzed material (n = 43)
P/N
P1
P2
P3
Ogółem
N0
9
9
3
21 (48,8%)
N1
1
3
2
6 (14,0%)
N2
1
8
7
16 (37,2%)
Ogółem
11 (25,6%)
20 (46,5%)
8 (32,0%)
43 (100,0%)
Tabela IV. Metody diagnostyki nowotworów przerzutowych ślinianki przyusznej w analizowanym materiale
własnym
Table IV. Methods of diagnosis and surgical treatment of
metastatic tumors in the parotid gland
Diagnostyka
n
%
BAC guza ślinianki
95
100,0
BAC węzłów chłonnych
50
52,6
Biopsja otwarta ślinianki
13
13,6
(20 przypadków). Funkcja n. VII została zachowana (w
części lub w całości) u 50 = 69,4% operowanych (Tab. V).
W całej analizowanej grupie 95 pacjentów u 77 chorych (81,0%) wdrożono leczenie przyczynowe. Standardem terapii w większości przypadków (67 = 87,0%) było
leczenie skojarzone, najczęściej pierwotna chirurgia
i uzupełniająca radioterapia (57 = 74,0%). Pacjentów
z rozpoznanym rakiem części nosowej gardła leczono
skutecznie chemioradioterapią. Tylko 13,0% (10) pacjentów z nowotworami w niskim stopniu zaawansowania
miejscowego, bez przerzutów do węzłów chłonnych szyi,
leczono wyłącznie chirurgicznie.
Prawie co piąty pacjent (18/95=19,0%) z rozpoznanym nowotworem przerzutowym ślinianki przyusznej,
ze względu na stopień zaawansowania klinicznego nowotworu i/lub zły stan ogólny chorego objęty był jedynie
leczeniem paliatywnym (radioterapia, chemioterapia)
bądź objawowym (Tab. VI).
Prawdopodobieństwo przeżycia bezobjawowego chorych z nowotworami przerzutowymi ślinianki przyusznej z minimum 3-i 5-letnim okresem obserwacji
w analizowanym materiale własnym wynosi odpowiednio 51,7% oraz 34,0%.
Omówienie
Nowotwory przerzutowe ślinianki przyusznej są niezwykle rzadką grupą nowotworów o bogatej różnorodności histopatologicznej. Ich częstość występo-
P o l s k i P r z e g l ą d O t o r y n o l a r y n g o l o g i c z n y t o m 1, n r 3 , l i p i e c - w r z e s i e ń 2 0 12
241
Tabela V. Zastosowane metody terapii chorych z nowotworami przerzutowymi przyusznicy w materiale własnym (n = 95)
Table V. Treatment methods of patients with metastatic malignants of the parotid (n = 95)
Metoda terapii
n
% lecz. ogółem
% lp
I. Leczenie przyczynowe (lp)
77
81
100
II. Leczenie chirurgiczne
guza ślinianki
III. Operacje węzłów
chłonnych szyi
Chirurgia + radioterapia
57
74
Chirurgia
10
13
Chirurgia+ chemioradioterapia
2
2,6
Chirurgia +chemioterapia
3
3,9
BAC + chemioterapia
5
6,5
72
Parotidektomia powierzchowna
41
Parotidektomia radykalna
20
Parotidektomia częściowa
8
Wyłuszczenie guza ślinianki
3
53
SND
25
RND
21
MRND
7
IV. Leczenie paliatywne
15
Radioterapia
7
Chemioterapia
5
Leczenie wyłącznie objawowe
6
Ogółem
wania jest ściśle skorelowana z zachorowalnością
na nowotwory złośliwe skóry – raka płaskonabłonkowego i czerniaka złośliwego – regionu głowy i szyi.
