Streszczenie w języku polskim

Streszczenie
W niniejszej rozprawie doktorskiej zastosowano krytyczno-analityczne podejście do analizy
dyskursu tworzącego wizerunek integracji migrantów w brytyjskiej sferze publicznej. Za punkt
wyjścia objąłem założenie, że do zrozumienia problemów społecznych niezbędne jest znalezienie
odpowiedzi na pytanie w jaki sposób omawiane są one przez społeczeństwa. Niniejsza rozprawa
przyjmuje analityczne podejście do dyskursu, zakładające, że język jest formą interakcji społecznej,
a zatem do wyjaśnienia konkretnych zjawisk społecznych kluczowa jest analiza zarówno makrojak i mikrokontekstu, w którym zachodzi dyskurs. Przyjmując pogląd Fairclough i Wodak (1997)
uznaję, że dyskursy tworzą rzeczywistość społeczną i są przez nią tworzone. Podejście to opiera się
na Foucaultowskiej definicji dyskursów jako „praktyk systematycznie tworzących obiekty, które
opisują” (Foucault 1972: 50), co oznacza, że dane zdarzenie dyskursywne nie tylko zachodzi pod
wpływem kontekstu, ale również samo na ów kontekst wpływa.
W rozprawie argumentuję, że konstrukcja dyskursu o integracji w sferze publicznej
Zjednoczonego Królestwa uległa zmianom w latach 2000-2010. Perspektywa wielokulturowa oraz
afirmacja kulturowego pluralizmu ustąpiły miejsca ideom neo-asymilacji, popartym przez coraz
szerzej akceptowany dyskurs neoliberalizmu. W tym celu analizuję trzy rodzaje dyskursu: teksty o
charakterze politycznym, teksty publicystyczne oraz nagrania grup fokusowych złożonych z osób,
które przybyły do Wielkiej Brytanii zza granicy w celu osiedlenia się.
Rozprawa usytuowana jest w kontekście teorii krytycznej. Z punktu widzenia
językoznawstwa należy ona do dziedziny Krytycznej Analizy Dyskursu (Critical Discourse
Analysis – CDA) (patrz: Fairclough 1995; Fairclough i Wodak 1997), natomiast z punktu widzenia
nauk społecznych osadzona jest w ramach Szkoły frankfurckiej. W związku z powyższym, jednym
z głównych czynników omówionych w przedstawionej przeze mnie analizie dyskursu integracji są
stosunki sił, jak również ich wpływ na tworzenie i odbiór tekstów oraz dyskursów.
W analizie zebranych materiałów wykorzystałem tzw. podejście dyskursywno-historyczne w
ramach krytycznej analizy dyskursu (Discourse-Historical Approach - DHA) (patrz: Reisigl i
Wodak 2001; Krzyżanowski 2010), która opiera się na halidayowskiej lingwistyce funkcjonalnej.
DHA okazała się znakomitym narzędziem analizy rasizmu oraz nacjonalizmu; jest to również
metoda szczególnie użyteczna w jakościowej analizie językoznawczej z elementami wywiadu jaką
zastosowano w niniejszej rozprawie. Dzięki wielowymiarowemu podejściu do kontekstu, DHA
rozgrywa się nie tylko na mikro-poziomie wypowiedzi czy tekstu, ale również pozwala wziąć pod
uwagę szeroko stosowane praktyki społeczne.
We wstępie do niniejszej rozprawy przedstawiam ogólny zarys problematyki. Następnie
omawiam hipotezy oraz pytania badawcze, które stanowią ramy przeprowadzonej analizy.
Zakreślam również szkic przyjętych przeze mnie założeń ontologicznych i epistemologicznych.
Rozdziały 1-3 przedstawiają argumenty za dyskursywnym charakterem sfery publicznej oraz
wykazują dyskursywne konstrukcje zagadnień rasizmu, imigracji i integracji. W Rozdziale 4
omawiam historię badań nad dyskursem oraz podejścia CDA, a następnie przedstawiam zarys
kategorii, które wykorzystane zostały w analizie. Rozdział 5 zawiera opis historycznego i socjopolitycznego kontekstu integracji w Zjednoczonym Królestwie. Rozdział 6 dotyczy metodologii
uzyskania danych empirycznych. Rozdziały 7-8 zawierają szczegółową analizę tekstów o
charakterze politycznym i publicystycznym, natomiast Rozdział 9 opisuje w jaki sposób te
„odgórnie narzucone”, elitystyczne dyskursy odbierane są na poziomie grup fokusowych złożonych
z osób, które przybyły do Wielkiej Brytanii zza granicy w celu osiedlenia się, oraz czy i w jaki
sposób dyskursy te są przez nich kwestionowane i internalizowane. Na zakończenie podsumowuję
przeprowadzoną analizę oraz porównuję uzyskane przeze mnie wyniki z hipotezą badawczą oraz
postawionymi
pytaniami,
przeprowadzonego badania.
rozważając
jednocześnie
potencjalne
praktyczne
zastosowania