Trade surveillance (pod MAR) dla osób zawodowo

Trade surveillance (pod MAR) dla osób zawodowo zajmujących się pośredniczeniem w
zawieraniu transakcji lub wykonywaniu zleceń – część pierwsza - wprowadzenie
Grzegorz Włodarczyk
Doktorant w INP PAN, www.mifid.pl
Artykuł ukazał się w magazynie: Compliance i Zarządzanie (Wydanie 1 – Jesień 2016 r.):
http://complianceizarzadzanie.pl/
Wstęp
3 lipca 2016 roku wszedł w życie system MAD (Market Abuse Directive) i MAR (Market Abuse
Regulation), czyli odpowiednio:

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/57/UE z dnia 16 kwietnia 2014 r. w
sprawie sankcji karnych za nadużycia na rynku (dyrektywa w sprawie nadużyć na rynku) 1
oraz

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady dnia 16 kwietnia 2014 r. w sprawie
nadużyć na rynku (rozporządzenie w sprawie nadużyć na rynku) oraz uchylające
dyrektywę 2003/6/WE Parlamentu Europejskiego i Rady i dyrektywy Komisji
2003/124/WE, 2003/125/WE i 2004/72/WE2.
Na potrzeby systemu Trade surveillance dla osób zawodowo zajmujących się pośredniczeniem w
zawieraniu transakcji lub wykonywaniu zleceń najważniejszym aktem jest Rozporządzenie
Delegowane Komisji uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr
596/2014 w odniesieniu do regulacyjnych standardów technicznych dotyczących właściwych
rozwiązań, systemów i procedur oraz formularzy powiadomienia stosowanych w celu
1
http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32014L0057&from=EN
2
http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32014R0596&from=EN
1
zapobiegania praktykom stanowiącym nadużycie lub podejrzanym zleceniom i transakcjom, ich
wykrywania i zgłaszania (art. 16 ust. 5 MAR)3,
System trade surveillance dla osób zawodowo zajmujących się pośredniczeniem w
zawieraniu transakcji lub wykonywaniu zleceń - wprowadzenie
System tzw. „trade surveillance” został ustanowiony w art. 16 MAR – „Zapobieganie
nadużyciom na rynku i ich wykrywanie”. Zgodnie z art. 16 ust. 1 MAR operatorzy rynku i firmy
inwestycyjne prowadzące system obrotu ustanawiają i utrzymują skuteczne rozwiązania, systemy
i procedury mające na celu zapobieganie wykorzystywaniu informacji poufnych, manipulacjom
na rynku i usiłowaniu wykorzystywania informacji poufnych i manipulacji na rynku oraz ich
wykrywanie. Z kolei zgodnie z art. 16 ust. 2 MAR każda osoba zawodowo zajmująca się
pośredniczeniem w zawieraniu transakcji lub wykonywaniu zleceń ustanawia i utrzymuje
skuteczne rozwiązania, systemy i procedury wykrywania i powiadamiania o podejrzanych
zleceniach i transakcjach. Jeżeli osoba ta poweźmie uzasadnione podejrzenie, że zlecenie lub
transakcja dotycząca jakiegokolwiek instrumentu finansowego może stanowić wykorzystywanie
informacji poufnych, manipulację na rynku lub usiłowanie wykorzystania informacji poufnych
lub manipulacji na rynku, bez względu na to, czy takie zlecenie złożono lub taką transakcję
wykonano w ramach systemu obrotu, czy poza nim, niezwłocznie powiadamia właściwy organ.
Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 5 „operatorem rynku” jest podmiot wymieniony w art. 4 ust. 1 pkt 18
dyrektywy 2014/65/UE (MiFID II4) zatem jest to osoba lub osoby zarządzające działalnością lub
prowadzące działalność rynku regulowanego, przy czym operatorem rynku może być rynek
regulowany.
Zgodnie z kolei z art. 3 ust. 1 pkt 28 MAR osobą zawodowo pośrednicząca w zawieraniu
transakcji lub wykonywaniu zleceń jest osobę (fizyczna lub prawna) prowadzącą zawodowo
działalność w zakresie przyjmowania i przekazywania zleceń lub wykonywania zleceń, których
przedmiotem są instrumenty finansowe.
3
http://www.europarl.europa.eu/RegData/docs_autres_institutions/commission_europeenne/actes_delegues/2016/014
02/COM_ADL(2016)01402_PL.pdf
4
http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32014R0596&from=EN
2
W zależności od kwalifikacji – „operator rynku” vs. „osoba zawodowo pośrednicząca w
zawieraniu transakcji lub wykonywaniu zleceń” inne będą obowiązki nałożone na
poszczególne przedsiębiorstwa (np. banki czy domy maklerskie).
Dodatkowe obowiązki dla osób zawodowo zajmujących się pośredniczeniem w zawieraniu
transakcji lub wykonywaniu zleceń (czyli np. większości banków) precyzuje Rozporządzenie
Delegowanego Komisji uzupełniającego rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE)
nr 596/2014 w odniesieniu do regulacyjnych standardów technicznych dotyczących właściwych
rozwiązań, systemów i procedur oraz formularzy powiadomienia stosowanych w celu
zapobiegania praktykom stanowiącym nadużycie lub podejrzanym zleceniom i transakcjom, ich
wykrywania i zgłaszania.
Do obowiązków osób zawodowo zajmujących się pośredniczeniem w zawieraniu transakcji lub
wykonywaniu zleceń będzie zatem należało:
1) skuteczne i ciągłe monitorowanie – do celów wykrywania i identyfikacji zleceń i
transakcji, które mogłyby stanowić wykorzystanie informacji poufnych, manipulację na
rynku lub usiłowanie wykorzystania informacji poufnych bądź manipulacji na rynku –
wszystkich otrzymanych i przesłanych zleceń oraz wszystkich wykonanych transakcji,
2) przesyłanie zgłoszeń STOR5 właściwym organom zgodnie z wymaganiami określonymi
w Rozporządzeniu Delegowanym przy użyciu formularza określonego w załączniku do
Rozporządzenia.
Obowiązki nałożone przez art. 2 ust. 1 Rozporządzenia Delegowanego Komisji nakłada więc
obowiązki na np. banki tj.:

zapewnienie systemu skutecznego i ciągłego monitorowania wszystkich otrzymanych i
przesłanych zleceń oraz wszystkich wykonanych transakcji oraz
5
Art. 1 lit. a) Rozporządzenia - „Zgłoszenie podejrzanych transakcji i zleceń” (STOR) oznacza dokonywane na
podstawie art. 16 ust. 1 i 2 rozporządzenia (UE) nr 596/2014 zgłoszenie podejrzanych zleceń i transakcji, w tym
każdego ich anulowania lub zmiany, które to zlecenia i transakcje mogłyby stanowić wykorzystanie informacji
poufnych, manipulację na rynku lub usiłowanie wykorzystania informacji poufnych bądź manipulacji na rynku.
3

przesyłania zgłoszeń STOR (formatka przygotowana przez ESMA i przyjętą przez
Komisję Europejską do systemu ESPI6).
Kwestią problematyczną we wdrożeniu wskazanych obowiązków może być „ciągłość”
monitorowania. Zgodnie ze Słownikiem Języka Polskiego PWN7 „ciągły” to a) „trwający
bez przerwy” oraz b) „powtarzający się stale”.
Kwestia ciągłego monitorowania rozumianego jako de facto monitorowania online może być nie
tylko problematyczna ale nawet niemożliwa do wdrożenia. Rozporządzenie MAR narzuca
obowiązek także monitorowania transakcji i zleceń, które wykonywane są np. na rynku
międzybankowym o ile mogą one wpłynąć na notowania instrumentu finansowego na rynku
regulowanym. Z kolei art. 2 ust. 2 Rozporządzenia Delegowanego Komisji wskazuje, że
wskazane powyżej obowiązki mają zastosowanie do zleceń i transakcji dotyczących wszelkich
instrumentów finansowych niezależnie od:

roli, w jakiej składane jest zlecenie lub wykonywana jest transakcja;

rodzajów klientów, których to dotyczy;

tego, czy zlecenia zostały złożone lub transakcje zostały wykonane w ramach systemu
obrotu czy poza nim.
Dopiero przyjęcie definicji „ciągłości” jako powtarzającego się ciągle systemu monitoringu
pozwala na skuteczne monitorowanie wszystkich otrzymanych i przesłanych zleceń oraz
wszystkich wykonanych transakcji (monitoring np. dnia następnego).
W kolejnych częściach artykułu zostaną poruszone kwestie szczegółowe związane z systemem
Trade surveillance oraz poszczególne obowiązki dla banków i domów maklerskich. Część trzecia
artykułu skupione będzie wokół kwestii związanych z praktyczną implementacją systemu Trade
surveillance w banku.
6
Elektroniczny System Przekazywania Informacji.
7
http://sjp.pwn.pl/slowniki/ci%C4%85g%C5%82y.html
4