W krajach o najwyższej zachorowalności na wyżej
wymienione nowotwory złośliwe skóry, takich jak
Australia i Nowa Zelandia, nowotwory przerzutowe
ślinianki przyusznej stanowią ponad 75% wszystkich
nowotworów złośliwych ślinianki [3, 8, 16]. Z kolei wg
Armed Forces Institute of Pathology w Waszyngtonie,
w USA i krajach zachodniej Europy stanowią one jedynie około 10% wszystkich nowotworów złośliwych
przyusznicy [3].
W prezentowanym materiale nowotwory przerzutowe przyusznicy stanowiły około połowę (95/187=50,8%)
wszystkich nowotworów złośliwych ślinianki diagnozowanych i/lub leczonych w naszym ośrodku. Być
może tak wysoki odsetek nowotworów przerzutowych
przyusznicy wynika ze specyfiki ośrodka, jakim jest
Świętokrzyskie Centrum Onkologii, gdzie trafia wielu
pacjentów z wysoce zaawansowanymi nowotworami
złośliwymi skóry regionu głowy i szyi.
95
75,8
73,6
19
100
100
Najczęstszym punktem wyjścia nowotworów przerzutowych przyusznicy są nowotwory złośliwe skóry
regionu głowy i szyi. W naszym materiale stanowiły
one aż 72,7%, co zbieżne jest z doniesieniami innych
autorów podających, że pierwotne nowotwory złośliwe
skóry, takie jak SCC i MM, są odpowiedzialne za około 75–80% nowotworów przerzutowych przyusznicy
[3–9, 13–17].
U 16,8% pacjentów ognisko pierwotne zlokalizowane było poza skórą, w sąsiadujących z przyusznicą
narządach głowy, a u 7,4% w narządach odległych
położonych poniżej obojczyka. Przerzuty do ślinianki
przyusznej z narządów odległych, takich jak: sutek,
płuco, przełyk, żołądek, jelito grube, nerka, narząd
rodny, prostata, występują niezwykle rzadko i są zazwyczaj opisywane jako kazuistyka. W 3/95 przypadków, mimo rozbudowanej diagnostyki (m.in. PET) nie
znaleziono pierwotnego ogniska nowotworu [2, 3, 6–8,
10–13, 17–25].
Najczęstszym nowotworem przerzutowym ślinianki
w analizowanym materiale własnym były rak pła-
P o l s k i P r z e g l ą d O t o r y n o l a r y n g o l o g i c z n y t o m 1, n r 3 , l i p i e c - w r z e s i e ń 2 0 12
242
skonabłonkowy (51 = 53,7%) oraz czerniak złośliwy
(27 = 28,4%). W pracy O’Briena i wsp. dotyczącej 382
przypadków przerzutowych nowotworów przyusznicy
ze skóry regionu głowy i szyi rak płaskonabłonkowy
był przyczyną 59,2%, a czerniak złośliwy 32,2% zachorowań [8, 16].
Większość nowotworów przerzutowych przyusznicy
diagnozowana jest w wysokim i bardzo wysokim stadium
zaawansowania miejscowego (P2, P3), a niekiedy również
węzłowego (N2) (klasyfikacja wg O’Briena). Wysokie stadium zaawansowania miejscowego i węzłowego, wysoki
odsetek przypadków o wysokiej złośliwości histologicznej
oraz zły stan ogólny pacjenta związany z jego wiekiem
są najistotniejszymi czynnikami determinującymi nie
tylko wybór optymalnej metody leczenia, ale i również
ostateczne wyniki terapii [3, 8, 18].
Zgodnie z obowiązującymi standardami diagnostycznymi, wszyscy pacjenci z nowotworami przerzutowymi przyusznicy mieli wykonaną BAC guza
ślinianki oraz podejrzanych klinicznie o przerzuty
węzłów chłonnych szyi.
Standardem terapii większości nowotworów przerzutowych ślinianki przyusznej jest pierwotne leczenie chirurgiczne zarówno guza ślinianki, jak i węzłów chłonnych szyi z klinicznie podejrzanymi (rozpoznanymi)
przerzutami bądź węzłów z wysokim prawdopodobieństwem występowania przerzutów utajonych (nowotwory
o wysokiej złośliwości w średnim i wysokim stadium
zaawansowania miejscowego). W przypadkach z zachowaną funkcją nerwu twarzowego, o ile to technicznie
możliwe, w czasie operacji staramy się go zaoszczędzić
[2–5, 7–9, 16]. O’Brien i wsp. zwracają uwagę na celowość wykonywania elektywnych operacji węzłowych
bądź elektywnej uzupełniającej radioterapii pacjentów
z klinicznie negatywnymi węzłami, ze względu na wysoki odsetek (36%) występowania przerzutów utajonych
[8, 16]. W grupie leczonych przez nas chorych postępowanie nasze było zgodne z opisywanymi powyżej
standardami. Radykalnym leczeniem chirurgicznym
objęto 75,8% (72) pacjentów. Najczęściej wykonywanym
w naszym materiale zabiegami były parotidektomia
powierzchowna (41 = 56,9% operowanych) z zachowaniem n. twarzowego oraz parotidektomia radykalna
(20 = 27,8%). Równocześnie z operacją nowotworu przyusznicy u większości leczonych pierwotnie chirurgicznie
(53 = 73,6%) wykonano resekcję węzłów chłonnych szyi,
najczęściej operację selektywną regionów I, II, III i Va
(25 przypadków) oraz klasyczną radykalną (20).
Większość pacjentów z nowotworami przerzutowymi
ślinianki przyusznej po pierwotnym leczeniu chirurgicznym wymaga uzupełniającej radioterapii, zarówno na
okolicę przyusznicy, jak i na okolicę szyi [1–5, 7–9, 11, 13].
W analizowanym materiale własnym uzupełniającą
radioterapię zastosowano aż u 76,6% (59/77) pacjentów leczonych radykalnie. Pacjentów z pierwotnym
rakiem części nosowej gardła skutecznie leczono me-
todą chemioradioterapii, osiągając całkowitą regresję
nowotworu, zarówno w obrębie nosogardła, ślinianki
przyusznej jak i szyi.
Niestety 19,0% chorych (18/95) ze względu na wysoki stopień zaawansowania klinicznego nowotworu i/
lub zły stan ogólny, zazwyczaj związany z senioralnym
wiekiem pacjenta, leczono jedynie paliatywnie (radioterapia, chemioterapia) bądź objawowo.
Najistotniejszymi czynnikami prognostycznymi
leczenia nowotworów przerzutowych ślinianki przyusznej są: wysoki stopień złośliwości histologicznej
guza, wysokie stadium zaawansowania miejscowego,
obecność przerzutów węzłowych i odległych, porażenie
n. twarzowego, naciekanie skóry, zajęcie płata głębokiego ślinianki, naciekanie podstawy czaszki, dodatni
margines resekcji chirurgicznej, brak uzupełniającej
radioterapii [1–5, 7–9, 11, 13].
W analizowanym materiale uzyskano 51,7% przeżyć
bezobjawowych 3-letnich oraz 34,0% przeżyć 5-letnich.
Wyniki te są gorsze od prezentowanych w literaturze.
Dona i wsp. podają 58% przeżyć 5-letnich, Bron – 56%,
Nuyens – 48%, a O’Brien i wsp. 72% [3, 8, 11, 13, 16].
Nienajlepsze wyniki leczenia nowotworów przerzutowych ślinianki przyusznej w analizowanym materiale
własnym w pierwszej kolejności należy tłumaczyć wysokim stopniem zaawansowania klinicznego nowotworów
w momencie diagnozy, ich wysokim stopniem złośliwości histologicznej oraz stosunkowo wysokim odsetkiem
przerzutów z narządów sąsiadujących i odległych. Diagnostyka omawianych nowotworów we wcześniejszych
stadiach zaawansowania daje nadzieję na poprawę
wskaźników przeżywalności. Warunkiem wykrycia
nowotworów przerzutowych ślinianki przyusznej we
wcześniejszych stadiach zawansowania miejscowego
czy węzłowego są systematyczne kontrole kliniczne
i radiologiczne (USG, TK), szczególnie w pierwszych
dwóch latach po leczeniu nowotworów złośliwych skóry
(SCC i MM) regionu głowy i szyi. [3].
Wnioski
1. Najczęstszą przyczyną nowotworów przerzutowych
ślinianki przyusznej są rak płaskonabłonkowy
oraz czerniak złośliwy skóry regionu głowy i szyi.
2. W analizowanym materiale własnym większość
nowotworów przerzutowych przyusznicy diagnozowana jest w wysokim stadium zaawansowania miejscowego.
3. Leczeniem z wyboru omawianej grupy nowotworów (z wyjątkiem raka części nosowej gardła) jest
najczęściej terapia skojarzona – chirurgia + uzupełniająca radioterapia.
4. W naszym materiale rokowanie w przypadku nowotworów przerzutowych przyusznicy jest w większości przypadków niepomyślne – 5-letnie przeżycia
bezobjawowe to jedynie 34%.
P o l s k i P r z e g l ą d O t o r y n o l a r y n g o l o g i c z n y t o m 1, n r 3 , l i p i e c - w r z e s i e ń 2 0 12
243
5. Szansą na poprawę wskaźników przeżywalności
są systematyczne kontrole kliniczne i radiologiczne
pacjentów po leczeniu chirurgicznym nowotworów
złośliwych skóry regionu głowy i szyi.
cutaneuos squamous cell carcinoma. J Plast Reconstr Aesthet Surg. 2006;59(12):1288–1293.
14. Gierek T, Majzel K, Jura-Szołtys E, Ślaska-Kaspera A, Witkowska M, Klimczak-Gołąb L. Analiza histokliniczna guzów
slinianek przyusznych u chorych operowanych w okresie 20
P ismi e nnictwo
1. Didkowska J, Wojciechowska U, Zatoński W. Nowotwory
złośliwe w Polsce w 2009 roku. Centrum Onkologii Instytut,
Warszawa 2011.
2. Bień S. Nowotwory gruczołów ślinowych. Magazyn Otorynolaryngol. 2005;1(13):23–29.
3. Żyłka S, Zawadzki M, Bień S. Przerzuty nowotworów złośliwych do ślinianki przyusznej i regionu przyusznicy. Otolaryngol Pol. 2009;63(5):407–412.
lat w Klinice Laryngologii ŚlAM w Katowicach. Otolaryngol
Pol. 2007;61(4):399–403.
15. Osuch-Wójcikiewicz E, Janczewski G, Dobrzyński P, Chęciński P, Bruzgielewicz A, Zawadzka R. i wsp. Guzy ślinianek przyusznych w materiale Kliniki Otolaryngologii
AM w Warszawie w latach 1986–1995. Otolaryngol Pol.
1999;58(4):431–434.
16. O’Brien CJ, McNeil EB, McMahon JD, Pathak I, Lauer
CS, Jackson MJ. Significance of clinical stage, extent of
4. Wierzbicka M, Szyfter W, Bień S, Maciejewski B, Składow-
surgery and pathologic findings in metastatic cutaneous
ski K, Milecki P. Zalecenia diagnostyczno-terapeutyczne dla
squamous carcinoma of the parotid gland. Head and Neck
wybranych nowotworów głowy i szyi. Guzy gruczołów ślinowych. Postępy w Chirurgii Głowy i Szyi, 2006;1:36–39.
2002;24(5):417–422.
17. Kaplan M, Caloglu M, Caloglu VY, Aktoz T, Usta U, Karagol
5. Bień S. Standardy postępowania diagnostycznego i tera-
H, Iuci O. Parotid gland metastasis from renal cell carci-
peutycznego w leczeniu nowotworów gruczołów ślinowych.
noma: an unusual site for metastasis. The American Jurnal
Otorynolaryngologia, 2003;2:1–7.
of Case Raport, 2008;9:316–320.
6. Holsinger FC, Bui DT. Anatomy, function and evaluation
18. Stodulski D, Stankiewicz C, Skorek A. Przerzuty raka nerki
of the salivary glands. [in:] Salivary gland disorders, ed.;
do narządów głowy i szyi. Otolaryngol Pol. 2006;60(6):893–
Myers EN. Farris RL, Springer–Verlag, Berlin Heidelberg,
2007;1–16.
7. Teymoortash A, Dunne A, Werner JA. Parotideal lymph
node metastasis in squamous cell carcinoma of the skin.
EJD, 2002;12(4):376–380.
899.
19. Pisani P, Angeli G, Krengli M, Pia F. Renal carcinoma metastasis to the parotid gland. The Jurnal of Laryngology and
Otology, 1990;104(4):352–354.
20. Markowski J, Gierek T, Zielińska-Pająk E, Witkowska M,
8. O’Brien CJ. The Parotid gland as a metastatic basin for
Wodołażski A, Pająk J. i wsp. Przerzuty nowotworów złośli-
cutaneous cancer. Arch.Otolaryngol. Head Neck Surgery,
wych z narządów odległych do ślinianki przyusznej – prze-
2005;131:551–555.
gląd literatury i opis 2 przypadków własnych. Otolaryngol
9. Bron LP, Traynor SJ, McNeil EB, O’Brien CJ. Primary and
metastatic cancer of the parotid : comparison of clinical behavior in 232 cases. Laryngoscope, 2003;113:1070–1075.
10. Bruzgielewicz A, Osuch-Wójcikiewicz E, Chęciński P, Bartoszewicz R. Przerzut czerniaka skóry do ślinianki przyusznej.
Otolaryngol Pol. 1999;58(4):495–498.
11. Hong TS, Kriesel KJ, Hartig GK, Harari PM. Parotid area
Pol. 2005;59(4):547–552.
21. Jordan J, Cieszyńska J, Stalke M. Przerzuty nowotworowe do głowy i szyi z narządów odległych. Otolaryngo. Pol.
2004;58(3):459–467.
22. Schoneveld JM, Hesp WL, Teune TM. Parotid metastasis
from gastroesophaageal carcinoma: report of a case. Dig
Surg. 2007;24;68–69.
node metastases from cuteneous cell carcinoma: implica-
23. Szymański M, Siwiec H, Olszański W, Gołąbek W. Przerzu-
tions from diagnosis, treatment and prognosis. Head Neck,
ty raka piersi do ślinianki przyusznej. Wiad Lek. 2002;55
2005;27(10):851–856.
(7–8):494–497.
12. Rzewnicki I, Woińska-Rojecka T, Ithman J, Mazus K. No-
24. Perez-Fidalgo JS, Chirivella I, Laforga J, Colio JM, Blanes
wotwory złośliwe gruczołów ślinowych w latach 1991–2006
MD, Baydal R. i wsp. Parotid gland metastasis of a breast
w materiale Kliniki Otolaryngologii AM w Białymstoku. Otolaryngol Pol. 2007;61(5):817–821.
13. Ch’ng S, Maitra A, Lea R, Brash H, Tan ST. Parotid metastasis – an independent prognostic factor for head and neck
cancer. Clin Transl Oncol. 2007;9(4):264–265.
25. Bahar U, Cengiz C, Ayse P. Small cell lung cancer diagnosed
with metastasis in parotid gland. Journal of Craniofacial
Surgery, 2010;21(3):781–783.
P o l s k i P r z e g l ą d O t o r y n o l a r y n g o l o g i c z n y t o m 1, n r 3 , l i p i e c - w r z e s i e ń 2 0 12